1. Ñanyi bintu byakonsha kwituletela bijikila, kabiji bijikila byakonsha kwitulengela kulanguluka’mba ka?

NANCHI mwakikalapo kala na bijikila bikatampe nyi? * Kampe muji na bijikila na mambo a kuba’mba bakwenu bemukozha ku muchima na byambo byo bemwambijile nangwa na mambo a bintu byo bemubile. Nangwa mwakonsha kwikala na bijikila na mambo a byo mwaambile nangwa byo mwaubile. Kampe mwalubankenye kabiji mwaakamwa’mba Yehoba kechi ukemulekelako mambo ne. Ne kyakilamo kutama, mwakonsha kulanguluka’mba na mambo a kuba’mba muji bingi na bijikila, kechi muji na lwitabilo lwakosa ne, kabiji muji na byubilo byatama. Nanchi kino kya kine nyi?

2. Bañanyi banembwa mu Binembelo bamwesha’mba kwikala na bijikila kechi kumwesha’mba muntu lwitabilo ufwalo ne?

² Twayai twisambe pa bantu bamo banembwa mu Binembelo. Inanji ngauzhi Samwela aye Hana, wajinga na lwitabilo lwakosa. Pano bino, wajinga bingi na bijikila na mambo a kuba’mba mpaji nanji wamwendelekanga bingi. (1 Sam. 1:7) Mutumwa Paulo wajinga na lwitabilo lwakosa, bino waikele na “kijikila pa mambo a bipwilo byonse.” (2 Ko. 11:28) Mfumu Davida wajinga na lwitabilo lwakosa bingi kya kuba Yehoba wamutemenwe bingi. (Byu. 13:22) Nangwa byonkabyo, Davida walengele mambo amulengejile kwikala bingi na bijikila. (Sala. 38:4) Yehoba  watekeneshe ne kusangajika bano bakalume banji bonse basatu. Twayai twisambe byo twakonsha kufunjilako kwi abo.

3. Byambo bya bakwetu byakonsha kwituletela byepi bijikila?

³ Inge bakwetu betwambila byatama nangwa kwituba kintu kyatama, twakonsha kwikala na bijikila. Kabiji bijikila bikilamo inge kya kuba witukozha ku muchima mulunda netu nangwa mulongo wetu. Twakonsha kwakamwa’mba bulunda bwetu na yeo muntu busakupwa. Bimye bimo muntu witukozha ku muchima wakonsha kwamba byambo bya kupulumuka, kabiji twakonsha kumvwatu nobe betwasa mpoko ku muchima. (Maana 12:18) Nangwa muntu wakonsha kwamba byambo byo ayuka’mba bisakwitukozha ku muchima. Nyenga umo mwanyike wapichile mu luno lukatazho waambile’mba: “Myaka ya kunyuma, muntu ye nalangulukanga’mba mulunda nami watendekele kusampanya byambo byatama pe amiwa pa Intaneti. Kyankolele bingi ku muchima kabiji naikele na kijikila. Nakankelwe kuyuka ene mambo mulunda nami ye naketekejile o aambijilenga byambo byatama pe amiwa.” Inge kya kuba bemukozha ku muchima ku mulunda nenu nangwa mulongo wenu, mwakonsha kufunjilako byavula kwi Hana.

4. Ñanyi makatazho apichilemo Hana?

⁴ Hana wapichile mu makatazho avula bingi. Waikele myaka yavula kwa kubula kusemapo mwana. (1 Sam. 1:2) Mu kisho kya bena Isalela, mwanamukazhi ñumba bamumonanga’mba wafingwa. Kino kyalengejile Hana kumona’mba kechi wanemene ne. (Nte. 30:1, 2) Ne kyakijilemo kutama, mwatawanji wasongwele mukazhi mukwabo aye Penina ne kusemenamo baana. Penina waubilanga Hana mukao kya kuba “wamwendelekangatu kimye kyonse, pa kuba’mba amuzhingijishe.” (1 Sam. 1:6) Patanshi, Hana waikele bingi na bulanda na mambo a ano makatazho. Kyamukolele bingi ku muchima kya kuba “waendangatu na kujila ne kuja ne.” Waikele “na bulanda bukatampe.” (1 Sam. 1:7, 10) Pano Hana wataaine kwepi lutekenesho?

5. Lulombelo lwakwashishe byepi Hana?

⁵ Hana walombele kwi Yehoba ne kumubuula byonse byajinga ku muchima wanji. Byo alombele, walumbulwijile Ñanga Mukatampe aye Eli lukatazho lo ajinga nalo. Uno Ñanga Mukatampe wamwambijile’mba: “Yanga mu  mutende, kabiji Lesa wa Isalela akupe kintu kyo waji kumulomba.” Ñanyi kintu kyafuminemo? Hana “wayile ne kuja wajiile, ne kilungi kyanji kechi kyaubilepo bulanda jibiji ne.” (1 Sam. 1:17, 18) Lulombelo lwakwashishe Hana kwikala na mutende wa mu milanguluko.

6. Twakonsha kufunjilako ka kwi Hana ne ku byambo biji pa Filipai 4:6, 7 pa kulomba?

⁶ Twakonsha kwikala na mutende jibiji inge ke tulombe na mukoyo. Hana walombele kwi Shanji wa mwiulu pa kimye kyabaya bingi. (1 Sam. 1:12) Ne atweba twakonsha kwisamba ne Yehoba pa kimye kyabaya ne kumubuula bijikila byetu, bintu byo twakamwa ne byo tulubankanya. Pa kulomba, kechi twakonsha kwamba byonse mu jishinda jawama kwa kubula kulubankanyapo ne. Bimye bimo twakonsha ne kujila pa kubuula Yehoba makatazho o tubena kupitamo. Nangwa byonkabyo, Yehoba kechi ukaleka kuteleka ku milombelo yetu ne. Kununga pa kulomba pa makatazho etu, twafwainwa kuvulukanga ne lutundaiko lwanembwa pa Filipai 4:6, 7. (Tangai.) Paulo witubuula’mba twafwainwa kusanchilanga Yehoba mu milombelo yetu. Tuji na bishinka byavula bingi byafwainwa kwitulengela kusanchila Yehoba. Twakonsha kumusanchila pa kwitupa bumi, pa bintu byo alenga, pa butemwe bwanji bubula kwaluka, ne pa luketekelo lo etupa lwa bwikalo bwawama bwa kulutwe. Ñanyi kintu kikwabo kyo twakonsha kufunjilako kwi Hana?

7. Hana ne mwatawanji baubanga byepi kimye kyonse?

⁷ Nangwa kya kuba wapichilenga mu makatazho, Hana wayilanga pamo na mwatawanji kimye kyonse ku Shilo na kupopwela Yehoba. (1 Sam. 1:1-5) Pa tente wa lusambakeno Ñanga Mukatampe aye Eli po po atundaikijile Hana kupichila mu kumubuula’mba Yehoba ukakumbula milombelo yanji.—1 Sam. 1:9, 17.

8. Kupwila kwakonsha kwitukwasha byepi? Lumbululai.

⁸ Twakonsha kwikala na mutende jibiji inge twatwajijila kupwila. Lulombelo lwa kushinkwila kupwila kwetu javula luvwangamo kulomba mupashi wa Lesa kuba’mba ekale ne atweba. Mutende ke kipangwa kimo kya uno mupashi. (Nga. 5:22) Inge saka tupwila kimye kyonse nangwa kya kuba tuji na bijikila, tulengela Yehoba ne balongo ne banyenga kwitutundaika ne kwitukwasha kwikala na mutende wa mu milanguluko ne mu muchima. Milombelo ne kupwila o mashinda anema Yehoba o engijisha pa kwitutekenesha. (Hebe. 10:24, 25) Twayai twisambe pa kintu kikwabo kyo twakonsha kufunjilako ku byapichilemo Hana?

9. Ñanyi kintu kyabujile kupimpulwa mu bwikalo bwa kwa Hana, bino ki ka kyamukwashishe?

⁹ Makatazho aletelanga Hana bijikila kechi apwile ponkapotu ne. Hana byo abwelele ku nzubo pa kufuma ku tente wa lusambakeno, watwajijile kwikala na mpaji nanji aye Penina. Kabiji Baibolo kechi waambapo amba Penina wapimpwile byubilo byanji ne. Onkao mambo, Hana kyamweka watwajijile kuchinchika myendeleko ya mpanji nanji. Bino Hana kechi waikelepo na bijikila jibiji ne. Vulukai kuba’mba Hana byo aketekejile’mba Yehoba waumvwine lulombelo lwanji, walekele kwakamwa. Waswishishe Yehoba kumutekenesha ne kumusangajika. Mu kuya kwa kimye, Yehoba wakumbwile lulombelo lwa kwa Hana kabiji wasemene baana.—1 Sam. 1:19, 20; 2:21.

10. Tufunjilako ka ku byapichilemo Hana?

¹⁰ Twakonsha kwikala na mutende nangwa kya kuba makatazho kechi apwa ne. Nangwa kya kuba twalombapo na mukoyo kabiji tupwila kimye kyonse, makatazho amo akonsha kutwajijila. Bino byonka byo kyajinga kwi Hana, twafunda kuba’mba kafwako kyakonsha kukanya Yehoba kwitutekenesha. Yehoba kechi  uketulubako ne, kabiji uketufweta inge twatwajijila kwikala ba kishinka kwi aye.—Hebe. 11:6.

11. Ñanyi bintu byakonsheshe kulengela Paulo kwakamwa?

¹¹ Paulo wajinga na bintu byavula byakonsheshe kumuletela bijikila. Na mambo a kuba’mba watemenwe bingi balongo ne banyenga, makatazho o bapichilengamo amulengejile kwakamwa. (2 Ko. 2:4; 11:28) Mutumwa Paulo byo aingijilenga mwingilo wanji, balwanyi banji javula bamupumanga ne kumutaya pa kazhima. Kabiji wachinchikile makatazho amuletelanga bijikila nabiji ‘kukajilwa’ bintu. (Fili. 4:12) Kabiji na mambo a kuba’mba bimye bisatu maato o akanjijilemo aonaikijile pa kalunga ka mema, kyamweka waakamwanga bingi pa kwenda mu bwato. (2 Ko. 11:23-27) Ñanyi kintu kyakwashishe Paulo kukepeshako bijikila?

12. Ñanyi kintu kyakwashishe Paulo kukepeshako bijikila?

¹² Paulo waakaminwe kimye balongo ne banyenga kyo bapichilenga mu makatazho, bino wayukile kuba’mba kechi wakonsheshe kupwisha ano makatazho bunke bwanji ne. Paulo wipelwile. Onkao mambo, walombele bakwabo kuba’mba bamukwashe kulama bipwilo. Wapele mingilo banabalume baketekejilwe nabiji Timoti ne Titusa. Mingilo yaingijile bano balongo yakwashishe Paulo kukepeshako bijikila.—Fili. 2:19, 20; Titu. 1:1, 4, 5.

13. Bakulumpe mu kipwilo balondela byepi byajinga mutumwa Paulo?

¹³ Lombai bukwasho ku bakwenu. Byonka byajinga Paulo, bakulumpe mu kipwilo bavula bekala na bijikila na mambo meseko abena kupitamo balongo ne banyenga mu kipwilo. Bino mukulumpe mu kipwilo umo kechi wakonsha kukwasha bonse ba mu kipwilo ne. Kwipelula kukamulengela kupako banabalume bakwabo bafikilamo mingilo imo ne kufunjisha balongo bakitwala bya kulama jitanga ja Lesa.—2 Timo. 2:2.

14. Ñanyi kintu kyabujile kwakamwa Paulo, kabiji twakonsha kufunjilako ka?

¹⁴ Swai kuba’mba mukeba lutekenesho. Paulo wipelwile, onkao mambo, wayukile kuba’mba wakebewenga lutundaiko kabiji watambwile luno lutundaiko kufuma ku balunda nanji. Kechi waakaminwe’mba bantu bakwabo basakumumona’mba wazenzalala na mambo a kuswa lutundaiko lwa balunda nanji  ne. Mu nkalata yo anembejile Filemonyi, Paulo waambile’mba: “Nasekejile bingi kabiji kyantekeneshe bingi pa kumvwa butemwe bobe.” (File. 7) Paulo watongwele bakwabo ba mwingilo umo ne aye bamutundaikilenga kimye kyo apichilenga mu makatazho. (Kolo. 4:7-11) Inge twaswa kuba’mba tukebewa lutundaiko, balongo ne banyenga yetu baketukwashanga.

15. Paulo waubile byepi kimye kyo ajinga na bijikila bikatampe?

¹⁵ Ketekelai mu Mambo a Lesa. Paulo wayukile kuba’mba Binembelo byakonsheshe kumutekenesha. (Loma 15:4) Wayukile ne kuba’mba Binembelo byakonsheshe kumupa maana a kuyuka bya kuba na meseko. (2 Timo. 3:15, 16) Byo bamukashile ja bubiji mu Loma, Paulo wamwene kuba’mba lufu lwanji lwajingatu pepi. Byo alangulukilenga pa kino kintu kyakonsheshe kumuletela bijikila, Paulo waubile byepi? Walombele Timoti kuba’mba akaye bukiji kwi aye ne kumutwajila “mivungilo.” (2 Timo. 4:6, 7, 9, 13) Mambo ka? Mambo ino mivungilo yajinga mbaji imo ya Binembelo bya Kihebelu Paulo byo aingijishanga pa kufunda Baibolo bunke bwanji. Inge twaikala byonka byajinga Paulo kupichila mu kufunda Mambo a Lesa, Yehoba ukengijisha Binembelo kwitutekenesha nangwatu inge tubena kupita mu makatazho akatampe.

16. Davida waumvwine byepi byo alengele mambo akatampe?

¹⁶ Davida waubile kintu kyatama bingi. Waubile bukende ne Batesheba, waipayishe mwatawanji, kabiji waesekele kufya ano mambo. (2 Sam. 12:9) Patanshi, Davida walengulwile byamubuujilenga jiwi janji ja mu muchima. Na mambo a kino, waonawine bulunda bwanji ne Yehoba kabiji kyamulengejile kwikala na bulanda kya kuba wakolelwe ne kukolwa. (Sala. 32:3, 4) Ñanyi kintu kyamukwashishe kushinda bijikila byo eletelejile aye mwine, kabiji ki ka kyakonsha kwitukwasha inge twalenga mambo?

17. Byambo biji pa Salamo 51:1-4 bimwesha byepi amba Davida walapijile kya kine?

¹⁷ Lombai Lesa kwimulekelako mambo. Davida walombele kwi Yehoba. Walapijile kufuma panshi ya muchima ne kusolola mambo anji kwi Lesa. (Tangai Salamo 51:1-4.) Kuba bino kwamukwashishe kwikala mu mutende ne lusekelo jibiji. (Sala. 32:1, 2, 4, 5) Inge mwalenga mambo akatampe, kufya ne. Sololai mambo  o mwalenga kwi Yehoba mu lulombelo. Inge mwauba bino, mukekala na mutende wa mu milanguluko kabiji jiwi jenu ja mu muchima kechi jikemuzhachishanga ne. Bino inge mukeba kuwamisha bulunda bwenu ne Yehoba, kechi mwafwainwa kupelelatu pa kulomba ne.

18. Davida waubile byepi byo bamujimwineko?

¹⁸ Swainga lujimuno. Yehoba byo atumine ngauzhi Natana kuya na kusolola patoka mambo alengele Davida, Davida kechi wibingishe nangwa kupeezha mambo o alengele ne. Waswile kuba’mba walengele mambo ku mwina mukazhi ne kwi Yehoba. Davida waswile lujimuno lwafumine kwi Yehoba, kabiji Yehoba wamulekejileko mambo. (2 Sam. 12:10-14) Inge twalenga mambo akatampe, twafwainwa kwisamba na banabalume Yehoba bo atongola kwikala bakafunga betu. (Yako. 5:14, 15) Kabiji twafwainwa kuchinuzhuka muteeto wa kwikangaizha. Inge twaswa bukiji lujimuno ne kwingijila pa byo betubuula, tukekala jibiji na mutende wa mu milanguluko ne lusekelo.

19. Twafwainwa kufuukulapo kuba ka?

¹⁹ Jai nyenye. Mfumu Davida wayukile’mba pa kuba’mba akabule kubwezhapo kulenga mambo o alengele, wafwainwe kulomba bukwasho bwa Yehoba. (Sala. 51:7, 10, 12) Byo bamulekejileko mambo kwi Yehoba, Davida wafuukwilepo kubula kuswisha milanguluko yatama kwiya mu muchima wanji. Kyafuminemo, waikele na mutende wa mu milanguluko.

20. Twakonsha kumwesha byepi kuba’mba tusanchila Yehoba byo etulekelako mambo?

²⁰ Tumwesha’mba tusanchila Yehoba byo etulekelako mambo inge twalomba kwi aye ne kuswa lujimuno ne kwingila na ngovu kubula kubwezhapo mambo o twalengele. Inge twauba bino, tukekala na mutende wa mu milanguluko. Mulongo walengelepo mambo akatampe aye James waswile kino kishinka. Waambile’mba: “Byo nasolwele mambo ami ku bakulumpe mu kipwilo, naumvwinetu nobe kisendwa kikatampe kyajinga pa mutwe wami bekifumyapo. Natendekele kwikala na mutende wa mu milanguluko.” Kitutundaika bingi pa kuyuka’mba “Yehoba uji kwipi na boba balajika michima; upulusha boba baji na bulanda.”—Sala. 34:18.

21. Twakonsha kuswisha byepi Yehoba kwitutekenesha?

²¹ Na mambo a kuba’mba ano moba a kupelako abena kunangijila ku mpelo, bintu bileta bijikila bisakuvujilangakotu. Inge mwaikala na bijikila, kange mukankazhamenga kulomba bukwasho kwi Yehoba ne. Fundainga Baibolo na mukoyo. Funjilaiko kwi Hana, Paulo ne Davida. Lombai kwi Shenu wa mwiulu kuba’mba emukwashe kuyuka bintu bimuletela bijikila. (Sala. 139:23) Mutwikai bisendwa byenu, nangwa’mba makatazho, kikatakata o mwabula bulume bwa kwiapwisha. Inge mwauba bino, ne anweba mukomvwa byonka byaumvwine nyimbi wa masalamo. Wanembele’mba: “Bijikila byamvujiile, anweba mwantekeneshe ne kunsangajika.”—Sala. 94:19.