Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

JISHIMIKILA JA BWIKALO

Yehoba Ukyangye Kundekelelapo Ne!

Yehoba Ukyangye Kundekelelapo Ne!

Juba jimo ba Adolf Hitler byo bapwishishe kwamba byambo, amiwa najinga pa banyike babakazhi bana bo basajile kwibatwajila maluba. Ki ka kyalengejile kunsala? Batata bajinga mu kipanyi kya Nazi kabiji bo baendeshanga mukulumpe wa kipanyi kya Nazi mu muzhi mo twaikalanga. Bamama bajinga Bakatolika kabiji bakebelenga’mba ngikale sisita. Nangwa byonkabyo, kechi natwelelepo mu kipanyi kya Nazi nangwa kwikala sisita ne. Lekai nemubuule kyalengejile.

NAKOMEJILE mu muzhi wa Graz, mu Austria. Byo nafikizhe myaka itanu na ibiji bansemi bami bantumine ku sukulu na kufunda bya bupopweshi. Pano bino, nakataaineko byubilo bya bulalelale byatama bingi byaubanga bapulishiti ne basisita. Onkao mambo, bamama bamfumishepo saka nkyangye kupwishako nangwa mwaka umo.

Kisemi kyetu ne batata saka bavwala bivwalo bya bushilikale

Mu kuya kwa kimye, nayile ku sukulu mukwabo. Juba jimo bufuku, Batata baishile kumfumya pa sukulu ne kuya na kufyama mambo muzhi wa Graz bamulukukile. Twanyemejile mu muzhi wa Schladming. Byo twaabukiletu mukola, mu muzhi wa Graz balozelemo mabomba. Kabiji pa kimye kikwabo madeke apichijilengatu munshi munshi alozele po twajinga amiwa ne bankambo babakazhi mu lubanza. Nkondo byo yapwile, kyamwekele kuba’mba kafulumende ne chechi bakankelwe kuleta mutende.

BYO NAFUNJILE PA MWINE UPANA BUKWASHO

Mu 1950, Kamonyi wa kwa Yehoba umo watendekele kufunjisha ba mama byambo bya mu Baibolo. Natelekangako byo bafundanga kabiji bimye bimo nayanga ne bamama na kupwila na Bakamonyi. Bamama byo bashiinwe’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba bafunjisha bukine, babatizhiwe mu 1952.

Pa kyo kya kimye namonanga kipwilo nobe mpunzha kukonkanatu banabakazhi bakote. Pano bino, pakupitapo kimye twayile ku kipwilo kwajinga banyike bavula, kechi banabakazhi bakote bonkatu ne. Byo twabwelele ku Graz, natatwile kutaanwa ku kupwila konse, kabiji kechi pabanjile ne, ne amiwa nashiinwe’mba byo nafunjilenga byajinga bya kine. Kabiji nafunjile ne kuba’mba Yehoba ke Lesa ukwasha bantu banji. Witukwasha ne pa bimye byo tupita mu makatazho akatampe.—Sala. 3:5, 6.

Nakebelenga kufunjishako bakwetu bukine. Natendekejilepo na bakolojami ne nkasami. Bakolojami babakazhi bana bafumine pa nzubo bayile na kwingila nkito ya bufunjishi. Bino nayanga na kwibafwakesha mu mizhi yapusana pusana mo baikalanga ne kwibatundaika kufunda Baibolo. Ko kyakayanga, bonse bakolojami ne nkasami bafunjile bukine ne kwikala Bakamonyi ba kwa Yehoba.

Mu mulungu wa bubiji ye naingijilenga busapwishi bwa ku nzubo ku nzubo, namonañene na mwanamukazhi wajinga na myaka ya mu ma 30 ye natendekele kufunjisha Baibolo. Wafunjile bukine ne kubatizhiwa, kabiji mu kuya kwa kimye bamwatawanji ne baana babo babiji babalume nabo babatizhiwe. Kufunjisha uno mwanamukazhi kwakoseshe ne lwitabilo lwami. Mambo ka? Amiwa kafwako waiyanga na kumfunjisha Baibolo byonka byo nafunjishenga uno mwanamukazhi ne. Nanengezhanga bingi bulongo mafunjisho onse. Mu jishinda jikwabo, nanengezhanga kuba’mba nefunjishe amiwa mwine, apa bino nkafunjishe ye nafunjishanga Baibolo. Kuba bino kwankwashishe kumvwisha bukine. Mu April 1954, namwesheshe kwipana kwami kwi Yehoba kupichila mu kubatizhiwa mu mema.

“TUMANYIKWA, BINO KECHI TWASHALATU BUNKE NE”

Mu 1955, nataainwe ku kukonkana kwa byalo kwaikejile mu Germany, France, ne England. Byo najinga mu London, namonañene ne ba Albert Schroeder. Bajinga bafunjishi ku Sukulu wa Baibolo wa Gileada, kabiji mu kuya kwa kimye baikele mu Jibumba Jitangijila. Byo twayile mu kishimikwa mo balamina bintu bya kishakulu mu Britain, Mulongo Schroeder witubuujile pajinga manyusikilipiti a Baibolo. Mu ano manyusikilipiti mwajinga jizhina ja Lesa mu bisopelo bya Kihebelu, kabiji witulumbulwijile buneme bwa ano manyusikilipiti. Kino kyandengejile kukizhamo kutemwa Yehoba ne bukine, kabiji nafuukwilepo kutwajijila kutumbijika bukine bwa mu Mambo a Lesa.

Saka nji na mukwetu (ku kilujo), kimye kyo twaingijilenga bupainiya bwiikajila mu Mistelbach, Austria

Natendekele bupainiya bwa kimye kyonse pa 1 January, 1956. Byo papichiletu bañondo bana, bantumine kuya na kwingila bupainiya bwiikajila ku Austria. Pa kyokya kimye mu muzhi wa Mistelbach mo bantumine kuya na kwingijila kechi mwajingapo Bakamonyi ne. Bino kwajinga lukatazho lumo lo napichilemo. Amiwa ne painiya mukwetu mo betutumijile twajinga na byubilo byapusana bingi. Amiwa najinga na myaka 19 kabiji nakomejile mu taunyi, aye wajinga na myaka 25 kabiji wakomejile ku mpunzha ya mu mizhi. Kechi nabukanga bukiji ne, bino aye wabukanga bingi bukiji. Bufuku, kechi nalaala bukiji ne, pakuba aye wakebanga kulaala bukiji. Bino kwingijisha mafunde a mu Baibolo kwitukwashishe kabiji twiyowele kwingijila pamo bupainiya.

Pano bino, twapichile ne mu makatazho akwabo. Bimye bimo betumanyikilenga ku bantu, bino ‘kechi twashajiletu bunke ne.’ (2 Ko. 4:7-9) Kimye kimo byo twasapwijilenga mu mpunzha ya mu mizhi, bantu bakasulwile bakabwa babo. Mu kimyetu kicheche betuzhokolokele ku bakabwa bakatampe saka baboza ne kushenka ku meno. Twikwachile ku maboko ne kulomba’mba, “Anweba Yehoba, twalomba’mba inge betutabaule ku bakabwa, tufwe bukiji!” Bino bakabwa byo bafikile pa bwipi, balekele kuboza, kebapekenye ne mikila yabo, kabiji betushile baya ne kuya. Twamwene’mba Yehoba wituzhikijile. Kufuma popo, twayile na kusapwila mu muzhi yense, kabiji kituletejile lusekelo ke kya kuba’mba bantu batambwijile bukine. Kampe bakuminye pa kumona kuba’mba bakabwa kechi betusumine ne, nangwa kumona byo twachinchikile. Bamo mu kuya kwa kimye baikele Bakamonyi.

Kabiji kwajinga kikwabo kituletejile moyo. Juba jimo, mwanamulume ko twasonkelanga nzubo waishile pa nzubo saka apendwa, watendeka ne kwamba’mba mbena kwimwipaya mambo mubena kuvulañanya mutende mu nyaunda. Bakazhi banji baesekele kumukanya bino bakankelwe. Twaumvwinenga bino byonse saka tuji mu kibamba kya peulu mo twaikalanga. Ponkapotu twabikile bipona ku kinzhilo kabiji twatendekele kulonga bintu byetu mu byola. Byo twashinkwileko, twamwene uno mwanamulume saka aimana pa kukanjijila saka alama ne mupenyi mukatampe mu kuboko. Onkao mambo, twalupukijile ku kibelo kya kunyuma ne kukunkuluka kupita mu mashamba a bishu saka twasenda ne bipe byetu, kabiji kechi twabweleleko jikwabo ne.

Twayile pa hotela ne kulomba kibamba. Twaikele pa hotela mwaka umo, kabiji kwikala pano kwitukwashishe kwingila bulongo mwingilo wetu. Mu ñanyi jishinda? Hotela wajinga mukachi ka taunyi, kabiji bantu bo twafunjishanga Baibolo bakebelenga kufunjilanga ponka. Kechi pabanjile ne, twatendekele kwikala na lufunjisho lwa buku ne Lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa pa mulungu pa mulungu, kabiji kwatanwanga bantu 15.

Twaikele mu Mistelbach kukila pa mwaka umo. Kepo bantumine kuya na kwingijila ku Feldbach ku kabeta ka bulenge-musela wa Graz. Bampele painiya mukwabo wa kwingila nanji, kabiji nako kechi kwajinga kipwilo ne. Twaikalanga mu kakibamba kacheche kajinga peulu ya nzubo ya mapulanga. Kabiji mwela inge ubena kupuupa, wapitanga mu bipenze byajinga pakachi ka mapulanga, onkao mambo, twashinkilemo mapepala a byambo. Kabiji twatapulanga mema mu mushima. Pano bino, twaubile bingi bulongo kwikala kuno. Byo papichiletu bañondo bacheche, jibumba jalengelwe. Mu kuya kwa kimye, ba mu kisemi kimo bajinga 30 bo twafunjishanga Baibolo baishile mu bukine.

Bino byamwekele byandengejile kusanchila bingi Yehoba pa byo akwasha boba batangizhako Bufumu mu bwikalo bwabo. Nangwatu umvwe bantu bakankalwa kwitukwasha, Yehoba witukwasha.—Sala. 121:1-3.

LESA ‘WANKWACHILE NA KUBOKO KWANJI KWA KILUJO KWA BOLOLOKE’

Mu 1958 banengezhezhe kukonkana kwa byalo mu New York City, mu kibanza kya Yankee Stadium ne kya Polo Grounds. Naipwizhe kuba’mba nkatanweko, kabiji ofweshi wa musampi wa mu Austria wangipwizhe inge nakonsheshe kuya na kutanwa ku Sukulu wa Gileada wa nambala 32. Kechi nakonsheshe kukana ne. Ponkapotu nakumbwile’mba, “Ee mwane!”

Byo twajinga ku Gileada, naikele pa bwipi ne ba Martin Poetzinger. Bapichile mu bintu byakatazha bingi byo bachinchikile mu makampu a lumanamo a Nazi. Ne abo mu kuya kwa kimye baikele mu Jibumba Jitangijila. Kimye kyo twafunjilenga, bimye bimo ba Martin banongotanga ne kungipuzha’mba, “Erika, akya kilumbulula ka mu Kijeomani?”

Byo kwashajile pacheche kupwisha sukulu, ba Nathan Knorr betubuujile ko tukaya na kwingijila. Amiwa bantumine ku Paraguay. Na mambo a kuba nakijinga mwanyike, naipwizhe batata kuba’mba banswishe kuya ku kyokyo kyalo. Byo banswishishe, nayile ku Paraguay mu March 1959. Bantumine kuya na kwikala mu nzubo ya bamishonale mu muzhi wa Asunción pamo na mishonale mukwabo.

Kechi pabanjile ne, namonañene ne ba Walter Bright, bajinga ba mishonale bataainwe ku sukulu wa nambala 30. Mu kuya kwa kimye twatwelele mu masongola kabiji twatendekele kupita mu makatazho a mu bwikalo saka tuji pamo. Inge twapita mu lukatazho lukatampe, twatanganga mulaye wa Yehoba uji pa Isaya 41:10 wa kuba’mba: “Kange uchine ne, mambo amiwa nji ne obewa. Kange wakamwe ne, mambo amiwa yami Lesa wobe. Amiwa nkakukosesha.” Kino kitukwashishe kuyuka kuba’mba umvwe twatwajijila kwikala ba kishinka kwi Lesa ne kutangizhako Bufumu bwanji patanshi, kechi uketulekelela ne.

Pa kupitapo kimye, betutumine kuya na kwingijila ku mpunzha iji kubwipi na mupaka wa Brazil. Bantangi ba bupopweshi batundaikile banyike kwiya na kwasa mabwe pa nzubo ya bamishonale po twaikalanga, kabiji ino nzubo kechi yakosele bulongo ne. Kepo ba Walter batatwile kufunjisha Baibolo mukulumpe wa bakapokola. Uno kapokola wituzhikijile pa mulungu umo kabiji balwanyi betu balekele kwitukatazha. Palutwe kacheche, twavilukijile mu nzubo yawama yajinga mu Brazil kwipi na mupaka. Kino kitukwashishe bingi mambo twaikalanga na kupwila mu byalo byonse bibiji, mu Paraguay ne mu Brazil. Saka tukyangye kufuma ku ino mpunzha, twalengele bipwilo bibiji bicheche.

Saka nji na bamwatawami, ba Walter, mu mwingilo wa bumishonale mu Asunción, Paraguay

YEHOBA WATWAJIJILA KUNKWASHA

Ba dokotala bambuujile’mba kechi nakonsha kusema ne, onkao mambo, twakuminye bingi byo naimichile mu 1962. Twayile na kwikala mu muzhi wa Hollywood, Florida, kubwipi na kisemi kya ba Walter. Twaikele myaka yavula amiwa ne ba Walter kwa kubula kwingilako bupainiya. Twajinga na mwingilo wa kulama mwana. Pano bino, twatwajijile kutangizhako Bufumu patanshi.—Mat. 6:33.

Byo twafikile mu Florida mu November 1962, twakuminye bingi pa kutaana kuba’mba balongo bafita ne bazungu baabana kechi bapwila pamo ne kusapwila mu mpunzha imo ne, mambo bantu mu ino mpunzha bajinga bingi na misalululo. Bino Yehoba kechi uji na misalululo ne, onkao mambo twakwashishe balongo kuleka misalululo, kabiji kechi pabanjile ne, bazungu ne bantu bafita batendekele kupwila ne kwingijila pamo. Twimwenejile bukwasho bwa Yehoba, kabiji luno mu ino mpunzha muji bipwilo byavula bingi.

Kyataminekotu ke kya kuba’mba, ba Walter bafwile mu 2015 na kikola kya kansa wa ku bongo. Naikele na bano bamwatawami bawamine bingi muchima pa myaka 55, batemenwe bingi Yehoba kabiji bakwashishe balongo bavula. Mbena kutengela kimye kyo tukamonañana jibiji saka baji na butuntulu bwa mubiji bwawama kimye kyo bakasangulwa.—Byu. 24:15.

Nsanta bingi pa kwingilako mwingilo wa kimye kyonse pa myaka kukila pa 40, kabiji namwenamo bintu byawama bingi. Kintu kimo kindetela lusekelo ke kya kuba’mba, amiwa ne ba Walter twakwashishe bantu bo twafunjishanga Baibolo 136 kufika ku lubatizhilo. Pano bino, twapitanga ne mu makatazho. Bino ano makatazho kechi etulengejile kuleka kwingijila Lesa wetu mu bukishinka ne. Pakuba twafwenyanga kwipi ne aye, ne kuketekela’mba uketukwasha kushinda ano makatazho pa kimye kyanji mwine kyafwainwa. Ne kya kine, witukwashanga!—2 Timo. 4:16, 17.

Nebatonga bingi ba Walter, bino bupainiya bunkwasha kuchinchika. Kabiji kufunjisha bantu kunkwasha bingi, kikatakata kufunjisha pa lusanguko. Kine, Yehoba wankwasha mu mashinda avula bingi a kukankalwa kubala. Monka mwayila mulaye wanji, unkwasha, kunkosesha, kabiji wankwata na “kuboko [kwanji] kwa kilujo kwa bololoke.”—Isa. 41:10.