1. Isaya waawile’mba ka pe Yesu, kabiji mambo ka kino o kitutundaikila?

BUNGAUZHI bwaawile Isaya pa Nkambo yetu aye Yesu Kilishitu, bwitulengela kwikala na lusekelo ne luketekelo. Isaya waambijile jimo amba Yesu “kechi ukachiba mambo kwesakana na mwekelo ya muntu ne. Nangwa kukajipila bantu kwesakana na byo aumvwa ne.” Kabiji “ukachibila bayanji mambo monka mo aolokela.” (Isa. 11:3, 4) Mambo ka bino byambo o bitutundaikila? Mambo tubena kwikala mu ntanda muji misalululo. Atweba bonse tubena kutengela Nchibamambo waoloka uchibila bantu mambo kwa kubula kutala ku kilungi.

2. Yesu witukambizhe kuba byepi, kabiji tusakufunda pa ka mu uno mutwe?

² Pa juba pa juba, tulangulukapo bimo pa bakwetu. Pano bino, byo tuji bambulwa kulumbuluka, byo tulanguluka pa bakwetu kechi byaesakana na bilanguluka Yesu ne. Javula tutatu muchima pa mwekelo ya muntu. Nangwa byonkabyo, Yesu byo ajinga pano pa ntanda, wakambizhe’mba: “Kilekai kutalanga ku bilungi pa kuchiba mambo, pakuba chibilainga mambo monka mo aolokela.” (Yoa. 7:24) Onkao mambo, Yesu ukeba’mba twikale byonka byo aji ne kubula kuzhachisha bantu na mambo a mwekelo yabo. Mu uno mutwe, tusakwisamba pa bintu bisatu byakonsha kwitulengela  kuzhachisha bakwetu. Bino bintu ke: Kikoba nangwa mukoka, bunonshi ne jifumbi. Mu bino byonse, tusakufunda byo twakonsha kukookela mukambizho wa kwa Yesu wa kubula kuzhachisha bakwetu na mambo a mwekelo yabo.

3, 4. (a) Ñanyi bintu byalengejile mutumwa Petelo kupimpula milanguluko yanji pa bantu ba mu bisaka bikwabo? (Monai kipikichala kitanshi.) (b) Ñanyi kishinka Yehoba kyo akwashishe Petelo kumvwisha?

³ Fwanyikizhai byalangulukilenga mutumwa Petelo byo bamutumine kuya ku Kesalea ku nzubo ya kwa Koneleusa wajinga wa mu kisaka kikwabo. (Byu. 10:17-29) Byonka byajinga Bayudea bavula ne Petelo naye walangulukanga kuba’mba bantu ba mu bisaka bikwabo bajinga ba muzhilo. Pano bino, kuji bintu byamwekele byalengejile Petelo kupimpula milanguluko yanji. Nabiji kimwesho kya kukumya kyo amwene. (Byu. 10:9-16) Ñanyi bintu Petelo byo amwene? Wamwene kipe kyapashishe kisapi pajinga mitundu yonse ya banyama ba muzhilo, kabiji waumvwine jiwi kufuma mwiulu amba: “Petelo, imana wipaye uje!” Bino Petelo wakaine pa bimye bisatu. Pa bino bimye byonse byo akainenga, jiwi jafuminenga mwiulu ne kumwambila’mba: “Kileke kutela bintu Lesa byo atokesha amba bya biko.” Petelo wakuminye bingi kabiji walangulukilenga pa kintu kyakebelenga kumufunjisha Lesa. Ponkapo banabalume batumine Koneleusa bafikile. Kabiji mupashi wazhila byo amubuujile bya kuba, Petelo wayijile pamo na baluwe batumine Koneleusa.

⁴ Inge kya kuba Petelo watajilenga pa mwekelo inge kechi watwelele mu nzubo ya kwa Koneleusa ne. Bayudea kechi batwelanga mu mazubo a bantu ba mu bisaka bikwabo ne. Mambo ka Petelo o atwelejile mu nzubo ya kwa Koneleusa nangwa kya kuba Bayudea bajinga na misalululo? Kimwesho kyo amwene ne lutundaiko lwa mupashi wazhila byalengejile Petelo kupimpula milanguluko yanji. Byo aumvwine byamushimikizhe Koneleusa, Petelo watundaikilwe bingi ne kwamba’mba: “Pano nayuka namba, Lesa kechi uji na misalululo ne, bino mu bisaka byonse muntu umwakamwa ne kuba byaoloka ye witabilwa kwi aye.” (Byu. 10:34, 35) Kino kishinka kyalengejile Petelo kwikala na lusekelo, kabiji kikwasha ne bena Kilishitu bonse.

5. (a) Ñanyi kintu Yehoba kyo akeba’mba bena Kilishitu bonse bayuke? (b) Nangwa kya kuba twayuka bukine, ñanyi byubilo byo twakonsha kutwajijila kwikala nabyo?

⁵ Yehoba waingijishe Petelo kukwasha bena Kilishitu bonse kuyuka’mba kechi uji na misalululo ne. Kafwako kikoba, kisaka nangwa mukoka wanema kukila mukwabo ne. Mwanamulume nangwa mwanamukazhi wakamwa Lesa ne kuba byaoloka ye witabilwa kwi aye. (Nga. 3:26-28; Lum. 7:9, 10) Mwafwainwa mwayuka kino kishinka. Pano kyakonsha kwikala byepi umvwe mwakomena mu kyalo nangwa mu kisemi muji misalululo? Nangwa kya kuba mwakonsha kumona nobe kechi muji na misalululo ne, bino mwakonsha kwikala nayo mu muchima wenu. Nangwatu Petelo wakwashishe bakwabo kuyuka’mba Yehoba kechi uji na misalululo ne, bino palutwe kacheche naye wamwesheshe misalululo. (Nga. 2:11-14) Twakonsha kukookela byepi Yesu ne kuleka kuzhachisha bakwetu na mambo a mwekelo?

6. (a) Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tufumyemo byubilo bya misalululo mu muchima wetu? (b) Sawakya wanembele mukulumpe mu kipwilo umo wasolwelepo ka pe aye?

⁶ Pa kuba’mba tuyuke inge tuji na misalululo nangwa ne, twafwainwa kwesakanya byubilo byetu na byo tufunda mu Mambo a Lesa. (Sala. 119:105) Kabiji twakonsha kwipuzha bakwetu kuba’mba betubuuleko umvwe tumwesha byubilo bya misalululo, mambo atweba bene kechi twakonsha kuyuka ne. (Nga. 2:11, 14) Mambo  bino byubilo byakonsha kujimba mizhazhi mu muchima wetu kya kuba kechi twakonsha ne kuyuka ne. Kino kyo kyamwekejilepo mukulumpe mu kipwilo. Wanembele sawakya wawama bingi pa bamulume ne mukazhi bajinga mu mwingilo wa kimye kyonse bajinga na byubilo byawama. Mwanamulume wafumine mu mukoka mucheche ye balengulwile ku bantu bavula. Kyamweka uno mulongo kechi wayukile kuba’mba naye walengululanga uno mukoka ne. Mu sawakya wanji wanembele byawama pa uno mwanamulume, bino wapezhezheko na byambo bya kuba’mba: “Nangwa kya kuba wafumine mu uno mukoka, byubilo ne bwikalo bwanji byakwashishe bantu kuyuka’mba kufuma mu uno mukoka wa bantu kechi kulumbulula kwikala na byubilo byatama ne kwilengulula byonka biji bantu bavula ne.” Tufunjilako ka ku kino? Inge kya kuba betupa mwingilo wa kutangijila bantu ba Lesa, twafwainwa kwipima ne kwipuzha bakwetu kwitubuulako inge tuji na misalululo. Ñanyi bintu bikwabo byo twakonsha kuba?

7. Twakonsha kumwesha byepi amba tubena kushinkula michima yetu?

⁷ Umvwe ‘twashinkula muchima wetu,’ butemwe bupingakena pa misalululo. (2 Ko. 6:11-13) Nanchi muji na muteeto wa kupwanañanatu na bantu baji na kikoba, mukoka, mutundu, bafuma ku kyalo kyenu, nangwa bamba mulaka wenu nyi? Umvwe byo byo muba, mwafwainwa kupwanañananga na bantu bapusana pusana. Mwafwainwa kwingilangako na balongo ne banyenga bafuma mu bisho byapusana pusana mu mwingilo wa kusapwila, nangwa kwibetako ku nzubo yenu na kujiila pamo kajo. (Byu. 16:14, 15) Umvwe ke mube bino, mukatemwa bantu bonse kabiji mu muchima wenu kechi mukekala misalululo ne. Bino kuji ne mbaji ikwabo mo tuzhachisha bakwetu na mambo a mwekelo. Twayai twambe pa bunonshi.

8. Kwesakana na kinembelo kya Bena Levi 19:15, twakonsha kumonanga byepi banonshi nangwa bayanji?

⁸ Twakonsha kuzhachisha bakwetu na mambo bunonshi nangwa buyanji. Kinembelo kya Bena Levi 19:15 kyaamba’mba: “Kechi wafwainwa kumwesha misalululo ku muntu muyanji nangwa kunemekako munonshi ne. Wafwainwa kuchiba mambo a mukwenu monka mo aolokela.” Twafwainwa kumonanga byepi banonshi nangwa bayanji?

9. Ñanyi kyubilo kyatama kyaambilepo Solomone, kabiji kitufunjishapo ka?

⁹ Mupashi wazhila watangijile Solomone kunemba pa kyubilo kyatama kiji na bantu bambulwa kulumbuluka. Wanembele pa Byambo bya Maana 14:20, amba: “Muyanji bamushikwa ku bo ekala nabo kipikipi, bino nonshi wikala na balunda bavula.” Tubena kufunjilako ka ku bino byambo? Umvwe twabula kujimuka tukakebangatu kwikala balunda na balongo banonka ne kubula kukeba kupwanañana na balongo bayanji. Mambo ka o kyatamina kuba bino?

10. Ñanyi lukatazho lwaambilepo Yakoba?

¹⁰ Umvwe ketunemeke balongo banonshi ne kulengulula bayanji, tukalengela mabano mu kipwilo. Mutumwa Yakoba wajimwineko bena Kilishitu batanshi pa luno lukatazho, mambo lwaletele mabano mu bipwilo byajingako mu myaka kitota kitanshi. (Tangai Yakoba 2:1-4.) Twafwainwa kwibikako pa kuba’mba mu bipwilo byetu lelo jino mubule misalululo. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tuleke kuzhachishanga bakwetu na mambo a mwekelo?

11. Nanchi bunonshi bwakonsha kulengela muntu kubula kwikala na bulunda bwawama ne Yehoba nyi? Lumbululai.

¹¹ Twafwainwa kumonanga balongo betu byonka Yehoba byo ebamona. Muntu kechi bamutemwa kwi Yehoba na mambo a bunonshi nangwa buyanji ne. Bulunda bwetu na Yehoba  kechi bwaimena pa bunonshi bo tuji nabo nangwa kuyanda ko twayanda ne. Yesu waambile’mba, “kikakatazha bingi nonshi kutwela mu Bufumu bwa mwiulu,” bino kechi waambile’mba kechi kikakonsheka ne. (Mat. 19:23) Kabiji Yesu waambile ne kuba’mba: “Mwi ba lusekelo anweba balanda, mambo Bufumu bwa Lesa bo bwenu.” (Luka 6:20) Pano bino, kino kechi kyalumbulwilenga’mba bayanji bonse bakaswa byambo bya kwa Yesu ne kutambula mapesho ne. Bayanji bavula bakaine kulondela Yesu. Kishinka ke kya kuba’mba muntu kechi wakonsha kwikala mulunda ne Yehoba na mambo a bunonshi ne.

12. Binembelo bifunjisha banonshi ne bayanji kuba byepi?

¹² Tuji na balongo ne banyenga banonshi ne bayanji batemwa Yehoba kabiji bamwingijila na muchima yense. Binembelo bitundaika banonshi kuba’mba “kange baketekele mu bunonshi bwatutu ne, kana kuketekela mwi Lesa.” (Tangai 1 Timoti 6:17-19.) Kabiji Mambo a Lesa ajimunako bantu ba Lesa bonse, banonshi ne bayanji kubula kutemwa mali. (1 Timo. 6:9, 10) Inge ketumone balongo ne banyenga byonka Yehoba byo ebamona, kechi tukebazhachishanga na mambo a bintu byo babula nangwa byo baji nabyo ne. Ibyepi pa jifumbi ja muntu? Abya twafwainwa kuzhachisha muntu na mambo a jifumbi janji nyi? Twayai tumone.

13. Binembelo bitufunjishapo’mba ka pa kunemeka bakulumpe?

¹³ Baibolo javula witukambizha kunemeka bakulumpe. Pa Bena Levi 19:32 paamba’mba: “Wafwainwa kushingika mukote wa mvwi, kabiji wafwainwa kunemeka mukote ne kwakamwa Lesa wobe.” Byambo bya Maana 16:31 nabyo bitukambizha’mba, “mvwi ye munchinya wa buya inge yatanwa mu jishinda ja bololoke.” Kabiji Paulo naye watundaikile Timoti kubula kunena mukulumpe, bino amba saka amona mulongo wakoma nobe bashanji. (1 Timo. 5:1, 2) Nangwa kya kuba Timoti bamupele luusa lwa kutangijila balongo bakoma, bino wafwainwe kwibobila lusa ne kwibanemeka.

14. Mu ñanyi bintu mo twakonsha kupaina lujimuno nangwa kololako muntu wakoma kwitukila?

¹⁴ Pano twafwainwa kupelela pepi mu kulondela jino jifunde? Nanchi twafwainwa kumona amba kechi twafwainwa kukwasha mukulumpe inge walenga mambo kya nshiji nangwa inge ubena kuba kintu kifichisha Yehoba ku muchima nenyi? Yehoba kechi ukalekelako mambo muntu ulenga mambo kya nshijitu ne, nangwatu inge awo muntu mukulumpe kabiji bamunemeka. Akimonai jifunde jiji pa Isaya 65:20, ja kuba’mba: ‘Mubi ukafwa na mambo a kumufinga nangwa kya kuba uji na myaka kitota.’ Jifunde jikwabo jipasha na jino bejilumbulula mu kimwesho kyamwene Ezikyo. (Ezi. 9:5-7) Onkao mambo, kyo twafwainwa kutapo muchima kimye kyonse ke kunemeka mwine wa Kala Kene aye Yehoba Lesa. (Da. 7:9, 10, 13, 14) Inge twauba bino, kechi tukachina kololako muntu ubena kukebewa bukwasho na mambo a jifumbi janji ne.—Nga. 6:1.

15. Ñanyi kintu kyo tufunjilako ku mutumwa Paulo pa kunemeka balongo banyike?

¹⁵ Nga balongo bakiji banyike mu kipwilo mwibamona byepi? Mutumwa Paulo wanembejile nsongwalume Timoti amba: “Kange uleke muntu nangwa umo akulengulule na mambo a bwanyike bobe ne. Pano bino, wikale wa kumwenako bantu ba kishinka mu ñambilo, mu byubilo, mu butemwe, mu lwitabilo ne mu kwilama bulongo.” (1 Timo. 4:12) Kimye Paulo kyo anembele bino byambo, Timoti kampe wajinga na myaka 30. Pano bino, Paulo wamupele mwingilo wanema bingi. Nangwa kya kuba kechi twayuka kyalengejile Paulo kumujimunako bino ne, pano bino, tufunjilako bintu byanema bingi. Kechi twafwainwa kulengulula balongo banyike na mambo a jifumbi jabo ne.  Twafwainwa kuvulukanga’mba nangwatu Nkambo Yesu wapwishishe kwingila mwingilo wanji pano pa ntanda saka aji na myaka 33.

16, 17. (a) Ñanyi bintu bilondela bakulumpe mu kipwilo pa kuba’mba bayuke inge mulongo wafikilamo kutongolwa kwikala nkwasho nangwa mukulumpe mu kipwilo? (b) Bisho nangwa milanguluko ya bakulumpe byakonsha kupusana byepi na byaamba Binembelo?

¹⁶ Kampe twafuma mu bisho mo babula kunemeka banyike babalume. Inge byo byo kiji, bakulumpe mu kipwilo bakonsha kukankazhama kutongola banyike mu kipwilo kwikala bankwasho nangwa bakulumpe mu kipwilo. Bakulumpe mu kipwilo bafwainwa kuvulukanga’mba Binembelo kechi byatongolapo myaka yafwainwa kwikala na mwanamulume pa kuba’mba ekale nkwasho nangwa mukulumpe mu kipwilo ne. (1 Timo. 3:1-10, 12, 13; Titu. 1:5-9) Inge mukulumpe mu kipwilo ke alondele bisho, ko kuba’mba kechi ubena kulondela Binembelo ne. Bakulumpe bafwainwa kulondelanga byaamba Mambo a Lesa pa kupituluka mu bikebewa ku bankwasho nangwa bakulumpe mu kipwilo, kechi kulondela milanguluko yabo nangwa bisho ne.—2 Timo. 3:16, 17.

¹⁷ Inge bakulumpe mu kipwilo ke balondele bisho, kyakonsha kwibalengela kubula kutongola balongo bafikilamo kwikala bankwasho nangwa bakulumpe mu kipwilo. Mu kyalo kimo, nkwasho wingila bulongo bamupele mingilo yavula mu kipwilo. Nangwa kya kuba bakulumpe mu kipwilo baswile kuba’mba uno nsongwalume wafikizhe bikebewa bya mu Binembelo kuba’mba ekale mukulumpe mu kipwilo, bino kechi bamubikile pa mutanchi kuba’mba bakamutongole kwikala mukulumpe ne. Kyatamine bingi mambo mulongo kechi watongwelwe kwikala mukulumpe mu kipwilo ne, na mambo a jifumbi janji. Nangwa kya kuba twaambakotu kimo kyamwekele, bino masawakya avula abena kumwesha kuba’mba ino yo ndangulukilo iji na bakulumpe mu bipwilo byavula mwaya ntanda. Onkao mambo, kyanema bingi kulondela byaamba Binembelo kukila kulondela bisho nangwa milanguluko yetu. Jino jo jishinda jo tumwesheshamo amba tukookela Yesu ne kubula kutala ku bilungi bya bantu.

18, 19. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tumonenga bakwetu byonka bibamona Yehoba?

¹⁸ Nangwa kya kuba twi bambulwa kulumbuluka, bino twafwainwa kufunda kumonanga bakwetu byonka bibamona Yehoba wabula misalululo. (Byu. 10:34, 35) Pano bino, twafwainwa kutwajijila kwibikako kubula kwikala na misalululo ne kulondela mikambizho iji mu Mambo a Lesa. Umvwe ketulondele ino mikambizho, tukatwajijila kukookela mukambizho wa kwa Yesu wa kuba’mba kechi twafwainwa kuzhachishanga bakwetu na mambo a mwekelo ne.—Yoa. 7:24.

¹⁹ Katatakatu Mfumu wetu, Yesu Kilishitu akachibile mambo bantu bonse, kabiji kechi ukachiba mambo kwesakana na mwekelo ya muntu ne, pakuba ukachibila bantu mambo monka mo aolokela. (Isa. 11:3, 4) Kino kintu byo kikawamapo!