1-2. (a) Mambo ka bantu bavula lelo jino o kibakatezha kuketekela bantangi? (b) Ñanyi bintu byo tusakufunda mu uno mutwe?

 LELO jino bantu bavula kibakatazha bingi kuketekela bantu baji mu buntangi. Bamona kuba’mba makafulumende ne mizhilo bizhikijila banonshi ne bantu baji na bulume, bino kechi bakwasha bayanji ne. Baibolo walumbulula bulongo amba: “Bantu . . . balama bantu bakwabo na kwibayanjisha.” (Sapwi. 8:9) Kikwabo, bantangi ba bupopweshi bamo boba bintu byatama bingi byalengela bantu bamo kubula kuketekela mwi Lesa. Onkao mambo, inge muntu waswa kufunda Baibolo ne atweba, twafwainwa kumukwasha kuketekela mwi Yehoba ne bantu bo atongola bamwimenako pano pa ntanda.

² Pano bino, bantu bo tufunjisha Baibolo kechi bo bonkatu bafwainwa kuketekela mwi Yehoba ne mu jibumba janji ne. Nangwatu atweba twaingijila Yehoba pa myaka yavula, twafwainwa kutwajijila kwikala na lwitabilo kuba’mba Yehoba kimye kyonse uba byaoloka. Bimye bimo, pakonsha kumweka kintu kyakonsha kweseka luketekelo lwetu mwi Yehoba. Mu mutwe, tusakwisamba mbaji isatu lwitabilo lwetu mo lwakonsha kwesekwa: (1) inge tubena kutanga mashimikila amo a mu Baibolo, (2) inge jibumba ja Yehoba jitubuula kuba bintu bimo, ne (3) inge tukapite mu makatazho kulutwe.

3. Mashimikila amo a mu Baibolo akonsha kweseka byepi luketekelo lwetu mwi Yehoba?

 ³ Pa kutanga Mambo a Lesa, twakonsha kwikala na mepuzho pa ene mambo Yehoba o aubijile bintu bimo na bantu  bamo ne pa bintu byo afuukula. Nabiji mu buku wa Kubala, tutanga kuba’mba Yehoba wazhachishe mwina Isalela umo kuba’mba wafwainwe kufwa na mambo a kutola nkunyi pa juba ja Sabado. Mu buku wa bubiji wa Samwela, tufunda kuba’mba byo papichile myaka yavula, Yehoba walekejileko mambo Mfumu Davida byo aubile bukende ne kwipayañana. (Bala. 15:32, 35; 2 Sam. 12:9, 13) Twakonsha kwiipuzha’mba, ‘Mambo ka Yehoba o alekejileko mambo Davida a kwipayañana ne bukende bino awa mwanamulume mukwabo wamuzhachishe kuba’mba wafwainwe kufwa na mambo amweka nobe kechi abayile ne?’ Pa kuba’mba tukumbule buno bwipuzho, twafwainwa kulanguluka pa bintu bisatu byo twafwainwa kuvulukanga kimye kyo tubena kutanga Baibolo.

4. Byambo biji pa Ntendekelo 18:20, 21 ne Mpitulukilo ya mu Mizhilo 10:17 bikosesha byepi luketekelo lwetu mu bintu bifuukula Yehoba?

⁴ Baibolo bimye bimo kechi ulumbulula bishinka byonse pa kintu kyamwekele ne. Pe Davida, twayuka kuba’mba walapijile kufuma panshi ya muchima wanji. (Sala. 51:2-4) Nga awa mwanamulume walajile muzhilo wa Sabado wajinga muntu wa mutundu ka? Nanchi walapijile pa kintu kyo aubile nyi? Abya walajilepo mizhilo ya Yehoba kunyuma nyi? Nanchi walengulwilepo nangwa kukana lujimuno kunyuma nyi? Baibolo kechi waambapo ne. Nangwa byonkabyo, twayuka kino: Yehoba kechi ‘uba byatama’ ne. (Mpitu. 32:4) Ufuukula bintu kwesakana na bishinka byonse, kechi ulondela byamba bantu, misalululo, nangwa bintu bikwabo bilengela bantu kukankalwa kuchiba bulongo mambo ne. (Tangai Ntendekelo 18:20, 21; Mpitulukilo ya mu Mizhilo 10:17.) Inge twafunda byavula pe Yehoba ne malamuna anji, tukaketekela mashinda mo obila bintu. Nangwatu inge pa kutanga Baibolo twaikala na mepuzho o twakonsha kukankalwa kukumbula pa kino kimye, twayuka kuba’mba Lesa wetu “waoloka mu mashinda anji onse.”—Sala. 145:17.

5. Bumbulwa kulumbuluka bulengela milanguluko yetu kwikala byepi? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “ Bumbulwa Kulumbuluka Bwitulengela Kubula Kuyuka Bunchibamambo Bwaoloka.”)

⁵ Na mambo a bumbulwa kulumbuluka, javula kechi tufuukula bintu bulongo ne. Lesa witulengele mu kipasha kyanji, onkao mambo, tukebesha bantu kwibachibila mambo monka  mo aolokela. (Nte. 1:26) Bino na mambo a kuba’mba twibambulwa kulumbuluka, twakonsha kumwena bintu mu jishinda jingi, nangwatu inge tubena kulanguluka’mba tuji na bishinka byonse. Vulukai Yona byo kyamufichile ku muchima kimye Yehoba kyo afuukwilepo kubila lusa bantu ba mu Ninevwa. (Yona 3:10–4:1) Bino langulukai pa kyamwekele na mambo a kuba’mba Yehoba wibobijile lusa. Bena Ninevwa kukila pa 120,000 balapijile bapulukile. Onkao mambo, Yona ye wafwainwe kupimpula milanguluko yanji.

6. Mambo ka Yehoba o afwainwa kubujila kwitulumbulwila ene mambo o afuukwilapo kuba bintu byo oba?

⁶ Yehoba kechi ukebewa kulumbulwila bantu ene mambo o afuukwila kuba bintu byo oba ne. Kya kine, Yehoba kala waswishanga bakalume banji kwamba milanguluko yabo pa bintu bimo byo afuukwilepo kuba nangwa byo akebelenga kuba. (Nte. 18:25; Yona 4:2, 3) Kabiji bimye bimo walumbulwile ene mambo o afuukwijilepo kuba bintu bimo. (Yona 4:10, 11) Pano bino, Yehoba kechi wafwainwa kwitulumbulwila kimulengela kufuukula bintu byo afuukula kuba ne. Na mambo a kuba’mba ye Mulenga wetu, atweba kechi tuji na luusa lwa kumubuula bya kuba bintu ne.—Isa. 40:13, 14; 55:9.

7. Ñanyi kintu kyakonsha kwitukatazha, kabiji mambo ka?

⁷ Kechi tuzhinauka kuba’mba Yehoba kimye kyonse uba bintu byaoloka ne. Bino kyakonsha kwitukatazha kuketekela mu bantu bo atongola kwitutangijila. Twakonsha kuzhinaukanga bintu bitubuula boba bo apa luusa lwa kutangijila mu jibumba janji inge kya kuba bintu byo babena kwitubuula byafuma kwi Yehoba nangwa milanguluko yabotu. Kyamweka ino yo milanguluko yajinga na bantu bamo mu kimye kyanembejilwengamo Baibolo. Langulukai pa bintu bisatu byo twaambapo mu  jifuka 3. Mulongo wa yewa muntu walajile muzhilo wa Sabado wakonsheshe kulanguluka’mba kampe Mosesa kechi waipwizhe Yehoba pa kuchiba mambo ne. Kabiji mulunda wa kwa Uliya mwina Hiti wajinga na mukazhi waubile bukende ne Davida, wakonsheshe kulanguluka’mba Davida waingijishe kifulo kyanji kya bufumu pa kuba’mba babule kumwipaya. Kishinka ke kya kuba’mba kechi twakonsha kwamba’mba twaketekela mwi Yehoba bino saka twabula kuketekela bantu bamwimenako pano pa ntanda, bantu aye mwine Yehoba bo aketekela ne.

8. Ñanyi kwipasha kuji pa bintu byamwekele byanembwa pa Byubilo 16:4, 5 ne bingila kipwilo kya bwina Kilishitu ano moba?

⁸ Lelo jino, Yehoba ubena kutangijila lubaji lwa pano pa ntanda lwa jibumba janji kwingijisha “kalume wa kishinka kabiji wa maana.” (Mat. 24:45) Byonka byajinga jibumba jatangijilanga mu kimye kya bena Kilishitu batanshi, uno kalume utangijila bantu ba Lesa mwaya ntanda yonse ne kupana mikambizho ku bakulumpe mu kipwilo. (Tangai Byubilo 16:4, 5.) Bakulumpe mu kipwilo balondela ino mikambizho mu bipwilo. Tumwesha’mba twaketekela jishinda Yehoba jo obilamo bintu inge ke tukookele mikambizho ifuma ku jibumba janji ne ku bakulumpe mu kipwilo.

9. Ñanyi bimye po kyakonsha kukatazha kukookela byafuukula bakulumpe mu kipwilo, kabiji mambo ka?

⁹ Bimye bimo, kyakonsha kwitukatazha kulondela byafuukulapo bakulumpe mu kipwilo. Nabiji mu myaka ya kulutwe kuno, kwaubiwa lupumpi ku bipwilo byavula ne myanzo. Bimye bimo, bakulumpe mu kipwilo babuula basapwishi kuvilukila mu bipwilo bikwabo pa kuba’mba bengijishenga bulongo Mazubo a Bufumu. Inge betubuula kuya mu kipwilo kyalengwa katataka, kyakonsha kwitukatazha kusha balunda ne kisemi kyetu. Nanchi Lesa ye  ubuula bakulumpe mu kipwilo mazhina a basapwishi bafwainwa kuya mu kipwilo kikwabo nyi? Ine. Kino kyakonsha kwitulengela kukeba kukana kulondela byo betubuula. Bino Yehoba waswisha bakulumpe mu kipwilo kufuukula bintu bya uno mutundu mambo wibaketekela, ne atweba twafwainwa kwibaketekela. *

10. Kwesakana na byaamba Bahebelu 13:17, mambo ka o twafwainwa kukookelanga bakulumpe mu kipwilo?

¹⁰ Mambo ka o twafwainwa kukookela bifuukula bakulumpe mu kipwilo nangwa kya kuba kechi twibitemwa ne? Mambo inge twauba bino, tulamawizha buumo bwa bantu ba Lesa. (Efi. 4:2, 3) Kipwilo kikosa inge bonse ke banekenene bifuukula jibumba ja bakulumpe. (Tangai Bahebelu 13:17.) Kyakilamo kunema, tumwesha Yehoba amba twamuketekela inge ke tukookele bantu bo aketekela bo apa mwingilo wa kwitutangijila.—Byu. 20:28.

11. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kuketekela lutangijilo lwa bakulumpe mu kipwilo?

¹¹ Twakonsha kuketekela mikambizho ifuma ku bakulumpe mu kipwilo inge ke tuvuluke kuba’mba balomba mupashi wazhila kimye kyo babena kwisamba pa bintu byakunza kipwilo. Kabiji besamba pa mafunde a mu Baibolo ne mikambizho ifuma ku jibumba ja Yehoba. Kintu kyo bakebesha ke kusangajika muchima wa Yehoba ne kutangijila bulongo bantu banji. Bano banabalume ba kishinka bayuka kuba’mba bakatotolola kwi Lesa pa jishinda jo balaminamo bantu banji. (1 Pe. 5:2, 3) Langulukai pa kino kishinka: Mu ino ntanda muji mabano na mambo a bikoba, bupopweshi, ne bya bumulwila ntanda, bantu ba Yehoba bapopwela Lesa umo wa kine mu mutende saka bakwatankana. Kino kyubiwa na mambo a kuba’mba Yehoba ubena kupesha jibumba janji.

12. Ñanyi bintu bimo bakulumpe mu kipwilo byo balangulukapo pa kuba’mba bayuke inge muntu walapila?

¹² Yehoba wapa bakulumpe mu kipwilo mwingilo wanema bingi wa kulamawizha butooto bwa kipwilo. Mwina Kilishitu inge walenga mambo akatampe, Yehoba ukeba kuba’mba bakulumpe mu kipwilo bafuukulepo inge awo muntu wakonsha kutwajijila kwikala mu kipwilo nangwa ne. Bintu bimo byo bafwainwa kulangulukapo ke kumona inge kya kuba awo muntu walapila kya kine. Wakonsha kwamba’mba walapila, bino nanchi washikwa kintu kyatama kyo aubile nyi? Abya wamwesha’mba kechi ukabwezhapo kulenga oo mambo jikwabo nenyi? Inge kupwanañana kubi ko kwamulengejile kulenga mambo, nanchi wafuukulapo kuleka kupwanañana na bobo bantu nyi? Bakulumpe mu kipwilo balangulukapo bulongo pa bishinka kwesakana na byaamba Binembelo, ne kulanguluka pa ndengamambo byo abena kumvwa ku muchima pa kintu kyo aubile. Apa bino bafuukulapo inge wakonsha kutwajijila kwikala mu kipwilo. Bimye bimo, ndengamambo bafwainwa kumupanga mu kipwilo.—1 Ko. 5:11-13.

13. Ñanyi kintu kyakonsha kumweka inge mulunda netu nangwa mulongo wetu bamupanga mu kipwilo?

¹³ Ñanyi bintu byakonsha kweseka luketekelo lwetu mu bakulumpe mu kipwilo? Inge muntu ye bapanga mu kipwilo kechi mulunda netu nangwa mulongo wetu ne, kyapeela bingi kuswa byafuukula bakulumpe mu kipwilo. Bino milanguluko yetu yakonsha kupusanako inge muntu ye bapanga mu kipwilo wajinga mulunda netu nangwa mulongo wetu. Twakonsha kulanguluka’mba kampe bakulumpe mu kipwilo kechi bapitulukile mu bishinka byonse ne, nangwa kuzhinauka inge mo bachibijile mambo mo mwafwainwe kuchibila Yehoba. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kwikala na milanguluko yawama pa byafuukula bakulumpe mu kipwilo?

14. Ki ka kyakonsha kwitukwasha inge bakulumpe mu kipwilo bafuukulapo kupanga mu kipwilo mulunda netu nangwa mulongo wetu?

 ¹⁴ Twafwainwa kuvulukanga kuba’mba kupanga muntu mu kipwilo ke lunengezho lwa Yehoba kabiji kukwasha kipwilo, ne ndengamambo naye wakonsha kumwenamo. Inge ndengamambo wabula kulapila bamuleka kuba’mba atwajijile kwikala mu kipwilo, byubilo byanji byakonsha kusambukila ne bakwabo. (Nga. 5:9) Kikwabo, kechi wakonsha kuyuka’mba walengele mambo akatampe ne, kabiji kechi wakonsha kupimpula ndangulukilo yanji ne byubilo byanji kuba’mba atalwenga bulongo kwi Yehoba ne. (Sapwi. 8:11) Twafwainwa kuyuka kuba’mba inge muntu bamupanga mu kipwilo, ko kuba’mba bakulumpe bapitulukilemo bingi bulongo mu oo mambo. Mambo bayuka kuba’mba byonkatu byajinga mitonyi mu kimye kya bena Isalela, ‘kechi bemenako muntu ne, bino bemenako Yehoba.’—2 Moba 19:6, 7.

15. Mambo ka o twafwainwa kukizhamo kuketekela mikambizho ya Yehoba luno?

¹⁵ Mpelo ya buno bwikalo byo yafwenya kala pepi, twafwainwa kukizhamo kuketekela jishinda Yehoba jo obilamo bintu. Mambo ka? Mambo mu kimye kya malwa akatampe, baketubuulanga bintu bikamwekanga nobe kechi byayilamo ne, nangwa nobe kechi byakonsha kwingila ne. Kechi tukomvwa jiwi ja Yehoba na kwamba ne atweba ne. Uketubuulanga bya kuba kupichila mu bantu bo atongola bamwimenako. Kino kechi kikekala kimye kya kukankazhama nangwa kuzhinauka ne kwiipuzha’mba, ‘Bino abye byo babena kwamba byafuma kwi Yehoba nyi, inyi milangulukotu ya balongo babena kwitutangijila?’ ine. Nanchi mukaketekela mwi Yehoba ne jibumba janji pa kikye kimye kyanema nyi? Mukumbu waimena pa byo mumona mikambizho ifuma ku jibumba ja Lesa lelo jino. Inge mwaketekela mikambizho yo tutambula lelo jino, mukakonsha kuketekela ne mikambizho yo tukatambulanga mu kimye kya malwa akatampe.—Luka 16:10.

16. Luketekelo lwetu mwi Yehoba lukesekwa byepi kulutwe?

¹⁶ Kuji ne kintu kikwabo kyo twafwainwa kulangulukapo. Kino kintu ke bunchibamambo bwa Yehoba ku mpelo ya buno bwikalo. Pa kino kimye, tukiji na luketekelo lwa kuba’mba bantu bavula babula kwingijila Yehoba, kubikapotu ne balongo betu, bakafuukulapo kwingijila Lesa mpelo saka ikyangye kufika. Bino pa Amagedonyi, Yehoba ye ukebachibila mambo kwingijisha Yesu. (Mat. 25:31-33; 2 Tesa. 1:7-9) Atweba kechi yetu tukafuukula bantu Yehoba  bo akobila lusa ne bo akabula kubila lusa ne. (Mat. 25:34, 41, 46) Abya tukaketekela mu bunchibamambo bwa Yehoba nyi, inyi tukaleka kumwingijila na mambo a kuba’mba kechi tukaswa mo akachibila mambo ne? Kwambatu kine, twafwainwa kuketekela mwi Yehoba luno pa kuba’mba kiketupelele kumuketekela kulutwe.

17. Tukamwenamo byepi mu bunchibamambo bwa Yehoba ku mpelo ya buno bwikalo?

¹⁷ Fwanyikizhai byo tukomvwanga ku muchima mu ntanda ipya ya Lesa byo tukamona bintu bikafuma mu bunchibamambo bwa Yehoba. Bupopweshi bwa bubela bakebuzhiya, kubikapotu ne bipamo bya busulu ne bya bumulwila ntanda byamanyika bantu pa kimye kyabaya ne kwibaletela malwa akabotoka. Kechi kukekala kukolwa, kukota, nangwa kufwisha batemwe betu ne. Satana ne bandemona banji bakebakasa pa myaka kiumbi. Bintu byonse byatama byaubiwa na mambo a bunsatuki bwabo kechi bikekalako jibiji ne. (Lum. 20:2, 3) Kiketuletela bingi lusekelo pa kuyuka kuba’mba twaketekejile jishinda Yehoba jo obilamo bintu.

18. Tubena kufunjilako ka ku bintu byaubile bena Isalela byanembwa pa Kubala 11:4-6 ne 21:5?

¹⁸ Abya mu ntanda ipya ya Lesa tukapitanga mu makatazho akakonsha kubika luketekelo lwetu mwi Yehoba mu lweseko nyi? Langulukai pa kyamwekejile bena Isalela byo bebafumishe mu buzha mu Ijipita. Bamo batendekele kujilakana kuba’mba bavulukilenga kajo ko bajanga, kabiji bashikilwe manna ebapelenga Yehoba. (Tangai Kubala 11:4-6; 21:5.) Nanchi ne atweba yo milanguluko yo tukekala nayo kimye malwa akatampe kyo akapwa nyi? Kechi twayuka bikekala mwingilo wa kuwamisha ntanda ne kwiyalula ke paladisa ne. Kyamweka uno mwingilo ukabaya bingi kabiji kimye kitanshi bwikalo kechi bukapeela ne. Abya tukejizhanyanga pa bintu biketupanga Yehoba pa kyo kya kimye nyi? Kishinka ke kino: Inge tusanta pa bintu bitunengezhezha Yehoba luno kiketupeelela kumusanchila pa bintu byo aketunengezhezhanga pa kyo kya kimye.

19. Mwakonsha kuchibawizha byepi bishinka bikatampe byo twafunda mu uno mutwe?

¹⁹ Yehoba kimye kyonse uba byaoloka. Twafwainwa kushiinwa pa kino. Kabiji twafwainwa kuketekela boba Yehoba bo apa mwingilo wa kwitubuula mikambizho yanji. Vulukainga kimye kyonse byambo byaambile Yehoba kupichila mwi ngauzhi Isaya amba: “Mukekala na bulume inge mwatekanya ne kunketekela.”—Isa. 30:15.