GENGHIS KHAN, mushilikale wabula moyo wa mu myaka kitota kya bu 12, ye watendekeshe Bufumu bukatampe bwa Mongol. Buno bufumu luno ke buchechetu kabiji kyalo kya Mongolia kyaikela pakachi ka Russia ne China kabiji kyo kyalo pano pa ntanda kiji na bantu baikela patalumuka talumuka.

Kyalo kya Mongolia kiji na mikola, tukola, mitumba yalepa ne biswa bikatampe mujitu nsono yalepa. Ku kabeta ka ku bulenge, kuji Kiselebwa kya Gobi kyayukanyikwa bingi na mambo a bikupa bya banyama bakatampe (dinosaur) bijimo. Kino kyalo kyaikela patuntama mamita 1,580, kabiji kyalo kya Mongolia bekitela ku bene bekalamo amba “Kyalo kya Jiulu ja Kifufya.” Jino jizhina jayilamo bingi mambo kyalo kya Mongolia kiji na moba 250 asamatu juba kwa kubula makumbi mu mwaka!

Mu kyalo kya Mongolia mutwa bingi kyuya kabiji mwikala bingi mashika. Mu kimye kya kisalo, kwikala bingi kyuya kyafika ku 40°C kabiji kimye kya mashika kutalala bingi kufika ku -40°C. Bavula bekala mu Mongolia ke  boba bendatu na kuvilauka vilauka. Banabalume ne banabakazhi batendeka lukelokelo mingilo na kufina mukaka ku bambuzhi, bañombe, bangamela ne ku bambili babo. Javula kajo kaja bantu ba mu Mongolia ke mukaka ne nyama, bino batemwisha nyama ya mukooko.

Bantu ba mu Mongolia baji na muchima wa kutambwila benyi. Ku tumazubo twabo twazhokoloka twa kwenda nato twapasha matente, bashako kwa kyashi pa kuba’mba babena kupita bakokolokelemo ne kuja kajo ko bebashilapo. Javula banengezhezha benyi makabekabe a kyuya a mukaka saka babikamo ne tumukele.

Bantu bavula ba mu Mongolia ke ba Buddha. Muji ne bamo baji mu bupopweshi bwa kupopwela mipashi (shamanism), ba Islam ne Bena Kilishitu, bino bavula kechi bajipo na bupopweshi ne. Lelo jino, mu Mongolia muji Bakamonyi ba kwa Yehoba kukila 350 babena kufunjisha bukine ku bantu kukila 770.