Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Londelainga Yehoba—Lesa Witutundaika

Londelainga Yehoba—Lesa Witutundaika

“Atotwe Lesa . . . witutundaika mu meseko etu onse.”—2 KO. 1:3, 4, tubyambo twa munshi.

NYIMBO: 7, 3

1. Yehoba watundaikile byepi bantu kimye Adama ne Evwa kyo bamusatukijile?

KUFUMATU kimye bantu kyo baikele bambulwa kulumbuluka, Yehoba wamwesha kuba’mba ke Lesa utundaika bantu. Adama ne Evwa byo bamusatukijiletu mu bujimi bwa Edena, Yehoba walayile mulaye watundaikile bingi baana ba kwa Adama basemekelwe mu kuya kwa kimye. Bunga kechi bwapwijile pa mpuki ne. Inge bantu bayuka mulaye wa bungauzhi wanembwa pa Ntendekelo 3:15, wibapa luketekelo lwa kuba’mba “muloolo wa kala,” ko kuba’mba Satana Diabola, bakamonauna pamo na mingilo yanji yatama yonse.—Lum. 12:9; 1 Yoa. 3:8.

YEHOBA WATUNDAIKANGA BAKALUME BANJI BA KALA

2. Yehoba watundaikile byepi Nowa?

2 Kalume wa Yehoba aye Nowa waikalanga mu ntanda mwajinga bantu babulanga kwakamwa Lesa. Aye ne kisemi kyanji bo bonkatu bapopwelanga Yehoba. Na mambo a kumona bukapondo ne bulalelale bwaubilenga bantu konse konse, Nowa wakonsheshe kulefulwa. (Nte. 6:4, 5, 11; Yuda 6) Pano bino, Yehoba wamubuujile byambo byamukoseshe ne kumukwasha kuchinchika byo ‘aendelenga na Lesa.’ (Nte. 6:9) Yehoba wabuujile Nowa kuba’mba wafuukulapo kufumyapo bubi bonse pa ntanda, kabiji wamukambizhe ne byo afwainwe kuba pa kuba’mba aye ne kisemi kyanji bakapuluke. (Nte. 6:13-18) Yehoba wamwesheshe Nowa kuba’mba ye Lesa utundaika bantu.

3. Ñanyi lutundaiko lwatambwile Yoshua? (Monai kipikichala kitanshi.)

3 Yoshua wajinga na mwingilo mukatampe bingi wa kutwezha bantu ba Lesa mu Kyalo kya Mulaye. Kino kyavwangilemo kushinda mazhita a nkondo a bisaka bya bantu baikalanga mu kyokya kyalo. Bino byonse byafwainwe kulengela Yoshua kwakamwa. Yehoba wayukile kino, onkao mambo, wakambizhe Mosesa kutundaika Yoshua. Lesa waambile’mba: “Tongola Yoshua kabiji umutundaike ne kumukosesha, mambo ye ukatangilako kulutwe ya bano bantu pa kwabuka kabiji ye ukebalengela kuswana akya kyalo kyo usakumona.” (Mpitu. 3:28) Yoshua saka akyangye kutendeka mwingilo wanji, Yehoba wamutundaikile ne kumwambila’mba: ‘Nakukambizha jibiji namba, chinchika ne kukosa. Kange ube moyo nangwa kukakilwa ne, mambo Yehoba Lesa wobe uji ne obewa konse konse ko ukaya.’ (Yosh. 1:1, 9) Luno lutundaiko lwawamine bingi!

4, 5. (a) Yehoba watundaikile byepi bantu banji ba kala? (b) Yehoba watundaikile byepi Mwananji?

4 Yehoba kechi watundaikangatu bantu umo umo kwapwa ne, bino watundaikanga ne jibumba jonse ja bantu banji. Yehoba waambile byambo bya bungauzhi byatundaikile bingi Bayudea kimye kyo bajinga mu buzha mu Babilona, amba: “Kange uchine ne, mambo amiwa nji ne obewa. Kange wakamwe ne, mambo amiwa yami Lesa wobe. Amiwa nkakukosesha ne kukukwasha, kine, amiwa nkakukwata na kuboko kwami kwa kilujo kwa bololoke.” (Isa. 41:10) Abino byambo byatundaikile bena Kilishitu batanshi, kabiji bitundaika ne bantu ba Lesa lelo jino.—Tangai 2 Kolinda 1:3, 4.

5 Yesu naye bamutundaikile kwi Bashanji. Kimye kyo abatizhiwenga, Yesu waumvwine jiwi kufuma mwiulu amba: “Uno ye Mwanami ye natemwa, mo mmwena lusekelo.” (Mat. 3:17) Abino byambo byafwainwa byamutundaikile bingi Yesu byo aingijilenga mwingilo wanji pano pa ntanda.

YESU WATUNDAIKANGA BANTU

6. Kishimpi kya matalenta kitutundaika byepi?

6 Yesu walondelanga byaubanga Bashanji pa kutundaika bantu. Kishimpi kya matalenta, Yesu kyo aambile mu bungauzhi bwaamba pa mpelo ya buno bwikalo, kitutundaika kwikala ba kishinka. Mu kino kishimpi, nkambo yabo waambijile bakalume ba kishinka umo umo amba: “Wauba bulongo, obewa kalume wawama kabiji wa kishinka! Wajinga wa kishinka mu bintu bicheche. Nsakukutongola kutalanga pa bintu byavula. Sekela pamo ne amiwa nkambo yobe.” (Mat. 25:21, 23) Bino byambo bitutundaika kutwajijila kwikala ba kishinka kwi Yehoba.

7. Ñanyi lutundaiko Yesu lo apele batumwa, ne lo apele Petelo?

7 Batumwa ba kwa Yesu javula bepachikanga pa wajinga mukulumpe pe abo, bino Yesu wibatekenyejile ne kwibatundaika kwikala bepelula ne kwikala ba mingilo kechi nobe bakulumpe ba nkito ne. (Luka 22:24-26) Kabiji Petelo waubile bintu byafichishe Yesu ku muchima pa bimye byavula. (Mat. 16:21-23; 26:31-35, 75) Bino Yesu kechi wamukaine Petelo ne, pakuba wamutundaikile ne kumupa mwingilo wa kukosesha bakwabo.—Yoa. 21:16.

LUTUNDAIKO MU KIMYE KYA KALA

8. Hezekiya watundaikile byepi bakulumpe ba bashilikale ne bantu ba mu Yuda?

8 Nangwatu Mwana wa kwa Yehoba saka akyangye kwiya pano pa ntanda ne kufunjisha bantu bya kutundaika bakwabo, bakalume ba Yehoba ba kishinka bajingako bayukile buneme bwa kutundaika bakwabo. Bena Asilya byo bakebelenga kumulukuka, Hezekiya wakonkenye pamo bakulumpe ba bashilikale ne bantu ba mu Yuda ne kwibatundaika. “Kabiji bantu bakosele na byambo byaambile Hezekiya.”—Tangai 2 Byambo bya Moba 32:6-8.

9. Buku wa Yoba witufunjishapo ka pa kutundaika bakwetu?

9 Nangwa kya kuba Yoba wakebelenga wa kumutekenesha, bino wafunjishe balunda nanji basatu bya kutundaika bakwabo, mambo bajinga “ba kutekenesha baleta lukatazho.” Wibabuujile’mba inge ye wajinga abo, ‘inge wibakoseshe na byambo byanji, ne byambo byanji bya lutekenesho byakonsheshe kwibalengela kupemenwa.’ (Yoba 16:1-5) Kepo Yoba atambwile lutundaiko kufuma kwi Elihu ne kwi Yehoba.—Yoba 33:24, 25; 36:1, 11; 42:7, 10.

10, 11. (a) Mambo ka mwana wa mukazhi wa kwa Yefita o akebewenga lutundaiko? (b) Bañanyi lelo jino bakebewa lutundaiko byonka byo kyajinga ku mwana wa mukazhi wa kwa Yefita?

10 Mukwabo ye twakonsha kufunjilako buneme bwa kutundaika bakwetu ke mwana wa mukazhi wa kwa Yefita. Saka akyangye kuya na kulwa na bena Amonyi, Mutonyi Yefita wachipile’mba inge Yehoba akamukwashe kushinda, muntu mutanshi ukeya na kumutundaila pa kufuma ku nkondo ukamupana kwi Yehoba kuba’mba akengijilenga ku nzubo yazhila. Pano kyamwekele ke kya kuba’mba mwananji wa mukazhi umotu, ye waishile na kumutundaila ne kusangalala na mambo a kushinda balwanyi banji. Muchima wa kwa Yefita walajikile. Bino wafikizhe luchipo lwanji ne kutuma mwananji wa mukazhi kisungu ku Shilo na kwingijila pa tente wa lusambakeno mu bumi bwanji bonsetu.—Mito. 11:30-35.

11 Nangwa kya kuba kechi kyapelele Yefita kuba bino ne, bino ku mwananji wa mukazhi kyakijilemo ne kukatazha. Pano bino waswile kuba kintu kyafuukwilepo bashanji. (Mito. 11:36, 37) Kino kyalumbulwilenga kusankilapo luusa lwanji lwa kusongolwa, kusema baana ne kulama jizhina ja kisemi ne buswanyi. Onkao mambo, uno mwana wakebewenga lutekenesho ne lutundaiko. Jishimikila ja mu Baibolo jaamba’mba: “Kabiji kino kyaikele ke kisho mu Isalela: Pa mwaka pa mwaka, bansongwakazhi ba mu Isalela bayanga na kutakaika mwana wa mukazhi wa kwa Yefita mwina Gileada moba ana mu mwaka.” (Mito. 11:39, 40) Nanchi bena Kilishitu babula kusongola nangwa kusongolwa babena kwingijisha bukatanda nangwa buzhike bwabo “ku bintu bya Nkambo” kechi bakebewa kwibatakaika ne kwibatundaika nenyi?—1 Ko. 7:32-35.

BATUMWA BATUNDAIKANGA BALONGO

12, 13. Petelo watundaikile byepi balongo banji?

12 Bufuku bwapeleleko Yesu saka bakyangye kumwipaya, wabuujile mutumwa Petelo amba: “Shimona, Shimona, umvwa! Satana wakebesha bingi kwimululula anweba bonse nobe wichi. Pano bino, nakulombelako kuba’mba lwitabilo lobe lutwajijile kukosa; ne obewa inge wabwela, ukakoseshe balongo bobe.”—Luka 22:31, 32.

Makalata atumine batumwa atundaikile bingi balongo mu bipwilo bya bena Kilishitu batanshi, kabiji Jibumba Jitangijila jitukosesha bingi lelo jino (Monai mafuka 12-17)

13 Petelo waikele jishiki ja kipwilo kitanshi kya bena Kilishitu. (Nga. 2:9) Watundaikile bingi balongo mambo wamwesheshe muchima wa kuchinchika pa Pentekosita ne pa bimyetu bikwabo byalondejilepo. Byo anangijilenga ku mpelo ya mwingilo wanji, wanembejile bena Kilishitu bakwabo nkalata. Walumbulwile ene mambo o ebatumijile nkalata. Waambile’mba: “Nemunembela byambo bicheche bya kwimutundaika ne kwimubuujisha namba, luno lo lusa lukatampe lwa Lesa lwa kine. Koselai monka.” (1 Pe. 5:12) Makalata anembele Petelo na lutangijilo lwa mupashi wa Lesa, atundaikile bingi bena Kilishitu bajingako pa kyokya kimye kabiji etutundaika ne atweba lelo jino. Tukeba bingi lutundaiko byo tubena kutengela kufika kwa mulaye wa Yehoba.—2 Pe. 3:13.

14, 15. Byambo byanembele mutumwa Yoano bitundaika byepi bena Kilishitu?

14 Mutumwa Yoano naye wajinga jishiki mu kipwilo kitanshi kya bena Kilishitu. Jishimikila ja Mambo Awama jo anembele pa mwingilo wa kwa Yesu jatundaika bingi bena Kilishitu pa myaka yavula, kufikatu ne lelo jino. Mu buku wa Mambo Awama o anembele mo mujitu byambo byaambile Yesu bya kuba’mba butemwe ko kayukilo ka baana ba bwanga ba kine.—Tangai Yoano 13:34, 35.

15 Kabiji mu makalata asatu anembele Yoano muji bukine bwanema bingi. Inge kya kuba twaikala na bulanda na mambo a bundengamambo, nanchi kechi kitutekenesha pa kutanga byambo bya kuba’mba “mashi a Yesu . . . etutokesha ku bundengamambo bonse” nenyi? (1 Yoa. 1:7) Kabiji muchima wetu inge watwajijila na kwituzhachisha, nanchi kechi kitutekenesha inge twatanga byambo bya kuba’mba “Lesa wakila michima yetu” nenyi? (1 Yoa. 3:20) Yoano ye yenkatu wanembele’mba “Lesa butemwe.” (1 Yoa. 4:8, 16) Kabiji mu nkalata ya bubiji ne ya busatu watundaikile bena Kilishitu kutwajijila “kwenda mu bukine.”—2 Yoa. 4; 3 Yoa. 3, 4.

16, 17. Mutumwa Paulo watundaikile bena Kilishitu batanshi kuba ka?

16 Mu kimye kya bena Kilishitu batanshi, kyamweka mutumwa Paulo ye watundaikile bingi balongo. Kabiji kyamweka kuba’mba bwina Kilishitu byo bwatendekeletu, batumwa bavula bajinga mu Yelusalema, mambo yo mpunzha mwajinga jibumba jatangijilanga. (Byu. 8:14; 15:2) Bena Kilishitu bajinga mu Yudea basapwilanga bantu pe Kilishitu mambo bantu bavula bajinga mu bupopweshi bwa Bayudea, kabiji baitabijile’mba kujitu Lesa umo. Pano bino, mupashi wazhila watumine mutumwa Paulo kuya na kusapwila ku Bangiliki ne bena Loma, bapopwelanga balesa bavula.—Nga. 2:7-9; 1 Timo. 2:7.

17 Paulo wafwakashijile mapunzha apusana pusana mu kyalo kitelwa luno amba Turkey, ne ku Greece ne Italy na kulenga bipwilo bya bwina Kilishitu ku bantu ba mu bisaka bikwabo. Bano bantu baikele ke bena Kilishitu ‘bebamanyikilenga ku bakwabo ba mu kyalo kyabo,’ onkao mambo bakebewenga lutundaiko. (1 Tesa. 2:14) Mu mwaka wa 50 C.E., Paulo wanembejile kipwilo kyalengelwetu pa kyokya kimye mu Tesalonika amba: “Kimye kyonse tumusanchila Lesa byo twimutongola anweba bonse mu milombelo yetu, mambo tuvuluka kimye kyonse mwingilo wenu umwesha lwitabilo, mwingilo ye mwingila na mambo a butemwe, ne kuchinchika kwenu.” (1 Tesa. 1:2, 3) Kabiji wibatundaikile ne kuba’mba bekoseshenga bene na bene. Wanembele’mba: “Itundaikainga ne kwikomesha anwe bene na bene.”—1 Tesa. 5:11.

LUTUNDAIKO LUFUMA KU JIBUMBA JITANGIJILA

18. Jibumba jatangijilanga mu kimye kya bena Kilishitu batanshi jatundaikile byepi Filipa?

18 Jibumba jatangijilanga mu kimye kya bena Kilishitu batanshi jatundaikanga bingi bakulumpe mu bipwilo ne bena Kilishitu bonsetu. Musapwishi aye Filipa byo asapwijilenga pe Kilishitu ku bena Samaliya, bajinga mu jibumba jatangijilanga bamutundaikile bingi. Batumine banabalume babiji bajinga mu jino jibumba, ko kuba’mba Petelo ne Yoano, kuya na kulombelako boba baitabijiletu pa kyokya kimye kuba’mba batambule mupashi wazhila. (Byu. 8:5, 14-17) Filipa ne boba bo afunjishe bukine bafwainwa batundaikilwe bingi pa bukwasho bwafumine ku jibumba jitangijila.

19. Nkalata jibumba jatangijilanga yo jatumine ku bipwilo yakwashishe byepi bipwilo bitanshi bya bena Kilishitu?

19 Mu kuya kwa kimye, jibumba jatangijilanga bejilombele kufuukulapo kana bena Kilishitu ba mu bisaka bikwabo bafwainwe kuya ku mukanda kwesakana na Mizhilo ya Mosesa yalondelanga Bayudea nangwa ne. (Byu. 15:1, 2) Byo besambile pa Binembelo ne lutangijilo lwa mupashi wazhila, balongo bajinga mu jibumba jitangijila bafuukwilepo kuba’mba kechi kyakebewanga kuya ku mukanda ne, kabiji banembele nkalata ku bipwilo byonse. Baimenejilengako jibumba jatangijilanga bebatumine kuya na kutwala ino nkalata ku bipwilo. Ki ka kyafuminemo? “Byo bapwishishe kwiitanga, basekejile bingi pa luno lutundaiko.”—Byu. 15:27-32.

20. (a) Jibumba Jitangijila jitundaika byepi balongo bonse mwaya ntanda? (b) Ñanyi bwipuzho bo tukakumbula mu mutwe walondelapo?

20 Lelo jino, Jibumba Jitangijila ja Bakamonyi ba kwa Yehoba jitundaika ba mu kisemi kya Betele, baji mu mwingilo wiikajila wa kimye kyonse, ne balongo bonse mwaya ntanda. Byonkatu byo kyajinga ku bena Kilishitu batanshi, balongo basekela bingi pa luno lutundaiko. Kunungapo, mu 2015 Jibumba Jitangijila janengezhezhe buloshuwa wa kuba’mba Bwelai kwi Yehoba, kabiji uno buloshuwa utundaika bingi bantu bavula mwaya ntanda. Nanchi bakulumpe mu kipwilo bo bonkatu bafwainwa kulondela Yehoba mu kutundaika bakwabo nyi? Tukakumbula buno bwipuzho mu mutwe walondelapo.