1, 2. Yehoba witutekenesha byepi mu bimye bya meseko, kabiji ñanyi byambo byawama biji mu Mambo anji?

MULONGO mwanyike ye tusakutela’mba Eduardo, wayile ku mukulumpe mu kipwilo wasongola, aye Stephen, na kwisamba nanji pa bijikila byo ajinga nabyo. Eduardo walangulukilenga pa byambo biji pa 1 Kolinda 7:28 bya kuba’mba: “Aba bakasongola nangwa kusongolwa bakamonanga bya malwa mu mibiji yabo.” Waipwizhe’mba, “Ñanyi ‘bya malwa’ byo batongola papo, kabiji nakonsha kuba byepi na bino bya malwa inge nasongola?” Mulongo Stephen saka akyangye kukumbula buno bwipuzho, waambijile Eduardo kulanguluka pa byambo bikwabo byanembele mutumwa Paulo bya kuba’mba Yehoba ye “Lesa wa lutekenesho lonse, witutekenesha mu meseko etu onse [“nangwa’mba bya malwa,” tubyambo twa munshi].” —2 Ko. 1:3, 4.

² Yehoba ke Shetu wa butemwe kabiji witutekenesha inge tubena kupita mu makatazho. Kampe ne anweba Lesa wakimutekeneshapo kala kupichila mu Mambo anji. Twafwainwa kushiinwa’mba Lesa ukeba bingi kwitukwasha byonkatu byo akwashanga bakalume banji ba kala.—Tangai Yelemiya 29:11, 12.

3. Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo?

 ³ Twakonsha kuchinchika makatazho inge twayuka kine kintu kibena kuleta oo makatazho. Kyo kimotu ne makatazho ekala mu masongola ne mu kisemi. Onkao mambo, ñanyi bintu byakonsha kuleta “bya malwa mu mibiji” byaambilepo Paulo? Ñanyi mashimikila a bakalume ba Lesa banembwa mu Baibolo ne ba mu ano moba akonsha kwitutekenesha? Kuyuka mikumbu ya ano mepuzho kuketukwasha kuyuka bya kuba na meseko.

4, 5. Ñanyi bintu bimo bilengela kwikala na “bya malwa mu mibiji”?

⁴ Lesa byo alengele bantu batanshi, waambile’mba: “Mwanamulume ukasha bashanji ne bainanji ne kulamachila ku mukazhanji, ne abo bakekala ke mubiji umo.” (Nte. 2:24) Yehoba waambile bino byambo kimye kyo asongweshe bantu batanshi. Bino na mambo a kuba’mba twibambulwa kulumbuluka, kutwela mu masongola ne kusema baana kwakonsha kuleta makatazho mu kisemi. (Loma 3:23) Inge mwanamukazhi wasongolwa, ufuma mu maboko a bansemi banji ne kutendeka kukookela mwatawanji. Lesa wapa mwanamulume luusa lwa kwikala mutwe wa mukazhanji. (1 Ko. 11:3) Kino kikatazha bingi bamo babula kubanda mu masongola. Mambo a Lesa aamba’mba mwanamukazhi wafwainwa kuswa kuba’mba bakamutangijilanga ku mwatawanji, kechi bansemi banji ne. Batwela mu masongola katataka bakonsha kwikala na makatazho na bena buko, kabiji kino kyakonsha kuleta bya malwa mu mibiji.

⁵ Kikwabo, baji mu masongola bekala na bijikila umvwe mwanamukazhi waimita. Nangwa kya kuba bekala na lusekelo kuyuka’mba bakekala na mwana, bino bekala bingi na bijikila umvwe balanguluka pa makatazho ekalako kimye kyaimita mwanamukazhi nangwa inge mwana wasemwa. Kabiji kwikala ne kulanguluka pa mwa kumwena bikebewa ne bya kulama mwana. Mwana inge wasemwa, bintu bipimpulwa bingi. Mwanamukazhi utendeka kuta bingi muchima ku mwana. Na mambo a kino, mwanamulume umona’mba kechi bamuta muchima ku mukazhanji ne. Kunungapo, mwanamulume wikala na mingilo ikwabo yo afwainwa kwingila. Mingilo ivujilako mambo a kuba ku kisemi kyabo kwanungwa muntu mukwabo ye bafwainwa kulama.

6-8. Bantu bakebesha kwikala na baana bakonsha kumvwa byepi inge babula kusema baana?

⁶ Kuji makatazho akwabo apitamo bamo baji mu masongola. Inge kya kuba bakeba bingi kwikala na baana bino kechi basema ne, mwanamukazhi wikala bingi na bulanda. Bantu baji mu masongola ne baji na baana bonse bekala na bijikila, pano bino, inge muntu ukebesha bingi baana wabula kusema, kikala ke “bya malwa mu mibiji.” (Maana 13:12) Mu kimye kyanembejilwemo Baibolo, kubula kusema baana kyajinga kintu kya bumvu bingi. Lechela muka Yakoba wajinga bingi na bulanda pa kumona kolojanji waikala na baana, bino aye ne. (Nte. 30:1, 2) Bamishonale babena kwingijila mu byalo mo banemeka bingi kusema baana, javula bebepuzha ene mambo o babujila kusema baana. Nangwa kya kuba babuulañana ene mambo alengela kubula kwikala na baana, bino bebambila’mba, “Tusakwimulombeshangapo pa kuba’mba mukekale na baana.”

⁷ Akilangulukai pa nyenga umo wa ku England wakebeshe kwikalapo na mwana, bino byo akebelenga kechi byamwekele ne. Mu kuya kwa kimye, uno nyenga wafikile pa jifumbi ja kubula kusema baana. Waambile’mba kyamukolele bingi ku muchima mambo wayukile’mba kechi ukekalapo na mwana mu ino ntanda ne. Onkao mambo, uno nyenga ne mwinakwanji bafuukwilepo kutambulapo mwana  ne kutendeka kumulama. Nangwa byonkabyo, waambile’mba: “Najinga bingi na bulanda, mambo nayukile’mba kulama mwana wa bakwenu kechi kwaesakana pamo na mwana wa kwisemena ne.”

⁸ Baibolo waamba’mba mwanamukazhi mwina Kilishitu “bakamulama bulongo na mambo a kusema baana.” (1 Timo. 2:15) Pano bino, kino kechi kilumbulula’mba kusema baana kukalengela mwanamukazhi kwikala na bumi bwa myaka ne myaka ne. Bino kusema baana, kwibalama bulongo ne mingilo ikwabo ya pa nzubo kwakonsha kulengela mwanamukazhi kubula kwikala na kayebe ne kwibika mu mambo a bakwabo. (1 Timo. 5:13) Nangwa byonkabyo, wakonsha kwikala na makatazho a mu masongola ne mu kisemi.

9. Mambo ka kufwisha mukwenu wa mu masongola o kwaikela lweseko lukatampe?

⁹ Kuji bya malwa bikwabo byakonsha kupitamo baji mu masongola. Lukatazho lumo ke kufwisha muntu ye batemwa bingi. Kikola bingi ku muchima inge wafwisha mukwenu wa mu masongola. Luno ke lweseko lupitamo yewa washala na bumi lo abujile kuketekela. Bena Kilishitu baitabila mu mulaye wa kwa Yesu wa kuba’mba kukekala lusanguko. (Yoa. 5:28, 29) Uno mulaye ukwasha byepi yewa wafwilwa? Uno mulaye wakonsha kumutekenesha bingi. Jino jo jishinda jimo Shetu witutemwa jo engijisha kwitukwasha ne kwitutekenesha mu bimye bya malwa. Pano twayai twisambeko pa bakalume ba Lesa bamo byo bebatekeneshe ne kwibakwasha kwi Yehoba kimye kyo bapichilenga mu bya malwa.

10. Hana waubile byepi pa kuba’mba ataane lutekenesho mu bya malwa byo apichilengamo? (Monai kipikichala kitanshi.)

¹⁰ Hana muka Elekana bamutemenwe bingi ku mwatawanji, pano bino, wapichile mu lweseko lukatampe. Kechi wasemenepo mwana ne, pakuba mpaji nanji aye Penina wasemene baana. (Tangai 1 Samwela 1:4-7.) Hana bamwendelekanga bingi kwi Penina “pa mwaka pa mwaka.” Kino kyalengejile Hana kwikala na binyenge bikatampe ne bulanda. Walombanga kwi Yehoba pa kuba’mba binyenge bikepeko. Juba jimo, ‘walombele kwi Yehoba pa kimye kyabaya.’ Nanchi waketekejilenga Yehoba kukumbula milombelo yanji nyi? Kyamweka byo byo aketekejilenga. Pa joja juba byo alombele, “kilungi kyanji kechi kyaubilepo bulanda jibiji ne.” (1 Sam. 1:12, 17, 18) Waketekejile’mba Yehoba ukamushinkula lusemo nangwa kumukwasha mu jishinda jikwabo.

11. Lulombelo lwakonsha kwitutekenesha byepi?

¹¹ Tukatwajijila kupita mu meseko ne mu bya malwa mambo twibambulwa kulumbuluka kabiji tubena kwikala mu ntanda iji mu bulume bwa kwa Satana. (1 Yoa. 5:19) Kyawama bingi kuyuka’mba Yehoba ye “Lesa wa lutekenesho lonse.” Jishinda jimo jo etukwashishamo kuchinchika meseko nangwa bya malwa ke lulombelo. Hana wabuujile Yehoba byonse byajinga ku muchima wanji. Ne atweba inge ketupite mu bya malwa, twafwainwa kubuula Yehoba byonse biji ku muchima wetu. Twafwainwa kumusashijila, ko kuba’mba kulomba na muchima yense.—Fili. 4:6, 7.

12. Ñanyi kintu kyakwashishe Ana kwikala na lusekelo?

¹² Nangwatu inge paji bintu byo tukebesha byo twabula kwikala nabyo, kampe kubula kusema baana nangwa kufwisha muntu ye twatemwa bingi, twakonsha kutaana lutekenesho. Yesu byo ajinga pano pa ntanda, kwajinga ngauzhi wa mukazhi Ana wafwishishe bamwatawanji bo aikeletu nabo mu masongola myaka itanu na ibiji. Jishimikila ja mu Baibolo kechi jaambapo amba wajinga na baana ne. Ana watwajijile kwingila ñanyi mwingilo byo afikizhe myaka 84? Pa Luka 2:37 paamba’mba: “Watanwanga  moba onse pa nzubo ya Lesa na kumwingijila bufuku ne mute, kuzhikilwa na nzala ne kulomba milombelo ya misashijilo.” Kya kine, kupopwela Yehoba kwatekeneshanga bingi Ana ne kumuletela lusekelo.

13. Ambaipo kyamwekele kimwesha’mba balunda ba kine bakonsha kwitutekenesha inge balongo bo twasemwa nabo bakankalwa kwitutekenesha.

¹³ Inge ketupwanañane na balongo ne banyenga mu kipwilo, tukekala na balunda bawama bingi. (Maana 18:24) Ba Paula bavuluka bulanda bo bajinga nabo saka bajitu na myaka itanu bainabo byo bafumine mu bukine. Kechi kyapelele kushinda luno lweseko ne. Bino batundaikilwe bingi kimye nyenga umo painiya aye Ann kyo ebakwashishe kwikala na bulunda bwakosa na Lesa. Ba Paula balumbulula’mba: “Nangwa kya kuba ba Ann kechi bajinga balongo bami bo nasemwa nabo ne, bino bantele bingi muchima. Bankwashishe kutwajijila kwingijila Yehoba.” Ba Paula batwajijila kwingijila Yehoba mu bukishinka. Kabiji luno baji bingi na lusekelo mambo bainabo babwela kwi Yehoba. Ba Ann nabo baji bingi na lusekelo mambo ba Paula bajingatu nobe mwanabo wa mu lwitabilo.

14. Aba batekenesha bakwabo bamwenamo byepi?

¹⁴ Inge twata bakwetu muchima ne kukeba kwibakwasha, tukaleka kuta muchima ku bijikila byetu bimo. Banyenga basongolwa ne babula kusongolwa bayuka kuba’mba kwingijila pamo na Lesa mu kusapwila mambo awama kwibaletela bingi lusekelo. Bakebesha  kuba kyaswa muchima wa Lesa. Bamo bamona mwingilo wa kusapwila amba ujitu nobe muchi wa makatazho abo. Atweba bonse tutundaika butemwe ne lukwatankano inge ketute bakwetu muchima mu kipwilo ne mu nyaunda yetu. (Fili. 2:4) Twafwainwa kufunjilako byavula ku mutumwa Paulo mu kuba bino. Ku bantu bajinga mu kipwilo kya mu Tesalonika, Paulo waikele nobe ‘mwanamukazhi ulama na kifyele baana banji bo amisha,’ kabiji wajingatu nobe shabo wa mu lwitabilo.—Tangai 1 Tesalonika 2:7, 11, 12.

15. Bañanyi bene baji na mwingilo wa kufunjisha baana bukine?

¹⁵ Twafwainwa kuta muchima bisemi byetu ne kwibitekenesha. Bimye bimo, basapwishi bakatataka bakonsha kulomba bena Kilishitu bakoma mu lwitabilo kuba’mba bebakwasheko kufunjisha baana babo bukine, nangwa kufunjisha banyike Baibolo. Kwesakana na byaamba Binembelo, bansemi bo baji na mwingilo wa kufunjisha baana babo. (Maana 23:22; Efi. 6:1-4) Bimye bimo balongo ne banyenga mu kipwilo bakonsha kwibakwashako uno mwingilo. Pano bino, bansemi kechi bafwainwa kulekela bakwabo mwingilo wabo ne. Kwisamba na ba mu kisemi kimye kyonse kwanema bingi.

16. Inge tubena kukwasha baana ba bakwetu, ñanyi bintu byo twafwainwa kuvulukanga?

¹⁶ Inge kya kuba nsemi waambila mwina Kilishitu mukwabo kuba’mba amufunjishishengako baana, awa ye bapa uno mwingilo kechi wafwainwa kwikala nobe ye mwina baana ne. Bimye bimo Kamonyi bakonsha kumulomba kuba’mba afunjishenga baana baji na bansemi babula kuta muchima ku bukine. Kamonyi ye bapa uno mwingilo wafwainwa kuyuka’mba nangwa kya kuba ubena kufunjisha baana bukine, kechi wafwainwa kwikala nobe ye nsemi wa bano baana ne. Kabiji wafwainwa kwibafunjishishanga pa nzubo paji bansemi babo nangwa kwingijila pamo na Kamonyi mukwabo wakoma mu lwitabilo nangwa kwibafunjishishanga pa mpunzha yawama saka bebamona ku bantu, kechi kwikala kwafyamika ne. Kuba bino kukalengela bantu kubula kwibalangulukila byatama. Twafwainwa kuketekela’mba mu kuya kwa kimye bansemi bakatendeka kwingila mwingilo wabo wibapa Lesa wa kufunjisha baana babo bukine.

17. Baana bakonsha kuleta byepi lutekenesho mu kisemi?

¹⁷ Baana inge bafunda kutemwa Lesa wa kine ne kukookela mikambizho yanji bakonsha kutekenesha kisemi. Bakonsha kuba bino inge ke banemeke bansemi babo ne kwibakwasha mu bintu bikebewa. Bakonsha ne kulengela kisemi kwikala kyakosa mu lwitabilo. Muyulo saka akyangye kwiya, mwana wa kwa Seta aye Lameki wapopwelanga Yehoba. Uno mwanamulume waambile pa mwananji aye Nowa amba: “Ye uketutekenesha na mambo a mingilo yetu ne mingilo yetu yakosa yo twingila na maboko etu na mambo a mushiji Yehoba ye afingile.” Buno bungauzhi bwafikile kimye kyo bafumishepo jifingo pa mushiji. (Nte. 5:29; 8:21) Kabiji baana batwajijila kwikala mu bupopweshi bwa kine batekenesha bisemi byabo, kukwasha bonse kuchinchika meseko ne kukapuluka malwa akatampe akakila pa Muyulo.

18. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kutwajijila na kuchinchika inge tubena kupita mu bya malwa nangwa meseko?

¹⁸ Kulomba ne kulanguluka languluka pa byapichilemo bantu banembwa mu Baibolo, ne kupwanañana na bantu ba Yehoba kubena kutekenesha bantu bavula bingi lelo jino babena kupita mu meseko. (Tangai Salamo 145:18, 19.) Kuyuka’mba Yehoba ye nsulo ya lutekenesho lwa myaka ne myaka kuketukwasha kuchinchika meseko ne bya malwa byo tubena kupitamo luno ne bikeya kulutwe.