1. Mambo ka bantu bamo o balangulukila’mba kechi bakonsha kwikala myaka ne myaka ne?

 BANTU bavula basala kajo ko bafwainwa kuja ne kukaya makayo akosesha mubiji pa kuba’mba bekale na butuntulu bwa mubiji bwawama. Pano bino bayuka’mba nangwa bobepotu bino kechi bakonsha kwikala myaka ne myaka ne. Kampe balanguluka bino na mambo a makatazho eya mu bukote. Nangwa byonkabyo, Yesu waambile’mba bantu bakonsha kwikala “myaka ne myaka” byonka byaamba Yoano 3:16 ne 5:24.

2. Yoano kitango 6 waambapo amba ka pa bumi bwa myaka ne myaka? (Yoano 6:39, 40)

² Juba jimo, Yesu wajishishe jibumba ja bantu shinkwa ne masabi mu jishinda ja kukumya. a Kino kintu kyo aubile kyakumishe bingi bantu. Nangwa byonkabyo, byambo byo aambile pa juba jalondejilepo byakijilemo kwibakumisha. Bantu byo bamulondejile ku Kapenama, kwipi na kitulu kya Ngalilea ko ebabuujile’mba bantu bakebasangula ne kwikala na bumi bwa myaka ne myaka. (Tangai Yoano 6:39, 40.) Kino kyafwainwa kwimulengela kulanguluka ne pa balunda nenu ne balongo benu bafwa. Byambo byaambile Yesu bimwesha’mba bantu bavula bakebasangula kabiji anweba ne balunda nenu pamo mukekala na bumi bwa myaka ne myaka. Nangwa byonkabyo, bantu bavula bakankalwa kumvwisha mwatala byambo byaambile Yesu biji mu Yoano kitango 6. Pano nga Yesu waambilepo amba ka?

3. Kwesakana na Yoano 6:51, ñanyi kintu Yesu kyo aambile pe aye mwine?

³ Jibumba jajinga mu Kapenama jayukile kukwatankana  kwajinga pa shinkwa wibajishishe Yesu ne manna Yehoba o apelenga bashakulu babo. Binembelo bitela ano manna amba “kajo kafuminenga mwiulu.” (Sala. 105:40; Yoa. 6:31) Yesu waambile pa manna pa kuba’mba ebafunjishe kintu kyanema. Nangwa kya kuba Lesa wanengezhezhe manna mu jishinda ja kukumya, bantu bonse bajiilenga ano manna bafwile mu kuya kwa moba. (Yoa. 6:49) Kupusanako na kino, Yesu waambile’mba wajinga ‘kajo ka kine kafuma mwiulu,’ “kajo ka Lesa,” ne “kajo ka bumi.” (Yoa. 6:32, 33, 35) Yesu waambile pa lupusano lukatampe lwajinga pa manna ne aye. Waambile’mba: “Amiwa yami kajo komi kafumine mwiulu. Inge muntu waja kano kajo ukekala myaka ne myaka.” (Tangai Yoano 6:51.) Kino kyalengejile Bayudea kuzhingila bingi. Kechi bakwatakenye mwatazhizhe Yesu byo aambile kuba’mba wajinga “kajo” kafumine mwiulu, ne kuba’mba kano kajo kawamine kukila manna Lesa o apelenga bashakulu babo ne. Kepo Yesu ebalumbulwijile’mba: “Kajo ko nkapana, ye mubiji wami.” Watazhizhe mwepi? Twafwainwa kumvwisha mo atazhizhe mambo mukumbu umwesha kuba’mba twakonsha kwikala na bumi bwa myaka ne myaka pamo na batemwe betu. Pano twayai tumone mwatazhizhe Yesu.

MWATAZHIZHE YESU BYO AAMBILE PA KAJO KA BUMI NE MUBIJI WANJI

4. Ñanyi kintu kyalengejile bantu bamo kukumya pa byaambile Yesu?

⁴ Bantu bamo batelekelenga Yesu bakuminye bingi byo aambile pa kupaina ‘mubiji wanji ba pano pa ntanda kuba’mba bakekale na bumi.’ Nanchi balangulukilenga’mba usakwibapa mubiji wanji yenkawe kuba’mba baje, kyakonsheshe kwikala mambo a kuja mubiji wa muntu nyi? (Yoa. 6:52) Yesu wanungilepo kishinka kikwabo kibakumishe bingi byo aambile’mba: “Kinetu nemwambila namba, umvwe mwabula kuja mubiji wa Mwana muntu ne kubula kutoma mashi anji, kechi mukekala na bumi ne.”​—Yoa. 6:53.

5. Mambo ka o twashiinwa kuba’mba Yesu kechi walumbulwilenga’mba bantu bafwainwe kutoma mashi anji onkae ne?

⁵ Mu moba a kwa Nowa, Lesa wakainye bantu kuja mashi. (Nte. 9:3, 4) Yehoba wabwezhezhepo uno Muzhilo ku bena Isalela. Muntu yense wajiile mashi bafwainwe “kumwipaya.” (Levi 7:27, tubyambo twa munshi.) Yesu naye wanemekele bingi uno muzhilo. (Mat. 5:17-19) Onkao mambo, Yesu kechi wafwainwe kubuula jibumba ja Bayudea kuja mubiji wanji yenkawe nangwa kutoma mashi anji ne. Yesu byo aambile bino byambo, wafunjishenga bantu byo bafwainwe kuba pa kuba’mba bakekale na “bumi bwa myaka ne myaka.”​—Yoa. 6:54.

6. Mambo ka o twafwainwa kwambila’mba byambo byaambile Yesu byaamba pa kuja mubiji ne kutoma mashi anji yajinga ñambilo ya kifwanyikizhotu?

⁶ Ñanyi kishinka kyaambilengapo Yesu? Yesu waambilenga mu bukifwanyikizho, byonka byo aubile pa kwisamba na mwanamukazhi mwina Samaliya. Wamwambijile’mba: “Yense utoma mema o nkamupa kechi ukafwa kilaka jibiji ne, bino aa mema o nkamupa akekala ke nsulo ya mema mwi aye saka atupauka ne kumupa bumi bwa myaka ne myaka.” (Yoa. 4:7, 14) b Yesu kechi walumbulwilenga’mba mwanamukazhi mwina Samaliya wakonsheshe kwikala na bumi bwa myaka ne myaka inge watomatu mema onkae ne. Kyo kimotu, Yesu kechi waambilenga’mba jibumba jo aambilengako mu Kapenama jafwainwe kwikala na bumi bwa myaka ne myaka inge baja mubiji wanji yenkawe ne kutoma mashi anji ne.

 KIMYE KIKWABO YESU PO AINGIJISHE ÑAMBILO IPASHAKO

7. Bantu bamo bambapo amba ka pa byambo byaambile Yesu biji pa Yoano 6:53?

⁷ Bantangi ba bupopweshi bamo bamba’mba byambo bya kwa Yesu biji pa Yoano 6:53 byaamba pa kuja mubiji ne kutoma mashi anji kuba’mba byo byafwainwa kwikala Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga, mambo pa kyokya kimye waingijishe ñambilo ipashako. (Mat. 26:26-28) Bamba kuba’mba bantu bonse baiya na kutaanwa ku Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga bafwainwa kuja shinkwa ne kutoma binyu byo bapishamo mu jibumba. Nanchi byo byo kyafwainwa kwikala nyi? Kyanema bingi kuyuka mukumbu wa buno bwipuzho mambo pa mwaka pa mwaka mamilyonyi a bantu mwaya ntanda yonse, beya na kupwila pamo ne atweba pa jino juba janema. Tusakumona lupusano luji pa byambo byaambile Yesu biji pa Yoano 6:53 ne byo aambile pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga.

8. Ñanyi lupusano luji pa bintu bibiji byamwekele? (Monai ne bipikichala.)

⁸ Twayai tumone lupusano luji pa bino bimye bibiji. Kitanshi, ñanyi kimye kabiji kwepi Yesu ko aambile byambo byanembwa pa Yoano 6:53-56? Wibyambile ku jibumba ja Bayudea bajinga mu Ngalilea mu 32 C.E. Kino kyamwekele saka kwashala mwaka umo kutendekesha Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga  mu Yelusalema. Kya bubiji, bino byambo wibyambilenga kwi bañanyi? Wibyambilenga ku bantu bakebelengatu kuba’mba Yesu ebape kajo kukila kufunda pe Yehoba ne pa Bufumu bwanji. (Yoa. 6:26) Kabiji byo bakankelwe kumvwisha bintu bimo Yesu byo ebafunjishe, balekele kumwitabila. Baana banji ba bwanga bamo nabo balekele kumulondela. (Yoa. 6:14, 36, 42, 60, 64, 66) Bano bantu bapuseneko bingi na batumwa 11 ba kishinka bajinga ne Yesu byo atendekeshe Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga saka papita kala ne mwaka umo mu 33 C.E.. Pa kyokya kimye, batumwa banji ba kishinka 11 batwajijile kumulondela nangwa kya kuba kechi baumvwishishe bintu byonse byo ebafunjishenga ne. Kupusanako na bantu ba mu Ngalilea, batumwa banji ba kishinka bashiinwe kuba’mba Yesu wajinga Mwana Lesa wafumine mwiulu. (Mat. 16:16) Wibasanchijile’mba: “Anweba yenu mwatwajijila kwikala pamo ne amiwa mu makatazho ami.” (Luka 22:28) Luno lupusano luji pa Yoano 6:53, lumwesha kuba’mba Yesu kechi walumbulwilenga byafwainwe kumweka pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga ne. Kabiji kuji bishinka bikwabo byamwesha lupusano luji pa bino bintu bibiji byamwekele.

BYAMBO BYAAMBILE YESU BYO BIMUKUNZA

9. Byambo byaambile Yesu pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga byamba pe bañanyi?

⁹ Pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga, Yesu wapele batumwa banji shinkwa wabula mbizho ne kwibambila’mba waimenejilengako mubiji wanji. Kabiji wibapele binyu ne kwamba’mba byaimenejilengako ‘mashi a lulayañano.’ (Mako 14:22-25; Luka 22:20; 1 Ko. 11:24) Byambo Yesu byo aambile pa lulayañano byanema bingi. Mu lulayañano lupya, mujitu “ba mu nzubo ya Isalela” ba ku mupashi bakekala “mu Bufumu bwa Lesa,” kechi bantu bonse ne. (Hebe. 8:6, 10; 9:15) Batumwa kechi bakwatakenye bishinka byonse byaambile pa luno lulayañano ne. Nangwa byonkabyo, palutwe kacheche bebashingile na mupashi wazhila ne kwibaleta mu lulayañano lupya pa kuba’mba bakekale pamo ne Yesu mwiulu.​—Yoa. 14:2, 3.

10. Byambo byaambile Yesu ku jibumba jajinga mu Ngalilea byapusana byepi na byo aambile pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga? (Monai ne kipikichala.)

¹⁰ Byambo byaambile Yesu pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga byaambilenga kikatakata pa “kajitanga kacheche.” Kano ka jibumba katendekele na batumwa banji bakishinka bo ajinga nabo mu kibamba. (Luka 12:32) Abo ne bakwabo bakekala mu jino jibumba bo bonkatu bafwainwe kuja ku bipashañano ko kuba’mba shinkwa ne binyu. Abano bo bakekala pamo ne Yesu mwiulu. Bintu byo aambile ku batumwa banji pa kikye kimye, byapusana na byo aambile ku jibumba jajinga mu Ngalilea. Byo aambile pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga wibyambiletu ku ka jibumba kacheche. Pakuba byambo byo aambile ku bantu bajinga mu Ngalilea byavwangilemo bantu bavula.

11. Ñanyi byambo byaambile Yesu mu Ngalilea bimwesha’mba kechi wibitazhizhenga ku jibumba jicheche ne?

¹¹ Yesu byo ajinga mu Ngalilea mu 32 C.E., waambilenga ku Bayudea bakebelengatu kuba’mba ebape kajo. Nangwa byonkabyo, wibatundaikile kuta muchima pa bintu byanema kukila kajo. Waambile pa kintu kyanema kyafwainwe kwibalengela kwikala na bumi bwa myaka ne myaka. Kabiji Yesu waambile amba bantu bafwa bakebasangula mu juba jikapelako ne kwikala myaka ne myaka. Mu Yoano kitango 6, Yesu kechi waambilenga  pa mapesho akatambula bantu bachechetu bo basala byonka byo aubile byo papichile kimye pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga ne. Pakuba, byo aambilenga ku bantu bajinga mu Ngalilea, waambile kikatakata pa mapesho akatambula bantu bonse. O ene mambo o aambijile’mba: “Inge muntu waja kano kajo ukekala myaka ne myaka . . . Kajo ko nkapana, ye mubiji wami ye nkapaina ba pano pa ntanda kuba’mba bakekale na bumi.”​—Yoano 6:51. c

12. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuba pa kuba’mba tukekale na bumi bwa myaka ne myaka?

¹² Yesu kechi waambijile Bayudea bajinga mu Ngalilea kuba’mba bantu bonse bakatambula bumi bwa myaka ne myaka ne. Kanatu bonka baja kajo, ko kuba’mba aba baji na lwitabilo mwi aye bo bakamwenamo. Bantu bavula lelo jino bamba’mba baitabila mwi Yesu kabiji bamutela’mba mupulushi wabo. (Yoa. 6:29) Bantu bamo ba mu Ngalilea baitabijile mwi Yesu, balekele kumulondela mu kuya kwa moba. Mambo ka?

13. Kilumbulula ka kwikala na lwitabilo mwi Yesu?

¹³ Bantu bavula bajinga mu jibumba bakebelenga kutwajijila kulondela Yesu mambo wibapele kajo. Bakebelengatu kuba’mba ebabuke bikola, kwibapa kajo katu ne kwibafunjisha bintu byo bakebelenga kumvwa. Nangwa byonkabyo, Yesu wamwesheshe’mba kuji bintu bikwabo byafwainwa kuba baana banji ba bwanga ba kine. Kechi waishiletu pano pa ntanda na kupa bantu bintu bya ku mubiji byo bakebelenga ne. Bafwainwe kuswa lwito  lwanji lwa “kwiya” kwi aye inge baitabila ne kukookela bintu byonse byo afunjishenga.​—Yoa. 5:40; 6:44.

14. Twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba tumwenemo mu mubiji ne mashi a kwa Yesu?

¹⁴ Yesu waambijile jibumba ene mambo o kyanemena kwikala na lwitabilo. Mu ñanyi jishinda? Yesu wibafunjishe’mba inge wapana mubiji ne mashi anji kwikala kitapisho, kino kikebalengela kukekala myaka ne myaka. Onkao mambo, bafwainwe kwitabila buno bukine. Kwitabila bino bintu kwanemene bingi ku Bayudea. Kabiji ne atweba lelo jino twafwainwa kwitabila bino bintu. (Yoa. 6:40) Ibyo, pa kuba’mba ne atweba tumwenemo mu mubiji ne mashi a kwa Yesu byonka byaamba Yoano 6:53, twafwainwa kwitabila mu bukuzhi. Kabiji bantu bavula bakonsha kumwenamo mu bukuzhi.​—Efi. 1:7.

15-16. Ñanyi bintu byanema bo twafunda mu Yoano kitango 6?

¹⁵ Mu Yoano kitango 6, twafunjile bintu byanema bingi kabiji bitutundaika atweba bonse. Tufunjilako kuba’mba Yesu wata bingi muchima bantu. Byo ajinga mu Ngalilea wabukile bakolwa, kufunjisha pa Bufumu bwa Lesa ne kupa bantu bintu byo bakebelenga nabiji kajo. (Luka 9:11; Yoa. 6:2, 11, 12) Kabiji kyakilamo kunema, wafunjishe amba ye “kajo ka bumi.”​—Yoa. 6:35, 48.

¹⁶ Aba bo atelele kuba’mba “mikooko ikwabo” kechi baja shinkwa ne kutoma binyu pa Kijiilo kya Nkambo kya Mabanga kikalako pa mwaka pa mwaka ne. (Yoa. 10:16) Nangwa byonkabyo, bamwenamo bingi mu mubiji ne mashi a kwa Yesu Kilishitu. Bamwenamo inge baitabila mu kitapisho kyanji ne kwimwena bintu byawama bifumamo. (Yoa. 6:53) Kupusanako, aba baja shinkwa ne kutoma binyu bamwesha kuba’mba baji mu lulayañano lupya kabiji bakekala banswanyi mu Bufumu bwa mwiulu. Inge twi bashingwa nangwa twi ba mikooko ikwabo, jishimikila jiji mu Yoano kitango 6 janema bingi kwi atweba. Jitufunjisha kuba’mba atweba bonse twafwainwa kwikala na lwitabilo lwakosa mu bukuzhi pa kuba’mba tukekale na bumi bwa myaka ne myaka.