MUTWE WA KUFUNDA 8
Shindai Kichima Kupichila mu Kuba Bintu Bileta Mutende
“Twayai tubenga bintu bileta mutende ne bintu bya kwikomesha atwe bene na bene.”—LOMA 14:19.
LWIMBO 113 Mutende Witupa Lesa
BIJI MU UNO MUTWE *
1. Ki ka kyamwekele mu kisemi kya kwa Yakoba?
YAKOBA watemenwe baana banji bonse, bino watemenwe bingi mwananji wajinga na myaka 17 aye Yosefwa kukila bakwabo. Bakolojanji Yosefwa baumvwine byepi? Bamubijile kichima, kabiji kichima kyabo kibalengejile kumushikwa bingi. Yosefwa kafwako kyo aubile kyakonsheshe kulengela bakolojanji kumushikwa ne. Nangwa byonkabyo, Yosefwa bamupoteshe mu buzha kabiji bayile na kubepa shabo amba mwananji ye atemenwe bingi bamwipaya ku nyama mukaji. Kichima kibalengejile kuvundankanya mutende mu kisemi kabiji balengejile shabo kwikala na bulanda bukatampe.—Nte. 37:3, 4, 27-34.
2. Kwesakana na byaamba Ngalatiya 5:19-21, mambo ka kichima o kyatamina?
2 Mu Binembelo, kichima * kiji pa byubilo byatama bingi bileta lufu bitelwa’mba “mingilo ya mubiji” byakonsha kulengela muntu kukankalwa kuswana Bufumu bwa Lesa. (Tangai Ngalatiya 5:19-21.) Kichima javula kyo kileta byubilo bikwabo byatama nabiji kushinta, lutobo, ne bukaji.
3. Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe?
3 Kyaubile bakolojanji Yosefwa kimwesha kichima byo kyakonsha konauna bulunda ne kupwisha mutende mu kisemi. Nangwa kya kuba kechi twakonsha kuba byaubile bakolojanji Yosefwa ne, bino atweba bonse tuji na muchima wa bumbulwa kulumbuluka kabiji uji bingi na bujimbijimbi. (Yele. 17:9) O ene mambo bimye bimo o twakonsha kubila bakwetu kichima. Twayai twisambe pa bya kwitujimunako byamwekele byanembwa mu Baibolo bisakwitukwasha kuyuka ene mambo kichima o kyakonsha kujimbila mizhazhi mu muchima wetu. Apa bino twisambe pa byo twakonsha kuba pa kuba’mba tushinde kichima ne kwikala mu mutende na bakwetu.
ÑANYI BINTU BYAKONSHA KULENGELA MUNTU KWIKALA NA KICHIMA?
4. Mambo ka bena Filishitiya o baubijile Izaka kichima?
4 Inge muntu uji na bunonshi. Izaka wajinga munonshi, kabiji bena Filishitiya bamubijile kichima na mambo a buno bunonshi. (Nte. 26:12-14) Bazhiikile maloba mu mishima Izaka yo atomeshangamo mikooko ne bañombe banji. (Nte. 26:15, 16, 27) Byonka byajinga bena Filishitiya, bantu bamo lelo jino bakonsha kubila kichima boba baji na bintu byavula kukila byo baji nabyo. Kechi bakebatu kwikala na bintu biji na muntu mukwabo ne, bino balanguluka ne kuba’mba mukwabo kechi wafwainwa kwikala na byobyo bintu ne.
5. Mambo ka bantangi ba bupopweshi o baubijile Yesu kichima?
5 Inge muntu bamutemwa ku bavula. Bantangi ba bupopweshi bwa Bayudea baubijile Yesu kichima mambo bamutemenwe ku bantu bavula. (Mat. 7:28, 29) Yesu waimenejilengako Lesa, kabiji wafunjishenga bukine. Nangwa byonkabyo, bantangi ba bupopweshi basampenye bubela kuba’mba batamishe jizhina ja Yesu. (Mako 15:10; Yoa. 11:47, 48; 12:12, 13, 19) Twakonsha kufunjilako ka ku jino jishimikila? Twafwainwa kushinda muteeto wa kubila kichima boba bo batemwa ku balongo ne banyenga bavula mu kipwilo na mambo a byubilo byabo byawama. Pakuba twafwainwa kwibikako kulondela byubilo byabo byawama.—1 Ko. 11:1; 3 Yoa. 11.
6. Diotelefesa wamwesheshe byepi kichima?
6 Inge umo uji na mingilo mu kipwilo. Mu kimye kya bena Kilishitu batanshi, Diotelefesa waubijile kichima boba batangijilanga kipwilo. Wakebelenga “kwikala mutanshi” mu bintu byonse mu kipwilo. Onkao mambo, wasampenye byambo byatama bingi bya kulengulwisha mutumwa Yoano ne balongo bakwabo batangijilanga. (3 Yoa. 9, 10) Nangwa kya kuba kechi twakonsha kuba kintu kyaubile Diotelefesa ne, bino ne atweba twakonsha kutendeka kubila kichima mukwetu mwina Kilishitu inge bamupa mingilo yo twaketekejilenga’mba baketupa, kikatakata inge tulanguluka’mba twafikilamo kwingila mingilo yo abena kwingila.
Muchima wetu uji nobe mushiji, kabiji byubilo byetu byawama biji nobe maluba awama. Bino kichima kiji nobe nseku ya bulembe. Kichima kyakonsha kulengela muntu kukankalwa kwikala na byubilo byawama nabiji butemwe, kifyele ne lusa (Monai jifuka 7)
7. Kichima kyakonsha kwitulengela kwikala byepi?
7 Kichima kijitu nobe nseku iji na bulembe. Inge kichima kyajimba mizhazhi mu muchima wetu, kyakonsha kukatazha bingi kwikifumyamo. Kabiji kichima kileta byubilo bikwabo byatama nabiji lwiso, bwitote ne kwitemwatu obewa mwine. Byonka biji nseku ilengela jiluba kubula kukoma bulongo, kichima kyakonsha kwitulengela kukankalwa kwikala na byubilo byawama nabiji butemwe, kifyele ne lusa. Inge twamonatu amba kichima kyatendeka kwiya mu muchima wetu, twafwainwa kwikiyokolamo bukiji. Twakonsha kushinda byepi kichima?
FUNDAI KWIPELULA NE KUTONDWA
Twakonsha kushinda byepi kichima kiji nobe nseku? Mupashi wazhila wa Lesa wakonsha kwitukwasha kufumyamo kichima mu muchima wetu ne kupingizhamo kwipelula ne kutondwa (Monai mafuka 8-9)
8. Ñanyi byubilo byakonsha kwitukwasha kushinda kichima?
8 Twakonsha kushinda kichima inge twafunda kwipelula ne kutondwa. Inge twayuzha muchima wetu na bino byubilo byawama, mu muchima wetu kechi mukekalapo mpunzha ya kichima ne. Kwipelula kuketukwasha kubula kukizhamo kwinemeka atweba bene. Muntu wipelula kechi ulanguluka’mba wafwainwa kwikala na bintu byavula kukila bakwabo ne. (Nga. 6:3, 4) Muntu utondwa usanta pa bintu byonka byo aji nabyo, kabiji kechi wiesakanya ku bakwabo ne. (1 Timo. 6:7, 8) Muntu wipelula ne kutondwa inge wamona mukwabo watambula kintu kyawama, usangalela pamo ne aye.
9. Kwesakana na byaamba Ngalatiya 5:16 ne Filipai 2:3, 4, mupashi wazhila uketukwasha kuba byepi?
9 Twafwainwa kulomba bukwasho bwa mupashi wazhila wa Lesa pa kuba’mba tuchinuzhuke muteeto watama wa kichima ne kwikala bepelula ne kutondwa. (Tangai Ngalatiya 5:16; Filipai 2:3, 4.) Mupashi wazhila wa Yehoba wakonsha kwitukwasha kupimapima milanguluko yetu ne kine kintu kitulengela kukeba kuba bintu bimo. Inge Lesa witukwasha, twakonsha kufumyamo milanguluko yatama mu muchima wetu ne kuyuzhamo yawama. (Sala. 26:2; 51:10) Twayai twisambe pa banabalume bashinjile kichima abo ba Mosesa ne Paulo.
Mwanyike mwina Isalela wanyemena kuji Mosesa ne Yoshua na kwibabuula’mba banabalume babiji mu kampu babena kuba nobe bangauzhi. Yoshua waambila Mosesa amba ebakanye, bino Mosesa wakana. Pakuba, wabuula Yoshua kuba’mba wasangalala pa kuyuka’mba Yehoba wabika mupashi wanji pa bano banabalume babiji (Monai jifuka 10)
10. Ñanyi bintu byabikile Mosesa mu lweseko? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)
10 Mosesa wajinga na luusa lukatampe lwa kutangijila bantu ba Lesa. Bino kechi washinkilanga bakwabo kuba’mba babule kutambula luusa lo ajinga nalo ne. Pa kimye kimo, Yehoba waangachileko ku mupashi wazhila wajinga pe Mosesa ne kupa bakulumpe ba bena Isalela baimene kwipi na tente wa lusambakeno. Byo papichiletu kimye kicheche, Mosesa waumvwine’mba bakulumpe babiji babujile kuya ku tente wa lusambakeno nabo batambula mupashi wazhila kabiji batatula kuba nobe bangauzhi. Mosesa waubile byepi Yoshua byo amwambijile’mba akanye bano bakulumpe babiji? Kechi waubijile kichima bano banabalume na mambo a kuba’mba Yehoba wibapele mupashi wanji ne. Pakuba wipelwile ne kusangalela nabo pamo na mambo a kuba’mba batatwile kwaula. (Bala. 11:24-29) Twakonsha kufunjilako ka kwi Mosesa?
Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kwikala byepi bepelula byonka byajinga Mosesa? (Monai mafuka 11-12) *
11. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kufunjilako ka kwi Mosesa?
11 Inge mwi bakulumpe mu kipwilo, nanchi bakimwambilapo kufunjisha mukwenu bya kwingila mwingilo ye mwingila mu kipwilo ye mwatemwa bingi nyi? Twambe’mba, mwatemwa bingi mwingilo wa kutangijila Lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa pa mulungu pa mulungu. Bino inge mwipelula byonka byajinga Mosesa, kechi mukamona’mba bemulengulula inge kya kuba bemwambila’mba mufunjishe mulongo mukwabo pa kuba’mba mu kuya kwa kimye akengilenga yeo mwingilo ne. Bino mukekala na lusekelo pa kukwasha yeo mulongo.
12. Bena Kilishitu bavula lelo jino babena kumwesha byepi kuba’mba batondwa kabiji bepelula?
12 Langulukai pa kikwabo kibena kubiwa ku balongo bavula bakoma. Bavula baingila mwingilo wa kukwatankanya mabumba a bakulumpe mu kipwilo pa myaka yavula. Bino inge bafikizha myaka ya kusemwa 80, baswa bene kuleka kwingila uno mwingilo. Bakalama ba mwanzo inge bafikizha myaka ya kusemwa 70 bepelula ne kuleka kwingila uno mwingilo kabiji baswa kwingila mwingilo mukwabo ye bakonsha kwibapa. Myaka ya kulutwe kuno, bavula bajinga mu kisemi kya Betele mwaya ntanda yonse bebafumishe pa Betele ne kwibatuma kuya na kwingila mwingilo wa kusapwila. Bano balongo ne banyenga kechi bobila kichima boba babena kwingila mingilo yo baingilanga ne.
13. Ñanyi bintu byakonsheshe kulengela Paulo kubila kichima batumwa 12?
13 Mutumwa Paulo naye ke muntu ye twakonsha kufunjilako kutondwa ne kwipelula. Paulo kechi waswishishe kichima kujimba mizhazhi mu muchima wanji ne. Waingilanga na ngovu mwingilo wa kusapwila, bino wipelwile ne kwamba’mba: “Amiwa yami mucheche pa batumwa, kabiji kechi nafwainwa kutelwa’mba mutumwa ne.” (1 Ko. 15:9, 10) Batumwa 12 baendelanga pamo ne Yesu kimye kyo aingijilenga mwingilo wanji pano pa ntanda, bino Paulo kechi waikele mwina Kilishitu ne, kufikatu ne kimye kyafwile Yesu ne kusangulwa. Nangwa kya kuba kulutwe watongwelwe kwikala “mutumwa wa ku bisaka bya bantu,” Paulo kechi wafikijilemo kwikala umo pa batumwa 12 ne. (Loma 11:13; Byu. 1:21-26) Nangwa byonkabyo, Paulo kechi waubijile kichima bano banabalume 12 na mambo a mwingilo ye baingijilenga ne kupwanañana ne Yesu ne, pakuba watondelwe na mwingilo yenka ye ajinga nanji.
14. Inge kya kuba twatondwa ne kwipelula, tukobanga byepi?
14 Inge twatondwa ne kwipelula, tukekala byonka byajinga Paulo ne kunemeka bakwetu Yehoba bo apa luusa lwa kutangijila. (Byu. 21:20-26) Wanengezha kuba’mba kwikale bakulumpe mu kipwilo ba kutangijila. Nangwa kya kuba bakulumpe mu kipwilo bambulwa kulumbuluka, Yehoba wibamona’mba “bya bupe.” (Efi. 4:8, 11) Umvwe twanemeka bano banabalume batongolwa ne kulondela lutangijilo lwabo, tukafwenya kwipi ne Yehoba ne kwiyowa mutende na bakwetu bena Kilishitu.
“TWAYAI TUBENGA BINTU BILETA MUTENDE”
15. Twafwainwa kuba byepi?
15 Inge kya kuba tubila bakwetu kichima, nangwa bakwetu betubila kichima, kechi twakonsha kwikala mu mutende ne. Twafwainwa kufumyamo kichima mu michima yetu ne kuchinuzhuka kulengela bakwetu kwikala na kichima. Twafwainwa kuba bino inge tukeba kukookela mukambizho wa Yehoba wa kuba’mba: “Twayai tubenga bintu bileta mutende ne bintu bya kwikomesha atwe bene na bene.” (Loma 14:19) Pano twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tukwashe bakwetu kushinda kichima ne kwikala mu mutende?
16. Twakonsha kukwasha byepi bakwetu kubula kwikala na kichima?
16 Byubilo byetu byakonsha kulengela bakwetu kwikala na byubilo byawama nangwa byatama. Ino ntanda ikeba’mba ‘twimweshenga’ na bintu byo tuji nabyo. (1 Yoa. 2:16) Pano bino, uno muteeto ulengela bantu kwikala na kichima. Twakonsha kukwasha bakwetu kubula kuba kichima inge ketubule kwamba pa bintu byo tuji nabyo nangwa byo tukeba kupota. Jishinda jikwabo jo twakonsha kukwashishamo bakwetu kubula kwikala na kichima ke kubula kwitota na mambo a mingilo yo tuji nayo mu kipwilo. Inge kya kuba saka twambatu pa mingilo yo twingila mu kipwilo, twakonsha kulengela bakwetu kutendeka kwikala na kichima. Pakuba inge twata bakwetu muchima ne kwibasanchila pa byawama byo boba, tukebakwasha kutondwa na byonka byo baji nabyo kabiji kipwilo kikwatankana ne kwikala mu mutende.
17. Bakolojanji Yosefwa baubile byepi, kabiji mambo ka?
17 Twakonsha kushinda kichima. Langulukai jibiji pa byaubile bakolojanji Yosefwa. Byo papichile myaka kufuma kimye kyo bamupoteshe, bamonañene jibiji mu Ijipita. Yosefwa saka akyangye kwisolola ku bakolojanji, wibesekele kuba’mba amone inge bapimpula byubilo byabo. Wanengezhezhe kajo kabiji wapele nkasanji aye Benjamina kajo kavula kukila ko apele bakolojanji. (Nte. 43:33, 34) Pano bino, kechi pajipo nangwa kimo kimwesha’mba bakolojanji baubijile Benjamina kichima ne. Pakuba bamwesheshe kuba’mba batele bingi muchima uno nkasabo ne shabo aye Yakoba. (Nte. 44:30-34) Na mambo a kuba’mba bakolojanji Yosefwa balekele kichima, babwezhezhe mutende mu kisemi kyabo. (Nte. 45:4, 15) Ne atweba inge twafumyamo milanguluko yonse ya kichima, tukakwasha kisemi kyetu ne kipwilo kwikala mu mutende.
18. Kwesakana na byaamba Yakoba 3:17, 18, ki ka kikamweka inge ke tube bintu bileta mutende?
18 Yehoba ukeba’mba tubenga bintu bileta mutende ne kushinda kichima. Twafwainwa kwibikako pa kuba’mba tube bino bintu bibiji. Byonka byo twafunda mu uno mutwe, tuji na muteeto wa kuba kichima. (Yako. 4:5) Kabiji twikala mu ntanda muji bantu batundaika kichima. Bino inge twafunda kwipelula, kutondwa, ne kusanta, kechi tukekalapo na kichima ne. Pakuba, tukobanga bintu bileta mutende ne kwikala na byubilo byawama.—Tangai Yakoba 3:17, 18.
LWIMBO 130 Ilekelaingako Mambo
^ jifu. 5 Jibumba ja Yehoba ja mutende. Pano bino, uno mutende wakonsha kuvundankana inge kya kuba twaswisha kichima kujimba mizhazhi mu muchima wetu. Mu uno mutwe, tusakwisamba pa bilengela bantu kwikala na kichima. Kabiji tusakwisamba byo twakonsha kushinda kino kyubilo kyatama ne kuba bintu bileta mutende.
^ jifu. 2 KULUMBULULA BYAMBO: Kwesakana na byo bekilumbulula mu Baibolo, kichima kyakonsha kulengela muntu kukeba kwikala na bintu biji na bakwabo ne kulanguluka’mba bintu byo baji nabyo kechi bibafwainwa ne.
^ jifu. 61 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Kimye bakulumpe mu kipwilo kyo baji na misambo ya jibumba ja bakulumpe, mulongo wakoma utangijila Lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa bamwambila kufunjisha mukulumpe mu kipwilo mwanyike bya kwingila mwingilo ye engila. Nangwa kya kuba uno mulongo wakoma watemwa mwingilo wanji, bino waswa kufuma panshi ya muchima byafuukulapo jibumba ja bakulumpe kabiji wabuula mulongo mwanyike bya kwingila ne kumutakaika kufuma panshi ya muchima.
