MWAKONSHA kuba byepi inge makatazho mu kisemi kyenu kechi apwa ne? Kampe lutobo kechi lupwa ne, kabiji lubena kubayilakotu. Kimo kimye kechi muyuka ne kyaji kulengela kuba’mba mutendeke kutoboka ne. Pano bino, mwitemwa bingi, kabiji kechi mukeba kwifichisha ku muchima ne.

Kyanema bingi kuyuka’mba kwikala na makatazho mu kisemi kechi kulumbulula’mba lumvwañano kafwamo ne. Makatazho kechi afwainwa kulengela mu kisemi kubula kumvwañana ne, bino, kyakonsha kulengela ke jishinda jo mupwishishamo oo makatazho. Monai bimo byakonsha kwimukwasha kupwisha makatazho.

Inge kya kuba bantu babiji babena kutoboka, bino umo waleka kwamba ke ateleketu, lutobo lwakonsha kupwa. Onkao mambo, ibikishaingako kwikanya kubwezha kibi na kibi ku mukwenu wimuzhingijisha. Ibikaingako kwinemeka ne kuyuka bya kwikanya. Vulukai kuba’mba mutende mu kisemi wanema bingi kukila kushinda mapata.

“Pabula nkunyi, mujilo uzhima, ne popa pabula muntu wa luntepentepe, lutobo lupwa.”—Byambo bya Maana 26:20.

Kutelekesha kwa kubula kuchibikizha mukwenu nangwa kulengulula byo abena kwamba kwakonsha kwimukwasha kufwomona bukaji ne kubwezha mutende. Kechi mwafwainwa kulanguluka’mba mukwenu uji na milanguluko yatama ne. Bino mwafwainwa kuyuka byo abena kumvwa ku muchima. Nangwa umvwe mukwenu wimufichisha ku muchima mambo a bumbulwa kulumbuluka kechi mwafwainwa kulanguluka’mba ubena kwimutamishisha jizhina ne. Muntu wakonsha kwamba byambo byatama na mambo a kubula kulangulukapo bulongo nangwa kukola ku muchima, kechi na mambo a kuba’mba awo muntu watama muchima nangwa’mba uji na muchima wa kushinkanya ne.

“Vwalai muchima wa kifyele, wa lusa, wa kwipelula, wakooka ne wa butekanye.”—Kolose 3:12.

Inge muzhingila bibi, kyawama kufumapo pa kakimye kacheche ne kupembelela mwatontoloka. Kampe mwafwainwa kuya mu kibamba kikwabo nangwa kuzhokolokako pa ka kimye kacheche pa kuba’mba mupitweko mwela. Kino kechi kilumbulula kuleka kumvwañana nangwa kwichinuzhuka ne, kabiji kechi kilumbulula kuleka kwisamba ne. Kino kyo kimye kyawama kyo mwafwainwa kulomba kwi Lesa pa kuba’mba emupe bulume bwa kutekanya, maana ne milangwe.

“Lutobo saka lukyangye kutendeka, fumapo.”—Byambo bya Maana 17:14.

Kukumbula mu jishinda jakonsha kukozha mukwenu ku muchima kechi kwakonsha kwimukwasha ne. Esekai kwamba byafwainwa kutekenesha mukwenu wazhingila. Kechi mwafwainwa kusopelelanga byo abena kulanguluka ne, bino mwafwainwa kumwipuzha kwimulumbulwila byo abena kulanguluka ne kumusanchila pa bukwasho bwanji nangwa inge wimufundako.

“Byambo bya kupulumukatu byasañana nobe mpoko, pakuba byambo bya muntu wa maana bibukañana.”—Byambo bya Maana 12:18.

Kubula kutekanya kwa umo mu kisemi kwakonsha kuzhingijisha bakwabo. Inge mwazhingila, chinuzhukainga kwamba byambo byatama nangwa kutukana nangwa kubwazanga. Kabiji chinuzhukainga kwamba byambo nabiji bya kuba’mba, “Kechi mwanta muchima ne” nangwa’mba, “Kechi muteleka ne.” Mwafwainwa kubuula mwina kwenu mu meso anteka byubilo byaji byo bimufichisha ku muchima amba (“Kinzhingijisha bingi inge . . . ”). Kushinjika mwinakwenu, kumupuma lupi, kumupanta kibaka, nangwa byubilo bikwabo bya bukapondo kechi byawama ne. Kyo kimotu ne kwinena, kwiambila byambo bya mukeyu, nangwa kwizakamisha.

“Mfika yonse po yapela, bukaji ne kubuuka bukaji, kubwazanga, mwenga ne bintu byonse byatama mwibifumyemo mwi anweba.”—Efisesa 4:31.

Kange muleke bukaji bwimulengele kulubako ku mwingilo wanema ye muji nanji wa kuleta mutende mu kisemi ne. Vulukainga kuba’mba inge mwalwa na mukwenu ko kuba’mba kafwako washinda ne. Bino inge mwapwana ko kuba’mba bonse mwashinda. Onkao mambo, mwafwainwa kuyuka’mba ne anweba kuji kyo mwauba kyalengela’mba mutatule kutoboka. Nangwatu inge mwamona’mba kafwako kyo mwatamisha ne, mwafwainwa kulomba lulekelo lwa mambo pa kuzhingila, pa kukumbula mu jishinda jo mwajikukumbwilamo, nangwa pa kuzhingijisha mwinakwenu kwa kubula kuyuka. Kwikala mu mutende kwanema kukila kwitota ne kushinda. Kabiji umvwe mukwenu wimulomba lulekelo lwa mambo, mwafwainwa kupelawizha kumulekelako mambo.

“Yanga wipelule ne kumusashijila mukwenu ponkapotu.”—Byambo bya Maana 6:3.

Inge lutobo lwapwa, mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mwikale mu mutende mu kisemi? Uno ye mutwe walondelapo.