1, 2. Mambo ka mu ino ntanda o mukatwajijila kwikala bayanji?

ANO moba bwikalo bwakatazha bingi. Banyike babena kukankalwa kutaana makito. Bamo babena kubika ne bumi bwabo mu kizumba kuvilukila ku byalo byanonka. Buyanji bwakumbanatu ntanda yonse, ne mu byalo byanonka. Kabiji bantu banonka babena kuyilakotu na kunonkelako, bayanji nabo babena kuyanjilakotu. Bakebakeba bishinka bataana kuba’mba, bantu bachechetu banonka baji pano pa ntanda, baji na bunonshi bwavula bingi kukila bunonshi buji na bantu bonse bashala baji pa ntanda inge bebuvwanga pamo. Nangwa kya kuba kuji bantu bacheche banonka bingi, bino bantu bavula bingi pano pa ntanda bayanda kya kine kine. Yesu waambile pa kino kintu amba: “Balanda mwikala nabo kimye kyonse.” (Mako 14:7) Mambo ka o kyaikela bino?

² Yesu wayukile’mba bintu pano pa ntanda kechi bikapimpulwa ne, kufikatu ne kimye kikafika Bufumu bwa Lesa. Byonkatu biji bamulwila ntanda ne bupopweshi bwa bubela, bipamo bya busulu byo batongola pa Lumwekesho 18:3 amba “bapoteshi” nabyo ke lubaji lwa ntanda ya kwa Satana. Bantu ba Lesa kechi bevwanga mu bya bumulwila ntanda ne mu bupopweshi bwa bubela ne, pano bino, bengila makito ne busulu na bantu ba mu ino ntanda ya kwa Satana.

3. Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo?

 ³ Atweba bena Kilishitu twafwainwa kulangulukapo bulongo pa byo tumona mashinda a mu ino ntanda a kumwenamo mali. Twafwainwa kwishikisha mepuzho nabiji a kuba’mba: ‘Nakonsha kwingijisha byepi bintu byami kumwesha bukishinka kwi Lesa? Nakonsha kuba byepi pa kuba’mba mbule kutwezhamo mutwe mu bya kutabataba bya mu ntanda? Ñanyi bintu bimo byapichilemo bantu ba Lesa bimwesha’mba baketekejile mwi Lesa nangwa kya kuba bwikalo bwakatezhe?’

4, 5. (a) Ki ka kyamwekejile kalama wa mu kishimpi kya kwa Yesu? (b) Yesu watundaikile baana banji ba bwanga amba ka?

⁴ Tangai Luka 16:1-9. Atweba bonse twafwainwa kulangulukapo bulongo pa kishimpi kya kwa Yesu kya kalama wabula koloka. Byo bamupelemo mambo a kubula kulama bulongo bintu, uno kalama “waubile bintu na maana” kupichila mu ‘kwikala na balunda’ pa kuba’mba bakamukwashe inge bamufumya pa bukalama. * Yesu kechi watundaikilenga baana banji ba bwanga kuba bintu byabula koloka pa kuba’mba bamone mwakumwena bintu mu ino ntanda ne. Watongwele bino byubilo amba bya “baana ba mu buno bwikalo,” bino waingijishe kino kishimpi kuba’mba ebakwashe kumvwisha kishinka kyo aambilengapo.

⁵ Yesu wayukile’mba byonka byo kyajinga ku uno kalama waikele mu lukatazho, baana ba bwanga bavula ba kwa Yesu bafwainwa kumona mwakumwena bintu bya mu bwikalo mu ino ntanda yakatazha. Onkao mambo, wibatundaikile’mba: “Ikalai balunda na nsabo yabula koloka, pa kuba’mba umvwe yapwa, [Yehoba ne Yesu] bakemutambule mu mapunzha a kwikalamo myaka ne myaka.” Twakonsha kufunjilako ka ku luno lujimuno lwa kwa Yesu?

6. Twayuka byepi amba Lesa kechi walengele bantu amba bakatwelenga makito ne kuba busulu ne?

⁶ Nangwa kya kuba Yesu kechi walumbulwile ene mambo o atelejile nsabo amba “yabula koloka” ne, Baibolo walumbulula kuba’mba Lesa kechi walengele bantu amba bakatwelenga makito ne kuba busulu ne. Yehoba wapele ba Adama ne Evwa mu Edena byonse bikebewa mu bwikalo. (Nte. 2:15, 16) Kulutwe, kimye Lesa kyo apele bashingwa mupashi wazhila, “kafwako nangwa umo waambile pa bintu byo ajinga nabyo amba byami ne, bonse bajinga na bintutu bimo.” (Byu. 4:32) Ngauzhi Isaya waambile pa kimye bantu bonse kyo bakeyowanga bintu biji pano pa ntanda. (Isa. 25:6-9; 65:21, 22) Bino pa kino kimye, baana ba bwanga ba kwa Yesu bafwainwa ‘kuba bintu na maana’ pa kuba’mba bamone mwa kumwena bikebewa mu bwikalo kwingijisha “nsabo yabula koloka” ya mu ino ntanda saka babena kutokesha Lesa ku muchima.

7. Ñanyi lujimuno lutaanwa pa Luka 16:10-13?

⁷ Tangai Luka 16:10-13. Kalama wa mu kishimpi kya kwa Yesu walengele balunda kuba’mba akamwenemo aye mwine. Pano bino, Yesu watundaikile baana banji ba bwanga kwikala na balunda mwiulu kwa kubula kwikala na mulanguluko wa kuba’mba bamwenemo abo bene. Byepelo byalondelapo byamwesha lukwatankano pakachi ka kwingijisha “nsabo yabula koloka” ne kwikala ba kishinka kwi Lesa. Kishinka kyaambilengapo Yesu ke kya kuba’mba jishinda jo twingijishishamo ‘nsabo yetu yabula koloka’ jimwesha’mba twi ba kishinka kwa Lesa nangwa ne. Twakonsha kuba byepi byobyo?

8, 9. Ambaipo bamo byo babena kwingijisha nsabo yabo yabula koloka mu bukishinka.

 ⁸ Jishinda jimo jo tumwesheshamo bukishinka na bintu byetu ke kupanako mali ku mwingilo wa ntanda yonse wa kusapwila waambilepo Yesu. (Mat. 24:14) Kashimbi umo ku India wajinga na kakibokoshi mo atayanga mali a muwayawaya kabiji pa kupitapo kimye avujile. Walekele ne kupota tubintu twa kukayisha. Kakibokoshi byo kayujile, wapaine ano mali kuba’mba beengijishe ku mwingilo wa kusapwila. Mulongo mu India uji na bujimi bwa bipangwa, upana bipangwa byavula bingi ku ofweshi wa bantuntuluzhi ba mulaka wa Malayalam, kuba’mba ba pa uno ofweshi babulenga kupota. Ulanguluka’mba jo jishinda jo akonsha kukwashishamo uno mwingilo kukila kupana bupe bwa mali. Kuba bino ko kuba bintu na maana. Balongo mu kyalo kya Greece nabo bapana manyi a maolivi, mukaka wachimba, ne kajotu kakwabo ku kisemi kya Betele.

⁹ Mulongo wafumine ku Sri Lanka, wavilukijile ku kyalo kingi wapaine mpunzha yo aikalangapo kuba’mba bapwijilengapo ne kubuñana kabiji mazubo wiapaine amba mwikalenga baji mu mwingilo wa kimye kyonse. Uno mulongo wapaine bintu byanji byonse kuba’mba basapwishi babula mali avula bamwenengamo. Mu byalo mo bakanya mwingilo wetu, balongo bapana mazubo abo kuba’mba bapwijilengamo. Kuba bino kukwasha bapainiya ne basapwishi babula mali kwikala na mpunzha pa kupwila kwa kubula kupana mali avula.

10. Ñanyi bintu byawama byo tumwenamo inge twaikala bampanyi?

¹⁰ Balongo bo twaambapo bamwesha bantu ba Lesa byo babena kumwesha ‘bukishinka mu bicheche,’ ko kuba’mba mu byo bengijisha bulongo bintu byabo bicheche inge kwibyesakanya na mapesho a Lesa. (Luka 16:10) Bano balunda na Yehoba bomvwa byepi inge bapana bino bintu? Bayuka’mba kwikala bampanyi jo jishinda ja kwikelamo na nsabo “ya kine.” (Luka 16:11) Nyenga upanako bupe kimye kyonse ku mwingilo wa Bufumu walumbulwile mapesho o amwenamo amba: “Kwikala mpanyi kwankwasha bingi. Nataana kuba’mba kwikala na muchima wa bumpanyi kwandengela ne kwikala na byubilo bikwabo byawama. Ndekelako bakwetu mambo bukiji, ntekenya bakwetu, kechi ntako muchima inge bintu byabula kwenda bulongo ne, kabiji ntambwila lujimuno.” Bavula bataana kuba’mba kupana kwibalengela kumwenamo byawama bingi.—Sala. 112:5; Maana 22:9.

11. (a) Bumpanyi bumwesha byepi amba tubena ‘kuba bintu na maana’? (b) Bantu ba Lesa bengijisha byepi mali pa kuba’mba “kwikale kwesakana”? (Monai kipikichala kitanshi.)

¹¹ Tumwesha’mba tubena ‘kuba bintu na maana’ inge ke twingijishe bintu byetu kutwala palutwe mwingilo wa Bufumu. Kuba bintu na maana kwitulengela kukwasha bakwetu. Aba baji na bunonshi bino bakankalwa kwingila mwingilo wa kimye kyonse nangwa kuvilukila ku kyalo kikwabo, bomvwa bingi bulongo pa kuyuka’mba babena kutundaika uno mwingilo kupichila mu mali o bapana. (Maana 19:17) Mali o mupana a kwifuukwila akwasha kunengezha mabuku ne kutundaika mwingilo wa kusapwila mu byalo muji bingi buyanji bino mwingilo wa Lesa mo abena kuyilako bingi palutwe. Pa myaka yavula, mu byalo nabiji Congo, Madagascar, ne Rwanda,  balongo javula basalangapo pa kupotela bisemi kajo nangwa kupota Baibolo, mambo mutengo wa Mabaibolo waesakene pamo na mali muntu o engijila pa mulungu umo nangwatu pa ñondo. Bino na mambo a bupe bwa mali bupana bavula pa kuba’mba “kwikale kwesakana,” jibumba ja Yehoba jatundaikile mwingilo wa kutuntulula ne kusampanya Mabaibolo ku muntu yense mu bisemi ne ku bantu bafunda Baibolo. (Tangai 2 Kolinda 8:13-15.) Onkao mambo, aba bapana ne boba batambula bonse bakosesha bulunda bwabo ne Yehoba.

12. Abalahama wamwesheshe byepi amba waketekejile mwi Lesa?

¹² Jishinda jikwabo jakonsha kwitukwasha kwikala balunda na Yehoba ke kubula kutwezhamo mutwe mu bya kutabataba bya mu ino ntanda ne kwingijisha bintu byetu kukeba nsabo “ya kine.” Mwanamulume wajinga na lwitabilo kimye kya kala aye Abalahama wakookejile ne kusha muzhi wa bunonshi wa Ula ne kuya na kwikala mu matente, kabiji watwajijile kwikala mulunda na Yehoba. (Hebe. 11:8-10) Wayukile kuba’mba kwi Lesa ko kufuma bunonshi bwa kine, kechi watele muchima pa kukeba bunonshi mu ino ntanda ne, mambo kuba bino inge kwamwesheshe’mba kechi waketekejile mwi Lesa ne. (Nte. 14:22, 23) Yesu watundaikile nsongwalume wajinga nonshi kwikala na lwitabilo lwa uno mutundu byo amwambijile’mba: “Umvwe ukeba kwikala walumbuluka, kapoteshe bipe byobe byonse ne kupana mali ku bayanji, kabiji ukekala na nsabo mwiulu; apa bino wiye undondelenga.” (Mat. 19:21) Uno nsongwalume kechi wajinga na lwitabilo byonka byajinga Abalahama ne, bino kwajinga ne bantu bakwabo baketekejile mwi Lesa.

13. (a) Ñanyi lujimuno Paulo lo ajimwineko Timoti? (b) Twakonsha kulondela byepi lujimuno lwa kwa Paulo lelo jino?

¹³ Timoti wajinga mwanamulume wa lwitabilo. Paulo byo atelele Timoti amba “mushilikale wawama wa kwa Kilishitu Yesu,” wamubuujile ne kuba’mba: “Kafwako mushilikale uba busulu ne, pa kuba’mba atalwe bulongo ku yewa wamutwezhezhe bushilikale.” (2 Timo. 2:3, 4) Baana ba bwanga ba kwa Yesu lelo jino, kubikakotu ne baji mu mwingilo wa kimye kyonse bakila pa 1 milyonyi, balondela lujimuno lwa kwa Paulo kwesakana na papelela bulume bwabo. Bebikako kukana kutwezhamo ne mutwe mu bintu bya mu ino ntanda, mambo bavuluka jifunde ja kuba’mba: “Ukongola wikala muzha ku yewa wamukongwesha.” (Maana 22:7) Kafwako bintu byawama bikeba Satana amba tubenga ne, aye ukebatu’mba twingijishenga kimye kyetu ne ngovu ku bya kutabataba bya mu ino ntanda. Bintu bimo byo tufuukulapo byakonsha kwitulengela kwitwezha mu nkongole ya kubwezha pa myaka yavula. Kukongola mali a kupotamo nzubo, kukongola mali a kuyila ku masukulu akatampe, kukongola mali a kupota motoka ufwa mali avula ne kukongola mali a masongola, bino byonse bilengela bantu kwikala na bijikila. Tumwesha’mba tuba bintu na maana inge twapezhako bwikalo bwetu, kukepeshako makongole, ne kwingijila Lesa na mukoyo kukila kwikala bazha ku bya kutabataba bya mu ino ntanda.—1 Timo. 6:10.

14. Twafwainwa kufuukulapo kuba byepi? Ambai byaubapo bamo.

¹⁴ Pa kuba’mba tupezheko bwikalo bwetu, twafwainwa kutangizhako bintu byanemesha. Ba mulume ne mukazhi bamo, bajinga na busulu bukatampe bingi. Nangwa byonkabyo, bakebelenga kutwela mu mwingilo wa kimye kyonse. Bafuukwilepo kupotesha bintu byabo bya busulu, bwato ne bintu bikwabo byo bajinga nabyo. Onkao mambo, bepaine kukwashako mwingilo wa kushimika ofweshi mukatampe wa ntanda yonse ku Warwick, mu muzhi wa New York. Baji bingi na lusekelo pa kwingijila pamo na mwanabo wa mukazhi ne muko wabo pa Betele, kabiji pa milungu imo baingijile pamo na bansemi babo mwingilo wa kushimika ku Warwick. Nyenga umo painiya wa ku  Colorado, U.S.A., watwelele nkito ya kwingilatu maola acheche ku banki. Bakulumpe ba nkito batemenwe bingi byo aingilanga, onkao mambo bamubuujile’mba basakumutwezha nkito ya kimye kyonse ne kumunungilako mali. Byo ayukile’mba ino nkito isakumulengela kubula kwingila bulongo bupainiya, wakaine. Bano ke balongo ne banyenga bachechetu bo twatongola basankilapo bintu bimo pa kuba’mba bengileko mwingilo wa Yehoba. Kutangizhako Bufumu bwa Lesa, kumwesha’mba twanemeka bulunda bwetu na Lesa ne nsabo ya kine yakila bunonshi bwa mu ino ntanda.

15. Ñanyi nsabo ileta lusekelo lukatampe?

¹⁵ Kwikala na bunonshi kechi ko kumwesha’mba tuji na mapesho a Lesa ne. Yehoba upesha “banonshi ba mingilo yawama.” (Tangai 1 Timoti 6:17-19.) Ba Lucia * byo bayukile’mba ku Albania kubena kukebewa basapwishi bavula, bavilukile kufuma ku Italy kuya ku kino kyalo mu 1993 kabiji kechi bajinga na mali avula ne, bino baketekejile mwi Yehoba na muchima yense. Bafunjile mulaka wa bena Albania kabiji bakwasha bantu kukila pa 60 kufunda bukine ne kubatizhiwa. Nangwa kya kuba bantu ba Lesa bavula kechi basapwila mu manyaunda muji bantu batako muchima kufunda bukine ne, bino byonse byo tuba pa kukwasha bantu kutaana jishinda jaya ku bumi ne kutwajijila kwendamo ke kintu kyo tukatwajijila kunemeka myaka ne myaka.—Mat. 6:20.

16. (a) Ki ka kikamwekela bunonshi buji mu ino ntanda? (b) Byo twayuka bikobiwa kulutwe, twafwainwa kumonanga byepi bunonshi bwa mu ino ntanda?

¹⁶ Yesu waambile’mba “[nsabo yabula koloka] byo ikapela,” kechi amba ‘inge yapela ne.’ (Luka 16:9, Buku wa Lesa) Mu ano moba apelako, mu mabanki mubena kushalatu kwa kubula mali kabiji mu byalo bimo bukomo bwabwela panshi kabiji buyanji bwabaya bingi. Bino kulutwe, bintu bikakilamo kutama. Ntanda ya kwa Satana, yavwangamo bya bumulwila ntanda, bya bupopweshi, ne bya bukomo, byonse bikapela. Ngauzhi Ezikyo ne Zefwaniya baambijile jimo amba golode ne siliva, bintu byo banemeka bingi bantu pa myaka yavula bikekalatu ke byatu. (Ezi. 7:19; Zefwa. 1:18) Tukomvwa byepi inge twafwa saka twayuka’mba kechi twateleko muchima kwikala na nsabo ya kine ne, bino twateletu muchima pa kwikala na “nsabo yabula koloka” ya pano pa ntanda? Twakonsha kumvwa byonka byaumvwine mwanamulume waingijile na ngovu mu bumi bwanji bonse na kukeba mali avula, bino ku mpelo bamubuula’mba mali onse o aji nao a bubela. (Maana 18:11) Kya kine, ino nsabo ikapela, onkao mambo, ingijishainga ino nsabo ‘kwikala na balunda’ mwiulu. Byonse byo tuba pa kutundaika Bufumu bwa Yehoba biketuletela lusekelo lwa kine.

17, 18. Ñanyi bintu byawama bikeyowa balunda na Lesa kulutwe?

¹⁷ Bufumu bwa Lesa byo bukafika, kechi kukekala kusonkela mazubo ne kukongola mali a mazubo ne, kechi kukekala kupota kajo ne, mambo kakavula bingi, kabiji kechi kukekala bipatela ne. Balunda na Yehoba bakeyowanga bintu byonse biji pano pa ntanda. Ngolode, siliva, ne bya buneme bikwabo biji pano pa ntanda bakebingijishangatu kuba’mba bamwekenga bulongo, kechi bya kupotesha kuba’mba bakanonkelengamo ne. Kechi kukekala kupota bichi byakosa, mabwe, ne byela byo bakengijishanga pa kushimika mazubo awama ne. Balunda netu baketukwashangatu kyatutu, kechi kukekala kwibafweta ne. Tukashilañananga bintu byonse bikekala pano pa ntanda.

¹⁸ Twaambakotu bintu bicheche byawama bikeyowanga bantu baji na balunda mwiulu. Bapopweshi ba Yehoba pano pa ntanda bakekala bingi na lusekelo kimye kyo bakomvwa byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: “Iyai, anweba bo bapesha kwi Batata, swanai Bufumu bo bemunengezhejile ku ntendekelo ya ntanda.”—Mat. 25:34.