Kwi Ñanyi ko Mutala?
“Natala kwi anweba, yenka anweba mwikala mwiulu.”—SALA. 123:1.
1, 2. Kilumbulula ka kutala kwi Yehoba?
TUBENA kwikala mu “bimye byakatazha,” kabiji bwikalo bukayangatu na kutaminako saka tukyangye kutwela mu ntanda ipya mukekala mutende wa kine. (2 Timo. 3:1) Onkao mambo, twafwainwa kwiipuzha’mba: ‘Kwi bañanyi ko mbena kutala kabiji kukafuma ñanyi bukwasho?’ Twakonsha kukumbula’mba, “Kwi Yehoba,” kabiji uno ke mukumbu wa kine.
2 Ñanyi bintu byavwangwa mu kutala kwi Yehoba? Kabiji twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tutwajijila kutala kwi aye nangwa kya kuba tubena kupita mu makatazho akatampe? Mu kimye kya kala, nyimbi wa masalamo wayukile buneme bwa kutala kwi Yehoba mu bimye bya makatazho. (Tangai Salamo 123:1-4.) Waambile’mba kutala kwi Yehoba kujitu pamo na kalume utala kwi nkambo yanji. Nyimbi wa masalamo walumbulwilenga ka? Kalume kechi utalatu kwi nkambo yanji inge ubena kukeba kajo ne luzhikijilo ne, bino wafwainwa kuyuka bikeba nkambo yanji ne kwibyuba. Ne atweba kimye kyonse, twafwainwa kufundanga Mambo a Lesa pa kuba’mba tuyuke kyaswa muchima wa Yehoba ne kulondela mikambizho yanji. Umvwe twauba bino tukashiinwa’mba Yehoba uketukwasha inge twaikala na makatazho.—Efi. 5:17.
3. Ñanyi bintu byakonsha kwitulengela kuleka kutala kwi Yehoba?
3 Nangwa kya kuba twayuka’mba twafwainwa kutalanga kwi Yehoba kimye kyonse, bino kimo kimye twakonsha kulabama. Kino kyo kyamwekejilepo ne mulunda ne Yesu aye Mata. ‘Watabankene na bintu byavula.’ (Luka 10:40-42) Inge kintu kya uno mutundu kyamwekejile muntu wa kishinka aye Mata saka aji ne Yesu, ko kuba’mba ne atweba kyakonsha kwitumwekela. Ñanyi bintu byakonsha kwitulengela kuleka kutala kwi Yehoba? Mu uno mutwe tusakwisamba pa byubilo bya bakwetu byo byakonsha kwitulengela kuleka kwingijila Lesa. Kabiji tusakufunda ne byo twakonsha kutwajijila kutala kwi Yehoba.
MWANAMULUME WA KISHINKA WAKANKELWE KUTWELA MU NTANDA YA MULAYE
4. Ñanyi kintu kyakonsha kwitulengela kukumya pa kuyuka’mba Mosesa wakankelwe kutwela mu Ntanda ya Mulaye?
4 Mosesa waketekejile mu lutangijilo lwa Yehoba. “Watwajijile kuchinchika nobe ubena kumona yewa ubula kumweka.” (Tangai Bahebelu 11:24-27.) Kabiji Baibolo waamba’mba: “Mu bena Isalela kechi mwamwekelepo ngauzhi mukwabo wajinga nobe Mosesa, Yehoba ye ayukile bingi ne.” (Mpitu. 34:10) Nangwa kya kuba Mosesa wajinga na bulunda bwakosa ne Yehoba, wakankelwe kutwela mu Ntanda ya Mulaye. (Bala. 20:12) Ñanyi kintu kyalengejile?
5-7. Ñanyi lukatazho lwamwekele kimye bena Isalela kyo bafuminetu mu Ijipita, kabiji Mosesa waubile byepi na luno lukatazho?
5 Saka pa kyangye kupita bañondo babiji kufuma kimye bena Isalela kyo bafumine mu Ijipita, kabiji saka bakyangye ne kufika ku Mutumba wa Sinai, kwamwekele lukatazho. Bantu batendekele kwijizhanya na mambo a kubula mema. Batendekele kunyinyita Mosesa, kabiji kino kyalengejile Mosesa kujijila Yehoba ne kwamba’mba: “Nanchi nsakuba byepi na bano bantu? Katatakatu bangase mabwe!” (Lupu. 17:4) Yehoba wabuujile Mosesa bya kuba. Wamukambizhe kupuma kamama pa jibwe ku Holeba kuba’mba mema apokomoke. Baibolo waamba’mba: “Mosesa waubile kino, bakulumpe ba bena Isalela saka bamonako.” Bena Isalela baikele na mema avula a kutoma kabiji ne lukatazho lwapwile.—Lupu. 17:5, 6.
6 Baibolo witubuula’mba Mosesa “watumbile yoya mpunzha amba Masa ne Meliba, na mambo a kutoboka na bena Isalela ne na mambo a kuba bamwesekele Yehoba byo baambile’mba: ‘Nanchi Yehoba uji mukachi ketu nyi, inyi ufwamo?’” (Lupu. 17:7) Ano mazhina ayijilemo, mambo alumbulula “Kweseka” ne “Kutoboka.”
7 Yehoba waumvwine byepi pa kyamwekele pa Meliba? Wamwene kuba’mba bena Isalela kechi basatukijile Mosesa ne, bino bamusatukijile aye ne kulengulula Bukalama bwanji. (Tangai Salamo 95:8, 9.) Bena Isalela balengele mambo akatampe. Pa kikye kimye Mosesa wakookejile Yehoba ne kulondela byo amukambizhe kuba.
8. Ñanyi lukatazho lwamwekele byo kwashajiletu pacheche bena Isalela kutwela mu Ntanda ya Mulaye?
8 Byo papichile myaka 40, ñanyi kintu kyamwekele kimye bena Isalela kyo babwezhezhepo kutobosha Mosesa saka bajitu pepi kutwela mu Ntanda ya Mulaye? Bena Isalela bafikile ku mpunzha yo batendekele kutela’mba Meliba. Bino ino yajinga mpunzha ikwabo kwipi na Kadeshi, ku mupaka * Bena Isalela batendekele kwijizhanya jikwabo na mambo a kubula mema. (Bala. 20:1-5) Bino pa kikye kimye, Mosesa walengele mambo akatampe kwi Lesa.
na Ntanda ya Mulaye.9. Mosesa bamubuujile kuba byepi, bino ñanyi kintu kyo aubile? (Monai kipikichala kitanshi.)
9 Mosesa waubile byepi na buno bunsatuki? Watajile kwi Yehoba jikwabo kuba’mba amubuule bya kuba. Bino pa kikye kimye Yehoba kechi wamubuujile kupuma kamama mu jibwe ne. Wamwambijile kushikula kamama ne kukonkanya bantu kwipi na jibwe ne kwijambila. (Bala. 20:6-8) Bino Mosesa kechi waambijile jibwe ne. Pakuba wamwesheshe bukaji bwanji kupichila mu kupachila bantu bo akonkenye amba: “Umvwai, anweba bansatuki! Nanchi twimupe mema kufuma mu jino jibwe nyi?” Kepo atanyikile kuboko kwanji ne kupuma kamama kanji ku jibwe bimye bibiji.—Bala. 20:10, 11.
10. Yehoba waumvwine byepi pa byubilo byamwesheshe Mosesa?
10 Yehoba wamuzhingijile bingi Mosesa. (Mpitu. 1:37; 3:26) Mambo ka Yehoba o azhingijile? Kuji bishinka byalengejile. Byonka byo twaambapo kala, kyamweka Yehoba wazhingijile mambo Mosesa kechi walondejile byo amubuujile kuba ne.
11. Nanchi Mosesa byo apumine mu jibwe kyalengejile bena Isalela kulanguluka’mba Yehoba kechi ye waubile kya kukumya nenyi?
11 Kuji ne kintu kikwabo kyalengejile Yehoba kuzhingila. Mabwe ajinga pa mpunzha itanshi ya Meliba ajinga mabwe akosa o bengijisha pa kushimika. Kafwako waketekejilenga’mba umvwe bapumamo mwakonsha kufuma mema ne. Pano bino, mpunzha ya Meliba ya bubiji yajinga na mabwe anekena. Na mambo a byalengwa ano mabwe, panshi pekala mema, kabiji bantu bakonsha kutapula mema inge balala ano mabwe. Nanchi Mosesa byo apuminemo jibiji mu ano mabwe anekena kyalengejile bantu kulanguluka’mba mema aikejilemo jimo, ne kumona’mba kechi Yehoba wibapa mema nenyi? Mosesa byo apumine mu jibwe kwa kubula kwijambilatu, nanchi bena Isalela balangulukile’mba mema apokomokeletu ene, kechi Yehoba waubile kya kukumya nenyi? * Kechi twayuka ne.
MOSESA BYO ASATUKILE
12. Ñanyi kishinka kikwabo kyalengejile Yehoba kuzhingijila Mosesa ne Alona?
12 Kuji ne kishinka kikwabo kyafwainwe kulengela Yehoba kuzhingijila Mosesa ne Alona. Mosesa waambijile bantu amba: “Nanchi twimupe mema kufuma mu jino jibwe nyi?” Byo aingijishe kyambo kya kuba’mba “twimupe,” kyamweka waambilenga pe aye mwine ne Alona. Bino byambo byamwesheshe’mba kechi wanemekele Yehoba kuba’mba ye waubile kino kya kukumya ne. Kino kishinka kyakwatankana na byambo biji pa Salamo 106:32, 33 bya kuba’mba: “Bamuzhingijishe ku mema a ku Meliba, ne bintu byamutamijile bingi Mosesa na mambo a abo. Bamufichishe ku muchima, ne aye waambile na byatunwa byanji kwa kubula kutekanya.” * (Bala. 27:14) Mosesa kechi wapaine munema kwi Yehoba ne. Yehoba waambijile Mosesa ne Alona amba: “Anweba babiji mwalengulwile mukambizho wami.” (Bala. 20:24) Ano ajinga mambo a bulala.
13. Mambo ka jishinda Yehoba jo achibijilemo mambo a kwa Mosesa o jamwesheshe bunchibamambo bwaoloka?
13 Byo bajinga bantangi batangijilenga bantu ba Yehoba, Mosesa ne Alona balengele mambo akatampe. (Luka 12:48) Kimye kya kunyuma, Yehoba waambile’mba kisaka kyonse kya bena Isalela kechi kikatwela mu kyalo kya Kenana ne, na mambo a bunsatuki bwabo. (Bala. 14:26-30, 34) Onkao mambo, kyayijilemo Yehoba kuchibila Mosesa mambo byonkatu byo achibijile kisaka kyonse mambo a bunsatuki. Byonkatu byo kyajinga ku bansatuki bakwabo, Mosesa naye kechi bamuswishishe kutwela mu Ntanda ya Mulaye ne.
KYALENGEJILE MOSESA KULENGA MAMBO
14, 15. Ñanyi kintu kyalengejile Mosesa kusatuka?
14 Ñanyi kintu kyalengejile Mosesa kusatuka? Salamo 106:32, 33 waamba’mba: “Bamuzhingijishe ku mema a ku Meliba, ne bintu byamutamijile bingi Mosesa na mambo a abo. Bamufichishe ku muchima, ne aye waambile na byatunwa byanji kwa kubula kutekanya.” Nangwa kya kuba bena Isalela bazhingijishe Yehoba, pano bino, Mosesa bamufichishe ku muchima. Kubula kwikanya ko kwamulengejile kuba bintu kwa kubula kulangulukapo bikafumamo.
15 Byubilo bya bakwabo byalengejile Mosesa kuleka kutala kwi Yehoba. Kimye kitanshi, Mosesa walondejile byo bamubuujile. (Lupu. 7:6) Pano bino, kyamweka byo papichile myaka yavula na kutangijila bena Isalela basatukilenga, wakookele kabiji kyamufichile ku muchima. Nanchi Mosesa walangulukilengatu pa byo bamufichishe ku muchima kukila byo afwainwe kuba pa kuba’mba apane lukumo kwi Yehoba nyi?
16. Mambo ka o twafwainwa kulangulukilanga pa byaubile Mosesa?
16 Inge kya kuba ngauzhi wa kishinka nabiji Mosesa byubilo bya bakwabo byamutuntwishe ne kumulengela kusatuka, ne atweba kyakonsha kwitumwekela. Byonkatu Mosesa byo ajinga pepi kutwela mu Ntanda ya Mulaye, ne atweba tujitu pepi kutwela mu ntanda ipya itulaya Yehoba. (2 Pe. 3:13) Kafwako nangwatu umo ubula kukeba kutwela mu ntanda ipya ne. Pano bino, pa kuba’mba tukatwelemo, twafwainwa kutalanga kwi Yehoba kimye kyonse ne kuba kyaswa muchima wanji. (1 Yoa. 2:17) Tufunjilako ka ku mambo alengele Mosesa?
KANGE MULEKE KWINGIJILA LESA NA MAMBO A BYUBILO BYA BAKWENU NE
17. Ñanyi kintu kyakonsha kwitukwasha kubula kuzhingila?
17 Twajijilai kwikanya ne kuchinuzhuka bukaji. Nangwatu inge tupita mu makatazho antutu amo pa bimye byavula, “kange tuleke kuba kyawama ne, mambo mu kimye kyafwainwa tukanowa umvwe twabula kukooka.” (Nga. 6:9; 2 Tesa. 3:13) Inge twapita mu bintu byakonsha kwituzhingijisha nangwa inge twapusenamo na bakwetu, nanchi tulama lujimi ne kubula kubuuka bukaji nyi? (Maana 10:19; 17:27; Mat. 5:22) Inge bakwenu bemuzhingijisha, “bukaji bushilai mpunzha.” Bukaji bwa bañanyi? Bukaji bwa Yehoba. (Tangai Loma 12:17-21.) Umvwe twatwajijila kutala kwi Yehoba, tumwesha’mba twamunemeka kupichila mu kushila mpunzha bukaji bwanji, ne kupembelela kimye kyafwainwa kyo akengijilapo aye mwine pa lolo lukatazho. Inge ketushinkanye, ko kuba’mba kechi twanemeka Yehoba ne.
18. Ñanyi bintu byo twafwainwa kuvulukanga pa kulondela mikambizho?
18 Londelainga mikambizho ya katataka. Nanchi tulondela mikambizho ya katataka itupa Yehoba nyi? Inge byo byo tuba, kechi tukobanga bintu kwingijisha mashinda a kala ne. Pakuba tukalondelanga mikambizho yonse ya katataka Yehoba yo etupa kupichila mu jibumba janji. (Hebe. 13:17) Kabiji kechi twafwainwa kubanga ‘bintu byabula kunembwa ne.’ (1 Ko. 4:6) Umvwe ketube bino, ko kuba’mba tubena kutala kwi Yehoba.
19. Twakonsha kuchinuzhuka byepi konauna bulunda bwetu ne Yehoba inge bakwetu betulubankanya?
19 Kange muleke byubilo bya bakwenu bimonawine bulunda bwenu ne Yehoba ne. Umvwe saka tutala kwi Yehoba, kechi tukaleka byubilo bya bakwetu kwituzhingijisha nangwa kwitonawina bulunda bwetu ne Lesa ne. Kuba bino kwanema bingi kikatakata ku boba bo bapa mwingilo wa kutangijila bakwabo mu jibumba ja Lesa byonka byajinga Mosesa. Nangwa kya kuba’mba atweba bonse tukeba ‘kwikala na moyo ne kuzakama byo tubena kwibikishako kuba’mba Lesa aketupulushe,’ twafwainwa kuvulukanga’mba kukookela mikambizho ya Yehoba kwanema bingi. (Fili. 2:12) Bino inge tuji na mingilo yavula mu jibumba janji, Yehoba witukebela byavula. (Luka 12:48) Pano bino, inge twatemwa Yehoba na muchima yense, kafwako kiketutuntwisha nangwa kwitwabanya na butemwe bwa Lesa ne.—Sala. 119:165; Loma 8:37-39.
20. Twafuukulapo kuba ka?
20 Mu bino bimye byakatazha, meso etu atwajijile kutala ku yewa ‘wikala mwiulu,’ pa kuba’mba tuyukenga kyaswa muchima wanji. Kange tuleke byubilo bya bakwetu bitonawine bulunda bwetu ne Yehoba ne. Kintu kyamwekejile Mosesa kitufunjisha buneme bwa kuvulukanga kino kishinka. Kange tuzhingilenga na mambo a bumbulwa kulumbuluka bwa bakwetu ne, pakuba ‘meso etu atalengatu kwi Yehoba Lesa wetu, posotu aketubile bibusa.’—Sala. 123:1, 2.
^ jifu. 8 Ino ke mpunzha ikwabo ya Meliba kechi yoya yajinga kwipi na Lefidimu ne. Ino mpunzha ya bubiji iji kubwipi na Kadeshi, kechi kwipi na Masa ne. Nangwa byonkabyo, ano mapunzha onse abiji beatumbile’mba Meliba na mambo kuba’mba bena Isalela ko ko batobokejile.—Monai mapu mu bya Kulumbulula B3 biji mu Baibolo wa Binembelo bya Ntanda Ipya.
^ jifu. 11 Shayuka wafunda pa bilanguluka bantu aye John A. Beck waambile pa jino jishimikila’mba: “Kwesakana na kisho kya Bayudea, bano bansatuki baambijilenga Mosesa mukeyu amba: ‘Mosesa wayuka’mba ano mabwe anekena ekala na mema. Pa kuba’mba tuyuke’mba uji na bulume bwa kuba bya kukumya, afumye mema mu jibwe jakosa.’” Pano bino, kino ke kishotu kya Bayudea.
^ jifu. 12 Monai kibaaba kya “Mepuzho Afuma ku Batanga” mu Kyamba kya Usopa kya Kizungu kya October 15, 1987.