KWEPI kufuma busenga? Bufuma kwavula. Bino kilenga busenga kyo baambapo mu kino kibaaba kisa kwimukumisha bingi. Ke jisabi jikaaya mabwe a makolale ne kwialula ke busenga, jisabi jitelwa’mba parrot!

Jisabi ja parrot jikala mu tulunga twa mema kuzhokoloka ntanda. Inge jamina mabwe a makolale alalaika, jifumyako tubukuku tucheche twa kajo kabiji jilupula byashala saka byaaluka kala ke busenga. Pa kuba’mba jube bino, jisabi ja parrot jingijisha mibanga iji na bulume yapasha muvumbo wa ñonyi ne meno ajo a mabunji akosa. Mitundu imo ya ano masabi yakonsha kwikala myaka 20 kwa kubula konaika meno.

Mu mapunzha amo, inge jibena kuja ku mabwe a makolale, jisabi ja parrot jilenga busenga bwavula kukila kintu kyonse kilenga busenga. Bapesapesa bamo bamba’mba jisabi ja parrot jimo jilenga makilogalamu avula a busenga pa mwaka pa mwaka.

Jisabi ja parrot jingila ne mwingilo mukwabo wanema. Inge jibena kuja ku jibwe ja makolale kwamena ndeleba ne bintutu bikwabo, jilengela makolale kwikala atooka. Inge jaja ku mabwe, jialengela kumweka bulongo. Ku mapunzha kwabula ano masabi ne bintu bikwabo bija kajo ko aja, mabwe beatabankanya ku ndeleba ne bikwabotu bimena mu kalunga ka mema. Buku wa Reef Life waamba’mba: “Bantu bamo bamba’mba mabwe amweka bulongo lelo jino inge kechi ajinga bibye kwa kubula bintu bijako ne.”

Pa kuba’mba jube bino byonse mute, jafwainwa kwikala na kimye kyabaya kya kukokoloka bufuku kabiji byuba jino jisabi bikumisha bingi. Kutaanwa mu mabwe kimye kya bufuku kwatama mambo kyo kimye kyenda bijanyi byavula. Jisabi ja Parrot jilaala saka jafyama munshi ya jibwe, pano bino kufyama muno kechi kwijizhikijila ku masabi a shaki ne.

Pa kuba’mba ezhikijile, masabi a parrot amo evweta bufuku. Pa kwizhikijila, afumya manañana eavweta amweka nobe kivwalo kya bufuku kyapulangila. Basayansi ba bya mu mema bamba’mba kino kya kwivweta kiji na bwema bwatama kiazhikijila ku bijanyi.

Jisabi ja parrot jimwekelatu kwalepa kabiji jo jimweka bulongo pa masabi ataanwa mu mabwe. Masabi a parrot alume ne akazhi ekala na misombelo yapusana pusana yakema iya na kwaluka inge jibena kukoma. Kabiji kyawama ke kya kuba’mba masabi a parrot bealela ne kwialela mu mapunzha mo babula kwiepaya. Onkao mambo, ke masabi apeela kwiatamba.

Kuya kwipi na jisabi ja parrot na kutamba ne kumvwa inge jibena kuja makolale, ke kintu kyawama baya na kupesapesa mabwe a makolale kyo babula kulubamo. Masabi a parrot inge abena kwenda kisamba na buya bwao, alengela mpunzha kuwama ku bilengwa bikwabo ne atweba bantu tumwenamo.