1, 2. (a) Ñanyi bintu Yehoba byo etusolwela ? (b) Ñanyi byambo byawama biji mu Isaya 46:10, 11 ne 55:11?

BYAMBO bitanshi mu Baibolo byaamba’mba: “Mu ntendekelo Lesa walengele jiulu ne ntanda.” (Nte. 1:1) Bino byambo byanema bingi. Ibyo kuba’mba twayukakotu bintu bicheche pa byalenga Lesa, nabiji bintu biji mu lwelele, kyeya byo kisama, ne bingila bulume buji mu mushiji bulengela bintu kupona panshi. (Sapwi. 3:11) Bino Yehoba witusolwela ene mambo o alengejile ntanda ne bantu. Walengele ntanda kuba’mba bantu bo alenga mu kipasha kyanji bekalengapo. (Nte. 1:26) Wakebelenga’mba bakekale baana banji, ne aye akekale Shabo.

² Byonka byaamba Ntendekelo kitango 3, kwamwekele lukatazho lwakebelenga kuchibikizha kyaswa muchima wa Yehoba. (Nte. 3:1-7) Nangwa byonkabyo, luno lukatazho kechi lwachibikizhe kyaswa muchima wa Lesa ne. Kafwako muntu wakonsha kukanya byafuukula Yehoba ne. (Isa. 46:10, 11; 55:11) Onkao mambo, twashiinwa kuba’mba Yehoba ukafikizha kyaswa muchima wanji pa kimye kyafwainwa.

3. (a) Ñanyi bishinka byanema bitukwasha kumvwisha byambo biji mu Baibolo? (b) Mambo ka o tubena kwisambila pa bino bishinka pa kino kimye? (c) Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo?

 ³ Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, twayuka bukine bwa mu Baibolo bwaamba pa ene mambo Lesa o alengejile ntanda ne bantu, kabiji twayuka ne mwingilo wanema wa kwa Yesu Kilishitu mu kufikizha kyaswa muchima wa Lesa. Abino ke bishinka byanema bingi, kabiji javula byo bitanshi byo tufunda inge twatendeka kufunda Baibolo. Onkao mambo, ne atweba tukeba kufunjishako bantu bino bishinka byanema. Pa kino kimye, tubena kwingila na mukoyo kwita bantu bavula kwiya na kutaanwa ku Kivuluko kya lufu lwa kwa Kilishitu. (Luka 22:19, 20) Aba bakataanwako bakafunda byavula pa kyaswa muchima wa Lesa. Onkao mambo, byo kwashalatu moba acheche kufika ku Kivuluko, twafwainwa kulangulukapo mepuzho o tukepuzhanga bantu bo tufunjisha Baibolo ne bantutu bakwabo pa kuba’mba bakakebeshe kutaanwa ku Kivuluko. Tusakwisamba pa mepuzho asatu, a kuba’mba: Mambo ka Lesa o alengejile ntanda ne bantu? Bintu byalubankene byepi? Kabiji kitapisho kya bukuzhi kya kwa Yesu kyaikala byepi ke jishinda Lesa mo akafikizha kyaswa muchima wanji?

4. Bilengwa bimwesha byepi lukumo lwa Yehoba?

⁴ Yehoba walenga bintu bya kukumya. Byonse byo alenga byalumbuluka. (Nte. 1:31; Yele. 10:12) Twakonsha kufunjilako ka ku buuya bwa bilengwa na Lesa ne byo byaikala mu ndonda? Inge twalanguluka pa bilengwa na Lesa byonsetu, bicheche nangwa bikatampe, tutaana kuba’mba byonse biji na mwingilo mukatampe ye byaikelako. Nanchi kechi tukumya inge twalanguluka pa byalengwa muntu, buuya bwa balukeke, ne juba byo jimweka kuchila inge jibena kuzhika nenyi? Tumvwa bingi bulongo kumona bino bilengwa mambo Lesa witulengele na maana a kukumbwa bintu byawama.—Tangai Salamo 19:1; 104:24.

5. Yehoba wauba byepi pa kuba’mba bilengwa bingilenga bulongo?

⁵ Pa kuba’mba bintu byonse bingilenga bulongo, Yehoba wabikileko mizhilo ilondela bilengwa ne mizhilo ilondela bantu pa kwikala na byubilo byawama. (Sala. 19:7-9) Onkao mambo, bilengwa byonse biji na mwingilo ye bingila monka mwayila kyaswa muchima wa Lesa. Yehoba ye wanengezha ndonda yafwainwa kwingijilamo bilengwa byanji byonse. Ntanda yetu iji na bulume bwa kukoka bintu, kabiji buno bulume bo bulengela mwela wapusana pusana kwikala pepi na ntanda, kabiji bo bulengela ne kuba’mba mema a mu tulunga apelelengatu monka mwapela kalunga ne kulengela bilengwa bya pa ntanda kwikala bulongo. Na mambo a ino mizhilo, bantu ne bilengwa byonse baji na po bapelela mu kuba bintu. Ndonda yalengelwamo bintu byonse imwesha ene mambo Lesa o alengejile ntanda ne bantu. Kimye kyo tuya mu mwingilo, twakonsha kukwasha bantu kuyuka Mulenga wa bino bintu.—Lum. 4:11.

6, 7. Ñanyi bintu bimo byawama Yehoba byo apele Adama ne Evwa?

⁶ Yehoba wakebelenga bantu amba bakekalenga myaka ne myaka pano pa ntanda. (Nte. 1:28; Sala. 37:29) Wapele Adama ne Evwa bintu byavula byakonsheshe kwibalengela bwikala bulongo. (Tangai Yakoba 1:17.) Yehoba wibapele luusa lwa kwifuukwila bintu, bulume bwa kulanguluka, ne maana a kumwesha butemwe ne kwikala na balunda. Lesa wabuujile Adama byo afwainwe kuba pa kumwesha  lukookelo. Adama wafunjile bya kwilama aye mwine, bya kulama banyama ne bujimi. (Nte. 2:15-17, 19, 20) Kabiji Yehoba wapele Adama ne Evwa kanwa, maboko, meso, matwi, ne myona pa kuba’mba bajenga kajo, kukwata bintu, kuteleka, kumona, ne kumvwa bwema. Onkao mambo, beyowelenga bintu byawama byajinga mu Paladisa. Bano bantu batanshi bajinga na mingilo yawama bingi. Kabiji bafwainwe kutwajijila na kufunda ne kuyukilako bintu byavula.

⁷ Ñanyi bintu bikwabo Lesa byo akebelenga? Yehoba wapele Adama ne Evwa bulume bwa kusema baana balumbuluka. Kabiji Lesa wakebelenga baana babo nabo kusema baana ne kuyuzha ntanda. Lesa wakebelenga’mba Adama ne Evwa ne bansemi bonse bakalondelapo pe abo bakatemwenga baana babo byonkatu Yehoba byo atemenwe Adama ne Evwa saka bakyangye kulenga mambo. Yehoba walengele ntanda ne kubikapo bintu byawama bingi pa kuba’mba bakekalengapo myaka ne myaka.—Sala. 115:16.

8. Mambo ka Yehoba o abikijileko muzhilo wanembwa pa Ntendekelo 2:16, 17?

⁸ Bintu kechi byatwajijile kwikala byonka byakebelenga Lesa ne. Mambo ka? Yehoba wapele Adama ne Evwa muzhilo wabujile kukatazha wakonsheshe kwibakwasha kuyuka pa kupelela mu kuba bintu. Lesa wabuujile Adama amba: “Ku bichi byonse bya mu bujimi wakonsha kujako monka mo usakila. Bino ku kichi kya kuyuka byawama ne byatama, kechi wafwainwa kujako ne, mambo mu juba jo ukajako, kine ukafwa.” (Nte. 2:16, 17) Uno mukambizho kechi wakatezhe kumvwa nangwa kukookela ne. Mambo Lesa wibapele kajo kavula bingi ko bakonsheshe kuja.

9, 10. (a) Ñanyi mambo Satana o apelengamo Yehoba? (b) Adama ne Evwa bafuukwilepo byepi? (Monai kipikichala kitanshi.)

⁹ Satana Diabola waingijishe muloolo pa kujimbaika Evwa kusatukila Shanji aye Yehoba. (Tangai Ntendekelo 3:1-5; Lum. 12:9) Satana waambile’mba Lesa kechi waswishishe bantu kuja “ku bichi byonse bya mu bujimi” ne. Kyajingatu nobe waambilenga’mba: ‘Nanchi kechi muji na luusa lwa kuba byonse mukeba nenyi?’ Kabiji wanungilepo kwamba bubela bwa kuba’mba: “Kine kechi mukafwa ne.” Kepo Satana ajimbaikile Evwa kulengulula byaambile Lesa. Wamubuujile’mba: “Lesa wayuka’mba mu juba jo mukajako ku kino kichi, meso enu akalaba.” Mu jishinda jikwabo, Satana waambilenga’mba Yehoba wibakainye kuja ku kipangwa mambo wayukile’mba bakayuka byafyamika. Satana wanungilepo bino byambo bya bubela amba: “Mukekala nobe Lesa mu kuyuka byawama ne byatama.”

¹⁰ Pano nga Adama ne Evwa baubile byepi? Nanchi bakookejile Yehoba nyi, inyi baumvwijile muloolo? Bafuukwilepo kusatukila Lesa. Byo basatukile, balondejile Satana. Bakaine Yehoba kwikala Shabo kabiji balengulwile bukalama bwanji bwawama.—Nte. 3:6-13.

11. Mambo ka Yehoba o abujijile kutalapotu pa bunsatuki bwa kwa Adama ne Evwa?

¹¹ Adama ne Evwa byo basatukijile Yehoba, baikele bambulwa kulumbuluka. Bunsatuki bwabo bwibalengejile kufuma kwi Yehoba mambo ‘meso anji atoka kechi akonsha kutala pa bubi ne.’ Baibolo waambatu patoka’mba aye kechi wakonsha “kutalapotu pa bubi ne.” (Ha. 1:13) Inge kya kuba Yehoba watajilepotu pa bubi bwaubile Adama ne Evwa, bilengwa bya mwiulu ne bya pano pa ntanda inge kechi byaikele mu mutende ne kukwatankana ne. Kabiji bantu ne bamalaika  inge bazhinaukilenga bukalama bwanji. Bino Yehoba wa kishinka ku mizhilo yanji, kechi upimpula ne. (Sala. 119:142) Kwikala na luusa lwa kwifuukwila bintu kechi kwafwainwe kulengela Adama ne Evwa kulengulula mizhilo ya Lesa ne. Na mambo a kusatukila Yehoba, bafwile ne kubwela ku lukungu ko bafumine.—Nte. 3:19.

12. Adama walengela baana banji kwikala byepi?

¹² Adama ne Evwa byo bajiile ku kipangwa, kechi batwajijile kwikala mu kisemi kya Lesa ne. Lesa wibapangilemo mu bujimi bwa Edena kabiji kechi babwelelemo ne. (Nte. 3:23, 24) Yehoba wibobijile kyonka kyo bakebelenga. (Tangai Mpitulukilo ya mu Mizhilo 32:4, 5.) Byo baikele bambulwa kulumbuluka, balekele kumwesha byubilo bijipo ne Lesa. Adama waelele bwikalo bwanji bwawama, kabiji baana banji bonse baswaine bundengamambo ne lufu. (Loma 5:12) Walengejile baana banji kubula kwikala na luketekelo lwa bumi bwa myaka ne myaka. Kabiji Adama ne Evwa ne baana babo pamo kechi bakonsheshe kusema baana balumbuluka ne. Satana Diabola kechi wapelejiletu pa kufumya Adama ne Evwa kwi Lesa ne, bino watwajijila na kufumya bantu kwi Lesa kufikatu ne lelo jino.—Yoa. 8:44.

13. Yehoba ukeba’mba bantu bakekalenga byepi?

¹³ Butemwe Lesa bo atemwa bantu kechi bupwa ne. Nangwa kya kuba Adama ne Evwa basatukile, Yehoba ukeba bantu kwikala balunda nanji. Kechi ukeba muntu nangwa umo ku kafwa ne. (2 Pe. 3:9) Onkao mambo, byo bamusatukijiletu, Yehoba wanengezhezhe jishinda jawama ja kubwezhezhamo bantu kwi aye, kwa kubula aye kulengulula mizhilo yanji yaoloka. Yehoba waubile byepi kino?

14. Ñanyi lunengezho Lesa lo abikileko pa kuba’mba bantu bekale balunda nanji jibiji byonka byaamba Yoano 3:16? (b) Ñanyi bwipuzho bo twakonsha kwisamba na bantu bakeba kuyuka bukine?

¹⁴ Tangai Yoano 3:16. Bavula bo tuketako kwiya na kutaanwa ku Kivuluko bayukila jimo kino kinembelo. Bino bwipuzho ke buno, kitapisho kya kwa Yesu kikalengela byepi bantu kwikala na bumi bwa myaka ne myaka? Twakonsha kukwasha bantu kutaana mukumbu wa buno bwipuzho kimye kyo tubena kwibeta ku Kivuluko, kimye kyo tukataanwa nabo pa Kivuluko, ne kimye kyo tukabwelako na kwibafwakashisha. Bano bantu bakonsha kumvwa bingi bulongo pa kuyuka Yehoba byo ebatemwa ne bukuzhi byo bumwesha butemwe bwanji. Ñanyi bishinka byo twakonsha kwambapo pa kwisamba na bantu pa bukuzhi?

15. Yesu wapusene byepi ne Adama?

¹⁵ Yehoba wapaine muntu walumbuluka kwikala mukuzhi wa bantu. Uno muntu walumbuluka wafwainwe kutwajijila kwikala wa kishinka kwi Yehoba ne kupana bumi bwanji pa kukuula bantu. (Loma 5:17-19) Yehoba wavilwijile bumi bwa kilengwa kitanshi ko kuba’mba Mwananji kufuma mwiulu kwiya pano pa ntanda. (Yoa. 1:14) Onkao mambo, Yesu waikele muntu walumbuluka byonka byajinga Adama saka akyangye kulenga mambo. Yesu wapuseneko ne Adama, mambo aye watwajijile kwikala wa kishinka kwi Yehoba. Nangwa kya kuba wapichile mu lumanamo, Yesu kechi walengele mambo nangwa kulala mizhilo ya Lesa ne.

16. Mambo ka bupe bwa bukuzhi o bwanemena bingi?

¹⁶ Yesu byo ajinga muntu walumbuluka, wafwainwe kufwila bantu pa kuba’mba bakuulwe ku bundengamambo ne lufu. Yesu byo ajinga walumbuluka, watwajijile kwikala wa kishinka ne kukookela Lesa byonka byafwainwe kuba  Adama. (1 Timo. 2:6) Yesu waikele kitapisho kya bukuzhi bwa kukuula “bavula,” ko kuba’mba banabalume, banabakazhi ne banyike. (Mat. 20:28) Kwambatu kine, bukuzhi bo bwashinkula jishinda ja kufikizhizhamo kyaswa muchima wa Lesa. (2 Ko. 1:19, 20) Bukuzhi bwalengela bantu kwikala na luketekelo lwa kukekala na bumi bwa myaka ne myaka.

17. Bukuzhi bwitushinkwila ñanyi jishinda?

¹⁷ Bukuzhi bwapaine Yehoba bwanemene bingi kwi aye. (1 Pe. 1:19) Watemwa bingi bantu kya kuba wapaine Mwananji yenkawa umotu kuba’mba eye na kwitufwila. (1 Yoa. 4:9, 10) Mu jishinda jikwabo, twakonsha kwamba’mba Yesu wapingile pe Adama. (1 Ko. 15:45) Mu jino jishinda Yesu witukwasha kwikala na bumi jibiji ne kwitushinkwila jishinda ja kubwelelamo kwi Lesa. Na mambo a kitapisho kya kwa Yesu, Yehoba ubwezha bantu kwi aye kwa kubula kulengulula mizhilo yanji yaoloka. Nanchi kechi mumvwa bulongo kulanguluka pa kimye bantu kyo bakekala jibiji balumbuluka nenyi? Kisemi kyanji kya mwiulu ne kya pano pa ntanda bikakwatankana ne kwikala kisemi kimo. Kino kyalumbulula’mba bonse tukekala baana ba Lesa.—Loma 8:21.

18. Ñanyi kimye Yehoba kyo akekala “bintu byonse ku bantu bonse”?

¹⁸ Bunsatuki bwa kwa Satana kechi bwalengejile Yehoba kuleka kutemwa bantu ne, kabiji kechi bwakonsha kulengela bantu bambulwa kulumbuluka kukankalwa kwikala ba kishinka kwi Yehoba ne. Na mambo a bukuzhi, Yehoba ukakwasha baana banji bonse kwikala baoloka. Akifwanyikizhai bwikalo byo bukawama kimye bantu bonse ‘bayuka Mwana ne kumwitabila’ kyo bakekala na bumi bwa myaka ne myaka. (Yoa. 6:40) Yehoba byo aji na maana ne butemwe, ukakwasha bantu kwikala balumbuluka byonka byo akebelenga patanshi. Kepo Shetu, aye Yehoba akekala “bintu byonse ku bantu bonse.”—1 Ko. 15:28.

19. (a) Kusanchila Lesa pa bukuzhi kwafwainwa kwitulengela kuba byepi? ( Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “Twayai Tutwajijile Kukebamo Bantu Bafwainwa.”) (b) Tukesamba pa ka mu mutwe walondelapo?

¹⁹ Kusanchila Lesa pa bukuzhi kwafwainwa kwitutundaika kwibikako kufunjisha bantu amba bakonsha kumwenamo mu buno bupe bwanema. Twafwainwa kufunjisha bantu amba bukuzhi jo jishinda Yehoba jo anengezha ja kupelamo bantu bumi bwa myaka ne myaka. Bino bukuzhi bukoba ne bintu bikwabo byavula. Mu mutwe walondelapo tukesamba pa bukuzhi bwa kwa Yesu byo bukapwisha mambo akolomwene Satana mu bujimi bwa Edena.