1. Pa kulanguluka pa muntu wa kutwela nanji mu masongola, ñanyi mepuzho amo nyenga o afwainwa kwiipuzha?

BENA Kilishitu bonse bakookela bumutwe bwa kwa Yesu Kilishitu. Nangwa byonkabyo, inge mwanamukazhi mwina Kilishitu wasongolwa, utendeka kulondela bumutwe bwa mwanamulume mbulwakoloka. Kechi kyapeela kukookela bumutwe bwa muntu mbulwakoloka ne. Onkao mambo, inge kuji muntu ye akeba kutwela nanji mu masongola, nyenga wafwainwa kwiipuzha ano mepuzho: ‘Ñanyi kishiino kibena kumwesha’mba uno mulongo ukekala mutwe wa kisemi wawama? Nanchi kwingijila Yehoba kyo kintu kyo anemeka bingi mu bwikalo bwanji nyi? Inge kechi byobyo anemeka ne, ki ka kyandengela kulanguluka’mba ukekala mutwe wa kisemi uketukwasha kutwajijila kwikala na bulunda bwawama ne Yehoba inge twatwela mu masongola?’ Kabiji nyenga naye wafwainwa kwiipuzha mwine amba: ‘Ñanyi byubilo byo nji nabyo bikalengela masongola etu kuwama? Nanchi natekanya kabiji mpana nyi? Nji na bulunda bwakosa ne Yehoba nyi?’ (Sapwi. 4:9, 12) Inge mwanamukazhi ufuukula bintu bulongo saka akyangye kusongolwa, ukekala na lusekelo mu masongola anji.

2. Ñanyi bintu byo tusakufunda mu uno mutwe?

² Banyenga bena Kilishitu bavula bingi bakookela bamwatawabo. Twafwainwa kwibatakaika bingi pa kino. Twikala bingi na lusekelo kwingijila Yehoba pamo na bano banabakazhi ba kishinka. Mu uno mutwe, tusakukumbula ano mepuzho asatu: (1) Ñanyi makatazho apitamo banabakazhi basongolwa? (2) Mambo ka mwanamukazhi o afwainwa kunekenenanga mwatawanji? (3) Banabalume ne banabakazhi baji mu masongola bakonsha kufunjilako ka ku lukookelo lwa kwa Yesu, Abigaila, ne Maliya muka Yosefwa kabiji inanji Yesu?

3. Mambo ka bonse baji mu masongola o bekela na makatazho?

³ Masongola ke bupe bwalumbuluka bwafuma kwi Lesa, bino bantu bambulwa kulumbuluka. (1 Yoa. 1:8) O ene mambo Mambo a  Lesa o aambila’mba bantu inge batwela mu masongola bakapitanga mu makatazho o balumbulula’mba “bya malwa mu mibiji yabo.” (1 Ko. 7:28) Tusakwisambako pa makatazho amo akonsha kupitamo mwanamukazhi wasongolwa.

4. Mambo ka mwanamukazhi o akonsha kulangulukila’mba kunemeka bumutwe bwa mwatawanji kwakonsha kumulengela kumweka nobe walengululwa?

⁴ Kampe na mambo a nkomeno yanji, mwanamukazhi wakonsha kumona’mba kukookela mwatawanji kumwesha nobe walengululwa. Ba Marisol bekala ku United States baambile’mba: “Ku mpunzha ko nakomejile, banabakazhi kimye kyonse bebabuula’mba bafwainwa kwesakana pamo na banabalume mu bintu byonsetu. Nayuka kuba’mba Yehoba wabikako lunengezho lwa kuba’mba mwanamukazhi wafwainwa kunekenena bumutwe bwa mwatawanji, bino banabakazhi nabo bafwainwa kwibanemeka. Pano bino, kechi kyapeela kunemeka bumutwe ne.”

5. Ñanyi miteeto yabula ya mu binembelo iji na bantu bamo kutazha ku banabakazhi?

⁵ Bino kimo kimye, mwanamukazhi wakonsha kusongolwa ku mwanamulume ulanguluka’mba banabakazhi kechi banema ne. Nyenga wa jizhina ja Ivon, wikala ku South America waambile’mba: “Ku mpunzha ko twikala, banabalume bo batendekelapo kuja, apa bino banabakazhi bapelako. Banyike babakazhi bafwainwa kuteka kajo ne kovwa bipe, pakuba banyike babalume bebanengezhezha kajo kwi bainabo ne banyenga yabo. Kabiji bebabuula’mba bo ‘bamfumu mu kisemi.’” Nyenga wa jizhina ja Yingling, wikala ku Asia, waambile’mba: “Mu mulaka wetu, muji ñambilo imwesha’mba banabakazhi kechi bakebewa kwikala na maana a kuyuka bintu nangwa kwikala basendwe mu bintu bimo ne. Mwingilo wabo ke wa kuwamisha pa mazubo ne kuteeka kajo. Kabiji kechi bebaswisha kwamba milanguluko yabo inge bamwatawabo babena kufuukula bya kuba ne.” Mwanamulume wakomena mu bino bisho ne miteeto yabula ya mu binembelo kechi wakonsha kulama bulongo mukazhi ne, kabiji kechi ulondela Yesu ne. Kino kifichisha bingi Yehoba ku muchima.—Efi. 5:28, 29; 1 Pe. 3:7.

6. Banabakazhi basongolwa bafwainwa kubanga byepi pa kuba’mba bakoseshe bulunda bwabo ne Yehoba?

⁶ Byonka byo twafunjile mu mutwe wafumako, Yehoba ukeba’mba banabalume bena Kilishitu bakebelenga bisemi byabo bintu bya mu bwikalo, kwibata muchima ne kwibakwasha kwikala na lwitabilo lwakosa. (1 Timo. 5:8) Pano bino, banyenga basongolwa bafwainwa kumonangapo kimye pa juba pa juba kya kutanga Mambo a Lesa ne kulangulukapo, ne kulomba kwi Yehoba kufuma panshi ya muchima. Kuba bino kechi kwapeela ne. Banabakazhi baji na bya kuba byavula bingi. Onkao mambo, bakonsha kumona nobe kechi baji na kimye nangwa ngovu ya kuba bino bintu ne, pano bino, kyanema bingi kumonapo kimye kya kuba bino. Mambo ka? Mambo Yehoba ukeba atweba bonse pa muntu pa muntu kuba’mba tutwajijile kwikala na bulunda bwakosa ne aye.—Byu. 17:27.

7. Ki ka kyakonsha kukwasha mwanamukazhi kukookela ne kunekenena mwatawanji?

⁷ Kishinka ke kya kuba’mba, mwanamukazhi wasongolwa wafwainwa kwibikako pa kuba’mba anekenenenga bumutwe bwa mwatawanji. Nangwa byonkabyo, kyakonsha kumupeelela kukookela uno mukambizho wa Yehoba umvwe wayuka ne kuswa bishinka bya mu Binembelo byalumbulula ene mambo o afwainwa kubila kino.

8. Kwesakana na byaamba Efisesa 5:22-24, mambo ka mwanamukazhi mwina Kilishitu o afwainwa kunekenena mwatawanji?

⁸ Mwanamukazhi mwina Kilishitu wafwainwa kunekenena mwatawanji mambo kino kyo kikeba Yehoba. (Tangai Efisesa 5:22-24.) Uketekela mwi Shanji wa mwiulu, mambo wayuka’mba wamutemwa kabiji inge wamukambizha kuba kintu, ko kuba’mba wayuka’mba kyo kintu kyamuwamina.—Mpitu. 6:24; 1 Yoa. 5:3.

9. Ki ka kyakonsha kufumamo inge nyenga mwina Kilishitu wanemeka bumutwe bwa mwatawanji?

 ⁹ Ino ntanda itundaika banabakazhi kulengulula mafunde a Yehoba ne kumona kunekenena bumutwe nobe kwilengulula. Bino kishinka ke kya kuba’mba aba batundaika ino milanguluko kechi bamuyuka Lesa wetu wa butemwe ne. Yehoba kechi wakonsha kupa baana banji babakazhi mukambizho wakonsha kwibalengela kulengululwa ne. Nyenga ulondela mukambizho wa Yehoba ulengela kisemi kyanji kwikala mu mutende. (Sala. 119:165) Mwatawanji umwenamo byawama, ne aye mwine umwenamo, kubikapotu ne baana banji.

10. Twakonsha kufunjilako ka ku byambo byaambile ba Carol?

¹⁰ Mwanamukazhi unekenena mwatawanji nangwa kya kuba’mba mbulwa kulumbuluka, umwesha kuba’mba watemwa Yehoba kabiji umunemeka, mambo ye wabikako lunengezho lwa bumutwe. Ba Carol, bekala ku South America baambile’mba: “Nayuka kuba’mba bimye bimo bamwatawami bapusa, bino nayuka ne kuba’mba jishinda jo nkumbwilamo inge balubankanya jimwesha byo nanemeka bulunda bwami ne Yehoba. Onkao mambo, nebikako kutwajijila kwibanekenena mambo nkeba kusangajika muchima wa Shetu wa mwiulu.”

11. Ki ka kikwasha nyenga wa jizhina ja Aneese kwikala na muchima wa kulekelako bakwabo mambo, kabiji twakonsha kufunjilako ka ku byo aambile?

¹¹ Kyakonsha kukatazha bingi mwanamukazhi kunemeka ne kunekenena mwatawanji inge kya kuba umona’mba mwatawanji kechi utako muchima ku byo amba nangwa byo omvwa ku muchima ne. Bino akyumvwai byuba nyenga wasongolwa wa jizhina ja Aneese inge kino kyamumwekela. Waambile’mba: “Nebikako kubula kwikala na kizhingijisha. Mvuluka kuba’mba atweba bonse tulubankanya. Nebikila kikonkwanyi kya kulekelako mambo bamwatawami, byonkatu Yehoba byo etulekelako mambo. Inge nebalekelako mambo, ngikala na mutende wa mu milanguluko.” (Sala. 86:5) Mwanamukazhi ulekelako bakwabo mambo, kimupelela kunekenena bamwatawanji.

12. Mu Baibolo muji mashimikila a bantu bajinga byepi?

¹² Bantu bamo bakonsha kulanguluka’mba muntu unekenena mukwabo wazenzalala. Bino buno ke bubela bufita. Mu Baibolo muji mashimikila a bantu babujile moyo bino bajinga na lukookelo.  Langulukai byo twakonsha kufunjilako kwi Yesu, Abigaila, ne Maliya.

13. Mambo ka Yesu o anekenena Yehoba? Lumbululai.

¹³ Yesu unekenena Yehoba, bino kechi uba kino na mambo a kuba’mba wazenzalala nangwa na mambo a kuba’mba maana ufwao ne. Bintu byo afunjishe mu jishinda japeela bimwesha kuba’mba Yesu uji bingi na maana. (Yoa. 7:45, 46) Yehoba wanemekele bingi busendwe bwa kwa Yesu kya kuba wamuswishishe kwingijila pamo ne aye pa kulenga bilengwa byonse. (Maana 8:30; Hebe. 1:2-4) Kabiji kufuma kimye Yesu kyo bamusangwile, Yehoba wamupa “luusa lonse pa bintu bya mwiulu ne bya pano pa ntanda.” (Mat. 28:18) Nangwa kya kuba Yesu sendwe wa kine kine, bino ulondela lutangijilo lwa Yehoba. Mambo ka? Mambo watemwa Shanji.—Yoa. 14:31.

14. Banabalume bakonsha kufunjilako ka (a) kwi Yehoba byo amona banabakazhi? (b) ku byambo byanembwa mu Byambo bya Maana kitango 31?

¹⁴ Banabalume basongola byo bafwainwa kufunjilako. Yehoba kechi wakambizhe banabakazhi kunekenena bamwatawabo na mambo a kuba’mba umona amba banabalume banema kukila banabakazhi ne. Yehoba wamwesheshe’mba wanemeka banabakazhi kupichila mu kusala banabakazhi ne banabalume kuba’mba bakalamenga pamo ne Yesu. (Nga. 3:26-29) Yehoba wamwesha’mba waketekela Mwananji kupichila mu kumupa luusa. Ne mwanamulume wa maana naye upako mukazhanji luusa lwa kuba bintu bimo. Pa kulumbulula mingilo imo ya mwanamukazhi walumbuluka, Mambo a Lesa aamba’mba utangijila mingilo ya pa nzubo, kupota ne kupotesha mpunzha, ne kuba busulu. (Tangai Byambo bya Maana 31:15, 16, 18.) Kechi muzha wabula luusa lwa kwamba milanguluko yanji ne. Pakuba mwatawanji umuketekela ne kuteleka ku milanguluko yanji. (Tangai Byambo bya Maana 31:11, 26, 27.) Inge mwanamulume ke ekale na mukazhanji mu jino jishinda, mukazhanji ukekala na lusekelo kabiji kikamupeelela kumunekenena.

15. Banabakazhi basongolwa bakonsha kufunjilako ka kwi Yesu?

¹⁵ Banabakazhi basongolwa byo bakonsha kufunjilako. Nangwa kya kuba Yesu waubile bintu bikatampe, bino kechi walangulukilepo’mba kunekenena bumutwe bwa Yehoba kwajinga kulengululwa ne. (1 Ko. 15:28; Fili. 2:5, 6) Ne mwanamukazhi wasongolwa ulondela mu ngayo ya kwa Yesu kechi ukamona’mba kunekenena bumutwe bwa mwatawanji kilumbulula’mba ubena kwilengulwisha ne. Kechi ukatundaikanga mwatawanji na mambotu a kuba’mba wamutemwa ne, bino ke na mambo a kutemwa Yehoba ne kumunemeka.

16. Kwesakana na byaamba 1 Samwela 25:3, 23-28, ñanyi lukatazho lwapichilemo Abigaila? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)

¹⁶ Abigaila wasongwelwe ku mwanamulume wa jizhina ja Nabala. Uno mwanamulume witemenwetu aye mwine, witotele, kabiji kechi wasantanga ne. Nangwa byonkabyo, Abigaila kechi wafumineko ku ano masongola na mambo a bino byubilo bya mwatawanji ne. Kabiji wakonsheshe kuzhindamapotu ne kuleka Davida ne bantu banji kwipaya mwatawanji. Bino kechi byo byo aubile ne. Waubilepo bintu bimo pa kuba’mba apulushe Nabala ne jibumba jikatampe ja bantu ba mu nzubo yanji. Fwanyikizhaitu Abigaila byo achinchikile ne kwimana kulutwe ya banabalume 400 bajinga na bilwilo bya nkondo ne kwisamba ne Davida na mushingi. Walombele ne lulekelo lwa mambo pa byubilo bya mwatawanji. (Tangai 1 Samwela 25:3, 23-28.) Davida wayukile kuba’mba Yehoba waingijishe uno mwanamukazhi wabujile moyo kwiya na kumufundako kuba’mba abule kulenga mambo akatampe.

17. Banabalume basongola bakonsha kufunjilako ka ku jishimikila ja kwa Davida ne Abigaila?

¹⁷ Banabalume basongola byo bakonsha kufunjilako. Abigaila wajinga mwanamukazhi wa maana. Davida waumvwijile byo amufunjileko. Kyafuminemo, wachinuzhukile kuba kintu kyakonsheshe kumulengela kwikala na mambo a mashi. Ne mwanamulume wa maana wafwainwa  kulangulukishapo pa milanguluko ya mukazhanji kimye kyo abena kufuukula bintu byanema. Kampe milanguluko ya mukazhanji yakonsha kumukwasha kufuukula kintu kyawama.

18. Banabakazhi basongolwa bakonsha kufunjilako ka kwi Abigaila?

¹⁸ Banabakazhi basongolwa byo bakonsha kufunjilako. Mwanamukazhi watemwa Yehoba ne kumunemeka wakonsha kukwasha kisemi kyanji, nangwatu inge kya kuba mwatawanji kechi upopwela Yehoba nangwa kulondela mafunde anji ne. Kechi ukakebapo mashinda abula a mu binembelo kuba’mba apwishishemo masongola ne. Pakuba kupichila mu kumwesha mushingi ne kumunekenena, wakonsha kutundaika mwatawanji kufunda byavula pe Yehoba. (1 Pe. 3:1, 2) Bino nangwatu inge mwatawanji wakana kwingijila Yehoba, Yehoba ukekala bingi na lusekelo pa kumona’mba watwajijila kukookela mwatawanji ne kwikala wa kishinka kwi Lesa.

19. Mu bintu bya mutundu ka mwanamukazhi mo afwainwa kubula kukookela mwatawanji?

¹⁹ Pano bino, mwanamukazhi wa lukookelo kechi ukatundaika mwatawanji inge kya kuba wamwambila’mba alale mizhilo nangwa mafunde a mu Baibolo ne. Twambe’mba, nyenga uji na mulume wabula kwitabila wamwambila’mba abepe nangwa’mba ebe, nangwatu kuba kintu kikwabo kyo bakanya mu binembelo. Bena Kilishitu bonse, kubikapotu ne banyenga basongolwa, kintu kitanshi kyo bafwainwa kuba ke kukookela Yehoba Lesa. Inge nyenga bamwambila’mba alale mafunde a mu Baibolo, wafwainwa kukana, ne kulumbulula na mushingi kabiji kwa kubula moyo ene mambo o akaina.—Byu. 5:29.

20. Twayuka byepi amba Maliya wajinga na bulunda bwakosa ne Yehoba?

²⁰ Maliya wajinga na bulunda bwakosa ne Yehoba. Kabiji wayukile bingi Binembelo. Kimye kyo besambilenga ne Elisabeta, inanji Yoano Mubatizhi, Maliya waingijishe Binembelo bya Kihebelu pa bimye kukila pa 20. (Luka 1:46-55) Kabiji langulukai pa kino kishinka: Nangwa kya kuba Maliya bamwipangwizhe kwi Yosefwa, bino malaika wa Yehoba kechi wamwekele kwi Yosefwa ne, wamwekele ku mwine Maliya. Malaika watendekejilepo kwisamba ne Maliya ne kumubuula kuba’mba ukasema Mwana Lesa. (Luka 1:26-33) Yehoba wamuyukile bingi bulongo Maliya kabiji washiinwe kuba’mba ukatemwa Mwananji ne kumulama bulongo. Kabiji Maliya watwajijile kwikala na bulunda bwawama ne Yehoba nangwa kimye  Yesu kyo bamusangwile ne kuya mwiulu.—Byu. 1:14.

21. Banabalume bakonsha kufunjilako ka ku jishimikila ja mu Baibolo ja kwa Maliya?

²¹ Banabalume basongola byo bakonsha kufunjilako. Mwanamulume wa maana wikala bingi na lusekelo inge mukazhanji wayuka bingi Binembelo. Kechi wakamwa’mba mukazhanji usakwangata bumutwe na mambo a kuba’mba wayuka bingi Binembelo ne. Mambo uyuka kuba’mba nyenga wayuka bulongo Baibolo ne mafunde a mu Baibolo ukwasha bingi kisemi kyanji. Pano bino, nangwa inge mwanamukazhi wafunda kukila mwanamulume, mwanamulume ye uji na mwingilo wa kukwasha kisemi kyanji kwikala na bulunda bwakosa ne Lesa, nabiji kutangijila Kupopwela kwa Kisemi.—Efi. 6:4.

22. Banabakazhi basongolwa bakonsha kufunjilako ka kwi Maliya?

²² Banabakazhi basongolwa byo bakonsha kufunjilako. Mwanamukazhi wafwainwa kunekenena mwatawanji, bino uji na mwingilo wa kukosesha lwitabilo lwanji. (Nga. 6:5) Onkao mambo, wafwainwa kwikalanga na kimye kya kufunda Mambo a Lesa pa bunke bwanji ne kulanguluka-langulukapo. Kuba bino kukamukwasha kutwajijila kutemwa Yehoba ne kumunemeka ne kutwajijila kunekenena mwatawanji na lusekelo.

23. Banabakazhi banekenena bumutwe bamwenamo byepi abo bene, kabiji ba mu kisemi kyabo ne kipwilo nabo bamwenamo byepi?

²³ Banabakazhi batwajijila kunekenena bamwatawabo na mambo a kutemwa Yehoba bekala bingi na lusekelo ne kutondwa, kukila boba bakana lunengezho lwa Yehoba lwa bumutwe. Kabiji bansongwalume ne bansongwakazhi bafunjilako byavula kwi abo. Kabiji balengela kisemi kyabo ne kipwilo kukwatankana ne kwikala na lusekelo. (Titu. 2:3-5) Lelo jino, bakalume ba Yehoba bamwingijila mu bukishinka bavula banabakazhi. (Sala. 68:11) Atweba bonse, banabalume nangwa banabakazhi, tuji mwingilo ye twafwainwa kwingila mu kipwilo. Mutwe walondelapo ukamba pa byo twakonsha kwingila bulongo mwingilo wetu mu kipwilo.