Mwanenu uji na myaka itanu na umo kechi wikanya ne. Inge paji kintu kyo abena kukeba kanatu mwamupa. Inge wazhingila kimo kimye utendeka ne kwimupachila. Kino kimulengela kwiipuzha’mba, ‘Abye bibena kuba mwanami bijitu bulongo nyi? Ukekileka pa kukoma nyi, inyi nafwainwa kumufunjisha bya kwikanya?’

Bisho bya ano moba bilengela bantu kubula kwikanya. Shayuka wa jizhina ja David Walsh wanembele’mba: “Ano moba, bakulumpe ne baana kimye kyonse bomvwa byambo bya kuba’mba twafwainwa kuba kyonse kyo tukeba. Bantu bakeba kukwasha bakwabo kwikala bwikalo bwawama ne boba babula kubuulañana maana alumbuluka javula bamba’mba twafwainwa kuba kyonse kyasaka muchima wetu.” *

Kufunjisha baana kwikanya saka bakikepa kwanema bingi. Kimye kyo bafunjilenga pa byuba baana, bashayuka bapeele baana baji na myaka ya kusemwa ina maswiti ne kwibabanya imo imo ne kwibambila kuba’mba inge bakeba bafwainwe kuja ponkapotu nangwa kupembelelako pa kimye kicheche pa kuba’mba bebape ne maswiti akwabo a kwibafweta pa kutekanya kwabo. Mu kuya kwa kimye aba baana batekenye kimye kyo bajinga na myaka ina bo baubilenga bingi bulongo mu milanguluko, mu bya nkito, kabiji bomvwañana bulongo na bantu bakwabo.

Kubula kufunjisha baana kwikanya mufuma bintu byatama bingi. Bashayuka balanguluka kuba’mba byapitamo mwanyike byakonsha kulengela ndangulukilo yanji kwikala bulongo nangwa ne. Shayuka Dan Kindlon wanembele’mba: “Inge ke tubiletu baana bintu byonse byo bakeba, nangwa inge ke tubule kufunjisha baana betu bya kupembelela kimye kyabo kya kutambwilapo kintu, nangwa kubula kwibafunjisha bya kushinda meseko, baana betu kechi bakafunda byubilo byawama ne.” *

Ikalai na kino kyubilo. Nanchi mumwesha butekanye nyi? Nanchi mwanenu wimumona na kubuka bukaji inge mubena kwendesha motoka mu mukwakwa mwavula myotoka, nangwa kimye kyo mubena kupota bintu mu shitolo, nangwa kuchibikizha bakwenu inge babena kwisamba nyi? Kindlon wanembele’mba: “Inge mubena kukeba kufunjisha baana benu kwikanya, mwafwainwa kwikala na kino kyubilo patanshi anweba bene.”—Jifunde ja mu Baibolo: Loma 12:9.

Funjishainga mwanenu bintu byatama bifumamo. Kwesakana na myaka iji na mwanenu, mufunjishainga kuba’mba muji buwame mu kuba bintu byawama, kabiji inge ke obe bintu byatama mufuma byatama. Inge mwanenu wazhingila na mambo a kumuba byatama ku muntu umo, mukwashai kuba’mba aleke kulanguluka byo byo ne kwiipuzha mepuzho alondelapo: Nanchi kushinkanya kusakunkwasha nyi, inyi kusakuletatu bintu byatama? Nanchi kafwako jishinda jawama ja kupwishishamo lolo lukatazho, kampe kupichila mu kubala kufuma pa 1 kufika pa 10 pa kuba’mba afwomoneko bukaji nyi? Nanchi kyakonsha kuwama kufumapo nyi?—Jifunde ja mu Baibolo: Ngalatiya 6:7.

Tundaikainga baana benu. Sanchilainga mwanenu inge wamwesha kwikanya. Kabiji wafwainwa ne kuyuka’mba kechi kyapeela kwikanya kuba kintu kyo ukeba kuba ne, pano bino, inge wauba bino ko kuba’mba uji na bulume. Baibolo waamba’mba: “Byonkatu biji muzhi ye bakundula, uji na nsakwa yo baonauna, byo biji ne muntu uzhingila bukiji.” (Byambo bya Maana 25:28) Pakuba “awa ubanda kuzhingila wawama kukila kitonzhi.”—Byambo bya Maana 16:32.

Ubaingapo bimwesho. Kayaingapo makayo a kukwasha mwanenu kuyuka byo afwainwa kuba nangwa bya kufuukula bulongo, nangwa makayotu akwabo akonsha kumukwasha kuba bino. Isambainga pa bintu bimo byakonsha kulengela mwanenu kubula kwikanya ne kwisamba byo afwainwa kuba. Inge mukeba, mwakonsha kulenga bya kulengalenga bibena kwimenako byobyo bintu nangwa kwingijishatu jishinda jikwabo jakonsha kulengela makayo enu kuwama ne kufunjisha mwanenu. Mu kuba bino, mukakwasha mwanenu kuyuka kuba’mba kyubilo kya kwikanya kyanema bingi kukila kuba bintu bukiji bukiji.—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Maana 29:11.

Mutekenyainga. Baibolo waamba’mba: “Kukosama kwakakachila mu muchima wa mwana.” (Byambo bya Maana 22:15) Onkao mambo, kechi mwafwainwa kuketekela kuba’mba mwanenu wakonsha kufunda kwikanya mu jubatu jimo ne. Buku wa Kizungu utelwa’mba Teach Your Children Well waamba’mba: “Papita kimye kyabaya, kabiji ufunda pachepache ne mu kuya kwa kimye wakonsha kwikala na kino kyubilo.” Umvwe wibikako mu kuba bintu byawama ukamwenamo bingi. Uno buku wanungapo kuba’mba: “Inge mwana waikala na muchima wa kupembelela kechi ukapeepa fwanka kimye kyo akafikizha myaka 12 nangwa kuba bulalelale kimye kyo akekala na myaka 14 ne.”