Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Ene Mambo Yehoba o Atendekejile Masongola

Ene Mambo Yehoba o Atendekejile Masongola

“Yehoba Lesa waambile’mba: ‘Kechi kyawama muntu kutwajijila kwikala bunke ne. Nsakumulengela nkwasho wamufwainwa.’”—NTE. 2:18.

NYIMBO: 36, 11

1, 2. (a) Masongola atendekele byepi? (b) Mwanamulume ne mwanamukazhi mutanshi bafwainwe kuyukapo ka pa masongola? (Monai kipikichala kitanshi.)

MASONGOLA anema bingi mu bwikalo. Kulanguluka pa ene mambo masongola o aikelako ne wiatendekele kwakonsha kwitukwasha kwikala na ndangulukilo yawama ne kwiyowa buwame bujimo. Lesa byo alengele mwanamulume mutanshi, Adama, wamuletejile banyama kuba’mba ebatumbe mazhina. Bino “aye kechi wajingapo na nkwasho wamufwainwa ne.” Onkao mambo, Lesa walengejile Adama kulaala tulo tukatampe, kabiji byo alaajile, wamufuminye lubavu umo ne kulenga mwanamukazhi ku uno lubavu, ne kumuleta ku mwanamulume. (Tangai Ntendekelo 2:20-24.) Onkao mambo, Lesa ye watendekele masongola.

2 Yesu waitabizhe kuba’mba Yehoba ye waambile’mba: “Mwanamulume ukasha bashanji ne bainanji ne kulamachila ku mukazhanji ne abo bakekala ke mubiji umo.” (Mat. 19:4, 5) Kishinka kya kuba’mba Lesa waingijishe lubavu wa kwa Adama pa kulenga mwanamukazhi mutanshi, kyafwainwe kulengela bano bamulume ne mukazhi batanshi kukwatankana bingi mu masongola abo. Kechi kwajingapo lunengezho lwa kwikana nangwa kusongola mpaji ne.

MASONGOLA AFIKIZHA KYASWA MUCHIMA WA YEHOBA

3. Masongola afwainwe kwingila ñanyi mwingilo wanema?

3 Adama waumvwine bingi bulongo pa kumona mukazhanji ye atumbile’mba Evwa. Byo ajinga “nkwasho” wanji, Evwa wafwainwe ‘kumukwasha’ pa kuba’mba bekalenga na lusekelo pa juba pa juba byo bafikizhenga mingilo yabo ya mu masongola. (Nte. 1:28) Mwingilo wanema wa masongola wajinga wa kuyuzha ntanda. (Nte. 2:18) Nan gwa kya kuba baana batemenwe bansemi babo, bafwainwe kwibasha ne kulenga bisemi bya katataka. Bantu bafwainwe kuyuzha ntanda ne kubayisha muzhi wabo kufika ne ntanda yonse byo yafwainwe kwikala paladisa.

4. Ki ka kyamwekejile masongola atanshi?

4 Masongola atanshi apichile mu makatazho akatampe mambo bonse babiji, Adama ne Evwa, basajilepo kusatukila Yehoba. “Muloolo wa kala,” aye Satana Diabola, wajimbaikile Evwa kupichila mu kumulengela kwitabila’mba kuja ku “kichi kya kuyuka byawama ne byatama” kusakumulengela kwikala na maana a kufuukula byawama ne byatama. Kechi wanemekele bumutwe bwa mwatawanji kupichila mu kumushikisha byo afwainwe kuba ne. Adama naye kechi wakookejile Lesa ne, bino waswile kuja kipangwa kyamuletejile Evwa.—Lum. 12:9; Nte. 2:9, 16, 17; 3:1-6.

5. Twakonsha kufunjilako ka kwi ba Adama ne Evwa byo bakumbwile Yehoba?

5 Lesa byo amwipwizhe ene mambo o aubijile kino, Adama wapelemo mambo mukazhanji ne kwamba’mba: “Mwanamukazhi ye mwampele waji kumpa kipangwa kya ku kichi ne amiwa naji kuja.” Evwa naye wapelemo mambo muloolo pa kumubepa. (Nte. 3:12, 13) Jino jajinga jishinda ja kwikangaizha pa byo baubile. Na mambo a kuba’mba bamulume ne mukazhi batanshi basatukijile Yehoba, bebazhachishe kuba’mba bansatuki. Twafwainwa kufunjilako ne atweba. Pa kuba’mba masongola awame, bonse mwanamulume ne mwanamukazhi bafwainwa kulondela mikambizho ya Yehoba.

6. Mwakonsha kulumbulula byepi Ntendekelo 3:15?

6 Nangwa kya kuba Satana watamishe bintu mu Edena, Yehoba wapele bantu luketekelo lwanembwa mu bungauzhi butanshi bwa mu Baibolo. (Tangai Ntendekelo 3:15.) “Mwana wa mwanamukazhi” ukafumpa kilengwa kya mupashi kitanshi kyasatukile. Onkao mambo, Yehoba wamwesheshe bantu bulunda bo aji nabo na jibumba jikatampe ja bamalaika baoloka bamwingijila mwiulu. Mu kuya kwa kimye, Binembelo byasolwele kuba’mba jibumba janji ja mwiulu ja mukazhanji wa kifwanyikizho, Lesa ukatumapo umo “ukafumpa” Diabola ne kulengela bantu ba lukookelo kwikala na luketekelo lwaelele bantu babiji batanshi lwa kwikala myaka ne myaka pano pa ntanda kufikizha kyaswa muchima wa Yehoba.—Yoa. 3:16.

7. (a) Ki ka kyamweka ku masongola kufumatu kimye kyasatukile Adama ne Evwa? (b) Baibolo waamba’mba banabalume ne banabakazhi bafwainwa kuba ka?

7 Bunsatuki bwa kwa Adama ne Evwa bwabikile masongola abo mu lukatazho, ne masongola a bantu bakwabo balondejilepo. Evwa ne baana banji babakazhi batendekele kwikala na misongo ikatampe inge baimita ne pa kupaapa. Banabakazhi bakakebeshanga bingi bamwatawabo, bino banabalume bo bakalamanga bakazhi babo, ne kwibamanyika byonka byo tubena kumona lelo jino. (Nte. 3:16) Baibolo wamba’mba banabalume bengijishenga bumutwe bwabo mu butemwe. Banabakazhi nabo bafwainwa kukookela bumutwe bwa bamwatawabo. (Efi. 5:33) Na mambo a kuyila mumo kwa bamulume ne mukazhi bakamwa Lesa, bintu bileta makatazho mu masongola bikepa nangwa kwikalatu mutende.

MASONGOLA KUFUMA KIMYE KYA KWA ADAMA KUFIKA KIMYE KYA MUYULO

8. Ki ka kyamwekele ku masongola kufuma kimye kya kwa Adama kufika kimye kya Muyulo?

8 Ba Adama ne Evwa saka bakyangye kufwa na mambo a bundengamambo ne bumbulwa kulumbuluka, bano bamukazhi ne mulume basemene baana babalume ne babakazhi. (Nte. 5:4) Mwanabo wamulume mutanshi, Kaina, wasongwele nyenga yanji. Wa mu baana ba kwa Kaina aye Lameki ye wajinga mwanamulume mutanshi kusongola banabakazhi babiji. (Nte. 4:17, 19) Bisemi byajingako kufuma kimye kya kwa Adama kufika kimye kya Muyulo wa mu moba a Nowa, bantu bachechetu bo bayukanyikwa’mba bapopwelanga Yehoba. Pa bano paji Abela, Enoka, Nowa ne kisemi kyanji. Baibolo waamba’mba mu moba a Nowa, ‘baana ba Lesa wa kine batatwile kumona baana ba bantu ba bakazhi amba balamba.’ “Onkao mambo, batatwile kusongola banabakazhi bonka bo besajijilenga abo bene.” Bano bamalaika bealwile ke bantu byo basongwele banabakazhi basemene biyangala byaubilenga bukapondo bitelwa’mba Banefile. Kabiji ‘bubi bwa muntu bwavujile pano pa ntanda’ ne “milanguluko ya mu muchima wa muntu yajingatu yatama kimye kyonse.”—Nte. 6:1-5.

9. Yehoba waubile byepi na babi mu moba a Nowa, kabiji twafwainwa kufunjilako ka ku byamwekele?

9 Yehoba waletele Muyulo mu moba a Nowa pa kuba’mba onaune babi. Pa kyokya kimye, bantu bateletu muchima ku bintu byo baubanga, kubikapo ne masongola kya kuba kechi banemekele byambo byasapwijilenga “Nowa musapwishi wasapwilanga bololoke,” kuba’mba lonaiko lujitu pepi ne. (2 Pe. 2:5) Yesu waesakenye bintu byamwekelenga kyokya kimye na bibena kumweka lelo jino. (Tangai Mateo 24:37-39.) Lelo jino, bantu bavula bakana kumvwa mambo awama a Bufumu bwa Lesa abena kusapwilwa ntanda yonse kwikala bukamonyi ku bisaka byonse bya bantu mpelo ya buno bwikalo saka ikyangye kufika. Twayai tutesheko muchima ku lujimuno lwa kuba’mba nangwatu masongola ne kukomesha baana kechi byafwainwa kwitulengela kulubako ku juba ja Yehoba jibena kwiya ne.

MASONGOLA KUFUMA KIMYE KYA MUYULO KUFIKIA KIMYE KYA KWA YESU

10. (a) Mu bisho byavula ñanyi byubilo byatama byaubilenga bantu? (b) Ñanyi byubilo byawama byo twakonsha kufunjilako kwi Abalahama ne Sala kutazha ku masongola?

10 Nangwa kya kuba Nowa ne baana banji babalume basatu bonse bajingatu na mukazhi umo umo, bino bantu basongolanga mpaji pa kyokya kimye. Mu bisho byavula, bulalelale kechi bebumonanga’mba mambo ne, kabiji bisho bya bupopweshi nabyo byatundaikanga bino byubilo. Abulama (Abalahama) ne mukazhanji, aye Selai (Sala) bakookejile Lesa ne kuvilukila ku Kenana, kyalo mwayujile bisho bya kubula kunemeka masongola. Onkao mambo, Yehoba, waambile’mba mizhi ya Sodoma ne Gomola beyonaune mambo bangikazhi ba mu ino mizhi baubanga bulalelale. Abalahama watangijilanga bulongo kisemi kyanji, kabiji Sala naye wakookelanga bumutwe bwa mwatawanji. (Tangai 1 Petelo 3:3-6.) Abalahama wanengezhezhe kuba’mba mwananji aye Izaka asongole mupopweshi wa Yehoba. Na mambo a kunemeka bupopweshi bwa kine, Izaka naye watangijile mwananji wamulume aye Yakoba, wajinga na baana babalume baikele ke bisaka 12 bya bena Isalela.

11. Mizhilo ya Mosesa yazhikijilanga byepi bena Isalela?

11 Mu kuya kwa kimye, Yehoba walayañene lulayañano na baana ba kwa Yakoba (Isalela). Bisho bya masongola byo balondelanga bano bashakulu, kubikapotu ne kusongola mpaji bebiswishishe mu Mizhilo ya Mosesa. Mizhilo ya Mosesa yazhikijilanga bulunda bwa bena Isalela na Lesa kupichila mu kubula kusongola nangwa kusongolwa ku bapopweshi ba bubela. (Tangai Mpitulukilo ya mu Mizhilo 7:3, 4.) Inge baji mu masongola baikala na makatazho, bakulumpe bebakwashanga. Baingijilanga pa mambo a kubula bukishinka, mukao ne kulangulukila muntu byatama. Baswishishe kwikana, pano bino, kwajinga mizhilo yo balondelanga. Mwanamulume wakonsheshe kukana mukazhanji inge wamona mwi aye “kintu kyatama.” (Mpitu. 24:1) “Kintu kyatama” kyo bakainangapo mukazhi kechi kyayukanyikwa ne, pano bino, twakonsha kwamba’mba kechi tumambo tucheche ne.—Levi 19:18.

KANGE MWALUKEMO BENAKWENU NE

12, 13. (a) Banabalume bamo baubilenga byepi na bakazhi babo kimye kyajingako Malakai? (b) Lelo jino, inge muntu wabatizhiwa watendeka kulaala na muka mukwabo, ki ka kikamumwekela?

12 Mu kimye kyajingako ngauzhi Malakai, banabalume Bayudea bavula baalukilengamo bakazhi babo kupichila mu kwibakana pa mambo onsetu. Bano banabalume bakananga bakazhi babo ba ku bunsongwalume bwabo, kampe ne kusongolako banyike nangwa banabakazhi bapopwelanga balesa bangi. Banabalume Bayudea batwajijiletu na kukana bakazhi babo “pa mambo onsetu” kimye Yesu kyo ajinga pano pa ntanda. (Mat. 19:3) Yehoba Lesa washikilwe bino byubilo bya kwikana.—Tangai Malakai 2:13-16.

13 Ne ano moba, bantu ba Yehoba kechi bebaswisha kufutukamo benakwabo ne. Pano kyakonsha kwikala byepi inge mwanamulume nangwa mwanamukazhi wabatizhiwa watendeka kulaala na muka mukwabo ne kumusongola nangwa kusongolwako panyuma ya kwikana? Inge wabula kulapila, ndengamambo bamupanga mu kipwilo pa kuba’mba kipwilo kishale kyatoka. (1 Ko. 5:11-13) Uno muntu wafwainwa kwikala na “bipangwa bimwesha kulapila” saka bakyangye kumubwezha mu kipwilo. (Luka 3:8; 2 Ko. 2:5-10) Nangwa kya kuba kafwako kimye kyatongolwa kyafwainwa kupitapo pa kuba’mba uno muntu bamubwezhe ne, bino byubilo bya kwifutukamo bibula kumwekamweka mu bantu ba Lesa, kechi bafwainwa kufikenatu kumubwezha mu kipwilo ne. Pafwainwa kupita kimye kyabaya, mwaka umo nangwa kukilapo pa kuba’mba ndengamambo amweshe’mba walapila kya kine. Nangwa inge bamubwezha mu kipwilo, uno muntu uketotolwela “ku kipona kya Lesa kya kuchibilapo mambo.”—Loma 14:10-12; monai Kyamba kya Usopa kya Kizungu kya November 15, 1979, ma. 31-32.

MASONGOLA A BENA KILISHITU

14. Mizhilo ya Mosesa yaingijile ñanyi mwingilo?

14 Mizhilo ya Mosesa yo yatangijilenga bena Isalela pa myaka kukila pa 1,500. Yakwashishe bantu ba Lesa kuvuluka mafunde aoloka pa bya kupwisha makatazho mu bisemi kabiji yo ibatangijile kwi Mesiasa. (Nga. 3:23, 24) Mizhilo byo yalekele kwingila kimye Yesu kyo afwile, Lesa wabikileko lunengezho lwa katataka. (Hebe. 8:6) Mu luno lunengezho, bintu bimo byo baswishishe mu mizhilo byalekele kwingila.

15. (a) Mu kipwilo kya bena Kilishitu, ñanyi lunengezho lo balondela pa mambo a masongola? (b) Ñanyi bintu byafwainwa kulangulukapo mwina Kilishitu inge ke akebe kukana mwinakwanji?

15 Pa kukumbula bwipuzho bwashikishe Bafaliseo bamo, Yesu waambile’mba bintu byaswishishe mizhilo ya Mosesa muntu kukainapo mwinakwanji “kechi byo byo kyajinga ku ntendekelo ne.” (Mat. 19:6-8) Onkao mambo, Yesu wamwesheshe’mba lunengezho lwa masongola lwabikileko Lesa mu bujimi bwa Edena lo lwafwainwa kulondelanga bena Kilishitu. (1 Timo. 3:2, 12) Kwikala “mubiji umo” kulumbulula’mba bamulume ne mukazhi bafwainwa kutwajijila kwikala pamo, kabiji butemwe bo batemwa Lesa ne byo betemwa bene byafwainwa kwibalengela kukosesha masongola abo. Kwimuswisha ku kije kya mambo kwikana pabula mambo a bukende kechi kulumbulula’mba muntu wakasuluka kusongola nangwa kusongolwa ne. (Mat. 19:9) Ibyo kuba’mba muntu wakonsha kusalapo kulekelako mambo mwinakwanji wauba bukende bino walapila, byonkatu ngauzhi Hoseya byo alekejileko mambo mukazhanji wajinga pite aye Goma. Ne Yehoba naye walekejileko mambo kisaka kya bena Isalela kyalapijile panyuma ya kuba bukende bwa ku mupashi. (Ho. 3:1-5) Kikwabo, inge muntu wayuka’mba mwinakwanji wauba bukende kabiji wafuukulapo kulaala nanji, kuba bino kumwesha’mba wamulekelako mambo kabiji wafumyapo mambo a mu Binembelo a kwikainapo.

16. Yesu waambilepo’mba ka pa kubula kusongola nangwa kusongolwa?

16 Byo apwishishe kwamba kuba’mba bena Kilishitu kechi bafwainwa kwikana ne, kanatu paikala mambo a bukende, Yesu waambile pa ‘boba baji na kya bupe’ kya kwikala kwa kubula kusongola nangwa kusongolwa. Wanungilepo’mba: “Awa wakonsha kwikala byonka bino, obe byonkabyo.” (Mat. 19:10-12) Bavula basalapo kutwajijila kwikala bunke pa kuba’mba bengijilenga Yehoba kwa kubula bya kwibatabankanya. Twafwainwa kwibasanchilanga pa kuba bino.

17. Ñanyi bintu byakonsha kukwasha mwina Kilishitu kufuukulapo kutwela mu masongola nangwa ne?

17 Muntu mwine ye wafwainwa kufuukulapo mu muchima wanji kutwela mu masongola nangwa ne, inge wakonsha kwikala na kya bupe kya bukatanda nangwa buzhike. Mutumwa Paulo watakaikile bukatanda ne buzhike; bino waambile’mba: “Na mambo a kuvula kwa bulalelale, mwanamulume yense ekale na mukazhanji, ne mwanamukazhi yense na mwatawanji.” Paulo wanungilepo’mba: “Umvwe bakankalwa kwikanya, basongole nangwa kusongolwa, mambo kyawama kusongola nangwa kusongolwa kukila kupya muchima.” Ibyo, kusongola nangwa kusongolwa kwakonsha kuzhikijila muntu kubula kuswisha kilaka kya kukeba kwilaala kumulengela kwikala na kyubilo kya kwisuka nangwa kuba bulalelale. Kikwabo kya kulangulukapo ke jifumbi, mambo mutumwa waambile’mba: “Umvwe muntu wamona’mba wakankalwa kwikala bunke, kabiji inge wapitaila pa jifumbi ja bwanyike, wafwainwa kuba bino: Obe monka mwakebela muchima wanji; kechi walenga mambo ne. Basongole nangwa kusongolwa.” (1 Ko. 7:2, 9, 36; 1 Timo. 4:1-3) Nangwa byonkabyo, muntu kechi wafwainwa kusongola nangwa kusongolwa na mambo a nzala ya ku maulu ikilamo mu moba a bwanyike ne. Kampe kechi wakoma kya kuba’mba wafikilamo kwingila mitembo ya mu masongola ne.

18, 19. (a) Masongola a bena Kilishitu afwainwa kutendeka byepi? (b) Mutwe walondelapo ukamba pa ka?

18 Masongola a bena Kilishitu afwainwa kwikala a mwanamulume ne mwanamukazhi bepana kwi Yehoba kabiji bamutemwa na muchima yense. Kabiji bafwainwa kwitemwa bingi kya kuba bakebesha kwikala pamo mu masongola. Kabiji bakebapesha pa kulondela mukambizho wa kusongola nangwa kusongolwa “monka mwi Nkambo.” (1 Ko. 7:39) Umvwe batwela mu masongola, bafwainwa kuswa kuba’mba mu Baibolo mo muji mafunde awama afwainwa kwibakwasha kwikala bulongo mu masongola.

19 Mutwe walondelapo ukamba pa bishinka bya mu Binembelo byakonsha kukwasha bena Kilishitu baji mu masongola kuyuka bya kuba na makatazho ajiko mu ano “moba a kupelako” muji banabalume ne banabakazhi bavula baji na byubilo bilengela masongola kubula kwikala bulongo. (2 Timo. 3:1-5) Mu Mambo anji, Yehoba witupa byo tukeba pa kuba’mba twikale na masongola awama kabiji a lusekelo byo tubena kwendela pamo na bantu banji mu jishinda jaya ku bumi.—Mat. 7:13, 14.