1-2. Bansemi bafwainwa kuba byepi inge mwana wibepuzha pe Lesa ne pa Baibolo?

 BANTU bavula bakonsha kuswa kuba’mba kukomesha baana ke mwingilo wakatazha bingi. Inge mwi bansemi, twaketekela kuba’mba mubena kwingila na ngovu kukwasha baana benu kwikala na lwitabilo lwakosa. Kabiji Yehoba utemwa bingi pa byo mwibikako kuba bino. (Mpitu. 6:6, 7) Mwanenu inge wakoma, wakonsha kutendeka kwipuzha mepuzho anema pa bintu byo twaitabilamo ne pa mizhilo ya mu Baibolo yaoloka.

² Patanshitu, mwakonsha kutendeka kulanguluka’mba lwitabilo lwa mwanenu lwakooka, o ene mambo o bena kwimwipwizha ano mepuzho. Bino kishinka ke kya kuba’mba baana inge batendeka kukoma, bafwainwa kwipuzhanga mepuzho pa kuba’mba bakoseshe lwitabilo lwabo. (1 Ko. 13:11) Onkao mambo, kechi mwafwainwa kwakamwa ne. Pakuba mwafwainwa kwingijisha kino kimye kufunjisha mwanenu bintu byavula pe Yehoba ne pa Baibolo pa kuba’mba akoseshe lwitabilo lwanji.

3. Ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?

³ Mu uno mutwe, tusakwisamba pa bansemi byo bafwainwa kukwasha baana babo (1) kukosesha lwitabilo lwabo, (2) kunemeka mizhilo ya mu Baibolo ne (3) byo mwafwainwa kwibakwasha kwamba pa bintu byo baitabilamo. Kabiji tusakwisamba ne pa ene mambo o kyanemena baana kwipuzha mepuzho. Kepo tusakwisamba ne pa bintu bimo byo mwafwainwa kubila pamo na baana benu pa kuba’mba mwikalenga na kimye kya kwisambanga na baana benu pa bintu byo mwaitabilamo.

KWASHAI BAANA BENU KWITABILA MWI LESA NE MU BAIBOLO

4. Ñanyi mepuzho afwainwa kwipuzha mwana, kabiji mambo ka?

⁴ Anweba bansemi, yukai’mba mwanenu kechi wafwainwa kwitabila mwi Lesa na mambotu a kuba’mba anweba mwaitabila ne. Byonkatu  anweba byo mwafunjile kwitabila mwi Yehoba, ne mwanenu naye byo byo kiji. Mwanenu wakonsha kutendeka kwipuzha mepuzho nabiji a kuba’mba: ‘Nayuka byepi amba kuji Lesa? Nanchi nafwainwa kuketekela byaamba Baibolo nyi?’ Baibolo witutundaika kwingijisha ‘bulume bwetu bwa kulanguluka’ ne ‘kumona bintu byonse inge bijitu bulongo.’ (Loma 12:1; 1 Tesa. 5:21) Pano mwakonsha kukwasha byepi mwanenu kukosesha lwitabilo lwanji?

5. Bansemi bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba bakwashe mwanabo kwitabila mu byaamba Baibolo? (Loma 12:2)

⁵ Tundaikai mwanenu kwikebela bishinka bimwesha kuba’mba byaamba Baibolo bya kine. (Tangai Loma 12:2.) Inge mwanenu wimwipuzha mepuzho, ingijishai kino kimye kumumwesha bya kutaana mikumbu kwingijisha bingijisho byo twingijisha pa kukebakeba bishinka. Bingijisho nabiji Buku wa Kukwasha Bakamonyi ba kwa Yehoba Kukebakeba Bishinka. Mu uno buku, inge waya paamba’mba “Mitwe” ne kutaana paji mutwe wa kuba’mba “Baibolo” pa uno mutwe, wakonsha kuya po banemba’mba “Kutangijilwa na Mupashi wa Lesa,” ukataana bishinka byamwesha kuba’mba Baibolo kechi buku wanembelwe na maana a bantu ne, bino “mambo a Lesa”.” (1 Tesa. 2:13) Kabiji wakonsha ne kukeba bishinka mu mabuku etu byaamba pa Ninevwa muzhi wa kala wa bena Asilya. Kala, bashayuka bamo baambanga’mba muzhi wa Ninevwa kechi wajingako ne. Bino nobe mu myaka ya mu ma 1850, bashayuka ba bya kupoyapoya bazhiikwile bikulukulu bya uno muzhi. Abino byamwesheshenga’mba byaamba Baibolo bya kine. (Zefwa. 2:13-15) Pa kuba’mba mwanenu ayuke bishinka byamwesha konaunwa kwa muzhi wa Ninevwa byo kwafikizhe bungauzhi, wakonsha ne kumona kibaaba kya kuba’mba “Nanchi Mwayuka Nyi?” kiji mu Kyamba kya Usopa kya November 2021. Inge mwanenu ke esakanye byo afunda mu mabuku etu na byo atanga mu mabuku nabiji encyclopedia ne mabukutu akwabo aketekelwa, ukashiinwa’mba byaamba Baibolo bya kine.

6. Bansemi bakonsha kukwasha byepi mwanabo kumona bishinka bimwesha kuba’mba byaamba Baibolo bya kine? Lumbululai. (Monai ne kipikichala.)

⁶ Kwashai mwanenu kwimwena bishinka bimwesha kuba’mba byaamba Baibolo bya kine. Anweba bansemi, ikalaingapo na kimye kya kwisamba na mwanenu pa Baibolo ne pa kwitabila mwi Lesa. Mwakonsha kufunjisha mwanenu pa bino bintu inge kya kuba ke mwikalepo na kimye kya kufwakesha bishimikwa mo balamina bintu bya kala, ku mpunzha yawama kuji bichi nangwa kuya na kufwakesha pa ofweshi wa musampi wa Bakamonyi ba kwa Yehoba. Kimye kyo mwafwakesha bishimikwa mo balamina bintu bya kala nangwa mubena kwibitambatu pa foni, mwakonsha kumumwesha mwanenu bintu bimo bya kala nangwa  bipikichala byo byakwatankana na bintu bimo byaamba Baibolo. Kuba bino kukakwasha mwanenu kuyuka’mba byaamba Baibolo bya kine. Kampe mwakonsha kufunjisha mwanenu pa jibwe ja Moabu paji jizhina ja Yehoba. Jino jibwe jaikala myaka kukila 3,000. Ajino jibwe ja Moabu jitanwa mu kishimikwa kya Louvre mo balamina bintu bya kala mu Paris, mu kyalo kya France. Pa ofweshi mukatampe wa ntanda yonse wa Bakamonyi ba kwa Yehoba wa mu Warwick mu New York, inge mwaya pa mpunzha po banemba’mba “The Bible and the Divine Name,” paji kipikichala po bamwesha jibwe ja Moabu. Jino jibwe ja Moabu paji byambo bya kuba’mba Mfumu Mesha wa bena Moabu, wasatukijile bena Isalela. Abino byo byaamba ne Baibolo. (2 Mfu. 3:4, 5) Mwanenu inge wimwena bino bishinka byonse byaamba Baibolo, lwitabilo lwanji lukakosa bingi.​—Esakanyaiko 2 Byambo bya Moba 9:6.

7-8. (a) Twakonsha kufunjilako ka ku bintu byalenga Yehoba byo tumona na meso? Lumbululai. (Monai ne kipikichala.) (b) Ñanyi mepuzho akonsha kukwasha mwanenu kuketekela mu Mulenga?

⁷ Tundaikainga mwanenu kulanguluka pa bintu byalenga Yehoba. Inge mwaya na kufwakasha mu paka nangwa inge muji mu mashamba, kwashai mwanenu kulanguluka pa bintu byapusana pusana byalenga Lesa. Mambo ka? Bino bilengwa byapusana pusana bimwesha’mba kuji muntu uji bingi na maana wibilengele. Pa myaka yavula, bashayuka ba bya sayansi bafunda pa bilengwa bivungavunga nangwa kwipomba. Shayuka wa bya sayansi aye Nicola Fameli walumbululwile’mba inge mwamona kilengwa kivungavunga ne kubala bimye byo kivunga mwakonsha kutaana’mba byo byo kiji ne ku kilengwa kikwabo kya mutundutu umo. Kibelengelo kya bimye byo kivunga kiya na kubayilako pachepache mu kwesakana nobe nkata. Kuno kwivunga kwa bilengwa kumwekela mu bilengwa byavula nabiji myala yanshansha imo, bakolokofwa, mabula a bichi ne sanifulawa. a

⁸ Inge mwanenu watwajijila kufunjilapo bikwabo pa bya sayansi ku sukulu, ukayuka’mba kuji ne bilengwa bikwabo byo balenga mu mashinda akwabo apusanako. Nabiji bichi byavula bikala na mapanda, palondela misampi ikatampe ne tumisampi tukwabo tucheche. Kuji ne bilengwa bikwabo bikoma nobe bichi. Pano ñanyi ulengela bilengwa kukoma mu ano mashinda apusana pusana ne kumweka bulongo? Inge mwanenu kealanguluke pa bino bintu byawama byalenga Yehoba, kino kikamukwasha kwikala na lwitabilo lwakosa ne kushiinwa kuba’mba Lesa ye walengele bintu byonse. (Hebe. 3:4) Inge mwanenu wakomako, mwakonsha kumwipuzha’mba, “Inge Lesa ye witulengele, nanchi kechi twakonsha kwamba’mba ne atweba witupa mizhilo yo twafwainwa kulondelanga pa kuba’mba twikale na lusekelo nenyi?” Kepo mwafwainwa kumulumbulwila’mba ino mizhilo itupa Lesa iji mu Baibolo.

 KWASHAI MWANENU KUNEMEKA MIZHILO YA YEHOBA YAAMBA PA BYAWAMA NE BYATAMA

9. Ñanyi bintu byakonsha kulengela mwanenu kuzhinauka mizhilo ya mu Baibolo yaamba pa byawama ne byatama?

⁹ Inge mwanenu wimupuzha pa bintu Baibolo byo yaamba’mba byatama, mwafwainwa kuyuka ene mambo mwanenu o aipwizha bino. Nanchi kechi waitabila’mba byaamba Baibolo bya kine nenyi? Nangwa abya kechi wayuka bya kulumbulwila bakwabo bintu byo aitabilamo nenyi? Monse mo kyakonsha kwikela, mwakonsha kukwasha mwanenu kunemeka mizhilo ya Yehoba yaamba pa byawama ne byatama inge kemumufunjishe mu buku wa kuba’mba Mukekala Myaka ne Myaka! b

10. Mwakonsha kukwasha byepi mwanenu kulanguluka pa byo akonsha kukosesha bulunda bwanji ne Yehoba?

¹⁰ Tundaikainga mwanenu kunemeka bulunda bwanji ne Yehoba. Inge mubena kufunjisha mwanenu Baibolo, mwafwainwa kwingijisha mepuzho ne bishimpi biji mu buku wa Mukekala Myaka ne Myaka! pa kuba’mba muyuke byo abena kulanguluka. (Maana 20:5) Nabiji lufunjisho 8, lwaesakanya Yehoba ku mulunda wituta bingi muchima kabiji witupa mizhilo ituzhikijila ne kwitukwasha. Inge mwapwisha kwisamba pa 1 Yoano 5:3, mwipuzhai’mba, “Byo twayuka kuba’mba Yehoba ke mulunda netu wawama, twafwainwa kumonanga byepi bintu byo etubuula?” Buno bwipuzho bwakonsha kumweka nobe kechi bwanema ne, bino kwipuzha buno bwipuzho kukamulengela kuyuka’mba Yehoba witupa mizhilo mambo witutemwa.​—Isa. 48:17, 18.

11. Mwakonsha kukwasha byepi mwanenu kunemeka mafunde a mu Baibolo? (Byambo bya Maana 2:10, 11)

¹¹ Isambai nanji pa kuba’mba ayuke byo tumwenamo inge ke tukookele mafunde a mu Baibolo. Inge mubena kutanga Baibolo nangwa kubalaula kinembelo kya pa jojo juba, isambai nanji pa mafunde a mu Baibolo byo akwasha kisemi kyenu. Nanchi mwanenu wayuka ene mambo o kyanemena kwingila na ngovu ne kwikala wa kishinka nyi? (Hebe. 13:18) Kabiji mwakonsha kumulumbulwila kuba’mba kwingijisha mafunde a mu Baibolo kwitulengela kwikala na lusekelo ne kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama. (Maana 14:29, 30) Kwisamba pa ano mafunde kukakwasha mwanenu kunemeka byaamba Baibolo.​—Tangai Byambo bya Maana 2:10, 11.

12. Nsemi wa mulume umo wakwashishe byepi mwananji kuyuka ene mambo o kyanemena kukookela mafunde a mu Baibolo?

¹² Nsemi wamulume aye Steve wikala mu kyalo kya France, walumbulula aye ne mukazhanji byo bakwashishe mwanabo wamulume aye Ethan, kuyuka’mba Yehoba witupa mizhilo mambo witutemwa. Waambile’mba: “Tumwipuzha mepuzho nabiji a kuba’mba, ‘Walanguluka’mba mambo ka Yehoba o akebela amba tunemeke jino jifunde? Kino kimwesha byepi’mba witutemwa? Ñanyi kintu kyakonsha kumweka inge wabula kukookela jino jifunde?’” Misambo ya uno mutundu yakwasha Ethan kunemeka mizhilo ya Yehoba yaamba pa byawama ne byatama. Mulongo Steve wanungilepo’mba: “Kikonkwanyi kyetu ke kyakukwasha Ethan kuyuka’mba mu Baibolo muji maana akila a bantu.”

13. Bansemi bakonsha kufunjisha byepi mwanabo kwingijishanga mafunde a mu Baibolo? Lumbululai.

¹³ Funjishai mwanenu kwingijishanga mafunde a mu Baibolo. Inge mwanenu bamupa mwingilo ku sukulu wa kutanga mu buku, mwakonsha kwingijisha kino kimye kukwasha mwanenu kwingijisha mafunde a mu Baibolo. Kampe bantu bo akatangangapo mu buku boba bintu byatama nabiji bulalelale ne bumbanzhi. Kabiji jishinda jo banembelamo uno buku jakonsha kumwesha’mba kuba bino bintu kujitu bulongo. Mwakonsha kukwasha mwanenu kulanguluka pe Yehoba byo omvwa ku muchima na bantu boba bintu bya uno mutundu. (Maana 22:24, 25; 1 Ko. 15:33;  Fili. 4:8) Kuba bino kwakonsha kumukwasha kwinengezhezha jimo kusapwila bakwabo mo bafunjila ne bafunjishi banji inge bamwipuzha pa byo aitabilamo.

FUNJISHAI MWANENU KUYUKA BYA KWAMBA PA BYO AITABILAMO

14. Ñanyi mutwe wakonsha kukatazha banyike kwisambapo na bafunjishi babo, kabiji mambo ka?

¹⁴ Banyike javula bomvwa bingi moyo kwamba pa bintu byo baitabilamo. Bakonsha kumvwa bumvu kulumbulula ene mambo o babujila kwitabila’mba bilengwa byaishilekotu abyo bine. Mambo ka? Bafunjishi bakonsha kwamba’mba bintu byaishilekotu abyo bine. Inge mwi bansemi, mwakonsha kukwasha byepi mwanenu kushiinwa mu bintu byo aitabilamo?

15. Ñanyi bintu byakonsha kukwasha banyike kushiinwa mu bintu byo baitabilamo?

¹⁵ Kwashai mwanenu kushiinwa mu bintu byo aitabilamo. Mwanenu kechi wafwainwa kumvwanga bumvu pa kuyuka bukine bwaamba pa bilengwa ne. (2 Timo. 1:8) Mambo ka ? Kishinka ke kya kuba’mba bashayuka ba bya sayansi bavula bayuka kuba’mba bilengwa kechi byaishilekotu abyo bine ne. Bemwena bishinka bimwesha’mba kuji muntu wa maana walengele bilengwa byonse. Na mambo a kino, bakana lufunjisho lo bafunjisha mu masukulu kuba’mba bilengwa byaishilekotu abyo bine. Kintu kimo kyakonsha kukosesha lwitabilo lwa mwanenu, ke kutaana bishinka byalengejile balongo ne banyenga kwitabila’mba kuji walengele bintu byonse. c

16. Bansemi bakonsha kukwasha byepi mwanabo kwamba pa bintu byo aitabilamo pa Mulenga? (1 Petelo 3:15) (Monai ne kipikichala.)

¹⁶ Kwashai mwanenu kulumbulwila bakwabo bintu byo aitabilamo pa Mulenga. (Tangai 1 Petelo 3:15.) Mwakonsha kwisamba nanji pa bibaaba biji pa jw.org pa mutwe wa kuba’mba, “Banyike Bepuzha’mba​—Nanchi Bilengwa Byaishilekotu Abyo Bine Nyi, Inyi Paji Wibilengele?” Kuba bino kwakonsha kukwasha mwanenu kusalapo ndumbulwilo yo abena kumona’mba ikakwasha bakwabo kuyuka’mba kuji Mulenga. Muvululaingamo kuba’mba kechi wafwainwa kwipachikanga na baana ba sukulu bakwabo ne. Mutundaikai kulumbulwila bakwabo mu jishinda japeela inge bakwabo babena kukeba kwisamba nanji pa uno mutwe. Kimye kimo, mwana wa sukulu mukwabo wakonsha kwamba’mba: “Amiwa naitabilatu mu bintu byo mmona na meso, mambo Lesa nkyangye kumumonapo.” Mwanyike mwina Kilishitu  wakonsha kumwambila’mba: “Fwanyikizha kuba’mba ubena kwenda mu jisaka kwalepa bingi na bantu kabiji wataana mushima ye bashimika na mabwe. Nanchi wakonsha kwamba’mba uno mushima waishilekotu aye mwine nyi? Inge uno mushima umwesha’mba kuji muntu uji bingi na maana wamulengele, nanchi kino kechi kimwesha’mba kuji walengele bintu byonse nenyi?”

17. Bansemi bakonsha kukwasha byepi mwanabo kumonapo bimye bya kubuulako bakwabo bukine bwa mu Baibolo? Lumbululai.

¹⁷ Tundaikai mwanenu kumonapo bimye bya kubuulako bakwabo byo aitabilamo. (Loma 10:10) Mwakonsha kwesakanya busendwe bwanji bwa kufunjisha pa bintu byo aitabilamo ku muntu ubena kufunda bya kujizha kidali. Patanshitu, uno muntu utendekelapo kufunda kujizha nyimbo yapeela. Mu kuya kwa kimye, uyuka kujizha nyimbo ne kwikala shenyenye. Po pamotu, mwanyike mwina Kilishitu wakonsha kutendekelapo kubuulako bakwabo bintu byo aitabilamo mu jishinda japeela. Nabiji wakonsha kwipuzha mukwabo mo bafunjila amba: “Nanchi wayuka’mba bintu byavula byalenga ba sayansi bamwena ku bilengwa nyi? Leka nkutambisheko uno vidyo wawama bingi.” Inge wapwisha kumutambisha vidyo wa kuba’mba Nanchi Kyalengelwe Nyi? wakonsha kumwipuzha’mba: “Inge shayuka wa bya sayansi bakonsha kumutumbijika na mambo a kulenga kintu kyo amwena ku bilengwa bya Lesa, ñanyi wafwainwa kutumbijikwa pa bilengwa byonse byo tumona?” Kwingijisha jino jishinda japeela, kwakonsha kukwasha mukwabo mo bafunjila kukeba kufunjilapo ne bikwabo pe Yehoba.

TWAJIJILAI KUKWASHA MWANENU KUKOSESHA LWITABILO LWANJI

18. Bansemi bakonsha kutwajijila byepi kukwasha mwanabo kukosesha lwitabilo lwanji mwi Lesa?

¹⁸ Tubena kwikala mu ntanda muji bantu bavula babula kwitabila mwi Yehoba. (2 Pe. 3:3) Onkao mambo, anweba bansemi, inge mubena kufunjisha mwanenu, mutundaikai kukebelapo mitwe ikwabo yafwainwa kumukwasha kunemeka Mambo a Lesa ne mizhilo yaamba pa byawama ne byatama. Mukwashai kulanguluka pa bilengwa bya Yehoba pa kuba’mba akoseshe lwitabilo lwanji. Kabiji mukwashai kumvwisha bungauzhi bwa mu Baibolo bwafika kala. Ne kyakila pa byonse, lombelainga pamo na mwanenu ne kumulombelako. Inge mwauba bino, mukashiinwa kuba’mba Yehoba ukapesha byo mwibikako kukwasha mwanenu kukosesha lwitabilo lwanji.​—2 Moba 15:7.