Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

JISHIMIKILA JA BWIKALO

Twimwenejile Lusa Lukatampe lwa Lesa mu Mashinda Apusana Pusana

Twimwenejile Lusa Lukatampe lwa Lesa mu Mashinda Apusana Pusana

BATATA ba Arthur Guest baakamwanga bingi Lesa, onkao mambo bakebelenga kwikala bapashita mu Chechi wa Methodist. Bino byo batangile mabuku a Bafunda Baibolo ne kutendeka kupwila nabo, bapimpwile mulanguluko wabo. Babatizhiwe mu 1914, saka baji na myaka ya kusemwa 17. Pa kyokya kimye, kwajinga Nkondo Itanshi ya Ntanda Yonse, kabiji batata bebechile kutwela bushilikale. Bino byo bakaine, bebakashile pa bañondo jikumi mu kaleya ka Kingston Penitentiary mu kibunji kya Ontario, mu Canada. Byo bebakasulwile, batata batendekele mwingilo wa kimye kyonse wa bukoputala, ko kuba’mba bupainiya.

Mu 1926, batata basongwele bamama ba Hazel Wilkinson. Bankambo basemene bamama bafunjile bukine mu mwaka wa 1908. Nasemenwe pa 24 April 1931, kabiji najinga ndondela mubeji pa baana babo bana. Bwikalo bwetu bwaimenejile pa kupopwela Yehoba, kabiji na mambo a kuba’mba batata banemekele bingi Baibolo, ne atweba twanemekele Mambo a Lesa mu bwikalo bwetu. Kimye kyonse twayanga na kusapwila ku nzubo ku nzubo.—Byu. 20:20.

KWIKALA PAINIYA NE KUBULA KWIVWANGA MU BYA NTANDA BYONKA BYAUBILE BATATA

Nkondo ya Bubiji ya Ntanda Yonse yatendekele mu 1939, kabiji kafulumende wakainye mwingilo wa Bakamonyi bwa kwa Yehoba mu Canada. Mu masukulu a kafulumende mwaikalanga kukonkana na kutakaika kyalo, ko bapananga mushingi ku mbandela ne kwimba nyimbo ya kutota kyalo. Amiwa ne bakolojami babakazhi ba Dorothy betupangangamo mu sukulu pa bimye bya uno mutundu. Juba jimo, bafunjishi bami bandengeshe bumvu ne kuñambila’mba nekileya. Byo twakotokele, bakwetu bo nafundanga nabo bampumine kya kuba naponejile ne panshi. Bino kino kyandengejiletu kufuukula na muchima yense amba ‘Lesa ye kalama ye nafwainwa kukookela kechi bantu ne.’—Byu. 5:29.

Nabatizhiwe mu kizhiba kya mema pa fwamu mu July 1942, saka njitu na myaka 11. Kimye kyo twashinkanga sukulu pa mwaka pa mwaka, naingilangako bupainiya bwa pa moba a kukookoloka (luno ke bupainiya bwa kukwasha). Mu mwaka umo, naingijile na balongo basatu kuya na kusapwila ku bantu batemanga bichi mu nyaunda mwabujile Bakamonyi, ku kabeta ka ku buyeke bwa Ontario.

Natendekele bupainiya bwa kimye kyonse pa 1 May, 1949. Na mambo a kuba’mba pa ofweshi wa musampi pajinga mwingilo wa buntungi, bangichile kuya na kukwashako, kabiji pa 1 December naikele umo wa mu kisemi kya Betele mu Canada. Bampele mwingilo wa kwingijila mu kishimikwa mo bapulinchilanga mabuku kabiji bamfunjishe bya kwingijisha munkinyi wa kupulinchilako. Naingijilenga bufuku pa milungu yavula na kupulinta talakiti waambilenga pa bantu ba Yehoba byo bebamanyikilenga mu Canada mu oa moba.

Mu kuya kwa kimye saka ñingijila ku Dipatimenti Itala pa Bibena Kwenda Mwingilo, nesambile na bapainiya baishile na kufwakasha pa ofweshi wa musampi kimye kyo bayilenga na kwingijila mu muzhi wa Quebec, mo bamanyikilenga bingi bantu ba Lesa. Umo pa bano wajinga Mary Zazula wafumine mu muzhi wa Edmonton, mu kibunji kya Alberta. Na mambo a kuba’mba aye ne kolojanji wa mulume aye Joe bakaine kuleka kufunda Baibolo, bebapangile pa nzubo ku bansemi babo bayanga mu chechi wa Orthodox. Mu June 1951, bonse babiji babatizhiwe, kabiji byo papichiletu bañondo batanu na umo, batatwile kwingila bupainiya. Kimye kyo nebepwizhenga, naumvwine bingi bulongo pa kumona Mary byo anemekele bulunda bwanji na Lesa. Naambile mu muchima namba, ‘Kanatu kikakatazhe, awe nsongwakazhi ye ye nkasongola.’ Byo papichiletu bañondo batanu na bana, namusongwele pa 30 January, 1954. Pa kupitapo mulungu umo, betwichile kuya na kufunda mwingilo wa bukalama bwa mwanzo, kabiji pa myaka ibiji yalondejilepo, twaingijile mu mwanzo umo ku buyeke bwa Ontario.

Mwingilo wa kusapwila mwaya ntanda byo ayilenga na kubayilako, kwakebewenga bamishonale bavula. Mu Canada muji bingi mashika kya kuba oba ne mabebe, kabiji mwavula mwañenze. Onkao mambo, twalangulukile’mba umvwe kya kuba twakonsha kuchinchika mu mpunzha ya uno mutundu, ko kuba’mba twakonsha kuchinchika mu mapunzha akwabo ko bakonsha kwitutuma. Twapwishishe Sukulu wa Gileada wa nambala 27 mu July 1956, kabiji mu November betutumine kuya na kwingijila ku Brazil.

MWINGILO WA BUMISHONALE MU BRAZIL

Byo twafikile pa ofweshi wa musampi mu Brazil, twataaine kuba’mba mu kino kyalo bengijisha mulaka wa Kipotogizi. Byo twafunjileko byambo bicheche bya mu uno mulaka ne kulabijila byambo bicheche bya kwamba pa kupa bantu magazini, betwambijile kutendeka kuya na kusapwila. Betubuujile’mba inge mwina nzubo wamweka’mba ukeba kufunjilako byavula, twafwainwa kumutangila binembelo byalumbulula bikekala bwikalo mu Bufumu bwa Lesa. Juba jitanshi jo twayile mu mwingilo, inetu umo wateleko bingi muchima ku byo twaambilenga, onkao mambo, twatangile kinembelo kya Lumwekesho 21:3, 4. Byo napwishishetu kutanga kino kinembelo, naponene panshi ne kupungila. Mubiji wami kechi wakiswañene na bwikalo bwa mu kino kyalo ne, mambo kwatwa bingi kyuya. Luno lukatazho kechi lwapwile bukiji ne.

Betutumine kuya na kwingijila bumishonale mu muzhi wa Campos. Lelo jino mu uno muzhi muji bipwilo 15, bino kimye kyo twafikile, mwajingatu jibumba jimo ne nzubo ya bamishonale mwaikalanga banyenga bana: Ba Esther Tracy, ba Ramona Bauer, ba Luiza Schwarz, ne ba Lorraine Brookes (luno ke ba Lorraine Wallen). Mwingilo ye bampele mu ino nzubo wajinga wa kuchapa bivwalo ne kuchaba nkunyi. Juba jimo bufuku byo twapwishishetu Lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa pa Kimo, mu nzubo mwatwelele muloolo. Bakazhi bami basendalele mu kipona saka tubena kwisamba pa byo twaingijile mute. Byo bainwine mutwe amba bemane, po bashakamijile pafumine muloolo. Witukatezhe bingi, bino namwipayile.

Byo twapwishishe mwaka umo na kufunda Kipotogizi, bantongwele kwikala kalama wa mwanzo. Twaikelenga bwikalo bwapela mu mapunzha a ku muzhi kwabujile malaichi, kulaala pa bilaalo, ne kwenda pa bambili ne mu bikochikala. Kimye kimo byo twajinga mu mukwekele wa kusapwila ku mpunzha kwabujile basapwishi, twakanjijile shitima kuya ku muzhi waikejile mu mitumba ne kusonkela kibamba kimo mu nzubo ya benyi. Ofweshi wa musampi witutumijile magazini 800 a kwingijisha mu mwingilo. Twabweleleko bimye byavula bingi ku ofweshi ko batambwila makalata kuya na kutambula bibokoshi bya magazini ne kwibitwala ko twaikelenga.

Mu 1962, banengezhezhe Sukulu wa Mwingilo wa Bufumu mu kyalo kyonse kya Brazil wa kufunjisha balongo kubikapotu ne banyenga bamishonale. Pa bañondo batanu na umo, bampele mwingilo wa kuya na kufunjisha ano masukulu, kabiji bakazhi bami ba Mary bashajile. Nafunjishe masukulu mu mizhi ya Manaus, Belém, Fortaleza, Recife, ne Salvador. Kabiji nanengezhezhe kushonkena kwa nkambi mu kishimikwa kikatampe mu muzhi wa Manaus. Mvula mukatampe wanokele watamishe mema ne konauna mpunzha mwa kutekela kajo pa nkambi. (Mu oa moba, batekanga kajo pa kushonkena.) Nesambile na mukulumpe wa bashilikale, kabiji waswile kwituletela mema awama a kutoma ne kutuma bashilikale kwiya na kufiika matente akatampe abiji mo twatekejilenga kajo pa kushonkena.

Kimye kyo nayile na kufunjisha masukulu, bakazhi bami basapwijilenga mu nkambi mwatanwanga bantu bavula ba ku Portugal baubanga busulu kabiji bateletu muchima pa kukeba mali. Bakankelwe kwisambapotu nangwa na muntu umo bya mu Baibolo, onkao mambo, babuujile ba mu kisemi kya pa Betele amba, “Kechi nakonsha kutemwa kwikala mu kyalo kya Portugal ne.” Palutwe kacheche, bakuminye bingi byo twatambwijile nkalata ya kwitubuula’mba tubena kuya na kwingijila ku Portugal. Pa kyokya kimye, mwingilo wetu bamukainye mu kyalo kya Portugal, bino twaswile kuya nangwa kya kuba kimye kitanshi ba Mary bazhinaukilenga.

MWINGILO WETU MU PORTUGAL

Twafikile mu muzhi wa Lisbon, mu kyalo kya Portugal, mu August 1964. Balongo betu bebamanyikilenga bingi ku bakapokola baingilanga mu bufyamfya. Na mambo a kino, kechi twakebelenga’mba balongo beye na kwitutambwila ne, kabiji twachinuzhukile kwisamba na Bakamonyi bajinga mu uno muzhi. Kimye kyo twapembelejilenga kwitupa mapepala a kwituswisha kwikala mu kino kyalo, twaikelenga mu nzubo ya benyi mo twasonkejilenga. Byo twatambwile ano mapepala, twatendekele kusonkela nzubo. Mu January 1965, po po twisambile na ba pa ofweshi wa musampi. Twasangalele bingi pa kutanwa ku kupwila kimye kitanshi mu uno muzhi saka twaikalamo bañondo batanu.

Betubuujile’mba bakapokola bapitamo na kupikita mazubo a balongo betu. Na mambo a kuba’mba Mazubo a Bufumu beashinkilenga, Bakamonyi bapwijilenga mu mazubo a balongo. Bakamonyi bavula bebakwatanga ne kwibatwala ku maofweshi a bakapokola na kwibatebawizha. Balongo bebamanyikilenga bingi pa kuba’mba basolole mazhina a boba batangijilanga kupwila. Onkao mambo, balongo bataainepo jishinda jikwabo ja kutongwelamo mazhina abo. Balekele kwitongola pa mazhina a bashabo, ne kutendeka kwitongolatu pa mazhina abo atanshi, nabiji amba José nangwa’mba Paulo. Ne atweba byo byo twatendekele kuba.

Twateleko bingi muchima kumona kuba’mba balongo betu baji na kajo ka ku mupashi. Ba Mary bataipanga bibaaba bya mu Kyamba kya Usopa kya kufundamo ne mabuku akwabo, apa bino balongo beakopolola na munkinyi wa mimeograph.

KULWILAKO MAMBO AWAMA MU BIJE

Mu June 1966, mu kije kya mambo mu muzhi wa Lisbon mwaikele mambo ayile bingi nkuwa. Basapwishi bonse 49 mu Kipwilo kya Feijó bebakwachile ne kwibatwala ku kije kya mambo na mambo a kuba’mba bataainwe ku kupwila mu nzubo ya mulongo. Pa kuba’mba nkwashe bano balongo kunengezhezha jimo bya kukumbula mu kije kya mambo, nefwanyikizhe nobe yami mutonyi ne kutendeka kwibashikisha mepuzho nobe tuji mu kije kya mambo. Twayukijile jimo amba kechi tukabinga ano mambo ne, bino twayukile’mba byonse bikamweka bikashimuna bukine. Mu byambo byanji bya kupezhako, shabyambo witwimenejilengako waambile byambo byaambile Ngamaliela wajingako mu moba a batumwa. (Byu. 5:33-39) Ano mambo a mu kije beanembele mu mapepala a byambo avula, kabiji bano balongo ne banyenga 49 bebakashile mu kaleya, bamo pa moba 45, bakwabo pa bañondo batanu ne kichika. Kyawaminekotu ke kya kuba’mba uno shabyambo witwimenejilengako waswile kufunda Baibolo kabiji wataanwanga ne ku kupwila saka akyangye kufwa.

Mu December 1966, bantongwele kwikala kalama wa musampi, kabiji kimye kyabaya natalanga pa mambo a Bakamonyi mu bije bya mambo. Twibikileko bingi kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba bekale na luusa lwa kupopwela Lesa. (Fili. 1:7) Onkao mambo, pa 18 December 1974, kafulumende witupele luusa lwa kupopwela Yehoba. Mulongo Nathan Knorr ne Mulongo Frederick Franz, kufuma ku ofweshi mukatampe wa ntanda yonse baishile ku Portugal na kutaanwako ku kupwila kukatampe kwa lusekelo kwaikeleko na mambo a kwituswisha kupopwela Yehoba. Kuno kupwila kwaikejile mu muzhi wa Oporto ne wa Lisbon, kabiji kwataainwe bantu 46,870.

Yehoba washinkwile jishinda ja kuba’mba mwingilo wa kusapwila afike ne mu makuji amo mo baambanga Kipotogizi, nabiji mu Azores, Madeira, Cape Verde, ne mu São Tomé and Príncipe. Na mambo a kino, kwakebewenga kushimika musampi mukatampe. Pa 23 April 1988, Mulongo Milton Henschel waambile jashi pa kupwila kukatampe kwa kushinkula ofweshi wa musampi wa katataka, kabiji bantu 45,522 bataainweko bajinga bingi na lusekelo. Pa kuno kupwila kukatampe, kitusangajikile bingi byo twamonañene na balongo ne banyenga 20 baingijilepo bumishonale mu Portugal kala.

TWAFUNJIJILEKO BYAVULA KU BALONGO BAINGIJILE YEHOBA MU BUKISHINKA

Pa myaka yapitapo, kupwanañana na balongo ba kishinka kwitufunjisha bintu byavula. Nafunjijileko byavula ku Mulongo Theodore Jaracz byo namushinjikinye mu mwingilo wa kufwakashisha musampi umo. Musampi ye twafwakashijilenga wajinga na lukatazho lukatampe, kabiji balongo mu Kavoto ka Musampi baesekele na bulume bonse kupwisha luno lukatazho, bino bakankelwe. Pa kuba’mba akwashe balongo kukasuluka, Mulongo Jaracz waambile’mba: “Ke kimye kya kulekela mupashi wazhila kuba’mba engile.” Kabiji kimye kimo kyo twayile na kufwakasha ku musampi wa ku Brooklyn, amiwa ne bakazhi bami ba Mary twisambilepo na Mulongo Franz ne balongo bakwabo juba jimo mabanga. Mulongo Franz byo bamwipwizhe amba ambepo kyo afunjilepo pa myaka yonse yo aingijile Yehoba, aye waambile’mba: “Kyo nakonsha kwamba ke kino: Kakachilai ku jibumba ja Yehoba, nangwatu mu makatazho. Jino jibumba jo jonkatu jibena kwingila mwingilo Yesu ye akambizhe baana banji ba bwanga, wa kusapwila mambo awama a Bufumu bwa Lesa!”

Amiwa ne bakazhi bami twataana kuba’mba kulondela luno lutundaiko kwituletela bingi lusekelo. Tuvuluka bimye byo twayanga na kufwakashisha misampi ikwabo. Kufwakesha misampi ikwabo kwitulengejile kunemeka mwingilo wa bakalume ba Lesa bonse, banyike ne bakulumpe ne kwibatundaika kutwajijila kwingijila Yehoba mu mwingilo wa kimye kyonse.

Atweba bonse babiji twakota kala, tuji na myaka ya mu ma 80. Ba Mary bakolwa bikola byapusana pusana. (2 Ko. 12:9) Meseko etulengela kukosesha lwitabilo lwetu ne kwibikako kutwajijila kwikala ba kishinka. Inge twavuluka mwapita bwikalo bwetu, tuswa kuba’mba twimwena lusa lukatampe lwa Yehoba mu mashinda apusana pusana. *

^ jifu. 29 Ba Douglas Guest bafwile pa 25 October, 2015, kino kibaba saka kikyangye kulupulwa. Bajinga ba kishinka kwi Yehoba kufikatu ne byo bafwile.