Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Kulwilako Mambo Awama ku Babiloolo

Kulwilako Mambo Awama ku Babiloolo

“UNO muntu ye ye nasala kuba’mba akashimune jizhina jami ku bisaka bya bantu ne ku bamfumu.” (Byu. 9:15) Nkambo Yesu waambile pa muntu waalukile kwikala mwina Kilishitu, mwanamulume Muyudea aye mutumwa Paulo.

Umo pa bano “bamfumu” wajinga Nelo Mfumu wa bena Loma. Mwakonsha kuba byepi inge yenu mwayile ku uno mfumu kuba’mba mulwileko lwitabilo lwenu? Bena Kilishitu bebatundaika kuba byonka byaubile Paulo. (1 Ko. 11:1) Jishinda jimo ja kubilamo bino ke kulondela byaubile Paulo na mizhilo ya kyalo.

Mizhilo ya Mosesa yo yalondelanga bena Isalela, kabiji yo yalondelanga ne Bayudea bonse. Panyuma ya Pentekosita 33 C.E., bena Kilishitu ba kine balekele kulondela Mizhilo ya Mosesa. (Byu. 15:28, 29; Nga. 4:9-11) Nangwa byonkabyo, Paulo ne bena Kilishitu bakwabo kechi balengulwile ino Mizhilo ne, basapwilanga mu mapunzha avula mwajinga Bayudea kwa kubula lukatazho. (1 Ko. 9:20) Pa bimye byavula, Paulo wayanga mu mashinagoga mo asapwilanga bantu bayukile Lesa wa kwa Abalahama ne kwisamba nabo kwingijisha Binembelo bya Kihebelu.—Byu. 9:19, 20; 13:5, 14-16; 14:1; 17:1, 2.

Yelusalema yo mpunzha yasajile batumwa mwaikalanga batangijilenga mwingilo wa kusapwila. Javula bafunjishanga mu nzubo ya Lesa. (Byu. 1:4; 2:46; 5:20) Kimye kimo, Paulo wayile ku Yelusalema kabiji bamukashile mu kaleya. Batendekele kumutotolwesha kabiji ko kyakayanga bamufikizhe ne ku Loma.

PAULO NE MIZHILO YA BENA LOMA

Bantangi bena Loma bamwenenga byepi bintu byaitabijile Paulo byo asapwijilengapo? Pa kuba’mba tukumbule, twafwainwa kuyuka bena Loma byo bamonanga bupopweshi. Kechi bakanjikizhanga bantu bajinga mwapelele bufumu bwabo kuleka bupopweshi bwabo ne, kanatu inge bamona’mba babena kubiika kafulumende mu kizumba.

Bufumu bwa Loma bwapele Bayudea luusa lwa kuba bintu. Buku wa Backgrounds of Early Christianity waamba’mba: “Bayudea bajinga na bwana bwa bene mu bufumu bwa bena Loma. . . . Bayudea bajinga na bwana bwa bene bwa kwisajila bupopweshi kabiji kechi bebakanjikizhanga kupopwela balesa ba bena Loma ne. Balondelanga mizhilo yabo mu bijiiji mo baikalanga.” Kabiji kechi batwelanga bushilikale ne. * Paulo wakonsheshe kwingijisha mizhilo ya bena Loma yaswishishe Bayudea kupopwela Lesa wabo pa kulwilako bwina Kilishitu ku bantangi ba bena Loma.

Balwanyi ba kwa Paulo baesekele mashinda onse pa kutundaika bantu bonse ne bantangi kuba’mba balukilemo mutumwa. (Byu. 13:50; 14:2, 19; 18:12, 13) Monai kyamwekele. Bakulumpe bena Kilishitu mu Yelusalema baumvwine’mba Bayudea babena kwamba’mba Paulo ubena kufunjisha bantu “kukana kulondela Mizhilo ya Mosesa.” Bino byambo byakonsheshe kulengela Bayudea baalukile ke bena Kilishitu kulanguluka’mba Paulo kechi wanemekele lunengezho lwa Lesa ne. Kabiji kije kya Saniedilini kyakonsheshe kwamba’mba bena Kilishitu basatukila bupopweshi bwa Bayudea. Inge kino kyamwekele, aba Bayudea bapwanañananga na bena Kilishitu bafwainwe kwibakambula. Bakonsheshe kwibamona’mba kechi bantu balumbuluka ne, kabiji inge bebakainye kusapwila mu nzubo ya Lesa nangwa mu mashinagoga. Onkao mambo, bakulumpe mu kipwilo baambijile Paulo kumwesha’mba bino byambo byajinga bya bubela kupichila mu kuya mu nzubo ya Lesa ne kuba kintu kyo babujile kumuswisha kwi Lesa bino kechi kyatamine ne.—Byu. 21:18-27.

Paulo waubile byo bamwambijile kabiji kino kyamulengejile “kulwila mambo awama ne kutambula luusa lwa kwiasapwila.” (Fili. 1:7) Pa nzubo ya Lesa, Bayudea babuukile bukaji kabiji bakebele kwipaya Paulo. Mukulumpe wa bashilikale bena Loma wakashile Paulo. Byo banengezhezhe kuba’mba Paulo bamuzhipaule, wisolwele’mba wajinga ngikazhi mwina Loma. Kyo kyalengejile’mba bamutwale ku Kesalea kwajinga bena Loma balamanga kibunji kya Yudea. Byo bamutwajile kokwa, wakasapwijile ku bantangi ba mu kafulumende. Kino kyafwainwa kyalengejile bantu babujile kuyuka bena Kilishitu kwibayuka.

Byubilo kitango 24 kyaamba pe Paulo byo bamutotolweshenga kwi Felikisa Kitumbafumu mwina Loma wa ku Yudea, waumvwinepo bintu bimo byaitabijilemo bena Kilishitu. Bayudea bapelemo Paulo mambo a kulala mizhilo ya bena Loma mu bintu bisatu. Baambile’mba wavulañenyenga mutende pakachi ka Bayudea baikalanga mwaya bufumu bonse, kikwabo amba jibumba janji jajinga ja bansatuki, kabiji amba wazhilulwilenga nzubo ya Lesa yazhikijilwe na bena Loma pa kyo kya kimye. (Byu. 24:5, 6) Ano ajinga mambo a kumwipayilapo.

Bena Kilishitu bakonsha kufunjilako byavula bingi ku byaubile Paulo pa mambo o bamupelemo. Wibanemekele kabiji kechi wabwezhezhe kibi pa kibi ne. Paulo waambile pa byaamba Mizhilo ne bangauzhi, kabiji waambile pa luusa lwa kupopwela ‘Lesa wa bashakulu banji.’ Luno lo luusa lwajinga na Bayudea mu mizhilo ya bena Loma. (Byu. 24:14) Mu kuya kwa kimye, Paulo walwijileko mambo awama ne kwiambila lwitabilo lwanji ku Kitumbafumu mukwabo aye Polokiusa Fesatusa ne ku Mfumu Heloda Agilipa.

Pa kuba’mba bamuchibile mambo anji bulongo, Paulo waambile’mba: “Nalomba kutwala ano mambo kwi Kesala!” Uno Kesala ye wajinga bingi na bulume pa kyo kya kimye.—Byu. 25:11.

MAMBO A KWA PAULO MU KIJE KYA KESALA

Malaika wabuujile Paulo amba: “Wafwainwa kukemana kwi Kesala.” (Byu. 27:24) Nelo Mfumu wa bena Loma, kimyetu kyo atatwile kulama waambile’mba kechi ye ukachibanga mambo onse ne. Pa myaka 8 ya bukalama bwanji, watendekele kupa bantu bakwabo mwingilo wa kuchiba mambo. Buku wa The Life and Epistles of Saint Paul waamba’mba inge Nelo waswa kuchiba mambo, baambilanga mu jilapa janji, kabiji bamukwashanga ku jibumba ja bantu bayukile kwamba mambo.

Baibolo kechi waambapo inge kya kuba Nelo ye wachibijile Paulo mambo nangwa waambijile bakwabo kwamba ano mambo ne kumubuulakotu sawakya ne. Monse mo kyaikejile, Paulo waambile’mba wapopwelanga Lesa wa Bayudea kabiji watundaikile bantu kupana munema ku kafulumende. (Loma 13:1-7; Titu. 3:1, 2) Kyamweka Paulo walwijileko mambo awama ku babiloolo, kabiji kije kya Kesala kya kasulwile Paulo.—Fili. 2:24; File. 22.

TUJI NA MWINGILO WA KULWILAKO MAMBO AWAMA

Yesu wabuujile baana banji ba bwanga amba: “Bakemutwala ku biloolo ne ku bamfumu na mambo a amiwa, kuba’mba mwibasapwile abo ne ba mu bisaka bikwabo.” (Mat. 10:18) Ke munema bingi wa kwimenako Yesu mu jino jishinda. Kwibikako kwetu kwa kulwilako mambo awama kwakonsha kulengela kushinda mu bije bya mambo. Bino, bifuukula bantu bambulwa kulumbuluka kechi bilumbulula’mba ‘tukatambula luusa’ lwa kusapwila mambo awama kwa kubula lukatazho ne. Bufumu bwa Lesa bo bonkatu buketulengela kukasuluka ku nshiji ne ku kwitumanyika.—Sapwi. 8:9; Yele. 10:23.

Nangwatu lelo jino, jizhina ja Yehoba jakonsha kutumbijikwa inge bena Kilishitu ke balwileko lwitabilo lwabo. Byonka byajinga Paulo, twafwainwa kutekanya ne kwamba bishinka. Yesu wabuujile baana banji ba bwanga amba kechi bafwainwe ‘kulangulukilanga jimo mu michima yabo bya kwamba mu kwipokolola ne, mambo ukebapa byambo ne maana akalengela balwanyi babo bonse kubula kwibakanya nangwa kwibapachika.’—Luka 21:14, 15; 2 Timo. 3:12; 1 Pe. 3:15.

Inge bena Kilishitu balwilako lwitabilo lwabo ku bamfumu, ku babiloolo nangwa ku bakwabo baji na luusa, bakonsha kusapwila bantu bo tubula kusapwila mambo awama. Bije bya mambo bimo byawamishako mizhilo pa kuba’mba izhikijile luusa lwa bantu lwa kwamba ne lwa kusala bupopweshi. Monse mo bakonsha kuchibila mambo, bakalume ba Lesa byo bachinchika meseko, basangajika muchima wa Lesa.

Jizhina ja Yehoba jitumbijikwa inge ketulwileko lwitabilo lwetu

^ jifu. 8 Wanembanga mabuku aye James Parkes waambile’mba: “Bayudea . . . bajinga na luusa lwa kwikala na bijiilo byabo. Kechi bebakanyanga kuba bino ne, bena Loma balondelanga kisho kyabo kya kuswisha bantu bonse baikalanga monse mwapelele bufumu bwabo kuba byo bakeba.”