1. Yehoba umona byepi bumi bwetu?

 FWANYIKIZHAI kuba’mba mulunda nenu wimupa kipikichala kya kala pano bino kyawama bingi. Nangwa kya kuba kyashishipela pamo pamo ne kusanaika kyakonsha kupotwa na mali avula bingi. Kine mwakonsha kwikinemeka ne kwikizhikijila. Ne Yehoba naye witupa bupe bwanema. Buno bupe ke bumi. Yehoba wamwesheshe’mba wanemeka bingi bumi bwetu byo apaine Mwananji kwikala bukuzhi bwa kwitukuula.—Yoa. 3:16.

2. Kwesakana na byambo biji pa 2 Kolinda 7:1, ñanyi bintu Yehoba byo akeba’mba atweba tubenga?

² Yehoba ye Nsulo ya bumi. (Sala. 36:9) Mutumwa Paulo naye waitabijile kino. Waambile’mba: “Aye ye ulengela’mba twikale na bumi ne kwenda.” (Byu. 17:25, 28) Onkao mambo, twakonsha kwamba’mba ke bupe bwitupa Lesa. Witutemwa kabiji witupa bintu byonse bilengela’mba tutwajijile kwikala na bumi. (Byu. 14:15-17) Bino Yehoba kechi uba bya kukumya pa kuba’mba tutwajijile kwikala na bumi ne. Pakuba ukeba atweba kubanga bintu byakonsha kwitulengela kutwajijila kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama ne kutwajijila kumwingijila. (Tangai 2 Kolinda 7:1.) Ñanyi bintu byakonsha kwitulengela kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama ne kwitulengela kutwajijila kwikala na bumi, kabiji twakonsha kuba byepi bino?

3. Mambo ka o twafwainwa kubilanga bintu byakonsha kwitulengela kubula kukolwa?

³ Kintu kimo kyakonsha kwitulengela kutwajijila kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama ke kwingijila Yehoba na muchima yense. (Mako 12:30) Tukebesha bingi kulambula “mibiji [yetu] kwikala kitapisho kyumi, kyazhila, kyaitabilwa kwi Lesa.” Onkao mambo, kechi tuba bintu byo twayuka’mba biketulengela kukolwa ne. (Loma 12:1) Nangwa kya kuba twibikeko kuba bintu byawama, kechi kilumbulula’mba kechi tukakolwapo ne. Bino twafwainwa kwibikangako kuba bintu byawama mambo kuba bino  kumwesha’mba tubena kusanchila Shetu wa mwiulu pa bumi bo etupa.

4. Ñanyi kintu Mfumu Davida kyo akebelenga kuba?

⁴ Mfumu Davida walumbulwile ene mambo o twafwainwa kunemekelanga bumi bwitupa Lesa. Wanembele’mba: “Ñanyi buwame bukafuma mu lufu lwami, inge natwela mu kimbo? Nanchi lukungu lukemutota nyi? Abya lukamba pa bukishinka bwenu nyi?” (Sala. 30:9) Kyamweka Davida wanembele bino byambo saka kwashalatu moba acheche kufwa. Bino watwajijile kwikala na bumi ne butuntulu bwa mubiji bwawama pa kuba’mba atwajijile kwingijila Yehoba. Ne atweba bonse byo byo tukeba kubanga.

5. Ñanyi bintu byo twakonsha kuba nangwatu inge twakolwa nangwa inge twakota?

⁵ Umvwe twakolwa nangwa twakota kechi twakonsha kwingila byonka byo twaingila kala ne. Kino kyakonsha kwitulefula ne kwitulengela kumvwa bulanda. Bino twafwainwa kwibikangako kubula kuba bintu byakonsha kwitulengela kukolwa. Nangwa byonkabyo, twafwainwa kwibikangako kulamawizha bumi bwetu. Mambo ka? Mambo twakonsha kutota Yehoba nangwatu inge twakolwa nangwa twakota byonkatu byaubile Mfumu Davida. Kitutekenesha bingi kuyuka kuba’mba Lesa witunemeka nangwa twakolwa nangwa inge twakota. (Mat. 10:29-31) Ukebesha bingi kwitusangula nangwa inge twafwa. (Yoba 14:14, 15) Onkao mambo, kimye kyo tuji bomi, twafwainwa kwibikako kuzhikijila butuntulu bwetu bwa mubiji ne bumi bwetu.

6. Umvwe tubena kuja nangwa tubena kutoma, Yehoba ukeba atweba kuba ka?

⁶ Nangwa kya kuba Baibolo kechi buku waamba pa bya kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama nangwa kajo ko twafwainwa kujanga ne, witubuula byavula pe Yehoba byo alanguluka pa bino bintu. Witubuula kwizhikijila ku “bintu byatama” byakonsha konauna mubiji wetu. (Sapwi. 11:10) Baibolo witubuula’mba kechi twafwainwa kukizhamo kutoma maalwa nangwa kukizhamo kuja ne. (Maana 23:20) Umvwe tubena kuja nangwa kutoma, Yehoba ukeba atweba kwikala na kyubilo kya kwikanya ne kufuukula bintu bulongo.—1 Ko. 6:12; 9:25.

7. Byambo biji pa Byambo bya Maana 2:11 byakonsha kwitukwasha byepi kufuukula bulongo bintu byakonsha kwitulengela kwikala na butuntulu bwa mubiji bwawama?

⁷ Umvwe ketufuukule bulongo bintu, tumwesha’mba tumusanchila Yehoba pa kwitupa bumi. (Sala. 119:99, 100; tangai Byambo bya Maana 2:11.) Twafwainwa kusalanga bulongo kajo ko twafwainwa kuja. Umvwe paji kajo kamo ko twatemwa bino ketulengela kukolwa, kyawama kubula kwikaja. Kabiji twafwainwa kwikalangako na kimye kyabaya kya kulaala, kukayangako makayo akosesha mubiji ne kwikala na butooto.

8. Baibolo witufunjisha ñanyi bintu bimwesha’mba Yehoba ukeba bumi bwetu kuzhikijilwa?

⁸ Yehoba wapele bena Isalela Mizhilo ya bintu byo bafwainwe kuba inge babena kushimika nzubo nangwa inge babena kwingila pa kuba’mba bezhikijile ku bintu byakonsheshe kwibaletela mapuso. (Lupu. 21:28, 29; Mpitu. 22:8) Umvwe muntu umo waipaya mukwabo kya mapuso bafwainwe kumubapo kintu kimo. (Mpitu. 19:4, 5) Kabiji mizhilo yaambile kuba’mba inge bantu bakozha mwana uji munda mwainanji bafwainwa kwibapamo mambo. (Lupu. 21:22, 23) Binembelo byaambatu patooka kuba’mba twafwainwa kuchinuzhuka kuba bintu bileta mapuso.

9. Ñanyi bintu bileta mapuso byo twafwainwa kubula kuba? (Monai ne bipikichala.)

⁹ Umvwe saka twizhikijila ku nzubo ne ku  nkito, tumwesha’mba tusanta pa bumi bwitupa Lesa. Inge tukeba kwela bintu byatwa, biji na bulembe nangwa muchi, twakonsha kwibyela ko byafwainwa kubula kuleta mapuso. Kabiji twafwainwa kumona’mba baana kechi batuluka bino bintu ne. Umvwe twabanza mujilo, twatekapo mema nangwa tubena kwingijisha bintu bikwabo bya malaichi twafwainwa kwikala ponka. Kabiji kechi twafwainwa kwendesha motoka inge twapendwa, twatoma muchi wafwainwa kwituletela kinshetela nangwa umvwe tubena kukunuka ne. Kechi twafwainwa kwingijisha foni saka tubena kwendesha motoka ne.

10. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuba bya malwa saka bikyangye kumweka ne kimye bya malwa kyo byamweka?

¹⁰ Kimye kimo kechi twakonsha kulengela kya malwa kimo kubula kumweka nabiji bya malwa biyakotu bine, myalo ne milukuchi ne. Nangwa byonkabyo, umvwe bintu bya uno mutundu byamweka, twakonsha kwizhikijila nangwa kupuluka bino bya malwa inge twakookela mizhilo nabiji kafulumende inge witubuula kufuma mu mpunzha. (Loma 13:1, 5-7) Kabiji twakonsha kwinengezhezha jimo ku bya malwa. Onkao mambo, twafwainwa kumvwina mikambizho ibena  kwitubuula kafulumende yakonsha kwitukwasha kuyukila jimo bya kuba. Kimo kimye twakonsha kunengezhezha jimo bintu nabiji mema, kajo kabula kubola bukiji ne muchi.

11. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuba inge kwaikala kikola kisambukilañana?

¹¹ Twakonsha kuba byepi inge ku mpunzha ko twikala kwaikala mwalo usambukilañana? Pa kuba’mba twizhikijile, twafwainwa kulondela bibena kwamba kafulumende nabiji kowa ku maboko, kubula kwimena pepi na bakwetu, kuvwala twa kuzhika pa kanwa ne pa myona ne kwikala kwa bunke inge twakolwa. Umvwe twauba bino bintu tumwesha’mba tubena kusanchila Lesa pa bumi bo etupa.

12. Jifunde jiji pa Byambo bya Maana 14:15 jitukwasha byepi kuyuka byambo byo twafwainwa kutelekako inge kwamweka bya malwa?

¹² Mu kimye kya bya malwa, kimo kimye balunda netu nangwa bo twikala nabo kinkalankulo bakonsha kwitubuulapo bintu bimo byabula bya kine nangwa twakonsha kumvwa bino byambo bya bubela pa TV, pa waileshi nangwa pa intaneti. Twafwainwa kulondela byambo bibena kwitubuula kafulumende ne badokotala, kechi kwikala ba “kitabilambijinga” ne. (Tangai Byambo bya Maana 14:15.) Jibumba Jitangijila ne maofweshi a musampi nabo bebikako bingi kuyuka bishinka saka bakyangye kubuula bipwilo byo bafwainwa kuba pa kupwila ne pa kusapwila. (Hebe. 13:17) Twizhikijila nangwa kuzhikijila bakwetu ku bya malwa inge twalondela byo babena kwitubuula. Kabiji inge twauba bino tukwasha bakwetu kubula kulanguluka byatama pa Bakamonyi ba kwa Yehoba.—1 Pe. 2:12.

13. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuba bimwesha’mba tukookela muzhilo wa Yehoba waamba pa mashi?

¹³ Bantu bavula bayuka kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba baitabila’mba mashi azhila. Umvwe twakaana kwitubika mashi nangwatu inge mashi akepa bingi, tukookela muzhilo wa Yehoba waamba pa mashi. (Byu. 15:28, 29) Nangwa byonkabyo, kino kechi kulumbulula’mba tukebesha bingi kufwa ne. Twanemeka bumi bwitupa Lesa. Onkao mambo, tukeba bukwasho ku badokotala baswa kwitubuka kwa kubula kwitubikamo mashi.

14. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuba pa kuba’mba kechi twikozha kya kuba betutwala ku kipatela ne?

¹⁴ Umvwe twalondela bintu byo twisambapo mu uno mutwe byakonsha kwitukwasha kuzhikijila bumi twakonsha kuchinuzhuka mashinda a kubukilwamo avwangamo mashi. Kabiji inge twaikala na butuntulu bwa mubiji bwawama tukakosa bukiji kikatakata umvwe twaswa kwitutumbula. Umvwe twizhikijila ku bintu byakonsha kuleta mapuso ku nzubo nangwa ku nkito ne kulondela mizhilo ya pa mukwakwa kechi tukekozha kya kuba betutwala ku kipatela ne.

15. (a) Mambo ka o kyanemena kwendelanga kimye kyonse na kikachi kya mizhilo ya kwitwimenako ku kipatela? (Monai ne kipikichala.) (b) Byonka byo bamwesha mu vidyo, ñanyi mashinda o twafwainwa kufuukulapo pa bya kwingijisha mashi?

¹⁵ Na mambo a kuba’mba twanemeka bumi tunemba kikachi kya mizhilo ya kwitwimenako ku kipatela ne kwenda nakyo jonse. b Tunemba kino kikachi kulumbulula kuba’mba kechi tukeba kwitubikamo mashi pa kwitubuka ne, ne kulumbulula mashinda amo o twakonsha kuswa kwitubukilamo. Nanchi mwanemba kino kikachi nyi? Umvwe mukeba kunemba kino kikachi nangwa kupimpulako pamo nembai lonka luno. Kunemba byo tukeba kwitubuka kuketukwasha kutaana bukiji jishinda ja kubukilwamo jawama. Mambo kechi tukataya kimye kyabaya na badokotala kya kwisamba pa bya kwitubuka ne. Kabiji tukakwasha badokotala kubula kwitubikamo mashi pa kwitubuka nangwa kwitupa muchi wakonsha kwitulengela kukolwa bingi. c

16. Ñanyi bintu byo mwafwainwa kuba inge kechi mwayuka bya kunemba kikachi kya mizhilo ya kwimwimenako ku kipatela ne?

 ¹⁶ Bonse twakonsha kutanwa mu mapuso nangwa kukolwa kechi na mambo a butuntulu bwa mubiji wetu nangwa na mambo a kuba twibanyike ne. (Sapwi. 9:11) Onkao mambo, kyanema bingi kunemba kikachi kya mizhilo ya kwitwimenako ku kipatela. Umvwe kechi mwayuka bya kunemba kino kikachi ne, ipuzhai bakulumpe mu kipwilo pa kuba’mba bemubuule bya kuba. Bakemukwasha kuyuka byo mwakonsha kunemba kino kikachi. Pano bino, kechi bakemufuukwilako byo mwakonsha kunembapo ne. Mwakonsha kwifuukwila bya kunembapo. (Nga. 6:4, 5) Nangwa byonkabyo, bakonsha kwimukwasha kumvwisha byo mwakonsha kunembapo ne kwimukwasha inge mwanemba kino kikachi.

17. Twakonsha kumwesha byepi amba twakooka muchima inge tubena kufuukula bya kuba pa butuntulu bwa mubiji?

¹⁷ Byo twafunda mu Baibolo bitukwasha kufuukula bulongo pa mambo a butuntulu bwetu bwa mubiji ne mashinda a kubukilwamo. (Byu. 24:16; 1 Timo. 3:9) Umvwe tukeba kufuukulapo bintu bimo ne kukeba kwisamba na bakwetu pa bino bintu, twafwainwa kuvulukanga byambo biji pa Filipai 4:5 bya kuba’mba: “Kukooka  muchima kwenu kuyukanyikwe ku bantu bonse.” Umvwe twakooka muchima kechi tukizhamo kwakamwa pa mambo a butuntulu bwetu bwa mubiji ne. Kechi tukeba kukanjikizha bakwetu kulondela byo twafuukulapo pa mambo a butuntulu bwa mubiji ne. Twatemwa balongo ne banyenga ne kwibanemeka nangwa kya kuba byo bakonsha kufuukulapo byapusana na byo twafuukulapo.—Loma 14:10-12.

18. Twakonsha kumwesha byepi amba tusanchila Lesa pa bumi bo etupa?

¹⁸ Tumwesha’mba tusanchila bingi Yehoba Nsulo ya bumi, umvwe saka tuzhikijila bumi bwetu ne kumwingijila na muchima yense. (Lum. 4:11) Luno, tukolwa nangwa kufikilwa na bya malwa. Pano bino Mulenga wetu kechi byo akebelenga’mba twikalenga ne. Katatakatu aketulengele kwikala myaka ne myaka kwa kubula misongo ne lufu. (Lum. 21:4) Pa kino kimye, kyawama bingi kwikala na bumi ne kwingijila Shetu Lesa witutemwa aye Yehoba.