1-2. Bukuzhi bo bu ka, kabiji mambo ka o twibukebela?

ADAMA byo alengele mambo, waelele bumi bwa myaka ne myaka, ko kuba’mba bumi bwanji ne bwa baana banji. Adama kechi wajingapo na mwa kwikangaizha pa kyo aubile ne. Walengele mambo kyanshijitu. Bino baana banji kechi baubilepo kintu kyatama ne, kabiji kechi bo batumine Adama kulenga mambo ne. (Loma 5:12, 14) Adama wafwainwe kufwa na mambo a kintu kyo aubile. Bino nanchi kujipo kintu Yehoba kyo akonsheshe kuba pa kuba’mba baana ba kwa Adama bakekale na bumi bwa myaka ne myaka nyi? Ee, ko kiji kyo aubile. Adama byo alengeletu mambo, Yehoba pachepache watendekele kusolola byo akapokolola biumbi ne biumbi bya baana ba kwa Adama ku bundengamambo ne lufu. (Nte. 3:15) Pa kimye kyanji kyafwainwa, Yehoba watumine Mwananji kufuma mwiulu kwiya na “kupana bumi bwanji kwikala bukuzhi bwa kukuula bavula.”—Mako 10:45; Yoa. 6:51.

² Bukuzhi bo bu ka? Kwesakana na byo bekingijisha mu Binembelo bya Kingiliki bya Bwina Kilishitu, bukuzhi ke kintu kyapaine Yesu pa kuba’mba apote baana ba kwa Adama baelekele ne kwibabwezha kwi Lesa. (1 Ko. 15:22) Mambo ka o tukebela bukuzhi? Mambo buchibamambo bwaoloka bwa Yehoba kwesakana na byaamba Mizhilo ke bwa kuba’mba bumi bwafwainwa kupanwa pa bumi bukwabo. (Lupu. 21:23, 24) Adama waelele bumi bwalumbuluka. Onkao mambo, pa kuba’mba buchibamambo bwaoloka bwa Lesa bubiwe, Yesu wapaine bumi bwanji bwalumbuluka bwa bumuntu. (Loma 5:17) Na mambo a kino, waikele ke ‘Shabo wa Myaka’ bonse baitabila mu bukuzhi.—Isa. 9:6; Loma 3:23, 24.

3. Kwesakana na byaamba Yoano 14:31 ne 15:13, mambo ka Yesu o aswijile kupana bumi bwanji bwalumbuluka kwikala kitapisho?

³ Yesu waswile kupana bumi bwanji na mambo a butemwe bukatampe bo atemwa Shanji wa mwiulu ne bo etutemwa atweba. (Tangai Yoano 14:31; 15:13.) Na mambo a buno butemwe, Yesu  watwajijile kwikala wa kishinka mu bumi bwanji bonse ne kuba kyaswa muchima wa Shanji. Kyaubile Yesu kikalengela kyaswa muchima wa Lesa ku bantu ne ntanda kikobiwe. Mu uno mutwe, tusakwisamba ene mambo Lesa o aswishishe Yesu kumanama bingi saka akyangye kufwa. Kabiji tusakwisambako pacheche pa nnembi wa Baibolo umo wanemekele bingi bukuzhi. Tusakwisamba ne byo twakonsha kumwesha lusanchilo pa bukuzhi ne kumwesha’mba twanemeka kitapisho kyapaine Yehoba ne Yesu.

4. Lumbululai Yesu byo afwile.

⁴ Langulukai pa bintu byamwekele pa juba japeleleko Yesu saka bakyangye kumwipaya. Nangwa kya kuba Yesu wakonsheshe kwita mazhita a bamalaika kwiya na kumuzhikijila, bino waswishishe bashilikale bena Loma kumukwata ne kumupuma kya mama nafwa. (Mat. 26:52-54; Yoa. 18:3; 19:1) Baingijishe kinzhipwila kyachibawilenga pa mubiji pa kumupuma. Kabiji bamutwikile kichi kyanema bingi munyuma monka mwafuminenga mashi na bipumo. Yesu watendekele kukoka kino kichi kwikitwala ku mpunzha ko bayilenga na kumwipayila, bino kechi papichile kimye kyabaya ne, bashilikale bakambizhe muntu ye bataaine mu jishinda kuba’mba amusendeleko kino kichi. (Mat. 27:32) Yesu byo afikile pa mpunzha po bamwipayijile, balwanyi banji bapopejile maboko ne maulu anji pa kichi. Kinemenezhi kya mubiji kyalengejile bilonda mwapichile misumali kubayilako. Balunda nanji bajinga na bulanda kabiji bainanji bajijilenga, bino bantangi ba Bayudea bamubilenga mukeyu. (Luka 23:32-38; Yoa. 19:25) Yesu wamanamine pa kimye kyabaya bingi. Na mambo jishinda jo bamupopejilemo pa kichi, muchima wanji ne mapwapwa akankelwenga kwingila bulongo, kabiji wakankelwenga kupema bulongo. Yesu wayukile’mba watwajijile kwikala wa kishinka, kabiji byo kwashajiletu pacheche kufwa, walombele kwi Yehoba japeleleko. Kepo akunyikile mutwe wanji ne kufwa wafwa. (Mako 15:37; Luka 23:46; Yoa. 10:17, 18; 19:30) Wafwile lufu lwatama bingi.

5. Ñanyi kintu kyakijilemo kutama kwi Yesu?

⁵ Pano bino, kwi Yesu jishinda jo bamwipayijilemo kechi kyo kintu kyakijilemo kutama ne. Kintu kyamwikele bingi ku muchima ke mambo o bamupelemo ne kumwipayilapo. Bamupelemo mambo a bubela a kuba’mba waubanga Lesa mwenga, ko kuba’mba kubula kunemeka Lesa nangwa jizhina ja Lesa. (Mat. 26:64-66) Kishinka kya kuba’mba bantu bamupelengamo mambo a kuba Lesa mwenga kyamukatezhe bingi ku muchima kya kuba waketekejilenga’mba Shanji kechi usakumuswisha kumanama mu jino jishinda ne. (Mat. 26:38, 39, 42) Mambo ka Yehoba o aswishishe Mwananji ye atemwisha kumanama ne kufwa? Twayai twisambe pa bishinka bisatu.

6. Mambo ka Yesu o afwainwe kukobekelwa pa kichi?

⁶ Kitanshi, Yesu bafwainwe kumupopa pa kichi pa kuba’mba akasulule Bayudea ku jifingo. (Nga. 3:10, 13) Bafingilwe mambo balayile’mba bakakookelanga Mizhilo ya Lesa bino kechi beikookelanga ne. Bano bantu byo bajinga baana ba kwa Adama, baswaine bundengamambo ne lufu kwi Adama, bino panungilwe ne jino jifingo. (Loma 5:12) Mizhilo Lesa yo apele bena Isalela yaambile’mba umvwe muntu walenga mambo a kumwipayilapo bafwainwe kumwipaya. Kabiji inge bamwipaya, bimye bimo mubiji bamukobekanga pa kichi kya mulumbulumbu. * (Mpitu. 21:22, 23; 27:26) Onkao mambo, Yesu byo bamupopele pa kichi, wakonsheshe kukasulula Bayudea ku jifungo ne kwibakwasha kumwenamo mu kitapisho kyanji nangwa kya kuba bamukaine.

7. Ñanyi kishinka kikwabo kyalengejile Lesa kuswisha Mwananji kumanama?

 ⁷ Langulukai pa kishinka kya bubiji kyalengejile Lesa kuswisha Mwananji kumanama. Wafunjishenga Yesu byo akekala Ñanga wetu Mwine Mukatampe. Yesu wimwenejile byo kyakatazha kukookela Lesa mu kimye kya makatazho. Kyamukatezhe bingi kya kuba walombele bukwasho “na kujijisha ne mipolo.” Na mambo a kuba’mba Yesu wamanamine bingi, wayuka bintu byo tukeba kabiji “wakonsha [kwitukwasha]” inge ‘babena kwitweseka.’ Tumusanchila bingi Yehoba pa kwitutongwela Ñanga Mwine Mukatampe ‘witumvwina lusa pa kubula kukosa kwetu.’—Hebe. 2:17, 18; 4:14-16; 5:7-10.

8. Ñanyi kishinka kya busatu kyalengejile Lesa kuswisha Mwananji kupita mu lweseko lukatampe?

⁸ Kya busatu, Yehoba waswishishe Yesu kumanama kya kine kine pa kuba’mba akumbule buno bwipuzho bwanema bwa kuba’mba: Nanchi muntu wakonsha kutwajijila kwikala wa kishinka kwi Yehoba umvwe wapita mu lweseko lukatampe nyi? Satana wamba’mba kafwako nangwa umo ne. Wamba’mba bantu bengijila Lesa na mambo a bintu byo ebobila. Kabiji washiinwa kuba’mba byonkatu byo kyajinga ku mushakulu wabo aye Adama, bantu kechi batemwa Yehoba ne. (Yoba 1:9-11; 2:4, 5) Na mambo a kuba’mba Yehoba waketekejile Mwananji, wamuswishishe kupita mu lweseko lwabaya bingi. Yesu watwajijile kwikala wa kishinka ne kushinawina Satana kuba’mba wa bubela.

9. Twafwainwa kufunjilako ka kwi mutumwa Yoano?

⁹ Lufunjisho lwa bukuzhi lwakosesha lwitabilo lwa bena Kilishitu bavula. Batwajijila kusapwila nangwa kya kuba kwajinga bebakanya kwingila uno mwingilo, kabiji bachinchika meseko a misango ne misango mu bwikalo bwabo bonse. Langulukai pa byapichilemo mutumwa Yoano. Wasapwijile mu bukishinka bukine pe Kilishitu ne bukuzhi pa myaka kukila pa 60. Kimye kyo ajinga na myaka kukila pa 90, kafulumende wa bena Loma walangulukilenga’mba kechi wajinga muntu wawama ne kya kuba bakamukashijile pa jikuji ja Patamosa. Ñanyi mambo o alengele? “Mambo [waambilenga] pe Lesa ne kushimuna pe Yesu.” (Lum. 1:9) Kine, twafwainwa kufunjilako kwi Yoano bya kwikala na lwitabilo lwakosa ne kuchinchika.

10. Byambo byanembele Yoano bimwesha byepi kuba’mba wanemekele bukuzhi?

¹⁰ Mu mabuku a mu Baibolo anembele Yoano, wamwesheshe byo atemenwe Yesu ne kunemeka bukuzhi. Pa bimye kukila pa 100, waambile pa bukuzhi ne pa bintu byawama byo tumwenamo mu bukuzhi. Mu kinembelo kimo wanembele’mba: “Umvwe umo walenga mambo, tuji na nkwasho uji kwi Tata, aye Yesu Kilishitu, waoloka.” (1 Yoa. 2:1, 2) Kabiji byambo byanembele Yoano bimwesha buneme bwa “kushimuna bukamonyi pe Yesu.” (Lum. 19:10) Kya kine, Yoano wanemekele bingi bukuzhi. Nga atweba twakonsha kumwesha byepi amba twanemeka bukuzhi?

11. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kukana lweseko?

¹¹ Chinuzhukainga kulenga mambo. Inge kya kuba’mba twanemeka bukuzhi kya kine, kechi tukekala na muteeto wa kuba’mba: ‘Kechi nafwainwa kukosakotu na kukana lweseko ne. Nakonsha kulenga mambo ne kulomba lulekelo lwa mambo.’ Pakuba umvwe twaesekwa kuba kintu kyatama, twafwainwa kwamba’mba: ‘Nakana! Kechi nakonsha kuba kintu kya uno mutundu ne, mambo Yehoba ne Yesu bangubila bintu byavula bingi.’ Kabiji twafwainwa kulomba kwi Yehoba kuba’mba etupe bulume ne kumusashijila’mba: ‘Nkwashai mbule kuponena mu lweseko.’—Mat. 6:13.

12. Twakonsha kulondela byepi lujimuno luji pa 1 Yoano 3:16-18?

 ¹² Temwai balongo ne banyenga mu kipwilo. Umvwe twatemwa balongo ne banyenga yetu, ko kuba’mba tubena kumwesha’mba twanemeka bukuzhi. Mambo ka? Mambo Yesu kechi wapaine bumi bwanji na mambo a atwebatu bunke ne, wapanyijile ne balongo ne banyenga yetu. Yesu wipaine kwibafwila. Kino kimwesha’mba wibatemwa bingi. (Tangai 1 Yoano 3:16-18.) Byo tuba na balongo ne banyenga byo bimwesha’mba twibatemwa. (Efi. 4:29, 31–5:2) Bintu bimo byo tuba ke kwibakwasha inge bakolwa nangwa inge babena kupita mu meseko akatampe, kubikapotu ne bya malwa biponakotu mu ntanda. Pano twafwainwa kuba byepi inge mulongo nangwa nyenga wauba kintu nangwa waamba kintu kitukozha ku muchima?

13. Mambo ka o twafwainwa kulekelangako bakwetu mambo?

¹³ Nanchi bimye bimo kimukatazha kulekelako mambo mulongo nangwa nyenga nyi? (Levi 19:18) Inge byo byo kiji, londelai luno lujimuno lwa kuba’mba: “Itekenyainga anwe bene na bene ne kwilekelako mambo umvwe umo uji na mambo na mukwabo. Byonkatu Yehoba byo emulekejileko mambo, ne anweba byo byo mwafwainwa kubanga.” (Kolo. 3:13) Kimye kyonse inge twalekelako mambo mulongo nangwa nyenga, tumwesha Shetu wa mwiulu amba tubena kusanta pa bukuzhi. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tutwajijile kunemeka buno bupe bwitupa Lesa?

14. Ñanyi jishinda jimo jo twakonsha kumwesheshamo amba twanemeka bingi bukuzhi?

¹⁴ Sanchilainga Yehoba pa bukuzhi. Nyenga uji na myaka 83 wa jizhina ja Joanna wikala ku India waambile’mba: “Ndanguluka’mba kyanema bingi kutongola bukuzhi pa juba pa juba mu milombelo yami ne kusanchila Yehoba pa buno bupe.” Mu milombelo yenu ya pa bunke, mwafwainwa kulanguluka pa bintu byo mwaji kulubankanya pa jo jo juba ne kulomba Yehoba kwimulekelako mambo. Bino inge kya kuba mwalenga mambo akatampe, mwafwainwa kuya na kulomba bukwasho ku bakulumpe mu kipwilo. Bakateleka ne kwimupa bukwasho bwa mu Mambo a Lesa. Bakemulombelako kwi Yehoba kuba’mba emulekeleko mambo kwingijisha kitapisho kya kwa Yesu pa kuba’mba bulunda bwenu ne Yehoba buwame jibiji.—Yako. 5:14-16.

15. Mambo ka o twafwainwa kwikelanga na kimye kya kutanga ne kulanguluka-languluka pa bukuzhi?

¹⁵ Langulukainga pa bukuzhi. Nyenga uji na myaka 73 wa jizhina ja Rajamani, waambile’mba:  “Kimye kyonse inge natanga pa byamanamine Yesu, njila ne mipolo.” Ne anweba mwakonsha kumvwa bulanda inge mwalanguluka pa Mwana Lesa byo amanamine. Bino kulanguluka-languluka pa kitapisho kya kwa Yesu kukemulengela kumutemwa bingi aye ne Shanji. Kintu kyakonsha kwimukwasha kulanguluka-languluka pa bukuzhi ke kunengezha mutanchi wa kufunda pa bukuzhi.

16. Kufunjisha bantu pa bukuzhi kwitukwasha byepi? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)

¹⁶ Funjishainga bantu pa bukuzhi. Kimye kyonse inge twabuulako bantu pa bukuzhi, lusanchilo lwetu lubayilako pa kino kintu kyanema. Tuji na bingijisho byawama bingi bya kwingijisha pa kufunjisha bantu ene mambo Yesu o afwijile. Twakonsha kwingijisha lufunjisho 4 mu buloshuwa wa Mambo Awama Afuma kwi Lesa! Luno lufunjisho luji na mutwe wa kuba’mba “Yesu Kilishitu ye Ñanyi?” Nangwa twakonsha kwingijisha kitango 5 mu buku wa Nanchi Baibolo Waamba’mba Ka? Kino kitango kiji na mutwe wa kuba’mba “Bukuzhi Bupe Bwitupa Lesa Bwakilamo Kunema.” Kabiji pa mwaka pa mwaka tumwesha’mba twanemeka bingi bukuzhi kupichila mu kutaanwa ku Kivuluko kya lufu lwa kwa Yesu, ne kwingila na mukoyo kwitako bantu bakwabo kuba’mba nabo bakataanweko. Yehoba witunemeka bingi pa kwitupa mwingilo wa kufunjisha bantu pa Mwananji.

17. Mambo ka bukuzhi o bwaikela bupe bukatampe Lesa bo apa bantu?

¹⁷ Kwambatu kine, tuji na bishinka byavula byafwainwa kwitulengela kutwajijila kunemeka bukuzhi. Na mambo a bukuzhi, twakonsha kwikala na bulunda bwawama ne Yehoba nangwa kya kuba twi bambulwa kulumbuluka. Na mambo a bukuzhi, mingilo yonse ya kwa Satana bakeyonauna. (1 Yoa. 3:8) Kabiji na mambo a bukuzhi, Yehoba ukafikizha byo akebelenga kuba’mba ntanda ikekale. Ntanda yonse ikekala paladisa. Bantu bonse bakekalamo bakatemwa Yehoba ne kumwingijila. Onkao mambo, twayai tumonengapo mashinda pa juba pa juba a kumwesheshamo kuba’mba twanemeka bupe bukatampe Lesa bo apa bantu, ko kuba’mba bukuzhi.