Bantu bamo bamba’mba kechi kyakonsheka kukizhamo kutakaika mwana ne. Bakwabo nabo bamba’mba kutakaika mwana kimye kyonse kwakonsha kumonauna ne kumulengela kumona nobe uji na luusa lonse.

Kununga pa kutakaika mwana, mwakonsha ne kulanguluka pa bintu byo mumutakaikilapo. Kutakaika kwa mutundu ka kwakonsha kutundaika mwanenu? Kabiji kutakaika kwa mutundu ka kwakonsha kumulengela kubula kuba bulongo? Mwakonsha kutakaika byepi mwanenu pa kuba’mba mufume bintu byawama?

Kechi lutakaiko lonse luji pamo ne. Akilangulukai pa bino byalondelapo.

Kukizhamo kutakaika mwana kwakonsha kumonauna. Bansemi bamo bakizhamo kutakaika baana babo pa kuba’mba bebakwashe kuyuka’mba boba bulongo. Shayuka wafunda bya kukomesha baana aye David Walsh wajimunañanako amba banyike “bayuka’mba lutakaiko lwenu kechi lwayilamo ne, ne kuba’mba byo mubena kwamba kechi byo biji mu muchima wenu ne. Kabiji bayuka ne kuba’mba kafwako kintu kyo bauba kya kwibatakaikilapo ne. Kino kyakonsha kwibalengela kubula kwimuketekela.” *

Kutakaika mwana pa bintu byo auba kwawama bingi. Fwanyikizhai kuba’mba mwanenu wa mukazhi wayuka bingi bya kulengalenga. Mu kisemwatu, mwakonsha kumusanchila pa kuba bino kabiji mwafwainwa kumutundaika kutwajijila na kuba bulongo. Nangwa byonkabyo, mu kuba bino mwakonsha kufuma lukatazho. Kutakaika mwanenu pa mambo a kya bupe kyo aji nakyo kwakonsha kulengela mwanenu kulanguluka’mba mingilo yo afwainwatu kwingila ke yoya yabula kukatazha. Kino kyakonsha ne kumulengela kubula kufunda mingilo ya katataka kuchina’mba usakukankalwa. Wakonsha ne kulanguluka’mba, ‘Inge kyo nkeba kuba kyakatazha, mambo ka a kwikyubila mambo kechi basakusanchila inge nakankalwa ne.’

Kutakaika mwana pa byo abena kwibikako kwawama bingi. Baana bo batakaika na mambo a kwingila na ngovu ne mukoyo, kechi na mambo a bya bupe byo baji nabyo ne, bafunda kishinka kyanema bingi kya kuba’mba kuyuka bulongo bya kwingila mwingilo umo kukebewa kutekanya ne kwibikako. Buku wa  Letting Go With Love and Confidence waamba’mba inge bayuka bino, “bengila bingi na ngovu pa kuba’mba bobe kyo babena kukeba. Nangwa inge bakankalwa byo babena kuba, kechi bemona’mba bakankalwa ne, bino bafunjilako.”

Mutakaikainga pa byo ebikako kechi pa kya bupe kyo aji nakyo ne. Kubuula mwanenu amba, “Namona utako bingi muchima pa kulenga bya kulengalenga,” kwakonsha kumukwasha kukila kumubuula’mba, “Uji bingi na maana a kulenga bintu.” Bino byambo byonse bya lutakaiko, bino, mukuku wa bubiji ubena kumwesha’mba maana a kisemwa o onka akonsha kulengela mwanenu kuba bulongo.

Inge mwatakaika mwanenu pa kwibikako kwanji mukamufunjisha kuba’mba wakonsha kuyuka mingilo inge wibikako. Kuba bino kwakonsha kulengela mwanenu kwingila mingilo ikwabo yakosa kwa kubula kwiichina.—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Maana 14:23.

Kwashai mwanenu bya kuba inge wakankalwa kuba kintu kyo akebelenga. Nangwa bantu baoloka bimye bimo nabo balubankanya. (Byambo bya Maana 24:16) Pano inge balubankanya, babwela batendeka kuba bulongo na mambo a kufunjila ku bilubo byabo. Mwakonsha kukwasha byepi mwanenu kwikala na uno muchima?

Mwakonsha kumutakaika pa kwibikako kwanji. Fwanyikizhai bino: Twambe’mba mwabuula mwanenu wamukazhi amba, “Uji na maana a kisemwa mu nsamushi,” pano bino, wakankalwa meseko a nsamushi ku sukulu. Wakonsha kumona’mba maana anji a kisemwa apwa, onkao mambo, kechi ukebikako kuba’mba awamishe bintu ne.

Inge ke mumutakaike pa kwibikako kwanji, mukamutundaika kwingila na ngovu. Mwakonsha kukwasha mwanenu kubula kwakamwa inge wakankalwa kwingila mwingilo umo, kechi wafwainwa kumona’mba kyapwa bunga bwapwila pa mpuki ne. Onkao mambo, mwakonsha kumulengela kwingijisha jishinda jikwabo nangwa kwingila bingi na ngovu.—Jifunde ja mu Baibolo: Yakoba 3:2.

Mufundaingako mwanenu bulongo. Inge mwaingijisha jishinda jawama, mwakonsha kukwasha mwanenu kubula kwikala na bulanda inge wakankalwa kwingila mwingilo umo. Kabiji inge saka mutakaika mwanenu mu jishinda jawama kimye kyonse, mwakonsha kumulengela kwibikako inge wakankalwa kuba bintu bimo. Kino kikalengela aye ne anweba kwikala na lusekelo mu bintu byo akengilanga.—Jifunde ja mu Baibolo: Byambo bya Maana 13:4.