Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

MUTWE WA KUFUNDA 26

Kwashainga Bakwenu Kuchinchika Makatazho

Kwashainga Bakwenu Kuchinchika Makatazho

“Anweba bonse kwatankanai mu milanguluko, iubilainga lusa, temwainga balongo, iubilainga kifyele ne kwipelula.”—1 PE. 3:8.

LWIMBO 107 Tumweshenga Butemwe bwa Lesa

BIJI MU UNO MUTWE *

1. Twakonsha kulondela byepi Shetu wa butemwe aye Yehoba?

YEHOBA witutemwa bingi. (Yoa. 3:16) Tukeba kulondela Shetu wa butemwe. Onkao mambo, twibikako ‘kwiubila lusa, kutemwa balongo, ne kubila kifyele’ bantu bonse, kikatakata “bakwetu ba mu lwitabilo.” (1 Pe. 3:8; Nga. 6:10) Inge kebapite mu makatazho, twafwainwa kwibakwasha.

2. Tusakwisamba pa ka mu uno mutwe?

2 Bonse bakeba kwikala mu kisemi kya Yehoba bakapitanga mu makatazho. (Mako 10:29, 30) Kabiji twafwainwa kuketekela kuba’mba meseko asakukilamo kuvula byo tubena kunangijila ku mpelo ya buno bwikalo. Twakonsha kwikwasha byepi atweba bene na bene? Twayai tumone byo twakonsha kufunjilako ku mashimikila a mu Baibolo aamba pe Lota, Yoba ne Naomi. Kabiji tusakwisamba ne pa makatazho abena kupitamo balongo ne banyenga lelo jino ne kumona byo twakonsha kwibakwasha kuchinchika.

IKAILAI BATEKANYA

3. Kwesakana na byaamba 2 Petelo 2:7, 8, ñanyi kintu kyalubankenye Lota, kabiji mwafumine ka?

3 Lota walubankenye byo afuukwilepo kwikala pamo na bantu bajinga na byubilo bincha mu Sodoma. (Tangai 2 Petelo 2:7, 8.) Mu uno muzhi mwavujile bingi bantu. Bino Lota wapichilenga mu makatazho avula na mambo a kuvilukilamo. (Nte. 13:8-13; 14:12) Mukazhanji kyamweka watemenwe uno muzhi nangwa watemenwe bantu bamo baikalangamo babulanga kukookela Yehoba. Muka Lota wafwile kimye Lesa kyo anokeshe pa uno muzhi mujilo ne mabwe ateema. Kabiji akilangulukai pa baana babakazhi babiji ba kwa Lota. Bakebelenga kwibasongola ku banabalume bafwijile mu Sodoma. Nzubo ne bipe bya kwa Lota byaonaikile, kabiji ne kyakijilemo kutama, mukazhanji naye wafwile. (Nte. 19:12-14, 17, 26) Nanchi Yehoba walekele kutekenya Lota mu bino bimye bya makatazho nyi? Ine.

Yehoba watumine bamalaika kuya na kupulusha Lota ne kisemi kyanji (Monai mutwe wa kufunda 26, jifuka 4)

4. Yehoba wamwesheshe byepi butekanye kwi Lota? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)

4 Nangwa kya kuba Lota wasajilepo kwikala mu Sodoma, Yehoba wamubijile lusa ne kutuma bamalaika kuya na kumupokolola ne kisemi kyanji. Nangwa byonkabyo, Lota kechi wakookejile byamukambizhe malaika kufumamo bukiji mu Sodoma ne, ‘wakankazhaminenga.’ Bamalaika bamukwachile pa kuboko ne kisemi kyanji ne kwibalupulamo mu muzhi. (Nte. 19:15, 16) Kepo bamalaika bamwambijile kunyemena ku mpunzha ya mitumba. Bino napotu Lota kechi wakookejile Yehoba ne, walombele kuba’mba aye mu muzhi wajinga pepi. (Nte. 19:17-20) Yehoba watekenye ne kuswisha Lota kuya mu yenkao muzhi. Mu kuya kwa kimye, Lota waumvwine moyo kwikala mu uno muzhi kabiji wayile na kwikala ku mpunzha ya mitumba konka ko bamubuujile kwi Yehoba kunyemena pa kimye kitanshi. (Nte. 19:30) Yehoba wamwesheshe butekanye bukatampe. Twakonsha kumwesha byepi butekanye nobe Yehoba?

5-6. Byo tubena kulondela byubilo bya Lesa, twakonsha kwingijisha byepi byambo biji pa 1 Tesalonika 5:14?

5 Byonka byaubile Lota, umo mu kisemi kyetu kya ku mupashi wakonsha kulubankanya pa kufuukula bintu ne kwibika mu lukatazho aye mwine. Inge kyaikala bino, mwakonsha kuba byepi? Kimo kimye twakonsha kutendeka kwamba’mba ubena kunowa kyonka kyo abyajile, kabiji kino kyakonsha kwikala kishinka. (Nga. 6:7) Pano bino, kyakonsha kuwama kumukwasha. Twakonsha kulondela byonka Yehoba byo akwashishe Lota. Twakonsha kuba byepi kino?

6 Yehoba kechi watumine bamalaika kuya na kujimunakotu Lota ne, bino ne kumukwasha kupuluka malwa aishilenga pa Sodoma. Ne atweba twakonsha kujimunako mulongo inge twamona’mba ubena kuba kintu kisakumuletelela. Bino twafwainwa ne kulangulukapo jishinda ja kumukwashishamo. Nangwa kya kuba kechi utambwila bukiji lujimuno lwa mu Baibolo ne, twafwainwa kumutekenya. Mwafwainwa kwikala nobe boba bamalaika babiji. Twafwainwa kutwajijila kukwasha mulongo wetu kechi kumukana ne. Kechi twafwainwa kumukwashatu mu byambo ne, bino ne mu mashindatu akwabo. (1 Yoa. 3:18) Twafwainwa kubatu nobe twamukwata ku kuboko ne kumukwasha kulondela lujimuno lo bamupa.—Tangai 1 Tesalonika 5:14.

7. Twakonsha kulondela byepi Yehoba byo amonanga Lota?

7 Yehoba inge wakebelenga, inge wateletu muchima pa byalubankenye Lota. Pano bino, kulutwe watangijile mutumwa Petelo kunemba’mba Lota wajinga muntu waoloka. Tuji bingi na lusekelo pa kuyuka’mba Yehoba witulekelako mambo. (Sala. 130:3) Nanchi twakonsha kulondela Yehoba byo amonanga Lota nyi? Inge twata muchima pa byubilo byawama bya balongo ne banyenga, tukebatekenyanga. Kabiji ne abo nabo kikebapeelelanga kuswa inge twibakwasha.

UBILAINGA BAKWENU KIFYELE

8. Kubila bakwetu kifyele kuketulengela kuba byepi?

8 Kupusanako ne Lota, Yoba kechi wamanaminenga na mambo a kulubankanya pa kufuukula bintu ne. Pano bino, wapichile mu bya malwa byakatazha, bintu byanji byonse byaonaikile, bantu balekele kumunemeka, kabiji wakolelwe kikola kyatama. Ne kyakijilemo kutama, baana banji bonse bafwile. Kabiji balunda nanji basatu nabo bamupelengamo mambo. Ki ka kyalengejile balunda nanji Yoba basatu kubula kumubila kifyele? Kechi bayukile kine kintu kyalengejile Yoba kwikala mu makatazho ne. Na mambo a kino, baikele na milanguluko yatama ne kutendeka kupamo Yoba mambo. Twakonsha kuchinuzhuka byepi kuba byaubile bano bantu? Twafwainwa kuvulukanga kuba’mba Yehoba ye yenkatu uyuka bishinka byonse pa bibena kupitamo muntu. Telekeshainga inge muntu uji mu makatazho ubena kwamba. Kechi mwafwainwa kupelelatu pa kuteleka ku byo abena kwamba ne, mwafwainwa kufwanyikizha kuba’mba yenu mubena kupita mu lolo lukatazho. Inge mwauba bino, popo mukamwesha mulongo nangwa nyenga kifyele kya kine.

9. Kifyele kiketulengela kuchinuzhuka kuba ka, kabiji mambo ka?

9 Kifyele kitulengela kubula kubaaba mukwetu pa makatazho o abena kupitamo. Muntu wa lubaabo kechi ukosesha kipwilo ne, uletatu mabano. (Maana 20:19; Loma 14:19) Kechi ubila bakwabo lusa ne, pakuba wambatu kwa kubula kulangulukapo, kabiji byambo byanji bikozha ku muchima yewa ubena kumanama. (Maana 12:18; Efi. 4:31, 32) Onkao mambo, kyawama bingi kuta muchima pa byubilo byawama bya mukwetu ne kulanguluka pa byo twakonsha kumukwasha kuchinchika meseko.

Telekainga saka mwatekanya inge mukwenu wa mu lwitabilo ubena kwamba byambo bya kupulumukatu, kabiji mwafwainwa kwamba byambo bya lutekenesho pa kimye kyafwainwa (Monai mafuka 10-11) *

10. Byambo biji pa Yoba 6:2, 3 bitufunjishapo ka?

10 Tangai Yoba 6:2, 3. Pa bimye bimo, Yoba waambile byambo bya kubula kulangulukapo. Pano bino, palutwe kacheche, walengulwile byambo byo aambile. (Yoba 42:6) Byonka byaubile Yoba, ne lelo jino muntu ubena kuchinchika lukatazho wakonsha kwamba byambo bya kupulumuka byo akonsha kwilangulusha kulutwe. Twafwainwa kuba byepi? Twafwainwa kumubila lusa kechi kumulengulula ne. Vulukainga kuba’mba Yehoba kechi witulengele’mba tukapitenga mu makatazho o tubena kupitamo lelo jino ne. Onkao mambo, twayuka kuba’mba makatazho akonsha kulengela kalume wa Yehoba wa kishinka kwamba byambo bya kubula kulangulukapo. Nangwatu inge waamba byambo byabula kuyilamo pe Yehoba nangwa pe atweba, kechi twafwainwa kufikenatu kuzhingila nangwa kumuzhachisha pa byo aamba ne.—Maana 19:11.

11. Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kulondela byepi Elihu pa kupana lujimuno?

11 Bimye bimo, muntu ubena kupita mu lukatazho ukebewa kumujimunako nangwa kumufundako. (Nga. 6:1) Bakulumpe mu kipwilo bakonsha kuba byepi bino? Bafwainwa kulondela byaubile Elihu. Elihu watelekele ku byaambile Yoba ne kumubila lusa. (Yoba 33:6, 7) Byo ayukile byajinga milanguluko ya kwa Yoba, Elihu popo apaine lujimuno. Bakulumpe mu kipwilo balondela byaubile Elihu, bakateleka ne kwesekesha kumvwisha bibena kupitamo muntu uji mu lukatazho. Inge bauba bino, popo bakapana lujimuno lukafika yewo muntu pa muchima.

TEKENESHAINGA BANTU

12. Lufu lwa mwatawanji ne lwa baana banji babalume lwalengejile Naomi kumvwa byepi?

12 Naomi wajinga mwanamukazhi wa kishinka kabiji watemenwe Yehoba. Bino mwatawanji byo afwile ne baana banji babalume babiji nabo byo bafwile, wakebelenga kupimpula jizhina kuba’mba aleke kutelwa’mba Naomi ne kutendeka kutelwa’mba “Mala,” kulumbulula’mba “Kulula.” (Luta 1:3, 5, 20, tubyambo twa munshi, 21) Muko wanji Naomi aye Luta watwajijile kwikala ne aye mu makatazho onse o apichilengamo. Luta kechi wakwashangatu muko wanji mu bintu bya mu bwikalo ne, bino waambanga ne byambo bya kumutekenesha. Luta waambile byambo byamwesheshe kuba’mba watemenwe Naomi kabiji wipaine kumukwasha.—Luta 1:16, 17.

13. Mambo ka o twafwainwa kutundaikilanga boba bafwisha benakwabo?

13 Inge umo mu kisemi kyetu kya ku mupashi wafwisha mwinakwanji, twafwainwa kumutundaikanga. Ba mulume ne mukazhi twakonsha kwibesakanya ku bichi bibiji byakomena pamo. Na mambo a kukomena pamo, mizhazhi ya bino bichi ipikankana. Inge kichi kimo bekitupulapo, akya kyashala kechi kikosa bulongo ne. Kyo kimotu, inge muntu wafwisha mwinakwanji, wikala bingi na bulanda kabiji buno bulanda kechi bupwa bukiji ne. Ba Paula, * bafwishishe bamwatawabo kya kubazhimukilatu baambile’mba: “Bwikalo bwami bwapimpwilwe bingi, ne ngovu yapwile. Nafwishishe mulunda nami wa pa muchima. Bamwatawami bobo nabuulanga byonse byo naikalanga nabyo mu muchima. Basangalelanga pamo ne amiwa kabiji bankwashanga mu bimye bya makatazho. Batelekanga kimye kyonse inge kenebabuule makatazho ami. Byo bafwile, kyajingatu nobe bachibako kipimvwa kimo kya mubiji wami.”

Twakonsha kukwasha byepi boba bafwisha benakwabo? (Monai mafuka 14-15) *

14-15. Twakonsha kutekenesha byepi muntu wafwisha mwinakwanji?

14 Mwakonsha kutekenesha byepi muntu wafwisha mwinakwanji? Kitanshi kyanema kyo twafwainwa kuba ke kwisamba nanji, nangwa kya kuba mwakonsha kumona nobe kechi muji na byambo bya kwamba ne. Ba Paula bo twaambapo kala baambile’mba: “Nayuka kuba’mba bantu kechi bakasuluka kwamba pa lufu ne. Bakamwa’mba bakonsha kwamba byambo byakonsha kukozha ku muchima muntu wafwisha. Pano bino, kyakilamo kutama ke kubula kumvwapo kyambo nangwa kimo.” Muntu uji na bulanda kampe kechi wakonsha kuketekela’mba tusakwamba byambo bya maana ne. Ba Paula baambile’mba: “Naumvwanga bingi bulongo inge balunda nami baambatu’mba, ‘Kyatama bingi kyamweka.’”

15 Ba William bafwishishe bakazhi babo myaka ya kunyumakwe baambile’mba: “Ñumvwa bingi bulongo inge bakwetu ke bambe pa byawama byaubanga bakazhi bami; kinkwasha kuyuka’mba bebatemenwe ne kwibanemeka. Kino kintundaika bingi. Byambo byabo bintekenesha bingi, mambo bakazhi bami nebatemenwe bingi kabiji bankwashanga bingi.” Mwanamukazhi wafwilwa wa jizhina ja Bianca walumbulwile’mba: “Ñumvwa bingi bulongo inge bakwetu balombela pamo ne amiwa ne kuntangilapo kinembelo kimo nangwa bibiji. Kinkwasha inge kebambe pa bamwatawami ne kunteleka inge mbena kwamba pa bamwatawami.”

16. (a) Twafwainwa kuba byepi inge umo wafwisha mutemwe wanji? (b) Kwesakana na byaamba Yakoba 1:27, ñanyi mwingilo ye tuji nanji?

16 Byonkatu Luta byo atwajijile kwikala ne Naomi saka afwilwa, ne atweba twafwainwa kutwajijila kukwasha boba bafwisha benakwabo. Ba Paula bo twaambapo kala baambile’mba: “Bamwatawami byo bafwiletu, bakwetu bankwashanga bingi. Pano byo papichile kimye, bapayankene na mingilo yabo ya pa juba pa juba. Pano bino, bwikalo bwami bwapimpwilwe bingi. Onkao mambo, kiwama bingi inge bantu bayuka’mba muntu uji na bulanda ukebewa bukwasho pa bañondo bavula nangwatu myaka kufuma po afwishishe mutemwe wanji.” Pano bino, bantu bapusana-pusana. Bamo kechi pabanda kukepeshako bulanda ne. Pano bakwabo, kyonse kyo bamona kyo baubilanga pamo na mwinakwabo kibalengela kuvuluka mutemwe wabo wafwa. Kabiji bantu bamwesha bulanda mu mashinda apusana-pusana. Twayai tuvulukenga kuba’mba Yehoba witunemeka bingi pa kwitupa mwingilo wa kukwasha boba bafwisha benakwabo.—Tangai Yakoba 1:27.

17. Mambo ka aba bo bafutukamo ku benakwabo o bakebewa bukwasho?

17 Bamo bekala na bulanda bukatampe ne binyenge inge bebanyema ku benakwabo. Ba Joyce bajinga na bamwatawabo bapondokejile ku mwanamukazhi mukwabo baambile’mba: “Kyankolele bingi ku muchima pa kwikana na bamwatawami kukila ne byo kyakonsheshe kunkola inge kya kuba’mba bafwile. Inge kya kuba’mba bafwile mu mapuso nangwa na mambo a kukolwa, inge kechi kyajinga kya kwifuukwilapo bene ne. Pano bene bamwatawami bo bafuukwilepo kumfutukamo. Namwene’mba bandengulwisha ne kumpwishisha munema.”

18. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tukwashe boba bafwisha benakwabo nangwa bo bafutukamo?

18 Inge ketubile bintu byawama bantu bafwisha benakwabo nangwa bo bafutukamo, tumwesha kuba’mba twibatemwa. Na mambo a kuba’mba bashala bunke, bakeba kwikala na balunda bawama. (Maana 17:17) Mwakonsha kumwesha byepi amba mwibalunda nabo bawama? Mwakonsha kwibetako ku nzubo yenu kuba’mba mujiile nabo pamo kajo. Mwakonsha kwibetako ku bya kisangajimbwe byo mwikala nabyo nangwa kwingila nabo mu busapwishi. Kikwabo kyo mwakonsha kuba ke kwibetako ku kupopwela kwenu kwa kisemi. Inge saka muba bino, mukasangajika muchima wa Yehoba, mambo aye “uji kwipi na boba balajika michima” kabiji “upokolola banabakazhi bafwilwa.”—Sala. 34:18; 68:5.

19. Kwesakana na byambo biji pa 1 Petelo 3:8, mwafuukulapo kutwajijila kuba ka?

19 Katatakatu, inge Bufumu bwa Lesa butatule kulama ino ntanda, “bya malwa bya kala kechi bakebivulukapo ne.” Kine, tubena kutengela kimye bintu bya kala po tukabula kwibivulukapo jibiji, nangwa kwiyapo jibiji mu michima yetu ne. (Isa. 65:16, 17) Byo tubena kupembelela kino kimye, twayai tutwajijile kwikwasha atweba bene na bene ne kumwesha mu byambo ne mu byubilo kuba’mba twatemwa bonse baji mu kisemi kyetu kya ku mupashi.—Tangai 1 Petelo 3:8.

LWIMBO 111 Bintu Bitulengela Kusangalala

^ jifu. 5 Lota, Yoba ne Naomi baingijile Yehoba mu bukishinka, pano bino, bachinchikile makatazho avula bingi mu bwikalo bwabo. Uno mutwe waamba pa byo twakonsha kufunjilako ku bintu byo bapichilemo. Kabiji waamba ne pa ene mambo o kyanemena atweba bonse kwikala batekanya, kuba lusa ne kutekenesha balongo ne banyenga yetu babena kupita mu makatazho.

^ jifu. 13 Mazhina mu uno mutwe apimpulwa.

^ jifu. 57 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Mulongo wazhingila bingi kabiji ubena kwamba byambo bya kupulumukatu, mukulumpe mu kipwilo watekanya ne kuteleka ku byo abena kwamba. Pa kupitapo kimye, uno mulongo byo atontoloka, mukulumpe mu kipwilo wamufundako.

^ jifu. 59 KULUMBULULA BIPIKICHALA: Ba mukazhi ne mulume bakipeela baikala pamo na mulongo wafwishatu mukazhi katataka. Babena kwisamba pa bintu byawama byaubanga uno mwanamukazhi.