1. Ki ka kimwesha’mba butemwe bwakepa mu bisemi ano moba?

BAIBOLO waambijile jimo kuba’mba mu moba a kupelako, bantu bavula bakekala “babula butemwe.” (2 Timo. 3:1, 3) Tubena kwimwena buno bungauzhi byo bubena kufika mu ano moba. Bisemi byavula byaabenamo na mambo a masongola kupwa, bansemi kwizhingijila, ne baana kumona kuba’mba bansemi kechi bebatemwa ne. Nangwatu bisemi bikala mu nzubo imo kechi bimwesha butemwe ne. Shayuka ufundako bisemi waambile’mba: “Bashabo, bainabo ne baana baabenamo, kabiji besampa bulunda na makompyuta, matabulechi, mafoni nangwa makayo a pa kompyuta. Nangwa kya kuba bino bisemi bikala mu nzubo imo, bino kechi beyuka bulongo ne.”

2-3. (a) Kwesakana na byaamba Loma 12:10, bañanyi bo twafwainwa kumwesha butemwe? (b) Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe?

² Kechi tukeba kulondela byubilo bya bantu bavula ba mu ino ntanda babula kutemwa bakwabo ne. (Loma 12:2) Pakuba twafwainwa kutwajijila kwibikako kutemwa ba mu kisemi kyetu ne bakwetu ba mu lwitabilo. (Tangai Loma 12:10.) Kwitemwa anweba bene na bene kwatala mwepi? Ke butemwe bwakosa bwikalapo mu kisemi. Buno bo butemwe bo twafwainwa kumweshanga balongo ne banyenga mu kipwilo. Umvwe twaikala na buno butemwe, kitukwasha kukwatankana na bakwetu ba mu lwitabilo ne kwingijila Yehoba na lusekelo.—Mika 2:12.

³ Pa kuba’mba tuyuke bya kwitemwa atweba bene na bene, twayai twisambe pa byo twakonsha kufunjilako ku bantu banembwa mu Baibolo.

4. Kinembelo kya Yakoba 5:11, kitukwasha byepi kuyuka Yehoba byo etutemwa?

⁴ Baibolo wasolola byubilo byawama biji ne Yehoba. Waamba’mba, “Lesa butemwe.” (1 Yoa. 4:8) Kuyuka bino kwitulengela kufwenya kwipi ne aye. Kabiji Baibolo waamba ne kuba’mba Yehoba “ye wa kifyele.” (Tangai Yakoba 5:11.) Bino byambo bimwesha’mba Yehoba witutemwa bingi.

5. Yehoba umwesha byepi lusa, kabiji twakonsha kumulondela byepi?

⁵ Kabiji kinembelo kya Yakoba 5:11 kyaamba pa kifyele kya kwa Yehoba byo kyakwatankana na kyubilo kikwabo, ko kuba’mba lusa. Kino kyubilo kitulengela kufwenya kwipi ne aye. (Lupu. 34:6) Jishinda jimo Yehoba jo amwesheshamo’mba witubila lusa ke kwitulekelako mambo. (Sala. 51:1) Mu Baibolo, kubila muntu lusa kwavwangamo byavula kechi kumulekelakotu mambo ne. Kubila muntu lusa kulumbulula kumvwa kutama ku muchima pa kumona byo abena kumanama ne kumonapo jishinda ja kumukwashishamo. Yehoba witubuula’mba butemwe bwanji bwabaya bingi kukila butemwe bwa nsemi wa mukazhi bo atemwa mwananji. (Isa. 49:15) Umvwe twaikala na bijikila, Yehoba witukwasha kupichila mu kwitubila lusa. (Sala. 37:39; 1 Ko. 10:13) Twakonsha kubila lusa balongo ne banyenga kupichila mu kwibalekelako mambo, ne kuleka kuvuluka bintu byo betulubankenye. (Efi. 4:32) Bino jishinda janema jo twakonsha kumwesheshamo lusa ku balongo ne banyenga ke kwibakwasha inge baji na makatazho. Umvwe butemwe bwitulengela kubila bakwetu lusa, ko kuba’mba tubena kulondela Yehoba mwine mwina butemwe.—Efi. 5:1.

6. Lumbululai byajinga bulunda bwa kwa Yonafwanyi ne Davida.

⁶ Mu Baibolo mwanembwa mashimikila a bantu bambulwa kulumbuluka bemweshanga butemwe bene na bena. Akilangulukai pe Yonafwanyi ne Davida byo betemenwe. Baibolo  waamba’mba: “Yonafwanyi ne Davida baikele ke balunda ba pa muchima, kabiji Yonafwanyi wamutemenwe byonkatu byo etemenwe aye mwine.” (1 Sam. 18:1) Davida bamushingile manyi kuba’mba akaswane mfumu Saulo. Saulo byo ayukile kino, washikilwe bingi Davida kabiji wakebelenga kumwipaya. Pano bino, Yonafwanyi mwana wa kwa Saulo kechi wakwatankene na shanji mu kukeba kwipaya Davida ne. Yonafwanyi ne Davida balayañene kutwajijila kwikala balunda ne kwikwashanga abo bene na bene.—1 Sam. 20:42.

7. Ñanyi kintu kimo kyakonsheshe kulengela Yonafwanyi kubula kwikala mulunda ne Davida?

⁷ Bulunda bwajinga pakachi ka kwa Yonafwanyi ne Davida bukumisha bingi umvwe twalanguluka pa bintu byakonsheshe kwibalengela kubula kwikala balunda. Yonafwanyi wakijileko Davida na myaka ya kusemwa 30. Kino kyakonsheshe kulengela Yonafwanyi kulanguluka kuba’mba Davida mwanyike kabiji kechi wayuka bintu byavula ne. Pano bino, Yonafwanyi kechi byo byo alangulukilenga ne, wanemekele bingi Davida.

8. Mwalanguluka’mba mambo ka Yonafwanyi o aikejile mulunda wawama wa kwa Davida?

⁸ Yonafwanyi wakonsheshe kubila Davida kichima. Saulo byo ajinga mfumu, Yonafwanyi wakonsheshe kulanguluka’mba ye wafwainwe kumuswana. (1 Sam. 20:31) Pano bino, Yonafwanyi wajinga muntu wipelula, kabiji wa kishinka kwi Yehoba. Onkao mambo, watundaikile Davida ye basajile kwi Yehoba kwikala mfumu. Kabiji Yonafwanyi wajinga wa kishinka kwi Davida, nangwa kya kuba bino kwazhingijishe bingi Saulo.—1 Sam. 20:32-34.

9. Twayuka byepi amba Yonafwanyi kechi waubijile Davida kichima nyi? Lumbululai.

⁹ Yonafwanyi watemenwe bingi Davida. Onkao mambo, kechi wamubijile kichima ne. Yonafwanyi wajinga muntu wabula moyo, walwile makondo avula, kabiji wayukile bya kwingijisha buta bwa mukanda. Aye ne shanji Saulo bayukanyikilwe’mba “banyemanga kukila bampungu” kabiji “bakosele kukila mabokwe.” (2 Sam. 1:22, 23) Onkao mambo, Yonafwanyi wakonsheshe kwitota na mambo a bintu byakatazha byo aubanga. Pano bino, Yonafwanyi kechi walangulukilenga kuba’mba wakila Davida, nangwa kumubila kichima na mambo a bintu byawama byo aubile ne. Pakuba Yonafwanyi watundaikilwe bingi pa kumona Davida byo achinchikile ne kuketekela mwi Yehoba. Kabiji Davida byo aipayile Goliata, Yonafwanyi po po akijilemo ne kumutemwa. Twakonsha kumwesha byepi butemwe bwa uno mutundu ku balongo ne banyenga yetu?

10. Byambo bya kuba’mba “itemwishai na muchima yense anwe bene na bene” bilumbulula ka?

¹⁰ Baibolo witubuula’mba “itemwishai na muchima yense anwe bene na bene.” (1 Pe. 1:22) Yehoba ye twafwainwa kufunjilako. Butemwe bwanji bwabaya bingi kya kuba inge twaikala ba kishinka kwi aye, kafwako kintu kiketwabanya na butemwe bwanji ne. (Loma 8:38, 39) Kyambo bya Kingiliki kyo batuntulula’mba “itemwishai,” kilumbulula kwibikako kumwesha butemwe bukatampe. Bimye bimo, kyakonsha kwitukatazha kumwesha buno butemwe ku balongo ne banyenga. Inge bakwetu betuzhingijisha, twafwainwa kutwajijila ‘kwitekenya atwe bene na bene mu butemwe, ne kwibikishako kulama buumo bwa mupashi mu mutende ulengela kukwatankana.’ (Efi. 4:1-3) Umvwe ketwibikeko kulamawizha “mutende” na balongo ne banyenga, tukaleka kuta muchima pa bintu  byo balubankanya. Tukebikangako kumona balongo byonka Yehoba byo ebamona.—1 Sam. 16:7; Sala. 130:3.

11. Mambo ka kimye kimo o kyakonsha kukatezha kumwesha butemwe?

¹¹ Kikatazha bingi kumwesha butemwe balongo ne banyenga, kikatakata inge twayuka byo balubankanya. Kyamweka, luno lo lukatazho lwajinga na bena Kilishitu bamo ba mu myaka kitota kitanshi. Yodia ne Shinchike kechi kibakatezhe ‘kwingijila pamo ne Paulo na mambo a mambo awama’ ne. Pano bino, bajinga na lukatazho lwa kubula kuyila mumo na bakwabo. Onkao mambo, Paulo wibatundaikile’mba “bekale na mulanguluko umo mwi Nkambo.”—Fili. 4:2, 3.

12. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tumweshenga butemwe balongo ne banyenga?

¹² Twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba tumweshenga butemwe balongo ne banyenga? Umvwe twayuka bulongo bakwetu ba mu lwitabilo, kyakonsha kwitupeelela bingi kwibamwesha butemwe. Kupusana mu myaka ne bisho kechi kwafwainwa kwitulengela kubula kutemwa balongo ne. Vulukai kuba’mba Yonafwanyi wakijileko Davida myaka 30, bino bajinga balunda ba kine kine. Nanchi mu kipwilo kyenu mujipo mulongo wakoma nangwa mwanyike wakonsha kwikala mulunda nenu wa pa muchima nyi? Inge kemube bino, mukamwesha’mba mwatemwa “balongo bonse mwaya ntanda.”—1 Pe. 2:17.

13. Ki ka kyakonsha kulengela kubula kwikala balunda na bonse ba mu kipwilo?

¹³ Nanchi kutemwa bakwetu ba mu lwitabilo kulumbulula’mba bonse baji mu kipwilo bakonsha kwikala balunda netu nyi? Ine, kechi kyakonsheka ne. Kechi kyatama kutemwa bingi balongo ne banyenga bamo ne, kampe mambo mwatemwa bintu bimo. Yesu watelele batumwa banji bonse amba “balunda” nanji, bino watemenwe bingi Yoano. (Yoa. 13:23; 15:15; 20:2) Pano bino, Yesu kechi waubilanga Yoano byawama kukila bakwabo ne. Pa kimye kimo, Yoano ne mulongo wanji aye Yakoba bakebelenga’mba bakebape bifulo bikatampe mu Bufumu bwa Lesa. Bino Yesu wibambijile’mba: “Kwikala ku kilujo  nangwa ku kipiko kyami kechi yami mpana ne.” (Mako 10:35-40) Byonka byaubanga Yesu, twafwainwa kuchinuzhuka kuba misalululo. (Yako. 2:3, 4) Misalululo ileta mabano. Onkao mambo, mu kipwilo kya bena Kilishitu kechi mwafwainwa kwikala misalululo ne.—Yuda 17-19.

14. Kwesakana na byaamba Filipai 2:3, ki ka kiketukwasha kubula kwikala na muchima wa kwikyombesha?

¹⁴ Umvwe twitemwa atweba bene na bene, tukwasha bonse mu kipwilo kubula kwikala na muchima wa kwikyombesha. Vulukai’mba Yonafwanyi kechi wamubijilepo kichima Davida, nangwa kulanguluka’mba ye wafwainwe kwikala mfumu ne. Atweba bonse twakonsha kufunjilako kwi Yonafwanyi. Kange mubilenga kichima bakwenu ba mu lwitabilo na mambo a bulume bo baji nabo bwa kuba bintu ne. “Bino na muchima wa kwipelula saka mulanguluka’mba bakwenu bemukila.” (Tangai Filipai 2:3.) Yukai kuba’mba atweba bonse twakonsha kwingilako mingilo imo yakonsha kumwenamo kipwilo. Umvwe twipelula, tukakonsha kumona byubilo byawama biji na balongo ne banyenga, kabiji tufunjilako byavula ku bukishinka bwabo.—1 Ko. 12:21-25.

15. Mubena kufunjilako ka ku byapichilemo mwanamukazhi wa jizhina ja Tanya ne kisemi kyanji?

¹⁵ Umvwe kintu kyatama kitumwekela, Yehoba witutekenesha kupichila mu kwitumwesha butemwe ne kwitukwasha kupichila mu balongo ne banyenga. Akilangulukai pa kyamwekejile kisemi kimo ku United States byo bapwishishe kipungu kya pa Kibelushi kya Kukonkana kwa Byalo mu 2019, kwa “Butemwe Kechi Bupwa Ne!”. Nsemi wamukazhi wa jizhina ja Tanya washimikizhe’mba: “Byo twabwelelenga  ku hotela ko twaikelenga, motoka wapichilenga lubaji lukwabo lwa mukwakwa waishile na kupaka mu motoka wetu. Kafwako wikozhezhe ne, bino twalupukile mu motoka wetu ne kwimana mu mukwakwa. Muntu umo wajinga lubaji lukwabo lwa mukwakwa, witwichile kuya na kukanjila mu motoka wanji. Uno muntu wajinga mulongo ye twajinga nanji ku kushonkena. Kabiji kechi ye yenkatu waimene na kwitukwasha ne, bino ne bakwabo batanu bafumine ku kyalo kya Sweden nabo baimene. Banyenga bankumbachijilemo amiwa ne mwanami wamukazhi, kabiji kino kitutekeneshe bingi. Nebabuujile’mba tusakwikalatu bulongo, pano bino, kechi betushile bunke ne. Baikele ne atweba kufikatu ne kimye kyaishile ba ku kipatela bapana bukwasho bwa bukiji bukiji. Kabiji balongo betukwashishe na bintu byonse byakebewenga. Pa kikye kimye kyakatezhe, twimwenejile butemwe bwa Yehoba. Kino kintu kyo twapichilemo kitulengejile kutemwa bingi balongo ne banyenga, ne kutemwa Yehoba ne kumusanchila.” Nanchi mubena kuvulukapo kimye kyo mwakajilwe, kepo mulongo nangwa nyenga aishile na kwimukwasha nyi?

16. Ñanyi bishinka bitulengela kwitemwa atweba bene na bene?

¹⁶ Langulukai pa bintu byawama bifumamo inge ketwimweshe butemwe atweba bene na bene. Tutekenesha balongo ne banyenga inge baji na makatazho. Tukwatankana bingi na balongo ne banyenga. Tumwesha’mba twi baana ba bwanga ba kwa Yesu, kabiji kino kilengela boba baji na michima ya bukishinka kwiya mu bupopweshi bwa kine. Kabiji kyakila pa byonse, tunemeka “Shanji bya lusa kabiji Lesa wa lutekenesho lonse,” aye Yehoba. (2 Ko. 1:3) Atweba bonse, twayai tutwajijile kwitemwa atweba bene ne bene.