1. (a) Yefita ne Hana baubile byepi? (Monai bipikichala bitanshi.) (b) Ñanyi mepuzho o tusakukumbula mu uno mutwe?

YEFITA wajinga mutonyi kabiji ntangi wabujile moyo, kabiji wajinga kilobo. Hana muka Elekana wajinga mwanamukazhi wa lukookelo kabiji walamanga bulongo nzubo yanji. Yefita ne Hana bapopwelanga Lesa. Kunungapo, bonse babiji bachipile luchipo kwi Lesa kabiji bafikizhe byo balayile. Lelo jino, banabalume ne banabakazhi bafwainwa kufikizha byo balaya Yehoba byonka byaubile Yefita ne Hana. Bino bamo bakonsha kwipuzha’mba: Nanchi luchipo lulumbulula ka? Mambo ka o kyanemena kufikizha byo twachipa kwi Lesa? Twakonsha kufunjilako ka kwi Yefita ne Hana?

2, 3. (a) Luchipo lulumbulula ka? (b) Binembelo byaambapo’mba ka pa buneme bwa kufikizha luchipo kwi Lesa?

² Mu Baibolo, luchipo ke mulaye wanema bingi muntu ye alaya Lesa. Muntu wakonsha kulaya’mba ukoba bintu bimo, kupana bupe, kwingilapo mwingilo umo nangwa kubula kuba bintu bimo. Muntu mwine ye wifuukwilapo kuchipa luchipo, kechi kya kumukanjikizha ne. Nangwa byonkabyo, milaye yo tulaya Lesa yazhila kabiji twafwainwa kwiifikizha, mambo pa kumulaya tuchipa kuba’mba tukoba byonka byo twalaya. (Nte. 14:22, 23; Hebe. 6:16, 17) Nga Binembelo byaambapo’mba ka pa buneme bwa kufikizha luchipo kwi Lesa?

³ Mizhilo ya Mosesa yaamba’mba: “Umvwe mwanamulume wachipa luchipo kwi Yehoba nangwa wachipa luchipo lwa kwikanya mwine  kuba kintu, wafwainwa kwilufikizha. Akobe bintu byonse kwesakana na mo achipijile.” (Bala. 30:2) Kabiji Solomone watangijilwe na mupashi kunemba’mba: “Umvwe walaya Lesa kintu, kange ubande kwikifikizha ne, mambo aye kechi usekela mu bantu bakosama ne. Kintu kyo walaya, kifikizhe.” (Sapwi. 5:4) Yesu naye waambilepo pa buneme bwa kuchipa luchipo amba: “Mwaumvwine byo baambile kala amba: ‘Kechi mwafwainwa kuchipa ne kubula kwikifikizha ne, bino mwafwainwa kufikizha kwi Yehoba akya kyo mwachipile.’”—Mat. 5:33.

4. (a) Mambo ka o kyanemena kufikizha byo tuchipa kwi Lesa? (b) Twakonsha kufunjilako ka kwi Yefita ne Hana?

⁴ Kyamwekeshatu patoka’mba kyanema bingi kufikizha milaye yo twalaya Lesa. Inge ketubule kufikizha byo tuchipa, kechi twakonsha kwikala balunda na Yehoba ne. Davida wanembele’mba: “Ñanyi wakonsha kukanjila ku mutumba wa Yehoba, kabiji ñanyi wakonsha kwimana mu mpunzha yanji yazhila? Yense . . . ubula kuchipa bubela mu bumi [bwa Yehoba], nangwa ubula kuchipa mu bujimbijimbi.” (Sala. 24:3, 4; tubyambo twa munshi.) Yefita ne Hana bachipile’mba ka, nanchi kibapelejile kufikizha byo bachipile nyi?

5. Yefita wachipile’mba ka, kabiji ki ka kyamwekele?

⁵ Yefita wafikizhe mulaye wanji ye alayile Yehoba kimye kyo ayilenga na kulwa nkondo na bena Amonyi bamanyikilenga bantu ba Lesa. (Mito. 10:7-9) Mambo a kuba Yefita wakebeshe bingi kushinda bano balwanyi, wachipile kwi Lesa amba: “Inge mukapane bena Amonyi mu kuboko kwami, ko kuba’mba yense ukalupuka mu kibelo kya nzubo yami na kuntundaila kimye kyo nkabwela mu mutende kufuma ku bena Amonyi, ukekala ke wa kwa Yehoba.” Ki ka kyamwekele? Yefita washinjile bena Amonyi, kabiji mwananji wamukazhi ye atemenwe bingi ye waishile na kumutundaila kimye kyo abwelelenga kufuma ku nkondo. Uno mwananji wamukazhi ye wafwainwe ‘kwikala ke wa kwa Yehoba.’ (Mito. 11:30-34) Kino kyalumbulwilenga’mba mwananji wamukazhi ukekala byepi?

6. (a) Nanchi kyapelele Yefita ne mwananji kufikizha luchipo lwanji kwi Lesa nyi? (b) Mpitulukilo ya mu Mizhilo 23:21, 23 ne Salamo 15:4 byakonsha kwimukwasha byepi pa kuchipa luchipo kwi Lesa?

⁶ Na mambo a byachipile Yefita, mwananji wamukazhi wafwainwe kuya na kwingijila Yehoba pa tente wa lusambakeno. Nanchi Yefita wapelawizhe kuchipa kwa kubula kulangulukapo bulongo nyi? Ine. Wafwainwa wayukile’mba mwananji wa mukazhi wakonsha kwikala mutanshi kwiya na kumutundaila. Nangwa byonkabyo, kechi kyapeelele Yefita ne mwananji kufikizha kyo alayile ne, kyakebewenga kwipana na muchima yense. Yefita byo amwene mwananji wa mukazhi na kumutundaila “watabwile bivwalo byanji” ne kumwambila’mba walala muchima wanji. Mwananji wa mukazhi ‘wajijile pa bukisungu bwanji.’ Mambo ka? Yefita kechi wajingapo na mwana wamulume ne, kabiji wayukile’mba na mambo a luno luchipo mwananji wa mukazhi kechi ukasongolwa ne kwikalapo ne baana ne. Kino kyalumbulwilenga’mba kisemi kyanji kechi kikatwajijila ne. Bino Yefita kechi wateleko muchima ku bino ne. Waambile’mba: “Namulayile Yehoba, kabiji kechi nakonsha kwalulula ne.” Kabiji mwananji wamukazhi naye waambile’mba: “Ngubai monka mwayila kyo mwalayile.” (Mito. 11:35-39) Yefita ne mwananji wamukazhi bajinga ba kishinka kabiji bafikizhe luchipo lo bachipile kwi Lesa Mwine Wakila nangwa kya kuba kechi kyapeelele ne.—Tangai Mpitulukilo ya mu Mizhilo 23:21, 23; Salamo 15:4.

7. (a) Hana wachipile’mba ka, kabiji mambo ka? Ki ka kyamwekele? (b) Luchipo lwa kwa Hana lumbulwilenga’mba bwikalo bwa kwa Samwela bukekala byepi? (Monai tubyambo twa munshi.)

⁷ Hana ke muntu mukwabo wafikizhe luchipo  lo achipile kwi Yehoba. Walayile Lesa mulaye saka aji na binyenge bikatampe ne bulanda na mambo a myendeleko ya mpaji nanji ne kubula baana. (1 Sam. 1:4-7, 10, 16) Hana walombele na muchima yense kwi Lesa ne kuchipa amba: “Anweba Yehoba wa mabumba, inge mumone lumanamo lwami amiwa wa mwingilo wenu ne kumvuluka, kabiji mwabula kundubako amiwa wa mwingilo wenu ne kumpa mwana wa mulume amiwa wa mwingilo wenu, ne amiwa nkamupana kwi anweba Yehoba moba onse a bumi bwanji, kabiji kechi bakamutendapo nsuki ne.” * (1 Sam. 1:11) Lesa wakumbwile lulombelo lwanji ne kumupa mwana wamulume. Wasangalele bingi. Pano bino, kechi walubilemo luchipo lo achipile kwi Lesa ne. Kimye kyo asemene mwana, waambile’mba: “Namulombele kwi Yehoba.”—1 Sam. 1:20.

8. (a) Nanchi kyapelele Hana kufikizha luchipo lwanji nyi? (b) Byambo bya kwa Davida byanembwa mu Salamo 61 bimuvululamo byepi muchima wawama wajinga ne Hana?

⁸ Samwela byo asumukiletu saka aji na myaka nobe isatu, Hana wafikizhe luchipo lo achipile kwi Lesa. Kechi wapimpwile milanguluko yanji ne. Wamutwajile Samwela kwi Eli ñanga mukatampe ku tente wa lusambakeno mu Shilo ne kwamba’mba: “Uno kalombwana ye ye nalombele, ne Yehoba wampele kintu kyo namulombele. Ne amiwa pano namwashimisha kwi Yehoba. Mu moba anji onse, namwashimisha kwi Yehoba.” (1 Sam. 1:24-28) Kuno ku tente wa lusambakeno “kalombwana aye Samwela wakomenenga saka bamubila bibusa kwi Yehoba.” (1 Sam. 2:21) Hana wamutemenwe bingi mwananji, bino kufumatu joja juba kechi waikelepo nanji moba onse a bwanyike bwanji ne. Fwanyikizhai byo amuvulukanga ne kukeba kumukumbata, kumujongaula, kumulama bulongo ne kwisamba nanji ne bintutu bikwabo. Pano bino Hana kechi wilangulwishepo pa kufikizha luchipo lwanji kwi Lesa ne. Muchima wanji wasangalejile mwi Yehoba.—1 Sam. 2:1, 2; tangai Salamo 61:1, 5, 8.

9. Ñanyi mepuzho o tusakukumbula?

⁹ Byo twayuka buneme bwa luchipo kwi Lesa, twayai twisambe ano mepuzho: Atweba bena Kilishitu twafwainwa kuchipa luchipo lwa mutundu ka? Kabiji twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba tufikizhe luchipo lwetu?

10. Ñanyi luchipo lwakilamo kunema mwina Kilishitu lo achipa, kabiji kilumbulula ka?

¹⁰ Luchipo lwakilamo kunema mwina Kilishitu lo afwainwa kuchipa ke kupana bumi bwanji kwi Yehoba. Mambo ka? Mambo mu lulombelo lwanji lwa pa bunke, mwina Kilishitu ulaya Yehoba kuba’mba ukamwingijilanga mu bumi bwanji bonse, nangwa bintu bikatazhepotu byepi. Byonka byaambile Yesu, muntu ‘wikana mwine,’ kuleka kuba bintu byo atemwa ne kuchipa amba ukatangizhangako kuba kyaswa muchima wa Lesa mu bumi bwanji bonse. (Mat. 16:24) Wikala muntu ‘wa Yehoba’ kufumatu juba jo epana. (Loma 14:8) Muntu uchipa luchipo lwa kwipana wafwainwa kwilunemeka, byonkatu byaubile nyimbi wa masalamo waambile pa bintu byo achipile kwi Lesa amba: “Ñanyi kintu kyo nkamupa Yehoba pa bintu byonse byawama byo angubila? Nkafikizha bintu byo nachipile kwi Yehoba ne bantu banji bonse saka batalako.”—Sala. 116:12, 14.

11. Ki ka kyamwekele pa juba jo mwabatizhiwe?

¹¹ Nanchi mwapana bumi bwenu kwi Yehoba ne kumwesha patoka kwipana kwenu kupichila mu kubatizhiwa mu mema nyi? Inge byo byo mwauba, ko kuba’mba mwauba kintu kyawama bingi. Vulukainga kuba’mba pa juba ja lubatizhilo lwenu, pa meso a bakamonyi bavula,  bemwipwizhe inge kya kuba mwipaine kwi Yehoba kabiji mwayukile’mba “kwipana kwenu ne lubatizhilo bisakwimuyukisha’mba pano ke mwi Bakamonyi ba kwa Yehoba kukwatankena pamo na jibumba ja Lesa jitangijilwa na mupashi.” Kwitaba’mba ee ku ano mepuzho kwamwesheshe patoka amba mwipana anweba bene ne kuba’mba mwafikilamo kubatizhiwa ne kwikala wa mwingilo wa Yehoba. Mwasangajikile bingi muchima wa Yehoba.

12. (a) Ñanyi mepuzho o twafwainwa kwishikisha? (b) Petelo waambile’mba twafwainwa kwikala na ñanyi byubilo?

¹² Lubatizhilo ke ntendekelotu ya kwingijila Lesa. Onkao mambo, twafwainwa kutwajijila kwingijila Lesa mu bukishinka kwesakana na byo twalayile pa kubatizhiwa. Twafwainwa kwishikisha’mba: ‘Nanchi bulunda bwami ne Lesa bwatwajijila kukoselako kufuma kimye kyo nabatizhiwe nyi? Nanchi natwajijila kwingijila Yehoba na muchima yense nyi? (Kolo. 3:23) Nanchi ndomba kwi Lesa, ntanga Mambo a Lesa, mpwila kimye kyonse, kabiji ngya na kusapwila kimye kyonse nyi? Inyi kuji bimo pa bino bintu byo mbena kubula kufikizha?’ Mutumwa Petelo walumbulwile’mba twakonsha kutwajijila kwingila na mukoyo inge ku lwitabilo lwetu twatwajijila kunungako kuyuka bintu, kuchinchika, ne munema wa kunemeka Lesa.—Tangai 2 Petelo 1:5-8.

13. Mwina Kilishitu wipana ne kubatizhiwa wafwainwa kuyuka ñanyi kishinka?

 ¹³ Kechi twakonsha kufumyapo nangwa kupimpula luchipo lwetu lwa kwipana kwi Lesa ne. Inge muntu waleka kwingijila Yehoba nangwa kwikala bwikalo bwa bwina Kilishitu, kechi wakonsha kwamba’mba kechi nachipile kufuma panshi ya muchima ne, kabiji amba lubatizhilo lwami lwapwa nkito ne. * Mwina Kilishitu yense wipana mwine kwi Lesa. Inge walenga mambo akatampe, uketotolwela kwi Yehoba ne ku kipwilo. (Loma 14:12) Kechi tukeba kwikala nobe boba bantu Yesu bo aambilepo’mba ‘balekele butemwe bo bajinga nabo patanshi’ ne. Pakuba tukeba Yesu aketwambile’mba: “Nayuka mingilo yobe, butemwe bobe, lwitabilo lobe, mwingilo wobe ne kuchinchika kobe, ne kuba’mba mingilo yobe yapelako yawamisha kukila itanshi.” (Lum. 2:4, 19) Twayai tutwajijile kufikizha luchipo lwetu lwa kwipana kwi Yehoba pa kuba’mba tumusangajikenga ku muchima.

14. Ñanyi luchipo lwa bubiji lwanema muntu lo akonsha kuchipa, kabiji mambo ka?

¹⁴ Luchipo lwa bubiji lwanema muntu lo akonsha kuchipa ke luchipo lwa masongola. Mambo ka? Mambo masongola azhila. Musongwa ne musongoshi bachipa luchipo lwa masongola pa meso a Lesa ne bakamonyi. Javula balaya kuba’mba bakenemekanga ne kwitemwa ne kuba’mba bakekalanga pamo ne kwilama “mu moba onse a bumi [bwabo] pano pa ntanda kwesakana na lunengezho lwa Lesa lwa masongola.” Bamo kampe kechi baambile bino byambo ne, bino bachipile kwi Lesa. Onkao mambo, bebatongola amba pano ke bamulume ne mukazhi, kabiji masongola abo ke a myaka ne myaka. (Nte. 2:24; 1 Ko. 7:39) Yesu waambile’mba: “Onkao mambo, akya kyasambakanya Lesa, muntu kechi ekyabanye ne.” Nangwatu mulume nangwa mukazhi kechi baji na luusa lwa kwabanya kyasambakanya Lesa ne. Onkao mambo, bantu babiji babena kutwela mu masongola bafwainwa kuyuka’mba kafwako kwikana ne.—Mako 10:9.

15. Mambo ka bena Kilishitu o bafwainwa kupusenako na bantu ba mu ntanda babula kunemeka masongola?

¹⁵ Kishinka ke kya kuba’mba kafwako masongola abula makatazho ne. Masongola onse aleta pamo bantu babiji bambulwa kulumbuluka. O ene mambo Baibolo o aambila’mba bantu basongola ne kusongolwa “bakamonanga bya malwa” pa bimye bimo. (1 Ko. 7:28) Kyatamakotu ke kya kuba’mba bantu bavula mu ntanda kechi banemeka masongola ne. Inge baikala na makatazho mu masongola, bafuukulapo kusha benakwabo. Bino bena Kilishitu kechi byo byo boba ne. Kulala luchipo lwa masongola kujitu pamo na kubepa Lesa bubela, kabiji Lesa washika ba bubela. (Levi 19:12; Maana 6:16-19) Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Nanchi mwakaswa ku mukazhenu nyi? Kilekai kukeba kukasuluka.” (1 Ko. 7:27) Paulo waambile bino mambo wayukile’mba Yehoba washikwa bafutukamo benakwabo ne kwibakana.—Mala. 2:13-16.

16. Baibolo waambapo amba ka pa kwikana ne pa kwabana?

¹⁶ Yesu wafunjishe kuba’mba mambo a mu Binembelo a kufumishapo luchipo lwa masongola ke mambo a bulalelale inge umo wakana kulekelako mukwabo mambo. (Mat. 19:9; Hebe. 13:4) Nga Binembelo byaambapo amba ka pa kwabana? Baibolo walumbulula bulongo byo kyafwainwa kwikala. (Tangai 1 Kolinda 7:10, 11.) Kechi kujipo mambo anembwa mu Baibolo a kwabenapo ne. Pano bino, bena Kilishitu bamo baji mu masongola bafuukulapo kwabana na mambo a bintu nabiji bino: Inge  mwinakwanji washinta kya kuba bumi bwanji buji mu kizumba nangwa inge mwinakwanji nsatuki kabiji ubena kumukanjikizha kuleka kwingijila Lesa. *

17. Bena Kilishitu baji mu masongola bakonsha kuba byepi pa kuba’mba masongola abo atwajijile kukosa?

¹⁷ Inge basapwishi baya ku bakulumpe mu kipwilo na kulomba bukwasho bwa makatazho a masongola abo, bakulumpe bafwainwa kwipuzha bano bamulume ne mukazhi inge kya kuba batamba vidyo wa kuba’mba Butemwe bwa Kine bo Bwepi?, ne kwibepuzha inge bafunjila pamo buloshuwa wa kuba’mba Ikalai Balusekelo mu Kisemi Kyenu. Mambo ka? Mambo mu bino bingijisho muji mafunde a Lesa akwasha bavula kukosesha masongola abo. Bamulume ne mukazhi bamo baambile’mba: “Kufumatu kimye kyo twatendekele kufunda mu uno buloshuwa, tuji bingi na lusekelo mu masongola etu kukila byo kyajinga kala.” Bamulume ne mukazhi bakwabo baikala mu masongola myaka kukila pa 22 kabiji kwashajiletu pacheche kuba’mba apwe. Bakazhi bashimikizhe’mba: “Atweba bonse babiji twabatizhiwa, bino kechi twakwatankene ne. Vidyo waishiletu pa kimye kyafwainwa. Luno bintu bibena kwenda bingi bulongo.” Nanchi mwasongola nangwa kusongolwa nyi? Ibikaiko kwingijishanga mafunde a Yehoba mu masongola enu. Kuba bino kukemukwasha kutwajijila kufikizha luchipo lwenu lwa masongola na lusekelo.

18, 19. (a) Bansemi bena Kilishitu bavula boba byepi? (b) Bwikalo bwa boba baji mu mwingilo wiikajila wa kimye kyonse buji byepi?

¹⁸ Nanchi kujipo bintu bikwabo bipasha byaubile Yefita ne Hana nyi? Luchipo lwabo lwalengejile baana babo kwipana kwingila mwingilo wazhila pa tente wa lusambakeno. Baikelenga bwikalo bwalumbuluka. Lelo jino, bansemi bena Kilishitu bavula batundaika baana babo kwingila mwingilo wa kimye kyonse ne kwingijisha bumi bwabo bonse mu mwingilo wa Lesa. Twafwainwa kusanchilanga bonse bafuukulapo kuba bino.—Mito. 11:40; Sala. 110:3.

¹⁹ Pa kino kimye baji mu Mwingilo Wiikajila wa Kimye Kyonse wa Bakamonyi ba kwa Yehoba mu Ntanda Yonse bakila pa 67,000. Bamo bengijila pa Betele, bakwabo bengila mwingilo wa buntungi kabiji bakwabo bakalama ba myanzo, bakwabo bafunjisha masukulu a mwingilo wa Lesa, bakwabo bengila bupainiya bwiikajila, nangwa bumishonale nangwa kwingijila pa Mazubo a Kubuñenamo nangwa pa bishimikwa bya masukulu a Baibolo. Bonsetu bachipile “Luchipo lwa Lukookelo ne Buyanji,” ko kuba’mba bepana kwingila mwingilo yense ye bakonsha kwibapa mu kutwala palutwe mwingilo wa Bufumu, ne kwikala bwikalo bwapeela, kabiji kechi bafwainwa kwingila nkito ya kumwenamo mali kwa kubula kutambula luusa ne. Mwingilo ye bengila ye wiikajila, kechi bene bantu ne. Inge kechi bafumamo mu uno mwingilo ne, batwajijila kufikizha luchipo lwabo.

20. Twafwainwa kubanga byepi “pa juba pa juba,” kabiji mambo ka?

²⁰ Pa milaye ya luchipo yo twisambapo, inga yo mwachipa? Umo nyi, ibiji, inyi isatu? Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, mwafunda kuba’mba luchipo lwenu lwanema bingi. (Maana 20:25) Inge twakankalwa kufikizha byo twalayile Yehoba, mufuma byatama bingi. (Sapwi. 5:6) Onkao mambo, twayai ‘twimbenga nyimbo ya kutota jizhina ja Yehoba myaka ne myaka byo tubena kufikizha pa juba pa juba bintu byo twachipile.’—Sala. 61:8.