1. Mambo ka o tunemekela bantu bamo, kabiji tusakwisamba pa ka mu uno mutwe?

KUNEMEKA muntu kulumbulula kumupa mushingi. Javula bantu bo tupa mushingi ke boba baubapo kintu kimo kikatampe bingi nangwa baji pa kifulo kikatampe. Onkao mambo twakonsha kwipuzha’mba, Bañanyi bo twafwainwa kunemeka, kabiji mambo ka?

2, 3. (a) Mambo ka Yehoba o afwainwa kutambwila munema? (Monai kipikichala kitanshi.) (b) Nga Mwana Mukooko watongolwa pa Lumwekesho 5:13 ye ñanyi, kabiji mambo ka o twafwainwa kumunemekela?

² Byonka byaamba Lumwekesho 5:13, twafwainwa kupa munema ku yewa “waikala pa jitanda ne ku Mwana Mukooko.” Kitango 4 mu buku wa Lumwekesho kyalumbulula ene mambo o twafwainwa kunemekela Yehoba. Bilengwa bya mupashi mwiulu bimba lwimbo wa kutota Yehoba, “yenka wikala myaka ne myaka.” Bino bilengwa bibijika’mba: “Anweba Yehoba Lesa wetu, mwafwainwa kutambula lukumo ne buneme ne bulume, mambo yenu mwalengele bintu byonse kabiji na mambo a kyaswa muchima wenu, byaikeleko ne kulengwa.”—Lum. 4:9-11.

 ³ Mwana Mukooko ye batongola mu Lumwekesho 5:13 ke Yesu Kilishitu. Uno ye “Mwana Mukooko wa Lesa ufumyapo bundengamambo bwa ba pano pa ntanda!” (Yoa. 1:29) Baibolo waamba’mba Yesu uji na bulume kukila bamfumu bonse ba pano pa ntanda. Yesu ye “Mfumu wa bamfumu ne Nkambo wa bankambo, yenka ubula kufwa, waikala mu kyeya kya kukankalwa kufikako, ye bakyangye kumonapo ku muntu nangwa umo kabiji ye bakonsha kubula kumona.” (1 Timo. 6:14-16) Nanchi kujipo mfumu mukwabo wakipanapo kala kufwila bantu kuba’mba ebakuule ku bundengamambo nyi? Nanchi kechi mukeba kukwatankena pamo na bilengwa bya mwiulu mu kwamba’mba: “Mwana Mukooko ye baipayile ye wafwainwa kutambula bulume ne bunonshi ne maana ne ngovu ne buneme ne lukumo ne kutotwa” nenyi?—Lum. 5:12.

4. Mambo ka o twafwainwa kunemekela Yehoba ne Kilishitu?

⁴ Atweba bonse twafwainwa kunemeka Yehoba ne Kilishitu. Bo baketupa bumi bwa myaka ne myaka. Byambo bya kwa Yesu biji pa Yoano 5:22, 23, bitukwasha kumvwisha kino. Byaamba’mba: “Shanji kechi uchibila mambo muntu nangwa umo ne, pakuba Mwananji ye ye apa luusa lwa kuchiba mambo onse, pa kuba’mba bonse bakonshe kunemeka Mwana byonkatu byo banemeka Shanji. Yense ubula kunemeka Mwana kechi unemeka ne Shanji wamutumine ne.”—Tangai Salamo 2:11, 12.

5. Mambo ka o twafwainwa kunemekela bantu bonse?

⁵ Lesa walengele bantu “mu kipasha kyanji.” (Nte. 1:27) Onkao mambo, bantu bonse bajipo na byubilo bimo byawama. Bakonsha kwitemwa bene na bene, kwiubila lusa ne kumwesha kifyele. Bantu bonse baji na jiwi ja mu muchima. Jino jiwi jibakwasha kuyuka byawama nangwa byatama, byafwainwa ne byabula kufwainwa, nangwa kwikala ba kishinka nangwa ne. (Loma 2:14, 15) Bantu bavula batemwa mpunzha ya butooto ne bintu bya buuya. Bakebesha bingi kwikala na bakwabo mu mutende. Umvwe bayuka nangwa ne, bantu bonse bajipo na byubilo bimo bimwesha’mba balengwa mu kipasha kya Yehoba, kabiji twafwainwa kwibanemeka.—Sala. 8:5.

6, 7. Bakamonyi ba kwa Yehoba bapusanako byepi na bantu bavula byo bapana munema?

⁶ Twafwainwa kuyuka pa kupelela pa kupa bantu mushingi. Na mambo a bumbulwa kulumbuluka, bantu balondela mupashi wa mu ino ntanda ya kwa Satana. Ye ulengela bantu kukizhamo kunemeka bantu bamo, nabiji bantangi ba bupopweshi, bamulwila ntanda, ne bantu baya nkuwa mu bya makayo ne bya kisangajimbwe. Onkao mambo, banyike ne bakulumpe bonse bakeba kusombolola ñambilo yabo, mvwajilo ne byubilo byabo.

⁷ Bena Kilishitu ba kine kechi baji na uno mupashi wa kukizhamo kunemeka bantu ne. Kilishitu ye yenkatu uji na byubilo byalumbuluka byo twafwainwa kulondela. (1 Pe. 2:21) Lesa kechi umvwa bulongo inge ketukizhemo kunemeka bantu bamo ne. Atweba bonse twafwainwa kuvulukanga bukine bwa kuba’mba: “Bonse baleenga mambo kabiji kechi bafika ku lukumo lwa Lesa ne.” (Loma 3:23) Onkao mambo, kafwako muntu ye twafwainwa kunemeka nobe Lesa ne.

8, 9. (a) Bakamonyi ba kwa Yehoba bamona byepi bantangi ba mu kafulumende? (b) Twakonsha kuyuka byepi pa kupelela pa kunemeka bantangi ba mu kafulumende?

⁸ Bantu bamo baji pa bifulo bekala na luusa pa bakwabo. Babinemanga ba mu kafulumende baji na mwingilo wa kukwasha bantu kulondela mizhilo, kulama mutende ne kukebela bangikazhi bikebewa. Bino byonse  bikwasha bantu. O ene mambo mutumwa Paulo o atundaikijile bena Kilishitu kukookela “bakulumpe balama kyalo.” Wibakambizhe’mba: “Saka mupana ku bonse bibafwainwa: ku ukeba musonko, mumupe musonko; . . . kabiji ku ukeba munema, mumunemeke.”—Loma 13:1, 7.

⁹ Bakamonyi ba kwa Yehoba banemeka ba mingilo ba mu kafulumende byonka byafwainwa kuba bangikazhi bonse, kwesakana na mwayila mizhilo ya mu kyalo mo bekala. Twibakookela pa kuba’mba bengile bulongo mingilo yabo. Nangwa byonkabyo, tuyuka pa kupelela pa kwibanemeka kwesakana na byaamba Binembelo. Kechi tulala mizhilo ya Lesa nangwa mukambizho wa kubula kwivwanga mu bya bumulwila ntanda ne.—Tangai 1 Petelo 2:13-17.

10. Twakonsha kufunjilako ka ku bakalume ba Yehoba bajingako kala pa byo twafwainwa kunemeka bantangi ba mu kafulumende?

¹⁰ Twakonsha kufunjilako ku bakalume ba Yehoba bajingako kala byo banemekanga bantangi ba mu kafulumende. Mfumu wa bena Loma byo akambizhe bantu bonse amba banembeshe mazhina, Yosefwa ne Maliya bakookejile uno mukambizho. Baimene lwendo lwa kuya ku Betelema nangwa kya kuba Maliya wajingatu pepi kupaapa. (Luka 2:1-5) Palutwe kacheche, Paulo bamupelemo mambo, bino pa kwipokolola ku mambo, waambile na mushingi ne kupana munema ku Mfumu Heloda Agilipa ne kwi Fesatusa wajinga kitumbafumu wa kibunji kya Yudea kyalamanga bena Loma.—Byu. 25:1-12; 26:1-3.

11, 12. (a) Mambo ka munema ye tupana ku bantangi ba mu kafulumende kyo apusenako na ye tupana ku bantangi ba bupopweshi? (b) Ñanyi bintu byawama byafuminemo Kamonyi wa ku Austria byo amwesheshe mushingi ku mulwila ntanda umo?

¹¹ Nangwa byonkabyo, Bakamonyi ba kwa Yehoba kechi bakizhamo kunemeka bantangi ba bupopweshi ne, nangwa kya kuba bano bantangi byo byo bakeba. Bantangi ba bupopweshi bwa bubela bamba bya bubela pe Lesa ne kutwala Mambo a Lesa mungi. Onkao mambo, bantangi ba bupopweshi twibamonatu byonka byo tumona bantu bonse, kechi twafwainwa kukizhamo kwibanemeka ne. Yesu wanenene bantangi ba bupopweshi bajingako kimye kyo ajinga pano pa ntanda ne kwibatela’mba bakamfutumfutu kabiji bantangi bampofu. (Mat. 23:23, 24) Bino, inge ketupane mushingi wafwainwa ku bantangi ba mu kafulumende, mufuma bintu byawama bingi.

¹² Kamonyi umo wafumine ku Austria aye Leopold Engleitner ye bakashile ku kipanyi kya Nazi bamutwajile na shitima ku kampu wa lumanamo wa Buchenwald. Mu uno shitima mwajinga ne muntu mukwabo ye bakashile, aye Heinrich Gleissner wajinga shayuka wa bya mizhilo. Uno muntu kala wajinga mulwila ntanda mu kibunji kya Austria. Pano bamukashile mambo wapusenejilemo na ba mu kipanyi kya Nazi. Saka bakyangye kufika mu kampu, Mulongo Engleitner wisambile ne Gleissner na mushingi pa bintu byo aitabijilemo kabiji naye wateleko bingi muchima ku byo aambilenga. Nkondo ya kibiji ya ntanda yonse byo yapwile, Gleissner wabwelele pa kifulo kyanji ne kukwasha bingi Bakamonyi bajinga mu Austria. Kampe mwakonsha kuvulukapo ne bikwabo byawama bifumamo inge Bakamonyi ke bapane mushingi wafwainwa ku bantangi ba mu kafulumende byonkatu Baibolo byo akambizha bena Kilishitu kuba.

13. Bañanyi kikatakata bo twafwainwa kupa mushingi ne kunemeka, kabiji mambo ka?

¹³ Kabiji bakwetu ba mu lwitabilo nabo twafwainwa kwibanemeka. Kikatakata bakulumpe mu kipwilo twafwainwa kwibanemeka ne  kwibapa mushingi. (Tangai 1 Timoti 5:17.) Tunemeka bano balongo nangwa kya kuba bafuma mu byalo byapusana pusana, bafunda nangwa kechi bafunda ne, bengila nkito ya peulu nangwa ne, nangwa baji na mali avula nangwa ne. Baibolo watela bano banabalume amba “bya bupe,” kabiji bengila mwingilo wanema bingi wa kukwasha bantu mu jibumba ja Lesa. (Efi. 4:8) Akilangulukai pa mingilo ingila bakulumpe mu kipwilo, bakalama ba myanzo, ba mu Kavoto ka Musampi, ne ba mu Jibumba Jitangijila. Balongo ne banyenga yetu mu kipwilo kya bena Kilishitu kitanshi banemekele bingi boba bo batongwele kwibatangijila, ne atweba byo byo twafwainwa kubanga lelo jino. Kechi tukizhamo kupana mushingi ku batangijila mu jibumba ja Lesa, nangwa kwibamona nobe bamalaika ne. Pano bino, twibanemeka bano balongo na mambo a kuba bengila bingi na ngovu kabiji bepelula.—Tangai 2 Kolinda 1:24; Lumwekesho 19:10.

14, 15. Ambai lupusano luji pa bakafunga baji mu bipwilo bya bena Kilishitu ba kine ne boba bebepekezha amba bakafunga.

¹⁴ Bano bakulumpe mu kipwilo bayukanyikwa’mba bakafunga bepelula. Bano bakulumpe bakana kukizhamo kwibanemeka ne kwibamona nobe bantu baya nkuwa mu bya makayo. Kino Kimwesha’mba bepelula. Kino kyo kibapusanyako ku bantangi ba bupopweshi ba mu ano moba ne bantangi bajingako mu moba a kwa Yesu, bo aambilepo’mba: “Batemwa bingi kwikala pa bipona byo balamina benyi ku bijiilo bya mabanga ne pa bipona bya kulutwe mu mashinagoga ne kukeba kwibemuna mu bisankanyi.”—Mat. 23:6, 7.

¹⁵ Bakafunga ba mu kipwilo kya bena Kilishitu ba kine bakookela byambo bya kwa Yesu bya kuba’mba: “Anweba kechi mwafwainwa kutelwa’mba Labi ne, mambo mujitu na Mufunjishi umo, ne anweba bonse mwi balongo na balongo. Kabiji kechi mwafwainwa kwita muntu nangwa umo pano pa ntanda amba tata ne, mambo kwi anweba kujitu Shenu umo, yenka uji mwiulu. Nangwa kutelwa’mba bantangi ne, mambo mujitu na Ntangi umo, aye Kilishitu. Bino mukulumpe mwi anweba wafwainwa kwikala wa mwingilo. Yense witumbijika mwine bakamupelula, pakuba yense wipelula mwine bakamutumbijika.” (Mat. 23:8-12) Kino kyakonsha kwitukwasha kuyuka ene mambo bakulumpe mu bipwilo kuzhokoloka ntanda yonse o bebatemenwa, kwibapa mushingi ne kwibanemeka ku Bakamonyi bakwabo.

16. Mambo ka o mwafwainwa kwibikilako kulondela byaamba Baibolo pa kupana munema?

 ¹⁶ Bino papita kimye pa kuba’mba tuyuke pa kupelela pa kunemeka bantu ne kuyuka bo twafwainwa kunemeka. Byo byo kyajinga ne ku bena Kilishitu batanshi. (Byu. 10:22-26; 3 Yoa. 9, 10) Pano bino, kyanema kulondela byaamba Baibolo pa kupana munema. Mufuma byawama bingi inge twayuka bya kupana munema.

17. Ñanyi bintu bimo byawama bifumamo inge twanemeka bakulumpe ba mu kafulumende?

¹⁷ Inge twapa mushingi ne kunemeka bakulumpe ba mu kafulumende, ne abo baketuswisha kusapwila. Kino kibalengela kunemeka mwingilo wetu. Myaka ya kunyuma, nyenga painiya Birgit wa ku Germany wayile na kushinkwako juba mwananji wamukazhi jo apwishishenga sukulu. Bafunjishi babuujile nyenga Birgit amba batemenwe bingi kwikala na baana ba sukulu Bakamonyi. Baambile’mba inge kechi bajinga na baana ba sukulu Bakamonyi ne, sukulu wabo inge watamine bingi. Nyenga Birgit waambile’mba: “Baana betu twibafunjisha kulondela mafunde a Lesa, kabiji kino kyavwangamo kupa bafunjishi mushingi ne kwibanemeka.” Mufunjishi umo waambile’mba, “Umvwe baana ba sukulu bonse bajinga byonka biji baana ba Bakamonyi, inge kufunjisha kwawama bingi.” Byo papichiletu milungu icheche, mufunjishi umo watainweko ku kushonkena kwaikejile mu muzhi wa Leipzig.

18, 19. Mambo ka o twafwainwa kubujila kukizhamo kunemeka bakulumpe mu kipwilo?

¹⁸ Pano bino, twafwainwa kulondela mafunde a mu Baibolo pa kunemeka bakulumpe mu kipwilo. (Tangai Bahebelu 13:7, 17.) Twafwainwa kwibasanchilanga pa mingilo yo babena kwingila ne kwibikako kukookela lutangijilo lwabo. Inge ketwibanemeke, bakengilanga mingilo yabo na lusekelo. Pano bino, inge kuji mukulumpe mu kipwilo wayukanyikwa bingi, kechi twafwainwa kulondelanga mvwajilo, mwekelo ne byo amba majashi, nangwa ñambilo yanji ne. Kuba bino kechi kwawama ne. Twafwainwa kuvulukanga’mba naye ke mbulwa kulumbuluka. Twafwainwa kulondelangatu Kilishitu, kechi bantu ne.

¹⁹ Inge twabula kukizhamo kunemeka bakulumpe mu kipwilo, twibakwasha kwingila bulongo. Kuba bino kulengela bakulumpe mu kipwilo kubula kwitota ne kubula kumona nobe banema nangwa baoloka kukila bakwabo.

20. Tumwenamo ka inge ketunemeke bakwetu?

²⁰ Kunemeka bakwetu kwitulengela kubula kwitemwa atweba bene. Kuba bino kwitukwasha kubula kwilundumika inge bantu betunemeka. Kabiji kitulengela kukwatankena pamo na jibumba ja Yehoba, ne kubula kukizhamo kunemeka bakwetu ba mu lwitabilo nangwa babula kwitabila. Kabiji kubula kukizhamo kunemeka bakwetu kumwesha’mba tuji na maana kabiji kitukwasha ne kubula kulefulwa inge bantu bamo bo twanemeka balubankanya.

21. Kyawamina ka kuyuka pa kupelela mu kunemeka bantu?

²¹ Tusangajika muchima wa Lesa inge twayuka pa kupelela mu kunemeka boba bafwainwa kutambula munema. Kuba bino kumwesha’mba tubena kuba bikeba Lesa kabiji kwitukwasha kutwajijila kwikala ba kishinka kwi aye. Kino kilengela Lesa kukumbula yewa umwendeleka. (Maana 27:11) Bantu bavula ba mu ntanda kechi bayuka pa kupelela mu kupa munema ne. Bino atweba Yehoba witufunjisha po twakonsha kupelela pa kupana munema.