1, 2. Mambo ka o kyanemena kumvwina bitubuula Mulenga wetu pa kufuukula bya kuba mu bwikalo? (Monai bipikichala bitanshi.)

INGE mwi banyike, kampe bavula bemubuulako byo mwafwainwa kwikala. Bafunjishi ku sukulu, bantu bafundañana maana, nangwa bantutu bakwabo bakonsha kwimutundaika kuba’mba mukaye ku masukulu akatampe ne kutwela nkito ya kufola mali avula. Bino Yehoba wimufunjisha byapusanako. Pano bino, ukeba’mba mutengako muchima ku sukulu pa kuba’mba mukamone mwa kumwena bintu bya mu bwikalo inge mwapwisha sukulu. (Kolo. 3:23) Kabiji Lesa wayuka kuba’mba inge mwi banyike, mukeba kufuukulapo kuba bintu byanema mu bwikalo bwenu. Onkao mambo, wimutundaika kulondela mafunde awama akemukwasha mu bwikalo bwenu bwa kulutwe ne kubula kulubako bintu byo akeba’mba tubenga mu kino kimye kya ku mpelo.—Mat. 24:14.

² Vulukainga ne kuba’mba Yehoba wayuka bintu byonse. Wayuka bintu bikamweka kulutwe kabiji wayuka kimye kyashalako kuba’mba ino ntanda ipwe. (Isa. 46:10; Mat. 24:3, 36) Kabiji wituyuka bulongo byo tuji, wayuka bintu byafwainwa kwituletela lusekelo ne byakonsha  kwituletela bulanda. Onkao mambo, nangwa kya kuba maana a bantu amweka kuwama, inge kya kuba kechi aimena pa Mambo a Lesa ne, ko kuba’mba kechi maana a kine ne.—Maana 19:21.

3, 4. Kumvwina maana atama kwalengejile Adama ne Evwa ne baana babo kwikala byepi?

³ Kubuulañana maana atama kwatendekele kala kimye Satana kyo ajimbaikile bantu batanshi. Satana wilundumikile ne kwipa mwine luusa lwa kwikala wa kufundañanako maana, kabiji wabuujile Evwa ne mwatawanji kuba’mba bakekala na lusekelo inge ke befuukwilepo bene bya kuba mu bwikalo. (Nte. 3:1-6) Pano bino, Satana wakebelengatu bintu byamuwamina mwine. Wakebelenga Adama ne Evwa ne baana babo kumukookelanga ne kumupopwela aye, kechi kupopwela Yehoba ne. Bino ñanyi bintu byawama Satana byo aubijile bantu? Kafwako nangwa kimo ne. Yehoba ye wibapeele byonse byo bajinga nabyo. Ye wibalengele ne kwibaleta pamo, wibapele bujimi bwawama mwa kwikala ne mibiji yalumbuluka pa kuba’mba bakekalenga myaka ne myaka.

⁴ Kyataminekotu ke kya kuba’mba Adama ne Evwa basatukijile Lesa ne kwifumyako bene kwi aye. Kabiji mwafuma bintu byatama bingi. Byonkatu jiluba jo bachiba ku kijimwa byo jitendeka kuleela ne kuuma, ba Adama ne Evwa nabo batendekele kukota kabiji bafwile. Baana babo nabo bamaminenga na mambo a jifingo jo bafingile bansemi babo. (Loma 5:12) Byonkatu byaubile Adama ne Evwa, bantu bavula lelo jino kechi bakeba kukookela Lesa ne. Bakeba kwikela monka mo bakebela bene. (Efi. 2:1-3) Bifumamo bimweshatu patoka kuba’mba ‘kafwamo maana’ mu kulengulula Yehoba.—Maana 21:30.

5. Lesa waketekejile’mba bantu bamo bakoba ka, kabiji nanchi kyayijilemo kuketekela bino nyi?

⁵ Bino Yehoba wayukile’mba bantu bamo, kubikapotu ne banyike bavula bakamukeba ne kumwingijila. (Sala. 103:17, 18; 110:3) Lesa wanemeka bano banyike. Nanchi ne anweba mwibajilapo pa bano bantu nyi? Inge ibyo, ko kuba’mba mubena kwiyowa “bintu byawama” bifuma kwi Lesa bileta lusekelo lukatampe. (Tangai Salamo 103:5; Maana 10:22) Tusakwisamba pa bino “bintu byawama” bina, ko kuba’mba, kajo ka ku mupashi, balunda bawama, bikonkwanyi byawama ne bwana bwa bene bwa kine.

6. Mambo ka o mwafwainwa kwikela na muchima wa kukeba kuyuka Lesa, kabiji Yehoba wimukwasha byepi?

⁶ Kupusanako na banyama, anweba mwafwainwa kuja kajo ka ku mupashi, kabiji Mulenga wenu ye yenkatu wakonsha kwimupa kano kajo. (Mat. 4:4) Inge ke mumumvwine, mukekala na milangwe, maana ne lusekelo. Yesu waambile’mba: “Bo ba lusekelo aba baji na muchima wa kukeba kuyuka Lesa.” (Mat. 5:3) Lesa wimukwasha kumuyuka bulongo kupichila mu kwimupa Baibolo ne mabuku alumbulula Baibolo o etupa kupichila mwi “kalume wa kishinka kabiji wa maana.” (Mat. 24:45) Kano kajo kavula kabiji kawama bingi.—Isa. 65:13, 14.

7. Ñanyi bintu byawama bifuma mu kufunda Mambo a Lesa?

⁷ Kano kajo ka ku mupashi kanengezha Lesa kakonsha kwimulengela kwikala na maana a kine ne maana a kupima bintu, kabiji ano maana akonsha kwimuzhikijila ku bintu byavula. (Tangai Byambo bya Maana 2:10-14.) Maana a kine ne maana a kupima bintu akemukwasha kuyuka mafunjisho a bubela nabiji a kuba’mba kafwako Mulenga. Kabiji akemuzhikijila ku bubela bwa kuba’mba mali ne bunonshi byo bileta lusekelo. Akemukwasha kuchinuzhuka bya kusakasaka byatama ne byubilo byakonsha kwimuletela makatazho. Onkao mambo, twajijilai kukeba maana a Lesa ne maana a kupima bintu, kabiji mwafwainwa kumonanga ano maana kuba’mba ke bya buneme. Inge mwaikala na ano maana, mukemwena kuba’mba Yehoba wimutemwa kabiji ukeba’mba mumwenengamo byawama.—Sala. 34:8 Isa. 48:17, 18.

8. Mambo ka o mwafwainwa kufwenyenya kwipi ne Lesa luno, kabiji mukamwenamo byepi kulutwe?

 ⁸ Katatakatu ntanda ya kwa Satana ikonaunwe. Yehoba ukemuzhikijila. Kine, kimye kibena kwiya kyo tukatalangatu kwi Yehoba kwitupa bikebewa, kubikapotu ne kajo. (Ha. 3:2, 12-19) Kya kine, kino kyo kimye kya kufwenya pepi ne Shenu wa mwiulu ne kumuketekela na muchima yense. (2 Pe. 2:9) Umvwe mwauba bino, nangwatu mupite mu bintu bya mutundu ka, mukomvwangatu byonka byaumvwine nyimbi wa masalamo, Davida. Wanembele’mba: “Kimye kyonse ndanguluka pe Yehoba. Na mambo a kuba uji ku kuboko kwami kwa kilujo, kechi nkatenkena ne.”—Sala. 16:8.

9. (a) Kwesakana na byaamba Yoano 6:44, Yehoba uba byepi? (b) Ñanyi kintu kyubiwa inge mwamonañana na Bakamonyi bakwenu kimye kitanshi?

⁹ Yehoba uleta bantu mu kisemi kyanji kya ku mupashi. Kya kine, ukwasha bantu baji na michima ya bukishinka kwiya mu bupopweshi bwa kine. (Tangai Yoano 6:44.) Inge mwamonañana kimye kitanshi na muntu wabula kuyuka bukine, ñanyi bintu byo muyuka pe aye? Muyukakotu bicheche pe aye, kampe jizhina janjitu ne mwekelo. Abino kechi byo byo kikala inge mwamonañana kimye kitanshi na muntu wayuka Yehoba kabiji wamutemwa ne. Nangwa kya kuba awo muntu wa nkomeno yapusanako na yenu, wafuma ku kyalo kikwabo, wamba mulaka ungi nangwa wafuma mu kisho kingi, mufikenatu kuyuka byavula pe aye, kabiji ne aye uyuka byavula pe anweba.

10, 11. Ñanyi bintu bilengela bantu ba Yehoba kukwatankana, kabiji kino kimukwasha byepi?

¹⁰ Mufikenatu kuyuka “mulaka” ye mwamba, ko kuba’mba “mulaka wawama” wa bukine. (Zefwa. 3:9) Na mambo a kino, bonse babiji mufikenatu kuyuka bintu byo mwaitabilamo pe Lesa, pa byubilo byawama ne luketekelo lwa bintu biji kulutwe. Byavula byo mwiyukilako, bino twaambakotu bicheche. Abino byo twaambapo byo bintu byanema byo twafwainwa kuyuka pa muntu, kabiji byo bitulengela kwiketekela ne kulenga bulunda bwawama bubula kupwa.

¹¹ Onkao mambo, byo muji bapopweshi ba Yehoba, muji na balunda bawama bingi mwaya ntanda yonse. Bavula bingi mukyangyetu kumonañana nabo. Kafwako bantu bakwabo beyowa bulunda bwa ntanda yonse byonka biji bantu ba Yehoba ne.

12. Ñanyi bikonkwanyi byo mwakonsha kwibikila?

¹² Tangai Musapwishi 11:9–12:1. Nanchi mwibikila bikonkwanyi mu mwingilo wa Lesa byo mukeba kufikizha nyi? Kampe mwibikila kikonkwanyi kya kutanga Baibolo pa juba pa juba. Nangwa kampe mwibikila kikonkwanyi kya kuwamishako bya kwamba ne kufunjisha mu kipwilo. Mumvwa byepi inge mwamona kuba’mba mubena kufikizha bino bikonkwanyi, nangwa inge bakwenu bamona byo mubena kwingila kabiji bemusanchila? Kwambatu kine, mumvwa bulongo kabiji kimuletela lusekelo. Byo byo kyafwainwa kwikala, mambo mubena kutangizhako kyaswa muchima wa Lesa byonka byaubanga Yesu.—Sala. 40:8; Maana 27:11.

13. Mambo ka kwibikila bikonkwanyi mu mwingilo wa Lesa o kwawamina kukila kwibikila bikonkwanyi mu ino ntanda?

¹³ Inge mwata muchima pa kwingijila Yehoba, ko kuba’mba mubena kwingila mwingilo ukemuletela lusekelo mambo kechi mukapulwilamotu mabula ne. Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Ikalai bashikimana, babula kutelengela, kimye kyonse saka mwikala na bya kuba byavula mu mwingilo wa Nkambo, byo mwayuka’mba mwingilo wenu wa mwi Nkambo, kechi ye watu ne.” (1 Ko. 15:58) Pakuba bantu batatu muchima pa kufikizha bikonkwanyi mu ino ntanda, nabiji kukeba mali avula, nangwa kutumbalala, kechi bekala na lusekelo lwa kine ne. Nangwa kya kuba bamweka nobe baikala bulongo, bino kafwako byo bamwenamo byawama ne. (Luka 9:25) Muntu umo wimwenejile kino wajinga Mfumu Solomone.—Loma 15:4.

14. Mwakonsha kufunjilako ka ku kintu kyaesekele kuba Solomone?

¹⁴ Solomone wanonkele bingi kabiji wajinga bingi na bulume. Waesekele kuba kintu kimo kuba’mba amone bikafumamo. Wiambijile’mba: “Lekai ngeseke kuyuka bya kisangajimbwe ne bintu byawama [bikafumamo].” (Sapwi. 2:1-10) Washimikile mazubo, wajimine mashamba ne mapunzha mo ajimbile bichi byapusana-pusana, kabiji waikele na bintu byonse byo akebelenga. Pano byo aikele na bino byonse waumvwine byepi? Abya watondelwe nyi? Nanchi byamusangajikile nangwa kumuletela lusekelo nyi? Kechi twafwainwa kusopelela ne. Mwine Solomone witubuula. Wanembele’mba: “Byo nalangulukilenga pa mingilo yonse yo naingijile . . . , namwene namba byonse byo byatu . . . kafwako kintu nangwa kimo kyanema . . . ne.” (Sapwi. 2:11) Luno ke lufunjisho lwanema bingi. Nanchi musakulondelanga luno lufunjisho nyi?

15. Mambo ka lwitabilo o lwanemena, kabiji ñanyi bintu byo tumwenamo byatongolwa pa Salamo 32:8?

¹⁵ Yehoba kechi ukeba’mba mufunjilenga bintu mu kitoba ne. Pano bino, mwafwainwa kwikala na lwitabilo pa kuba’mba mukookelenga Lesa ne kutangizhako kuba kyaswa muchima wanji mu bwikalo bwenu. Kabiji kechi mukelangulushapo inge mwaikala na luno lwitabilo ne, mambo lukemukwashanga kufuukula bintu bulongo. Kabiji Yehoba kechi ukavulama “mingilo yenu ne butemwe bo mwamwesha jizhina janji ne.” (Hebe. 6:10) Onkao mambo, ingilainga na ngovu kukosesha lwitabilo lwenu, kabiji mukemwena kuba’mba Shenu wa mwiulu ukeba’mba mwikalenga bulongo.—Tangai Salamo 32:8.

16. Mambo ka o twafwainwa kunemekela bwana bwa bene ne kwibwingijishanga bulongo?

¹⁶ Paulo wanembele’mba: “Paji mupashi wa Yehoba po paji ne bwana bwa bene.” (2 Ko. 3:17) Kya kine, Yehoba watemwa bwana bwa bene, kabiji wimulengele kuba’mba ne anweba mutemwe bwana bwa bene. Pano bino, ukeba’mba mwingijishenga buno bwana bwa bene mu jishinda jawama pa kuba’mba mubulenga kwibika mu makatazho. Kampe mwayukapo banyike bamo batamba bipikichala bya mulekese nangwa boba bulalelale, bakaya makayo abika bumi bwabo mu kizumba, nangwa bengijisha bizhima ne kukizhamo  kutoma maalwa. Abino bintu byakonsha kwibasangajika pa kimye kicheche, pano bino, javula mufuma byatama bingi, nabiji bikola, kunonkwa buzha ne lufu. (Nga. 6:7, 8) Onkao mambo, banyike boba bino bintu bakonsha kulanguluka’mba baji na “bwana bwa bene” bwa kwibyuba, pano bino, bejimbaikatu bene.—Titu. 3:3.

17, 18. (a) Mambo ka kukookela Lesa o kwitulengela kwikala na bwana bwa bene? (b) Mambo ka o twakonsha kwambila’mba Adama ne Evwa patanshi beyowelenga bwana bwa bene bwa kine kukila buji na bantu ano moba?

¹⁷ Pano bino, bantu banga bo mwaumvwine’mba batambula kikola na mambo a kukookela mizhilo ya mu Baibolo? Kukookela Yehoba kwitukwasha kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama ne kwikala na bwana bwa bene bwa kine. (Sala. 19:7-11) Kyakilamo kuwama, inge ke mwingijishe bulongo bwana bwa bene bwimupa Lesa, ko kuba’mba kukookela mizhilo ya Lesa yaoloka ne mafunde anji, Lesa ne bansemi benu bakonsha kwimuketekela ne kwimupa bwana bwa bene bwabaya. Kabiji Lesa walaya kuba’mba ukapa bakalume banji ba kishinka bwana bwa bene bwa kine kine, bo balumbulula mu Baibolo amba “bwana bwa bene bwa lukumo lwa baana ba Lesa.”—Loma 8:21.

¹⁸ Buno bo bwana bwa bene bwiyowelenga Adama ne Evwa. Mizhilo inga Lesa yo apele Adama ne Evwa mu bujimi bwa Edena? Wajingatu muzhilo umo. Wibakainyetu kuja bipangwa ku kichi kimo. (Nte. 2:9, 17) Nanchi mwakonsha kwamba’mba uno muzhilo watamine nangwa’mba wibangachile bwana bwa bene nyi? Ine, kwalepeshatu. Esakanyai kino ku mizhilo ya kukankalwa kubala yalenga bantu kabiji yo bakanjikizha bakwabo kufunda ne kwiikookela.

19. Yehoba ne Yesu babena kwitufunjisha byepi kwikala na bwana bwa bene?

¹⁹ Yehoba ukwasha bantu banji mu jishinda jawama. Kechi witupa mizhilo yavula ne, bino witufunjisha kulondela muzhilo wa butemwe. Ukeba’mba twingijishenga mafunde a mu Baibolo ne kushikwa bintu byatama. (Loma 12:9) Jashi ja kwa Yesu ja pa Mutumba jitukwasha kuyuka kilengela bantu kuba byatama. (Mat. 5:27, 28) Byo aji Mfumu wa Bufumu bwa Lesa, Kilishitu ukatwajijila kwitufunjisha mu ntanda ipya pa kuba’mba tukamonenga byatama ne byawama byonka byo ebimona. (Hebe. 1:9) Kabiji Yesu uketukwasha kwikala na milanguluko ne mibiji yalumbuluka. Akilangulukaipotu. Bundengamambo bukapwa kabiji kechi mukapitanga mu bintu byatama biya na mambo a bundengamambo ne. Kepo mukeyowa “bwana bwa bene bwa lukumo” bwimulaya Yehoba.

20. (a) Yehoba wingijisha byepi bwana bwa bene bo aji nabo? (b) Mwakonsha kumwenamo byepi mu kulondela byo oba?

²⁰ Nangwa byonkabyo, bwana bwa bene bo tukekala nabo bukekala na pa kupelela. Kutemwa Lesa ne bantu ko kuketulengelanga kuyuka bya kwingijisha buno bwana bwa bene bulongo. Yehoba ukeba’mba tumweshenga butemwe bwanji. Ye mwine mwina bwana bwa bene, bino wibwingijisha mu butemwe mu byonse byo oba, kubikapotu ne byo alama bantu. (1 Yoa. 4:7, 8) Onkao mambo, twakonsha kwikala na bwana bwa bene bwa kine inge twaikala na butemwe bujipo ne Lesa.

21. (a) Davida waumvwanga byepi inge walanguluka pe Yehoba? (b) Tukesamba pa ka mu mutwe walondelapo?

²¹ Nanchi musanta pa “bintu byawama” bimupa Yehoba, nabiji kajo ka ku mupashi kavula, balunda bawama, bikonkwanyi byawama ne luketekelo lwa kwikala na bwana bwa bene bwa kine nyi? (Sala. 103:5) Inge musanta, mukomvwa byonka byaumvwine Davida. Wanembele’mba: “Mundengela kuyuka mashinda a ku bumi. Ku meso enu ko kuji lusekelo lukatampe; mu kuboko kwenu kwa kilujo muji lusekelo lwa myaka ne myaka.” (Sala. 16:11) Mutwe walondelapo ukamba pa bishinka bikwabo byanema biji mu Salamo 16. Kino kikemukwasha kuyuka byo mwakonsha kwikala bwikalo bwawama.