1. Ñanyi bintu bimwesha’mba Yesu wanemekele Binembelo?

 FWANYIKIZHAI byo kyajinga kuteleka ku byafunjishanga Yesu. Yesu javula watongwelenga Binembelo Byazhila byo ayukile. Yesu waingijishe Binembelo mu byambo bitanshi byo aambile kufuma kimye kyo abatizhiwe ne byapeleleko saka akyangye kufwa. b (Mpitu. 8:3; Sala. 31:5; Luka 4:4; 23:46) Kabiji pa myaka isatu ne kichika yo aingijile mwingilo wanji, Yesu javula watanganga Binembelo, kwambapo ne kwibilumbulula.—Mat. 5:17, 18, 21, 22, 27, 28; Luka 4:16-20.

2. Ñanyi bintu byakwashishe Yesu kuyuka Binembelo kimye kyo akomenenga? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)

² Yesu saka akyangye kutatula mwingilo wanji, watanganga ne kumvwa Mambo a Lesa javula. Kwa kubula ne kuzhinaukatu ne, pa nzubo waumvwanga Maliya ne Yosefwa saka bengijisha Binembelo mu misambo yabo mu kisemi. c (Mpitu. 6:6, 7) Twakonsha kushiinwa’mba pa juba ja Sabado wayanga kimye kyonse mu nshinagoga na kisemi. (Luka 4:16) Akwa watelekelenga byo batangilenga Binembelo. Mu kuya kwa moba, Yesu wafunjile kutanga mwine Binembelo Byazhila. Onkao mambo, Yesu wayukile Binembelo kabiji wibitemenwe ne kwibingijisha mu byonse byo aubilenga. Vulukai kyamwekele mu nzubo ya Lesa Yesu byo ajingatu na myaka 12. Bafunjishi bayukile bingi Mizhilo ya Mosesa bakuminye “bingi maana [a kwa Yesu] ne mikumbu yanji.”—Luka 2:46, 47, 52.

3. Ñanyi bintu byo tusakwisambapo mu uno mutwe?

³ Ne atweba twakonsha kuyuka ne kutemwa Mambo a Lesa inge ketutange Binembelo pa juba pa juba. Pano twakonsha kumwenamo byepi mu byo tutanga? Twakonsha kufunda ku byambo Yesu  byo aambijile bantu bayukile Mizhilo kubikapo ne banembeshi, Bafaliseo ne Basadusea. Bano bantangi ba bupopweshi batanganga Binembelo javula, bino kechi baumvwishanga byo batanganga ne. Yesu waambile bintu bisatu byafwainwe kuba bano banabalume pa kuba’mba bamwenengamo mu Binembelo. Byo ebambijile bisakwitukwasha kuyuka byo twafwainwa kuba pa kuba’mba (1) tumvwishenga byo tutanga, (2) kuyuka mafunjisho ajimo, ne (3) kuswisha Mambo a Lesa kupimpula byubilo byetu.

4. Byambo biji pa Luka 10:25-29 bitufunjishapo ka pa kutanga Mambo a Lesa?

⁴ Tukeba kumvwisha byo tutanga mu Mambo a Lesa. Inge ketubule kumvwisha byo tutanga kechi tukamwenamo ne. Akilangulukai pa byambo byaambile Yesu kimye kyo esambilenga na “muntu umo wayukile bingi Mizhilo.” (Tangai Luka 10:25-29.) Awa mwanamulume byo aipwizhe kintu kyo afwainwe kuba pa kuba’mba akekale na bumi bwa myaka ne myaka, Yesu wamukwashishe kuyuka mukumbu wa mu Mambo a Lesa. Wamushikishe’mba: “Ñanyi bintu byanembwa mu Mizhilo? Utangamo amba ka?” Kino kyalengejile uno mwanamulume kukumbula byonka byaamba Binembelo pa kutemwa Lesa ne kutemwa bakwenu. (Levi 19:18; Mpitu. 6:5) Bino akimonai byambo byalondelapo byo aambile. Waambile’mba: “Nanchi mukwetu ye ñanyi?” Kino kyamwesheshe’mba uno mwanamulume kechi waumvwishishe byo atangile ne. Onkao mambo, kechi wayukile bya kwingijisha bino Binembelo mu bwikalo bwanji ne.

5. Kulomba ne kutanga pachepache kwakubula kupitamotu kapambala kwakonsha kwitukwasha byepi kumvwisha byo tutanga?

⁵ Twakonsha kumvwisha Mambo a Lesa inge twayuka mashinda awama a kutangilamo. Patanshi lombai saka mukyangye kutendeka kutanga. Tukeba Yehoba kwitukwasha kumvwisha Binembelo. Onkao mambo, twafwainwa kumulomba kwitupa mupashi wanji wazhila kuba’mba etukwashe kuta muchima pa byo tubena kutanga. Apa bino mwatendeka kutanga pachepache kabiji kechi mwafwainwa kupitamotu kapambala ne. Kuba bino kukemukwasha kumvwisha byo mubena kutanga. Mwakonsha kumwenamo inge kemutange Baibolo na jiwi ja peulu nangwa kuteleka ku byo batangila jimo ne kulondelamo. Umvwe kemuteleke ku byambo byo batangila jimo ne kulondelamo mu Baibolo wenu mukomvwisha byo mubena kutanga kabiji kechi mukalubamo ne. (Yosh. 1:8) Inge mwapwisha kutanga lombai jibiji kusanchila Yehoba pa bupe bwa Mambo anji ne kuba’mba emukwashe kwingijisha byo mwatanga.

6. Mambo ka kwishikisha mepuzho ne kunemba bishinka o kwakonsha kwimukwashisha kimye kyo mubena kutanga? (Monai ne kipikichala.)

⁶ Kuji mashinda akwabo abiji akonsha kwimukwasha kumvwisha byo mutanga mu Baibolo. Ishikishainga mepuzho pa byo mubena kutanga. Inge mubena kutanga pa jishimikila jimo ishikishai’mba: ‘Bañanyi bo babena kwambapo? Ñanyi ubena kwamba? Ubena kwamba kwi bañanyi kabiji mambo ka? Kwepi kwamwekejile bino bintu kabiji ñanyi kimye?’ Mepuzho a uno mutundu akemukwasha kulangulukapo ne kumvwisha bishinka bikatampe biji mu kinembelo. Kimye kyo mubena kutanga, mwafwainwa kunembangapo bishinka bimo. Kunemba bishinka kukemukwasha kulangulukishapo ne kumvwisha byo mubena kutanga. Kabiji kunemba kukemukwasha kubula kulubamo byo mwatanga. Mwakonsha kunemba mepuzho nabiji o twaambapo, bishinka byo mwakebakeba, bishinka byanema ne byo mukengijisha bishinka byo mwatanga nangwa kunemba byo mubena kumvwa pa bintu byo mwafuma na kutanga. Kunemba bishinka kukemukwasha kumonanga Mambo a Lesa nobe anembejilwetu anweba.

7. Ñanyi kyubilo kyo twafwainwa kwikala nakyo kimye kyo tubena kutanga, kabiji mambo ka? (Mateo 24:15)

 ⁷ Yesu waambile pa kyubilo kyanema kyo twafwainwa kwikala nakyo pa kuba’mba tumvwishenga byo tutanga mu Mambo a Lesa. Kino kyubilo ke milangwe ya kuyuka mwatala bintu byo mubena kutanga. (Tangai Mateo 24:15.) Kino kyalumbulula ka? Kyalumbulula kuyuka mulanguluko umo byo akwatankana na mulanguluko mukwabo ne mo apusena na milanguluko ikwabo ne kulangulukishapo pa kuba’mba mukwatakanye kyo babena kwambapo. Kabiji Yesu wamwesheshe’mba twafwainwa kwikala na milangwe pa kuba’mba tuyuke bintu bibena kumweka bibena kufikizha bungauzhi bwa mu Baibolo. Kabiji twafwainwa kwikala na milangwe pa kuba’mba tumwenengamo mu byonse byo tutanga mu Baibolo.

8. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuba pa kumwesha’mba tubena kwingijisha milangwe pa kutanga?

⁸ Yehoba upa bakalume banji milangwe. Onkao mambo, mwafwainwa kulomba kwi aye kuba’mba emukwashe kwikala na kino kyubilo. (Maana 2:6) Umvwe mwalomba, ñanyi bintu byo mwafwainwa kuba? Mwafwainwa kulangulukishapo bulongo pa byo mubena kutanga ne kumona byo byakwatankana na bikwabo byo mwayuka. Mwakonsha kukebakeba bishinka mu mabuku etu o twingijisha pa kufunda Baibolo nabiji mu buku wa Kukwasha Bakamonyi ba kwa Yehoba Kukebakeba Bishinka. Ano mabuku akemukwasha kuyuka mwatala byambo bya mu Baibolo ne kumona mashinda o mwakonsha kwibingijishishamo mu bwikalo bwenu. (Hebe. 5:14) Umvwe saka mwingijisha milangwe pa kutanga mukomvwishanga mwatala Binembelo.

9. Ñanyi bukine bwanema bwa mu Binembelo bwabujile kwitabila Basadusea?

⁹ Basadusea bayukile bingi bulongo mabuku atanshi atanu a mu Binembelo bya Kihebelu, bino kechi baitabijile mafunjisho anema aji mu ano mabuku anembelwe na lutangijilo lwa mupashi ne. Akilangulukai pa byakumbwile Yesu Basadusea  byo bamwipwizhe pa lusanguko. Wibepwizhe’mba: “Nanchi kechi mwatangapo mu buku wa Mosesa mu jishimikila ja kipupu kya miba, Lesa byo amwambijile’mba: ‘Amiwa yami Lesa wa Abalahama, Lesa wa Izaka kabiji Lesa wa Yakoba nenyi’?” (Mako 12:18, 26) Bwipuzho bwaipwizhe Yesu bumwesha kuba’mba nangwa kya kuba Basadusea batangile jino jishimikila bimye byavula bino kechi baitabijile bukine bwa mu Binembelo bwanema, ko kuba’mba lufunjisho lwa lusanguko ne.—Mako 12:27; Luka 20:38. d

10. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuteshako muchima kimye kyo tubena kutanga?

¹⁰ Ñanyi bintu byo twafwainwa kufunjilako? Inge tubena kutanga, twafwainwa kukeba kuyuka kyepelo nangwa jishimikila ja mu Baibolo byo jibena kwitufunjisha. Kechi twafwainwa kuyukatu bintu byapeela kumvwa ne. Bino twafwainwa kukeba kuyuka ne bukine bukwabo bwanema ne mafunde. Bino bintu biji nobe bya buneme byafyamika mambo kechi byapeela kwibitaana ne.

11. Mwakonsha kwingijisha byepi 2 Timoti 3:16, 17, kutaana mafunjisho anema mu Baibolo?

¹¹ Mwakonsha kutaana byepi mafunjisho anema kimye kyo mubena kutanga Baibolo? Langulukai pa byaamba 2 Timoti 3:16, 17. (Tangai.) Bino byepelo byaamba’mba “Binembelo byonse . . . bikwasha bantu” (1) pa kwibafunjisha, (2) pa kwibakajipila, (3) pa kwibololako, ne (4) pa kwibajimuna. Mwakonsha kumwenamo bino bintu bina ne mu mabuku a mu Baibolo akwabo o mubula kutanga javula. Mwafwainwa kulangulukishapo pa jishimikila jo mubena kutanga pa kuba’mba muyuke byo jibena kwimufunjishapo pe Yehoba, pa kyaswa muchima wanji nangwa pa mafunde a Lesa. Langulukai byo kyakonsha kwimukajipila. Pa kuba’mba mube bino mwafwainwa kulanguluka pa byepelo byo byakonsha kwimukwasha kuyuka miteeto yatama ne kwiikana ne kutwajijila kwikala ba kishinka kwi Yehoba. Langulukai pa byambo byo mwatanga byo byakonsha kwimukwasha kolola bintu nabiji mulanguluko watama kampe waamba muntu mu mwingilo. Kabiji monainga bintu biji mu byepelo byakonsha kwimujimuna ne kwimukwasha kumonanga bintu byonka Yehoba byo ebimona. Umvwe kemuvuluke bino bintu bina kimye kyo mubena kutanga Baibolo mukayuka mafunjisho anema akemukwashanga mu bwikalo bwenu.

12. Mambo ka Yesu o aipwizhe Bafaliseo bwipuzho bwa kuba’mba “Nanchi kechi mwatangapo kala . . . nenyi?”

¹² Kabiji Yesu waipwizhe kuba’mba “Nanchi kechi mwatangapo kala . . . nenyi?” pa kuba’mba asolole milanguluko yatama yajinga na Bafaliseo pa Binembelo. (Mat. 12:1-7) e Pa kimye kimo Bafaliseo baambile’mba baana ba bwanga ba kwa Yesu bazhilulwile muzhilo wa Sabado. Yesu pa  kwibakumbula waambile pa bintu bibiji byamwekele byanembwa mu Binembelo ne kwingijisha kyepelo kiji mu buku wa Hosea. Waubile bino pa kuba’mba amweshe’mba Bafaliseo kechi bayukile ene mambo muzhilo wa Sabado kyo bamubikijileko ne. Kabiji kechi bajinga na lusa ne. Mambo ka bano banabalume kyo bakankejilwe kuswisha Mambo a Lesa o batangilenga kupimpula byubilo byabo? Mambo bajinga na milengulwila ne bwitote. Bino byubilo bibalengejile kukankalwa kukwatakanya byo batangilenga.—Mat. 23:23; Yoa. 5:39, 40.

13. Pa kutanga Baibolo twafwainwa kwikala na mulanguluko wa mutundu ka, kabiji mambo ka?

¹³ Byambo byaambile Yesu bitufunjisha kuba’mba twafwainwa kutanganga na mulanguluko wawama wa kukeba kumvwisha. Kechi twafwainwa kwikala na byubilo byatama byajingapo na Bafaliseo ne. Atweba twafwainwa kwipelula ne kuswa kwitufunjisha. Twafwainwa ‘kutambula mambo a Lesa saka twakooka muchima.’ (Yako. 1:21) Inge twakooka muchima, tukaswishanga Mambo a Lesa kupimpula byubilo byetu. Kabiji inge twabula milengulwila ne bwitote aketukwasha kwikala na lusa, kifyele ne butemwe.

14. Twakonsha kuyuka byepi inge Baibolo ubena kupimpula byubilo byetu? (Monai ne bipikichala.)

¹⁴ Byo tuba na bakwetu byakonsha kumwesha inge tubena kuswisha Mambo a Lesa kupimpula byubilo byetu nangwa ne. Bafaliseo kechi baswishishe Mambo a Lesa kupimpula byubilo byabo ne. Kino kibalengejile “kuzhachisha babula mambo.” (Mat. 12:7) Ne atweba byo tumona bakwetu ne byo tuba bimwesha inge tubena kuswisha Mambo a Lesa kupimpula byubilo byetu. Nanchi twamba bintu byawama byo tumona mu bakwetu nyi, inyi tupelawizha kwamba pa bintu byo balubankanya? Nanchi twibamwesha lusa ne kwibalekelako mambo nyi, inyi twambatu byatama pe abo ne kutwajijila kwibazhingijila inge betuzhingijisha? Mikumbu ya ano mepuzho yakonsha kumwesha inge tubena kuswisha byo tutanga kupimpula milanguluko ne byubilo byetu.—1 Timo. 4:12, 15; Hebe. 4:12.

15. Yesu wamonanga byepi Binembelo Byazhila?

¹⁵ Yesu watemenwe Binembelo Byazhila kabiji byambo biji pa Salamo 40:8 byaambijile jimo Yesu byo akomvwanga ku muchima pa Mambo a Lesa. Paamba’mba: “Nsekela bingi kuba kyaswa muchima wenu, anweba Lesa wami, ne mizhilo yenu iji mwine mukachi kami.” Kino kyamulengejile kwikala na lusekelo ne kutwajijila kwingijila Yehoba. Ne atweba twakonsha kwikala na lusekelo ne kutwajijila kwingijila Yehoba umvwe saka tutanga Mambo a Lesa ne kufunda kwiatemwa.—Sala. 1:1-3.

16. Ñanyi bintu byo mwafwainwa kuba pa kuba’mba mumwenengamo mu kutanga Mambo a Lesa? (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “ Byambo bya kwa Yesu Byakonsha Kwimukwasha Kumvwisha byo Mutanga.”)

¹⁶ Kwesakana na byambo byaambile Yesu twafwainwa kuwamishangako mashinda o tutangilamo Baibolo. Twakonsha kumvwisha byambo bya mu Baibolo inge ketulombe, kutanga pachepache kwa kubula kupitamotu kapambala, kwipuzha mepuzho ne kunemba bishinka. Twakonsha kwingijisha milangwe inge saka tulangulukishapo pa byo tubena kutanga ne kukebakeba bishinka mu mabuku alumbulula Baibolo. Twakonsha kufunda bya kwingijisha bulongo Baibolo ne Binembelo byo tubula kwingijisha javula inge saka tulanguluka pa mafunjisho anema ajimo. Kabiji inge ketutange Mambo a Lesa na mulanguluko wawama tukaswisha byo tutanga kupimpula byubilo byetu. Umvwe saka twibikako kuba bino bintu tukomvwishanga byo tutanga mu Baibolo kabiji tukafwenya kwipi ne Yehoba.—Sala. 119:17, 18; Yako. 4:8.