MU MWAKA wa 1970, bapoya bya kupoyapoya bataaine muvungilo wapile na mujilo mu mpunzha ya Ein Gedi, mu Isalela, kwipi na kitulu kya Kalunga Kafwa ku muzhika. Bataaine uno muvungilo kimye kyo bafukulwilenga pajinga nshinagoga yo basokele kimye kyo baonawine muzhi. Kyamweka uno muzhi bamonawine mu 500 C.E., nangwa pakachi ka 500 ne 550 C.E. Na mambo kuba’mba uno muvungilo waonaikile, kyakatezhe bingi kutanga byambo byo banembelepo, kabiji kechi bakonsheshe kumuvungulula kwa kubula kumutabula ne. Nangwa byonkabyo, bashayuka baingijishe kiñambañamba (3-D scanner), kutanga byambo byo banembelepo, onkao mambo, kyajingatu nobe uno muvungilo “bamuvungulwile.” Kabiji byambo bijipo bakonsha kwibitanga kwingijisha biñambañamba bya katataka.

Kiñambañamba kyo baingijishe kimweshapo ka pa uno muvungilo? Kimwesha kuba’mba pa uno muvungilo paji byambo bya mu Baibolo. Pa kipimvwa kyashalako paji byepelo bitanshi bya mu buku wa Bena Levi. Pa bino byepelo paji ne jizhina ja Lesa mu Kihebelu kwingijisha bisopelo bitelwa’mba Tetragrammaton. Uno muvungilo umwesha’mba bamunembele mu myaka pakachi ka 50 C.E. ne 400 C.E., kino kibena kumwesha kuba’mba ye muvungilo wa kala wa Baibolo wa Kihebelu ye bataaine mutanshi kufuma po bataanyijile Mivungilo ya mu Kalunga Kafwa. Ba Gil Zohar banembele mu pepala wa byambo wa The Jerusalem Post amba: “Kufika pa kimye kyo twatangile byambo biji pa bipimvwa bya muvungilo wa Ein Gedi wa buku wa Bena Levi, papichile myaka 1,000 kufuma po batulukijile mamanyusikilipiti a kala a Baibolo, ko kuba’mba Mivungilo ya mu Kalunga Kafwa (kufuma mu mwaka wa 100 B.C.E.) ne mamanyusikilipiti akwabo a kala, ko kuba’mba Aleppo Codex (anembelwe nobe mu 930 C.E.)” Bashayuka bamba kuba’mba byambo biji pa uno muvungilo bimwesha’mba byambo byanembwa mu mabuku atanshi atanu a mu Baibolo atelwa’mba Torah “bebikopolwele bulongo ku banembeshi, kafwapo po balubankenye ne.”