Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Nanchi Mwayuka Nyi?

Nanchi Mwayuka Nyi?

Kununga pa byaamba Baibolo, ñanyi bishiino bikwabo bimwesha’mba bena Isalela bajinga bazha mu Ijipita?

Baibolo waamba’mba bena Mijanyi byo batwajile Yosefwa ku Ijipita, mushakulu aye Yakoba ne kisemi kyanji bafumine ku Kenana ne kuvilukila ku Ijipita. Baikele mu kibunji kya mu Ijipita kitelwa’mba Goshenyi kwasangila mukola wa Nile mu kalunga ka mema. (Nte. 47:1, 6) Bena Isalela “bavujijilengakotu ne kukosa bingi.” Na mambo a kino, bena Ijipita batendekele kuchina bena Isalela. Onkao mambo, bebalwile ke bazha.—Lupu. 1:7-14.

Bantu bamo balengulula Baibolo bamba’mba jino jishimikila kechi ja kine ne, kishimitu. Pano bino, kuji bishiino bimwesha’mba bantu ba mu kikota kya kwa Shema * bajinga bazha mu Ijipita.

Bashayuka bapoya bya kupoyapoya, batulukile bintu bimo bya kala bimwesha’mba ku buyeke bwa Ijipita kwajinga mizhi ya bantu. Shayuka aye Dr. John Bimson waambile’mba kuji bishiino bimwesha’mba ku buyeke bwa Ijipita kwajinga mizhi 20 nangwa kukilapo ya bantu ba mu kikota kya kwa Shema. Kabiji shayuka wa bwikalo bwa bena Ijipita aye James K. Hoffmeier waambile’mba: “Myaka pakachi ka 1800 ne 1540 B.C., kyalo kya Ijipita kyawamine bingi kya kuba kyalengejile bantu ba mu kikota kya Shema kufuma ku muzhika wa Asia kuvilukila ku kino kyalo.” Wanungilepo’mba: “Akye kimye kyatongolwa kyakwatankana na ‘Kimye kya Bashakulu’ kabiji kyakwatankana bingi na bintu byo balumbulula mu Ntendekelo.”

Kuji ne bishiino bikwabo byo bataaine ku bulenge bwa kyalo kya Ijipita. Muvungilo wa mambanga wanembelwe mu myaka pakachi ka 2000 ne 1600 B.C.E., muji mazhina a bazha baingilanga mu mazubo a bantu ku bulenge bwa Ijipita. Mazhina kukila pa 40 amwesha’mba ajinga a ba mu kikota kya kwa Shema. Bano bazha nangwa’mba bakalume baingilanga mingilo ya kuteka kajo, kuluka bilalo, ne mingilo ikwabo yakosa bingi. Shayuka aye Hoffmeier waambile’mba: “Na mambo a kuba’mba muntu umo bamwingijilanga ku bantu kukila pa 40 ba mu kikota kya kwa Shema ku bulenge bwa Ijipita, kimwesha kuba’mba bano bantu bavujile bingi mu kyalo kyonse kya Ijipita, kikatakata kwasangila mukola wa Nile mu kalunga ka mema.”

Shayuka wa bya kupoyapoya aye David Rohl wanembele’mba mazhina amo a bazha aji pa uno muvungilo “o anembwa mu mabuku atanshi a mu Baibolo.” Pa bipimvwa bimo bya uno muvungilo paji mazhina epasha na mazhina nabiji a kuba’mba Isakala, Ashela ne Shifula. (Lupu. 1:3, 4, 15) Rohl waambile’mba: “Kino ke kishiino kimwesha’mba bena Isalela bajinga bazha mu Ijipita.”

Shayuka aye Dr. Bimson wanembele’mba: “Kuji bishiino byavula bimwesha’mba jishimikila ja mu Baibolo jaamba pa buzha mu Ijipita ne Kulupuka ja kine.”

^ jifu. 4 Shema wajinga mwana wa kwa Nowa. Kyamweka mu kikota kya kwa Shema mo mwafumine bena Elama, bena Asilya, bena Kalodeya, Bahebelu, bena Silya, ne mikoka ya bena Alabya.