Juba jimo, mwenyi wamwipwizhe uno nsongwalume amba, “Nanchi kechi wayuka’mba jali ja siliva jitwelamo jibiji mu jali ja ngolode nenyi?” Nsongwalume wamwemwesejile ne kwamba’mba, “Nayuka byobyo.” Uno mwenyi waipwizhe’mba, “Pano mambo ka o wasajilapo jali ja siliva? Inge wasalapo jali ja ngolode usakwikala na avula kukila ja siliva.” Nsongwalume wakumbwile’mba, “Inge natolapo jali ja ngolode, bantu basakuleka kukaya bisela ne amiwa. Nanchi mwayuka mali a muwayawaya a siliva o nji nao nyi?” Jishimikila ja uno mwanyike jimwesha kyubilo kyafwainwa kwikala ne na bakulumpe, ko kuba’mba, maana alumbuluka.

Baibolo waamba’mba: “Lama maana alumbuluka ne maana a kupima bintu. Ne kulu kobe kechi kuketuntula ne.” (Maana 3:21, 23) Onkao mambo, kuyuka “maana alumbuluka” byo aji ne bya kwiengijisha kwakonsha kwituzhikijila. Etukwasha kubula kwituntula mu kwingijila Lesa, “kulu” kwetu kechi kuketuntula ne.

Maana alumbuluka apusanako na Maana a kuyuka bintu ne kukwatakanya. Muntu uji na maana a kuyuka bintu, uyuka bintu byavula bingi nangwa bishinka. Muntu ukwatakanya bintu wakonsha kumona kishinka kimo byo kyakwatankana na kikwabo. Muntu uji na maana, wingijisha bintu byo ayuka ne byo akwatankanya ne kwibingijisha bulongo.

Muntu wakonsha kutanga ne kukwatankanya biji mu buku wa kuba’mba Nanchi Baibolo Waamba’mba Ka? mu kimyetu kicheche. Kimye kya kufunda, wakonsha kukumbula mikumbu ya kine. Wakonsha kutendeka kupwila ne kukumbulapo mikumbu yawama. Bino byonse byakonsha kumwesha’mba ubena kukomenako mu maana a kuyuka Lesa, bino na kino kibena kulumbulula’mba watendeka kwikala na maana nyi? Ine. Kampe ukwatakanyatu bintu bukiji. Nangwa byonkabyo, umvwe watendeka kwingijisha bukine, kwingijisha maana a kuyuka bintu ne kukwatakanya mu jishinda jawama, ko kuba’mba, watendeka kwikala na maana. Inge byo afuukulapo ke mufume byawama ne kumwesha’mba ulangulukapo bulongo pa bintu, umwesha’mba uji na maana alumbuluka.

Kinembelo kya Mateo 7:24-27 kyalumbulula kishimpi kya kwa Yesu kya bantu babiji bashimikile mazubo. Muntu umo bamulumbulula’mba “wa maana.” Na mambo a kulangulukila jimo bintu byakonsha kumweka kulutwe, uno muntu washimikile nzubo yanji pa jibwe. Watajilenga kulutwe kabiji wajinga na maana alumbuluka. Kechi walangulukilenga’mba kushimika nzubo pa busenga kwapeela kabiji kechi kukamutayila mali avula ne. Aye walangulukile pa bintu byakonsha kufumamo kulutwe mu byubilo byanji. Kinkunkwila byo kyapuupijile pa nzubo, kechi yapumukile ne. Bwipuzho ke buno, Twakonsha kwikala byepi na maana alumbuluka ne kwialama?

Patanshi, yukai kuba’mba pa Mika 6:9 paamba’mba: “Aba baji na maana [alumbuluka] bakakamwanga  jizhina [ja Lesa.]” Kwakamwa jizhina ja Yehoba kulumbulula kumunemeka. Kilumbulula kumupa mushingi wafwainwa na mambo a jizhina janji byo jimenako, kubikapo ne mizhilo yanji. Pa kuba’mba munemeke muntu, mwafwainwa kuyuka byo alanguluka. Apa bino mwamuketekela ne kufunjilako kwi aye, ne kumwenamo mu bifuma mu kufuukula bulongo byonka byo oba. Inge twalangulukapo bulongo pa byubilo byetu kulutwe byo bikalengela bulunda bwetu ne Yehoba kuwama nangwa kutama, tukafuukula bintu kwesakana na mizhilo yanji. Inge ke tube bino, tukekala na maana alumbuluka.

Kya bubiji, Byambo bya Maana 18:1 byaamba’mba: “Yense wipaatula ku bakwabo ukebatu kuba bisaka muchima wanji; ukana maana onse alumbuluka.” Inge twabula kujimuka, twakonsha kwipaatula kwi Yehoba ne ku bantu banji. Pa kuba’mba tuchinuzhuke kwipaatulako, twafwainwa kwikalanga pamo na bantu bakamwa jizhina ja Lesa ne kunemeka mizhilo yanji. Twafwainwa kutaanwanga pa Nzubo ya Bufumu kimye kyonse inge kyakonsheka, ne kupwanañana na kipwilo kya bena Kilishitu. Kimye kya kupwila, twafwainwa kutangako muchima ku byo tufunda ne kwibingijishanga.

Kununga pa bino, umvwe ketulombe kwi Yehoba ne kumubuula byonse biji mu muchima wetu, tukafwenya kwipi ne aye. (Maana 3:5, 6) Inge ketutesheko muchima ku byo tutanga mu Baibolo ne mabuku anengezha jibumba ja Yehoba, tukemwena byawama bya myaka bikafuma mu byubilo byetu ne kuba bintu na maana. Kabiji twafwainwa ne kukookela bitufundako balongo bakoma mu lwitabilo. (Maana 19:20) Inge ke  tube bino, kechi ‘tukakananga maana alumbuluka’ ne, bino tukekala na kino kyubilo kyanema.

Maana a lumbuluka akonsha kuzhikijila bisemi. Baibolo wakambizha mwanamukazhi wasongolwa kwikala na “mushingi mukatampe” ku mwatawanji. (Efi. 5:33) Mwanamulume wafwainwa kuba byepi pa kuba’mba mukazhanji amunemekenga? Inge kya kuba keakanjikizhe mukazhanji kumupa mushingi, kechi mukafuma byawama ne. Na mambo a kuchinuzhuka kutoboka, mwanamukazhi wasongolwa ku mwanamulume uji bino wakonsha kumumweshako mushingi inge po aji. Nanchi wakonsha kumunemeka inge ufwapo nyi? Javula kino kechi kimweka ne. Uno mwanamulume wafwainwa kulanguluka pa kuba bintu mukafuma byawama bya myaka. Inge keamweshe bipangwa bya mupashi, nabiji butemwe ne lusa, mukazhanji ukamupanga mushingi mukatampe. Pano bino, mwanamukazhi mwina Kilishitu wafwainwa kunemeka mwatawanji, nangwa kya kuba umumwesha byubilo byawama nangwa ne.—Nga. 5:22, 23.

Kabiji Baibolo waamba’mba mwanamulume wafwainwa kutemwa mukazhanji. (Efi. 5:28, 33) Na mambo a kukeba’mba mwatawanji amutemwe, mwanamukazhi wakonsha kulanguluka’mba kyawama kubula kumubuula bintu byatama byo afwainwa kuyuka. Nanchi kuba bino kumwesha maana alumbuluka nyi? Pano inge kya kuba kulutwe wayuka kyo bamufile, ki ka kikafumamo? Nanchi ukamumwesha butemwe bukatampe nyi? Kyakonsha kumukatazha kuba bino. Kyakonsha kuwama inge wamonapo kimye kyawama kya kubuujilamo mwatawanji mu meso anteka byatama byamwekele, mwatawanji wakonsha kumunemeka na mambo a bukishinka bwanji. Butemwe bo amutemwa bukabayilako.

Baana bafwainwa kukookela bansemi babo ne kufunda mashinda a Yehoba. (Efi. 6:1, 4) Nanchi kino kilumbulula’mba bansemi bafwainwa kutongaula byonse tonko tonko byafwainwa kuba mwana ne byo afwainwa kubula kuba nyi? Kuji byavula bikebewa kukila kufunjishatu baana mizhilo ya pa nzubo yo bafwainwa kulondelanga, nangwa bya kwibakambula inge batamisha. Nsemi uji na maana alumbuluka ukwasha mwananji kuyuka ene mambo o afwainwa kukookelanga.

Fwanyikizhai kuba’mba mwana wamwesha kubula mushingi ku bainanji nangwa bashanji mu ñambilo. Kumunena nangwa kumukambula ponkapotu kwakonsha kumulengela kumvwa bumvu nangwa kuzhindamapotu. Bino mu muchima saka azhingila, kabiji kino kyakonsha kumulengela kubula kwikalanga pepi na bansemi banji.

Bansemi baji na maana alumbuluka bakalanguluka pa jishinda jawama ja kujimwinamo baana babo ne luno lujimuno byo lukalengela baana babo kwikala kulutwe. Bansemi kechi bafwainwa kufikenatu kukambula mwanabo na mambo a kuba’mba wibalengesha bumvu ne. Kampe kyakonsha kuwama bamwita ku mbaji ne kwisamba na mwanabo saka batekanya, kumulumbulwila’mba Yehoba ukeba’mba anemekenga bansemi banji pa kuba’mba akamwenemo byawama myaka ne myaka. Inge mwana keanemeke bansemi banji, ko kuba’mba unemeka Yehoba. (Efi. 6:2, 3) Inge kemufunjishe mwana mu jino jishinda, byambo byenu bikamufika pa muchima. Uyuka’mba bansemi banji bamuta muchima, kabiji ukebapanga mushingi mukatampe. Kino kikalengela mwana kukasuluka kulomba bukwasho pa kufuukula bya kuba kulutwe.

Bansemi bamo kechi bakeba kukozha mwanabo ku muchima ne, onkao mambo, bachinuzhuka kumulolako. Pano ki ka kikamweka inge mwana wakoma? Nanchi ukakamwanga Yehoba ne kuyuka buneme buji mu kukookela mizhilo ya Lesa nyi? Nanchi ukalombanga kwi Yehoba na muchima yense, nangwa ukepaatulako aye mwine nyi?—Maana 13:1; 29:21.

Sendwe wa bya kusonga songa ulangulukila jimo kintu kyo akeba kulenga. Kechi ufikenatu kutendeka kusonga kwa kubula kulangulukila jimo kyo akeba kulenga amba akyo kine kisakuwama ne. Bansemi baji na maana alumbuluka bamonapo kimye kya kufunda ne kwingijisha malamuna a Yehoba, kino kibalengela kwakamwa jizhina janji. Na mambo a kubula kwipaatula kwi Yehoba ne jibumba janji, bekala na maana alumbuluka ne kwiengijisha pa kukwasha kisemi.

Pa juba pa juba, tufuukula bintu byakunza bwikalo bwetu bwa kulutwe. Kechi twafwainwa kufuukulanga bintu kya lubilo lubilo ne, bino twafwainwa kutulumana ne kulangulukapo bulongo. Langulukai pa bikafumamo. Lombai lutangijilo lwa Yehoba ne kwingijisha maana anji. Inge ke tube bino, tukalama maana alumbuluka, kabiji aketulengela kwikala na bumi.—Maana 3:21, 22.