Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

MUTWE WA KUFUNDA 48

“Mwafwainwa Kwikala Bazhila”

“Mwafwainwa Kwikala Bazhila”

“Ikalai bazhila mu byubilo byenu byonse.”—1 PE. 1:15.

LWIMBO 34 Endainga mu Bukishinka

BIJI MU UNO MUTWE *

1. Mutumwa Petelo wabuujile bakwabo bena Kilishitu amba ka, kabiji mambo ka o kyakonsha kumwekela nobe kyakatazha kulondela byo aambile?

 INGE kya kuba tuji na luketekelo lwa kuya mwiulu nangwa lwa kwikala pano pa ntanda, twakonsha kumwenamo bingi mu kufunda pa bintu mutumwa Petelo byo afunjileko bena Kilishitu bashingwa mu kimye kya batumwa. Petelo wanembele’mba: “Monka mwaikela Wazhila wimwichile, ikalai bazhila mu byubilo byenu byonse, mambo kyanembwa’mba: ‘Mwafwainwa kwikala bazhila, mambo amiwa nazhila.’” (1 Pe. 1:15, 16) Abino byambo bibena kwitufunjisha kuba’mba twakonsha kulondela Yehoba mwine ye tufunjilako buzhile. Twafwainwa kwikala bazhila mu byubilo byetu. Kino kyakonsha kumweka kukatazha na mambo a kuba’mba twibambulwa kulumbuluka. Petelo naye walubankanyanga, bino twakonsha kufunjilako kwi aye bya “kwikala bazhila.”

2. Ñanyi mepuzho o tusakukumbula mu uno mutwe?

2 Mu uno mutwe, tusakukumbula ano mepuzho: Buzhile bulumbulula ka? Baibolo witufunjisha’mba ka pa buzhile bwa Yehoba? Twakonsha kwikala byepi bazhila mu byubilo byetu? Kabiji ñanyi lukwatankano luji pa buzhile ne bulunda bwetu ne Yehoba?

BUZHILE BULUMBULULA KA?

3. Bantu bavula balanguluka’mba ka pa muntu wazhila, bino kwepi ko twakonsha kutaana byambo bya kine?

3 Bantu bavula balanguluka pa muntu wazhila amba ke muntu wabula lusekelo uvwala bivwalo bya bupopweshi kabiji ubula kuseka. Pano bino, abino kechi byo biji bantu bazhila ne. Yehoba wazhila, kabiji bamulumbulula’mba “Lesa wa lusekelo.” (1 Timo. 1:11) Aba bamupopwela batelwa’mba “ba lusekelo.” (Sala. 144:15) Yesu wasanzhilemo boba bavwalanga bivwalo byapusanako na bakwabo ne kwimwesha koloka ku meso a bantu. (Mat. 6:1; Mako 12:38) Bena Kilishitu ba kine bayuka byo kilumbulula kwikala bazhila mambo bafunda Baibolo byo aamba. Twashiinwa’mba Lesa wetu wazhila kabiji wa butemwe kechi wakonsha kwitubuula kuba bintu kyo twakonsha kukankalwa kuba ne. Onkao mambo, Yehoba byo etubuula’mba: “Mwafwainwa kwikala bazhila,” twashiinwa kuba’mba kyakonsheka. Pano bino, saka tukyangye kwikala bazhila mu byubilo byetu, twafwainwa kuyuka buzhile byo buji.

4. Byambo bya kuba’mba “kuzhila” ne “buzhile” bilumbulula ka?

4 Buzhile bulumbulula ka? Mu Baibolo, byambo bya kuba’mba “kuzhila” ne “buzhile” bilumbulula kwikala batoka mu byubilo ne mu bupopweshi nangwa kubula kukowela. Abino byambo bilumbulula ne kwipaatula kwingila mwingilo wa Lesa. Onkao mambo, twikala bazhila inge twaikala na byubilo byawama, kupopwela Yehoba mu jishinda jaitabilwa kwi aye, ne kwikala na bulunda bwakosa ne aye. Ke kya kukumya bingi pa kuyuka kuba’mba nangwa kya kuba twi bambulwa kulumbuluka kabiji Yehoba wazhila, bino ukeba kuba’mba twikale balunda nanji.

“WAZHILA, WAZHILA, WAZHILA YEHOBA”

5. Twakonsha kufunjilako ka pe Yehoba ku bamalaika ba kishinka?

5 Yehoba wazhila. Tufunda kino kishinka ku byo bamulumbulula ku bamalaika baji kwipi na jitanda janji batelwa’mba baselafi. Baselafi bamo babijikilenga’mba: “Wazhila, wazhila, wazhila Yehoba wa mabumba.” (Isa. 6:3) Bano bamalaika baji na bulunda bwawama ne Lesa mambo nabo bazhila. O ene mambo mapunzha onse bamalaika po baambijile byambo pano pa ntanda atelwa’mba azhila. Kino kyo kyamwekele kimye Mosesa kyo ajinga pa mpunzha pajinga kipupu kya miba kyatemenenga mujilo.—Lupu. 3:2-5; Yosh. 5:15.

Byambo bya kuba’mba “Buzhile bo bwa kwa Yehoba” bebinembele pa kyela kya ngolode kibekauka kyo babikile pa kitambala kya ñanga mwine mukatampe (Monai mafuka 6-7))

6-7. (a) Kwesakana na byaamba Kulupuka 15:1, 11, Mosesa wakwashishe byepi bantu kuyuka kuba’mba Lesa wazhila? (b) Ñanyi kintu kyavulwilengamo bena Isalela pa buzhile bwa Lesa? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)

6 Mosesa byo atangijile bena Isalela kwabuka Kalunga Kachila, wibakwashishe kuyuka kuba’mba Lesa wabo aye Yehoba, wazhila. (Tangai Kulupuka 15:1, 11.) Bena Ijipita bapopwelanga balesa ba bubela kechi bajinga bazhila ne. Kyo kimotu ne bena Kenana bapopwelanga balesa ba bubela. Bupopweshi bwabo bwavwangilemo kutapisha baana ne byubilo bya bunya bya bulalelale. (Levi 18:3, 4, 21-24; Mpitu. 18:9, 10) Pakuba Yehoba wapusanako na bano balesa ba bubela. Kechi wakonsha kubuula bapopweshi banji kuba bino byubilo bya bunya ne. Ye mwine mwina buzhile. Kino kimwekela ku byambo byo banembele pa kyela kya ngolode yawamisha kyo bakashijile pa kitambala kyavwalanga ñanga mwine mukatampe. Pa kino kyela banembelepo’mba: “Buzhile bo bwa kwa Yehoba.”—Lupu. 28:36-38.

7 Byambo byajinga pa kino kyela byakwashishenga bonse bebimonanga kuyuka kuba’mba Yehoba kine wazhila. Pano kyakonsheshe kwikala byepi ku mwina Isalela wabulanga kumona kino kyela na mambo a kuba’mba kechi waiyanga kwipi na ñanga mwine mukatampe ne? Abya wakonsheshe kuyuka’mba Yehoba wazhila nyi? Ee. Bena Isalela bonse baumvwine bino byambo kimye kyo batangile Mizhilo ku banabalume, banabakazhi, ne baana. (Mpitu. 31:9-12) Inge kya kuba’mba mwajingako, inge mwaumvwine bino byambo bya kuba’mba: “Amiwa yami Yehoba Lesa wenu, kabiji mwafwainwa . . . kwikala bazhila mambo amiwa nazhila.” “Mwafwainwa kwikala bazhila kwi amiwa, mambo amiwa Yehoba, nazhila.”—Levi 11:44, 45; 20:7, 26.

8. Ñanyi kintu kyo tufunjilako ku byambo biji pa Bena Levi 19:2 ne 1 Petelo 1:14-16?

8 Pano twayai twisambe pa byambo bimo byanembwa pa Bena Levi 19:2 byo bafwainwe kwibitangila bena Isalela bonse. Yehoba waambijile Mosesa amba: “Buula jibumba jonse ja bena Isalela amba, ‘Mwafwainwa kwikala bazhila, mambo amiwa Yehoba Lesa wenu, nazhila.’” Kyamweka Petelo waingijishe bino byambo kimye kyo atundaikile bena Kilishitu “kwikala bazhila.” (Tangai 1 Petelo 1:14-16.) Lelo jino, kechi tulondela Mizhilo ya Mosesa ne. Pano bino, byanembele Petelo bimwesha kuba’mba twakonsha kufunjilako kintu kyanema ku byambo biji pa Bena Levi 19:2, ko kuba’mba Yehoba wazhila kabiji aba bamutemwa bafwainwa kwibikako kwikala bazhila. Twafwainwa kwikala bazhila nangwa tuji na luketekelo lwa kuya mwiulu nangwa lwa kwikala pano pa ntanda mu paladisa.—1 Pe. 1:4; 2 Pe. 3:13.

“IKALAI BAZHILA MU BYUBILO BYENU BYONSE”

9. Tusakumwenamo byepi mu kwisamba Bena Levi kitango 19?

9 Na mambo a kuba’mba tukeba kutokesha ku muchima Lesa wetu wazhila, twafwainwa kufunda byo twakonsha kwikala bazhila. Yehoba witubuula byo twafwainwa kuba. Twakonsha kutaana bino bintu mu buku wa Bena Levi kitango 19. Shayuka wa Kihebelu aye Marcus Kalisch wanembele’mba: “Kyamweka kino kyo kitango kyanema bingi kya buku wa Bena Levi ne mabuku atanshi atanu a mu Baibolo.” Twayai tumone byepelo bimo bya mu kino kitango muji mafunjisho anema bingi aamba pa bwikalo bwetu bwa pa juba pa juba. Vulukai kuba’mba Bena Levi kitango 19 kyatendeka na byambo bya kuba’mba: “Mwafwainwa kwikala bazhila.”

Muzhilo waamba pa bansemi uji pa Bena Levi 19:3 wafwainwa kulengela bena Kilishitu kulanguluka pa ka? (Monai mafuka 10-12) *

10-11. Pa Bena Levi 19:3 paamba’mba twafwainwa kuba byepi, kabiji mambo ka o kyanemena kuba bino?

10 Yehoba byo apwishishe kwamba’mba bena Isalela bafwainwa kwikala bazhila, wanungilepo’mba: “Muntu yense wafwainwa kunemeka bainanji ne bashanji . . . Amiwa yami Yehoba Lesa wenu.”—Levi 19:2, 3.

11 Onkao mambo, kyanema bingi kukookela mukambizho wa Lesa wa kunemeka bansemi betu. Vulukai byambo byaambile Yesu ku mwanamulume umo byo amwipwizhe’mba: “Ñanyi kintu kyawama kyo nafwainwa kuba pa kuba’mba nkekale na bumi bwa myaka ne myaka?” Yesu pa kumukumbula waambile ne kuba’mba uno mwanamulume wafwainwe kunemeka bashanji ne bainanji. (Mat. 19:16-19) Yesu wanenawine Bafaliseo ne banembeshi mambo kechi bakebanga kunemeka bansemi babo ne. Onkao mambo, ‘bapeezhezhe mambo a Lesa.’ (Mat. 15:3-6) Mu “mambo a Lesa” muji ne Mikambizho Jikumi ne byambo byo tutanga pa Bena Levi 19:3. (Lupu. 20:12) Kabiji vulukai jikwabo kuba’mba mukambizho uji pa Bena Levi 19:3 wa kuba’mba muntu wafwainwa kunemeka bainanji ne bashanji, ye walondelapo kufuma pa mukambizho wa kuba’mba: “Mwafwainwa kwikala bazhila, mambo amiwa Yehoba Lesa wenu, nazhila.”

12. Twakonsha kukookela byepi mukambizho uji pa Bena Levi 19:3, kabiji ñanyi bwipuzho bo twakonsha kwishikisha?

12 Inge twalanguluka pa mukambizho witupa Yehoba wa kunemeka bansemi betu, twakonsha kwishikisha atweba bene amba, ‘Abya nnemeka bansemi bami nyi?’ Inge mwamona’mba kuji mumo mo mwabujilenga kuba bulongo kunyuma, mwafwainwa kufuukulapo kuwamishako lonka luno. Kechi mwakonsha kupimpula bintu bya kunyuma ne, bino mwakonsha kwibikako kufuma luno kwikalanga na kimye kyabaya na bansemi benu ne kwibakwasha. Nangwa kampe kuji bintu byavula byo mwakonsha kuba pa kuba’mba mwibakwashe kupota bintu bikebewa mu bwikalo, nangwa kwibakwasha kutwajijila kufwenya kwipi ne Yehoba ne kutwajijila kumwingijila. Nangwa mwakonsha kwibatundaika ne kwibatekenesha. Umvwe mwauba bino, ko kuba’mba mubena kukookela mukambizho uji pa Bena Levi 19:3.

13. (a) Ñanyi mukambizho mukwabo ye tutaana pa Bena Levi 19:3? (b) Atweba lelo jino twakonsha kulondela byepi byaubanga Yesu kwesakana na byambo byanembwa pa Luka 4:16-18?

13 Kinembelo kya Bena Levi 19:3 kitufunjisha ne kintu kikwabo pa kwikala bazhila. Paamba pa kulama juba ja Sabado. Bena Kilishitu kechi balondela Mizhilo ya Mosesa ne, onkao mambo, kechi balama juba ja Sabado ne. Nangwa byonkabyo, twakonsha kufunjilako byavula ku bena Isalela byo balamanga juba ja Sabado ne byo bamwenangamo mu kuba bino. Juba ja Sabado kyajinga kimye kya kukokoloka ku mingilo ne kupopwela Lesa. * O ene mambo pa juba ja Sabado Yesu o ayijile mu nshinagoga mu muzhi mo akomejile ne kutanga Mambo a Lesa. (Lupu. 31:12-15; tangai Luka 4:16-18.) Mukambizho wa Lesa wanembwa pa Bena Levi 19:3 wa ‘kulama masabado anji,’ wafwainwa kwitutundaika kumonangapo kimye pa juba pa juba kya kupopwela Lesa. Nanchi mwamona kuba’mba mubena kukebewa kupimpulako bintu bimo pa kuba’mba mukookele uno mukambizho nyi? Umvwe kimye kyonse ke mwikalepo na kimye kya kupopwela Lesa, mukekala na bulunda bwakosa ne Yehoba, kabiji kino kikemukwasha kwikala bazhila.

KOSESHAI BULUNDA BWENU NE YEHOBA

14. Ñanyi kishinka kyanema kyo babwezha-bwezhapo bimye byavula mu Bena Levi kitango 19?

14 Kitango 19 mu buku wa Bena Levi kyabwezha-bwezhapo kwamba kishinka kyanema bingi kyakonsha kwitukwasha kwikala bazhila. Byambo byapelako mu kyepelo 4 byaamba’mba: “Amiwa yami Yehoba Lesa wenu.” Abino byambo ne byambo bipasha na bino bitanwamo bimye 16 mu kino kitango. Kino kituvululamo mukambizho mutanshi wa kuba’mba: “Amiwa yami Yehoba Lesa wenu . . . Kechi mwafwainwa kwikala na balesa bakwabo kununga pe amiwa ne.” (Lupu. 20:2, 3) Mwina Kilishitu yense ukeba kwikala wazhila wafwainwa kumona kuba’mba kafwako kintu nangwa muntu ye afwainwa kunemeka kukila bulunda bwanji ne Lesa ne. Kabiji na mambo a kuba’mba tutelwa’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba, twafwainwa kutwajijila kuchinuzhuka byubilo byakonsha kulengulwisha nangwa kuleta mwenga pa jizhina janji jazhila.—Levi 19:12; Isa. 57:15.

15. Byepelo biji mu Bena Levi kitango 19 byaamba pa bitapisho, byafwainwa kwitulengela kuba byepi?

15 Bena Isalela bamweshanga’mba Yehoba ye Lesa wabo kupichila mu kukookela mizhilo yavula bingi. Pa Bena Levi 18:4 paamba’mba: “Mwafwainwa kulondela mizhilo yami ne kulama malamuna ami ne kwendela monka. Amiwa yami Yehoba Lesa wenu.” Kitango 19 kyaambapo “malamuna” amo alondelanga bena Isalela. Byepelo 5-8, 21, 22 byaamba pa bitapisho bya banyama. Bena Isalela bafwainwe kupananga bino bitapisho mu jishinda jibula ‘kuzhilulula kintu kyazhila kya kwa Yehoba.’ Kutanga bino byepelo kwafwainwa kwitulengela kukebesha kutokesha Yehoba ku muchima ne kumupa “bitapisho bya kumutota” byaitabilwa kwi aye byonka byo betutundaika pa Bahebelu 13:15.

16. Ñanyi jifunde jiji mu Bena Levi kitango 19 jituvululamo lupusano luji pa bantu bengijila Lesa ne babula kumwingijila?

16 Pa kuba’mba twikale bazhila, twafwainwa kupusanako na bantu babula kwingijila Lesa. Kuba bino kechi kwapeela ne. Bimye bimo, bakwetu baana ba sukulu, bantu bo tuba nabo busulu, benakwetu babula kwitabila, ne bantutu bakwabo, bakonsha kwitukanjikizha kuba’mba tubenga bintu byakonsha kwitulengela kubula kwingijila Yehoba mu jishinda jo akeba. Inge kino kyamweka, twafwainwa kufuukulapo bulongo. Ñanyi kintu kiketukwasha kufuukulapo kuba kintu kyawama? Langulukai pa jifunde jawama jiji pa Bena Levi 19:19 ja kuba’mba: “Kechi wafwainwa kuvwala kivwalo kyo bapikula na tonge wa mitundu ibiji ne.” Uno muzhilo wakwashishe bena Isalela kupusanako na bisaka bikwabo bibazhokolokele. Ano moba, na mambo a kuba’mba kechi tulondela Mizhilo ya Mosesa ne, kechi kyatama mwina Kilishitu kuvwala bivwalo byo balenga na misombelo yapusana pusana ne. Pano bino, tukana kwikala nobe bantu baitabila mu bintu ne byubilo byapusana na mafunjisho a mu Baibolo, nangwa kya kuba bano bantu bakonsha kwikala bakwetu bo tufunda nabo sukulu, bo tuba nabo busulu, nangwa balongo betu. Twatemwa balongo betu kabiji twatemwa bantu bonse. Pano bino, bintu byo tufuukula mu bwikalo bwetu bimwesha kuba’mba tukookela Yehoba, nangwa kya kuba kino kitulengela kupusanako na bantu bakwabo. Vulukai kuba’mba kwipatulako kwingila mwingilo wa Lesa kyo kimo kimwesha’mba twazhila. Onkao mambo, inge tukeba kwikala bazhila, twafwainwa kupusanako na bantu bashala.—2 Ko. 6:14-16; 1 Pe. 4:3, 4.

Ñanyi kishinka kyafunjile bena Isalela kiji pa Bena Levi 19:23-25, kabiji mwafunjilako ka ku bino byepelo? (Monai mafuka 17-18) *

17-18. Ñanyi lufunjisho lwanema lo twakonsha kufunjilako pa Bena Levi 19:23-25?

17 Byambo bya kuba’mba “Amiwa yami Yehoba Lesa wenu” byafwainwa byavulwilengamo bena Isalela kuba’mba bafwainwe kuta muchima pa bulunda bwabo ne Yehoba. Bafwainwe kuba byepi kino? Pa Bena Levi 19:23-25 pamwesha kintu kimo kyo bafwainwe kuba. (Tangai.) Langulukai pa bino byambo byo byalumbulwilenga ku bena Isalela byo batwelele mu Ntanda ya Mulaye. Inge muntu wajimba bichi bya bipangwa, kechi wafwainwe kujako bipanga pa myaka isatu ne. Mu mwaka wa buna, bipangwa byaikalanga bya kwingijisha ku nzubo yazhila ya Lesa. Mu mwaka wa butanu mwina bipangwa popo atendekanga kuja bino bipangwa. Uno muzhilo wafwainwe kukwasha bena Isalela kuyuka kuba’mba kechi bafwainwe kutangizhako bintu byo bakeba mu bwikalo bwabo ne. Yehoba wakebelenga’mba bamuketekele kuba’mba ukebalama ne kwibakwasha inge batangizhako kumupopwela mu bwikalo bwabo. Wayukile kuba’mba ukebapanga kajo kawaina ka kuja. Kabiji Lesa wibatundaikile kupana bya bupe ku nzubo yazhila, mpunzha po bapopwelanga Lesa.

18 Muzhilo wanembwa pa Bena Levi 19:23-25 wituvululamo byambo byaambile Yesu mu Jashi ja pa Mutumba. Yesu waambile’mba: “Kilekai kubambisha michima . . . na byo mukaja nangwa na byo mukatoma.” Yesu watwajijile kwamba’mba: “Shenu wa mwiulu wayuka’mba mwibikeba bino bintu byonse.” Lesa uketupa bintu byo tukeba, byonkatu byo ajiisha bañonyi. (Mat. 6:25, 26, 32) Twaketekela kuba’mba Yehoba uketulama. Kabiji tupana “bya bupe” bya kukwasha boba bakajilwa kwa kubula kwimwesha ku bantu kuba’mba yetu twapana. Kabiji tupana na lusekelo bupe bwa kwingijisha ku bintu bikebewa pa kipwilo. Yehoba umona inge twapana bupe bwa kutundaika bupopweshi bwanji kabiji uketufweta. (Mat. 6:2-4) Inge twaikala bampanyi, tumwesha’mba twayuka bintu byo twafunda mu Bena Levi 19:23-25.

19. Mwamwenamo byepi mu kwisamba pa kino kitango kya buku wa Bena Levi?

19 Twisambako byepelo bicheche bya mu Bena Levi kitango 19, kabiji bitukwasha byo twafwainwa kwikala byonka biji Lesa wetu wazhila. Inge twibikako kwikala byonka byo aji, ko kuba’mba tukeba kwikala ‘bazhila mu byubilo byetu byonse.’ (1 Pe. 1:15) Bantu bavula babula kwingijila Yehoba bemwena na meso abo byubilo byetu byawama. Kabiji byalengela bamo kutumbijika Yehoba. (1 Pe. 2:12) Pano bino, kuji bintu byavula byo twakonsha kufunda mu Bena Levi kitango 19. Mutwe walondelapo ukamba pa byepelo bikwabo biji mu kino kitango ne kwitukwasha kuyuka mbaji ya bwikalo bwetu mo twakonsha ‘kwikala bazhila,’ byonka bitukambizha Petelo.

LWIMBO 80 “Mutompai Yehoba Mumone byo Awama”

^ jifu. 5 Twamutemwa bingi Yehoba, kabiji tukeba kumutokesha ku muchima. Yehoba wazhila, kabiji ukeba bapopweshi banji nabo kwikala bazhila. Nanchi kyakonsheka bantu bambulwa kulumbuluka kwikala bazhila nyi? Ee, kyakonsheka. Twakonsha kufunda bya kwikala bazhila mu bintu byonse byo tuba kupichila mu kufunda bintu mutumwa Petelo byo abuujile bena Kilishitu ne mikambizho Yehoba yo apele bena Isalela.

^ jifu. 13 Pa kuba’mba muyukilepo byavula pa juba ja Sabado ne bintu byo tufunjilako, monai mutwe wa kuba’mba “Kuji Kimye kya Kwingila ne Kimye kya Kukokoloka” mu Kyamba kya Usopa kya December 2019.

^ jifu. 57 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Mwana wamulume wakoma waya na kumonapo bansemi banji pamo na mukazhanji ne mwana, kabiji wafuukulapo kutwajijila kwisamba nabo javula.

^ jifu. 59 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Njimi mwina Isalela ubena kutalatala bipangwa bimo ku bichi byo ajimbile.