MUTWE WA KUFUNDA 11
Kutanga Binembelo byo Kwakonsha Kwimukwasha Kuchinchika Makatazho
“Lesa witulengela kuchinchika.”—LOMA 15:5.
LWIMBO 94 Twasanta pa Mambo a Lesa
BIJI MU UNO MUTWE *
1. Ñanyi makatazho amo bantu ba Yehoba o bapitamo?
ABYA mubena kupita mu lukatazho lukatampe nyi? Kampe muntu umo mu kipwilo wimukozha ku muchima. (Yako. 3:2) Nangwa kampe bantu bo mwingila nabo nkito nangwa bo mufunda nabo sukulu bemwendeleka na mambo a kuba’mba mwingijila Yehoba. (1 Pe. 4:3, 4) Nangwa kampe ba mu kisemi kyenu babena kwimukanya kupwila nangwa kwamba pa lwitabilo lwenu. (Mat. 10:35, 36) Umvwe lukatazho lwabaya bingi, mwakonsha ne kulanguluka’mba kampe kyawamatu kuleka kwingijila Yehoba. Bino mwakonsha kushiinwa kuba’mba nangwa lukatazho lubayepotu byepi, Yehoba ukemupa maana ne bulume bwa kuchinchika.
2. Kwesakana na byaamba Loma 15:4, kutanga Baibolo kwakonsha kwitukwasha byepi?
2 Yehoba wanengezhezhe kuba’mba mashimikila a bantu bambulwa kulumbuluka bapichile mu makatazho akatampe anembwe mu Mambo anji. Mambo ka? Waubile bino pa kuba’mba tufunjilengako. Akino Yehoba kyo kyo atundaikile mutumwa Paulo kunemba. (Tangai Loma 15:4.) Kutanga ano mashimikila kwakonsha kwitutekenesha ne kwitupa luketekelo. Nangwa byonkabyo, pa kuba’mba tumwenemo byavula, kechi twafwainwa kupelelatu pa kutanga Baibolo ne. Twafwainwa kuswisha Binembelo kupimpula milanguluko yetu. Twakonsha kuba byepi inge tubena kukeba mafunde akonsha kwitukwasha na lukatazho lo tubena kupitamo? Twakonsha kwingijisha bino bintu bina: (1) Kulomba, (2) Kufwanyikizha, (3) Kulanguluka-langulukapo, ne (4) Kwingijisha. Twayai twisambe pa byavwangwamo mu kuba bino bintu. * Apa bino twingijishe jino jonka jishinda kufunjilako ku bintu byamwekele mu bwikalo bwa Mfumu Davida ne mutumwa Paulo.
1. LOMBAI
Saka mukyangye kutendeka kutanga Baibolo, lombai Yehoba kuba’mba emukwashe kumvwisha (Monai jfuka 3)
3. Saka mukyangye kutendeka kutanga Baibolo, mwafwainwa kuba byepi, kabiji mambo ka?
3 (1) Kulomba. Saka mukyangye kutendeka kutanga Baibolo, lombai Yehoba kuba’mba emukwashe kumwenamo mu byo mubena kutanga. Inge kya kuba’mba mubena kukeba mafunde akonsha kwimukwasha kuyuka bya kuba na lukatazho, lombai Yehoba kuba’mba emukwashe kutaana o o mafunde mu Mambo anji.—Fili. 4:6, 7; Yako. 1:5.
2. FWANYIKIZHAINGA
Fwanyikizhai kuba’mba yenu muntu ye babena kwambapo mu jishimikila ja mu Baibolo (Monai jifuka 4)
4. Ki ka kyakonsha kwimukwasha kumvwisha jishimikila ja mu Baibolo?
4 (2) Kufwanyikizha. Yehoba witupa bulume bwa kukumya bwa kufwanyikizha bintu. Pa kuba’mba mumvwishe jishimikila ja mu Baibolo, esekai kufwanyikizha byamwekelenga ne kuba’mba yenu yeo muntu ye mubena kutangapo. Esekai kumona bintu byamwenenga yeo muntu ne kumvwa byonka byo aumvwinenga ku muchima.
3. KULANGULUKA-LANGULUKAPO
Langulukishaipo pa byo mubena kutanga ne kumona abyo byambo byo byakonsha kwimukwasha (Monai jifuka 5)
5. Kulanguluka-languluka kulumbulula ka, kabiji twakonsha kuba byepi byobyo?
5 (3)Kulanguluka-langulukapo. Kulanguluka-languluka kulumbulula kulangulukishapo pa byo mubena kutanga ne kumona byo byakonsha kwimukwasha. Kuba bino kwakonsha kwimukwasha kukwatankanya milanguluko ne kumvwisha kyo mubena kutangapo. Kutanga Baibolo kwa kubula kulangulukapo kujitu nobe kutala matafwali aikala jimo jimo kwa kubula kwiashimika. Kulanguluka-languluka kuji nobe kusokankanya matafwali na akwabo pa kuba’mba mushimike nzubo ne kwiipwisha. Kintu kyakonsha kwimukwasha kulanguluka-languluka, ke kwiipuzha mepuzho nabiji ano: ‘Muntu mwine ye babena kwambapo mu jino jishimikila waubile byepi pa kuba’mba apwishe lukatazho? Yehoba wamukwashishe byepi? Nakonsha kwingijisha byepi bintu byo nafunjilako pa kuba’mba nchinchike makatazho?’
4. INGIJISHAINGA
Ingijishainga byo mubena kufunda pa kuba’mba mufuukulenga bintu bulongo, kwikala mutende, ne kukosesha lwitabilo lwenu (Monai jifuka 6)
6. Mambo ka o twafwainwa kwingijishanga bintu byo tufunda?
6 (4) Kwingijisha. Yesu waambile’mba umvwe ke tubule kwingijisha bintu byo tufunda, tukekala nobe mwanamulume ubena kushimika nzubo yanji pa busenga. Wingila na ngovu, bino ngovu yanji iyatu mu mema. Mambo ka? Mambo umvwe kwaiya kinkunkwila ne muyulo, nzubo yanji ikakunduka. (Mat. 7:24-27) Kyo kimotu ne atweba, umvwe twalomba, twafwanyikizha ne kulanguluka-langulukapo bino kechi tubena kwingijisha byo twafunda ne, ko kuba’mba ngovu yetu ikayatu mu mema. Inge lwitabilo lwetu lwaesekwa nangwa ke betumanyike, lwitabilo lwetu lukakooka. Bino umvwe ke tufunde ne kwingijisha byo tufunda, tukafuukulanga bintu bulongo, tukekala na mutende, ne lwitabilo lwetu lukakosa. (Isa. 48:17, 18) Kwingijisha bintu bina byo twaambapo, twayai tumone byo twakonsha kufunjilako ku kintu kyamwekele mu bwikalo bwa Mfumu Davida.
MWAKONSHA KUFUNJILAKO KA KWI MFUMU DAVIDA?
7. Ñanyi jishimikila ja mu Baibolo jo tusakwisambapo?
7 Nanchi kujipo mulunda nenu nangwa mulongo wenu wimufutukamo nyi? Umvwe ko aji, mwakonsha kumwenamo bingi mu kufunda kyamwekejile Mfumu Davida kimye aye Abisalomo kyo amusatukijile ne kukeba kumwangata bufumu.—2 Sam. 15:5-14, 31; 18:6-14.
8. Mwakonsha kuba byepi pa kuba’mba mutambule bukwasho bwa Yehoba?
8 (1) Kulomba. Byo mubena kulanguluka pa jino jishimikila, buulai Yehoba byo mubena kumvwa ku muchima pa kintu kyatama kyo bemuba. (Sala. 6:6-9) Shinkamikai milombelo yenu. Lombai Yehoba kuba’mba emukwashe kumona mafunde akonsha kwimukwasha kuyuka bya kuba na lolo lukatazho.
9. Mwakonsha kuchibawizha byepi bintu byamwekele pe Davida ne Abisalomo?
9 (2) Kufwanyikizha. Langulukai pa bintu byamwekelenga biji mu jino jishimikila, kabiji fwanyikizhai Mfumu Davida byo aumvwinenga ku muchima. Mwana wa kwa Davida aye Abisalomo waingila na ngovu pa myaka yavula pa kuba’mba ongole michima ya bantu. (2 Sam. 15:7) Abisalomo byo amona’mba pano kimye kyafika kya kwangata bufumu, watuma bantu banji mu kyalo kyonse kya Isalela na kunengezha bantu kuba’mba baswe bukalama bwanji. Walengela ne mulunda wa kwa Davida yenka wamufundangako maana aye Ahitofela, kukwatankana nanji mu bunsatuki bwanji. Abisalomo wabijika ne kuba’mba ye mfumu, kabiji ke akebe ne kukwata Davida kuba’mba amwipaye. Kabiji pa kikye kimye kyamweka Davida saka akolwa bingi. (Sala. 41:1-9) Davida waumvwa byo babena kumuba kabiji wanyemamo mu Yelusalema. Mu kuya kwa kimye, nzhita ya kwa Abisalomo yalwa na bashilikale ba kwa Davida. Ino nzhita ya bansatuki beishinda, kabiji mwana wa kwa Davida aye Abisalomo bamwipaya.
10. Mfumu Davida wakonsheshe kuba byepi?
10 Kabiji fwanyikizhai Davida byo aumvwinenga ku muchima kimye kyamumwekejilenga bino bintu byonse. Watemenwe bingi Abisalomo kabiji waketekejile Ahitofela. Bino bano bonse babiji bamufutukilemo. Bamukozhezhe bingi ku muchima kabiji bakebelenga ne kumwipaya. Davida wakonsheshe kuleka kuketekela mu balunda nanji bakwabo ne kwibalangulukila kuba’mba kampe nabo bakwatankana ne Abisalomo. Kampe inge walangulukilengatu bya kwipulusha aye mwine ne kunyemamo mu kyalo bunke bwanji. Nangwa inge wakankelwe bya kuba na mambo a kupelelwa. Pano bino, abino kechi byo byo aubile Davida ne. Washinjile luno lukatazho. Ki ka kyakwashishe Davida kuba bino?
11. Davida waubile byepi kimye kyo ajinga mu lukatazho lukatampe?
11 (3) Kulanguluka-langulukapo. Ñanyi mafunde o mwakonsha kufunjilako ku jino jishimikila? Kumbulai bwipuzho bwa kuba’mba, “Davida waubile byepi pa kuba’mba epulushe?” Davida kechi wabambishe muchima ne kufuukula bya kuba kwa kubula kulangulukapo bulongo ne. Kabiji kechi waubile katende ne kukankalwa kufuukula bya kuba na mambo a moyo ne. Pakuba walombele kwi Yehoba kuba’mba amukwashe. Kabiji waingijilepo bukiji pa bintu byo afuukwilepo kuba. Nangwa kya kuba kyamukolele ku muchima, bino Davida kechi walekele kuketekela balunda nanji nangwa kwikala na lupato ne. Watwajijile kuketekela mwi Yehoba ne mu balunda nanji.
12. Yehoba waubile byepi pa kuba’mba akwashe Davida?
12 Yehoba wakwashishe byepi Davida? Inge mwapesapesapo, mukataana kuba’mba Yehoba wapele Davida bulume bwakebewenga pa kuba’mba achinchike luno lukatazho. (Sala. 3:1-8; tubyambo tuji peulu) Yehoba wapesheshe bintu byafuukwilepo Davida. Kabiji wakwashishe balunda ba kwa Davida ba kishinka kimye kyo balwile nkondo pa kuba’mba bazhikijile mfumu wabo.
13. Mwakonsha kulondela byepi byaubile Davida inge mukwenu wimukozha ku muchima? (Mat. 18:15-17)
13 (4) Kwingijisha. Ishikishai anweba bene amba, ‘Nakonsha kulondela byepi byaubile Davida?’ Mwafwainwa kwingijilapo bukiji pa kuba’mba mupwishe lukatazho. Kwesakanatu na bintu byo biji, mwakonsha kulondela mukambizho wapaine Yesu wanembwa mu Mateo kitango 18 nangwa kusendapotu jifunde. (Tangai Mateo 18:15-17.) Bino kechi mwafwainwa kufuukula bya kuba bukiji bukiji saka mwazhingila nangwa saka muji na bulanda ne. Mwafwainwa kulomba kwi Yehoba kuba’mba emukwashe kutekanya ne kwimupa maana a kuyuka mwa kubila na lukatazho lo mubena kupitamo. Kange muleke kuketekela balunda nenu ne. Bino mwafwainwa kuswa inge bemukwasha. (Maana 17:17) Kyakilamo kunema, londelainga mafunde a Yehoba aji mu Mambo anji.—Maana 3:5, 6.
MWAKONSHA KUFUNJILAKO KA KWI PAULO?
14. Ñanyi bintu byakonsha kwimulengela kuta muchima pa byambo biji mu 2 Timoti 1:12-16; 4:6-11, 17-22?
14 Nanchi ba mu kisemi kyenu baumvwa bibi pa kumona’mba mubena kwingijila Yehoba kabiji babena kwimukatazha nyi? Nangwa abya mwikala mu kyalo mo bakanya mwingilo wa bantu ba Yehoba nyi? Inge byo byo kiji, mwakonsha kutundaikwa bingi inge mwatanga 2 Timoti 1:12-16 ne 4:6-11, 17-22. * Paulo wanembele bino Binembelo saka aji mu kaleya.
15. Ñanyi bintu byo mwakonsha kulomba kwi Yehoba?
15 (1) Kulomba. Saka mukyangye kutanga bino binembelo, buulai Yehoba lukatazho lo mubena kupitamo ne byo mubena kumvwa ku muchima. Shinkamikai milombelo yenu. Kabiji lombai Yehoba kwimukwasha kuyuka mafunde aji mu mashimikila aamba pa meseko apichilemo Paulo afwainwa kwimukwasha kuyuka bya kuba na lukatazho lo mubena kupitamo.
16. Mwakonsha kuchibawizha byepi bintu byapichilemo Paulo?
16 (2) Kufwanyikizha. Fwanyikizhai kuba’mba anweba mwi Paulo. Bamukasa minyololo mu kaleya mu Loma. Bamukashilepo mu kaleya kimye kikwabo, bino pa kikye kimye ubena kupembelela kumwipaya. Balunda nanji bamo bamunyema kabiji wakooka.—2 Timo. 1:15.
17. Paulo wakonsheshe kuba byepi kimye kyo apichilenga mu makatazho?
17 Paulo wakonsheshe kutendeka kulanguluka pa bwikalo bwanji bwa kala, ne kulanguluka’mba inge kechi waikele mwina Kilishitu usapwila na mukoyo ne, inge kechi bamukasa ne. Wakonsheshe ne kuzhingijila banabalume mu nkambi ya Asia bamushile bunke, kabiji wakonsheshe kuleka kuketekela balunda nanji bakwabo. Pano bino, Paulo kechi byo byo aubile ne. Ki ka kyamulengejile kushiinwa’mba balunda nanji bakatwajijila kwikala ba kishinka kwi aye ne kuba’mba Yehoba ukamufweta?
18. Paulo waubile byepi kimye kyo apichilenga mu lukatazho?
18 (3) Kulanguluka-langulukapo. Kumbulai bwipuzho bwa kuba’mba, “Paulo waubile byepi pa kuba’mba achinchike?” Nangwa kya kuba wayukile’mba basakumwipaya, Paulo kechi walekele kuta muchima pa kintu kyanema bingi, ko kuba’mba kupana lukumo kwi Yehoba ne. Kabiji watwajijile kulanguluka pa byo akonsheshe kukwasha bakwabo. Waketekejile mwi Yehoba kabiji walombanga kimye kyonse. (2 Timo. 1:3) Kechi watele muchima pa boba bamunyemene ne, bino wasanchijile balunda nanji bamukwashishenga. Kabiji Paulo watwajijile kufunda Mambo a Lesa. (2 Timo. 3:16, 17; 4:13) Kyakilamo kunema, washiinwe kuba’mba bamutemenwe kwi Yehoba ne Yesu. Waketekejile kuba’mba kechi bakamusha bunke ne, ne kuba’mba bakamufweta pa mwingilo wanji wa kishinka.
19. Yehoba wakwashishe byepi Paulo?
19 Yehoba wajimwineko Paulo kuba’mba bakamumanyikanga na mambo a kwikala mwina Kilishitu. (Byu. 21:11-13) Yehoba wakwashishe byepi Paulo? Wakumbwile milombelo ya kwa Paulo, kabiji mu kuya kwa kimye wamupele bulume. (2 Timo. 4:17) Paulo bamubuujile kuba’mba ukatambula kilambu kyo aingijile na ngovu. Kabiji Yehoba waingijishe balunda nanji Paulo ba kishinka kumukwasha.
20. Kwesakana na byaamba Loma 8:38, 39, mwakonsha kulondela byepi lwitabilo lwa kwa Paulo?
20 (4) Kwingijisha. Ishikishai anweba bene amba, ‘Nakonsha kulondela byepi lwitabilo lwa kwa Paulo?’ Byonka byo kyajinga kwi Paulo, twafwainwa kuketekela kuba’mba baketumanyikanga na mambo a lwitabilo lwetu. (Mako 10:29, 30) Pa kuba’mba tutwajijile kwikala ba kishinka kwi Yehoba kimye kya makatazho, twafwainwa kulombanga kimye kyonse kwi aye ne kufunda Mambo anji kimye kyonse. Kabiji tuvulukenga kuba’mba kintu kyanema bingi kyo twafwainwa kuba ke kupana lukumo kwi Yehoba. Twafwainwa kushiinwa kuba’mba Yehoba kechi uketusha bunke ne, kabiji kafwako kintu nangwa kimo kyakonsha kumulengela kuleka kwitutemwa ne.—Tangai Loma 8:38, 39; Hebe. 13:5, 6.
FUNJILAIKO KU BANTU BAKWABO BANEMBWA MU BAIBOLO
21. Ki ka kyakwashishe Aya ne Hector kushinda makatazho o bapichilengamo?
21 Bantu banembwa mu Baibolo bakonsha kwitukwasha kwikala na bulume bukebewa pa kuba’mba tuchinchike makatazho. Painiya wa kimye kyonse wa ku Japan aye Aya, waambile’mba jishimikila ja kwa Yona jamukwashishe kushinda moyo pa kusapwila busapwishi bwa ku mvula bantu. Nsongwalume uji na bansemi babula kwingijila Yehoba aye Hector, waambile’mba jishimikila ja kwa Luta jamutundaikile kufunda pe Yehoba ne kumwingijila.
22. Ki ka kyakonsha kwimukwasha pa kuba’mba mumwenengamo mu bifwanyikizho bya mu Baibolo nangwa bibaaba bya kuba’mba “Londelainga Lwitabilo Lwabo”?
22 Kwepi ko mwakonsha kutaana mashimikila a bantu banembwa mu Baibolo akonsha kwimukosesha? Mavidyo etu ne bifwanyikizho bya mawitu ne bibaaba bya kuba’mba “Londelainga Lwitabilo Lwabo” bitukwasha kumvwisha bintu byanembwa mu Baibolo. * Saka mukyangye kutamba mavidyo, kuteleka ku bifwanyikizho bya mawitu, nangwa kutanga bibaaba byo bakebakeba bulongo bishinka pa kwibinemba, lombai Yehoba kwimukwasha kutaanamo bishinka byo mwakonsha kwingijisha. Fwanyikizhainga kuba’mba yenu babena kwambapo mu jojo jishimikila. Langulukainga pa bintu byaubile bano bakalume ba Yehoba, ne Lesa byo ebakwashishe kushinda makatazho. Kabiji ingijishainga bintu byo mwafunda mu bintu byo mubena kupitamo. Sanchilainga Yehoba pa bukwasho bo abena kwimupa. Kabiji mweshainga lusanchilo lwenu kupichila mu kumonapo mashinda a kutundaikilamo bakwenu ne kwibakwasha.
23. Kwesakana na byaamba Isaya 41:10, 13, Yehoba walaya amba ukoba byepi?
23 Bwikalo mu ino ntanda byo babena kutangijila kwi Satana bwakonsha kukatazha bingi, bimye bimo twakonsha kukankalwa ne bya kuba. (2 Timo. 3:1) Bino kechi twafwainwa kukakilwa nangwa kuchina ne. Yehoba wayuka byo tubena kupitamo. Inge twapona, walaya kuba’mba uketukwata na kuboko kwanji kwa kilujo kwa bulume. (Tangai Isaya 41:10, 13.) Tuji na luketekelo lwa kuba’mba uketukwasha, kabiji Binembelo bitupa bulume bwa kuchinchika makatazho onse o twakonsha kupitamo.
LWIMBO 96 Buku wa Lesa Wawama Bingi
^ jifu. 5 Mashimikila avula a mu Baibolo amwesha kuba’mba Yehoba watemwa bakalume banji kabiji wibakwasha kuchinchika makatazho. Uno mutwe waamba pa byo mwakonsha kufundanga Baibolo pa bunke bwenu mu jishinda jakonsha kwimukwasha kumwenamo mu byambo byo mutanga mu Mambo a Lesa.
^ jifu. 2 Jishinda ja kufunjilamo Baibolo jo twaambapo muno ke jishinda jimotu pa mashinda avula o mwakonsha kwingijisha. Mashinda akwabo a kufunjilamo Baibolo mwakonsha kwiataana mu Buku wa Kukwasha Bakamonyi ba kwa Yehoba Kukebakeba Bishinka pa mutwe wa kuba’mba “Baibolo” ne pa kamutwe kacheche ka kuba’mba “Kutanga ne Kumvwa Biji mu Baibolo.”
^ jifu. 14 Kechi mwafwainwa kutanga bino binembelo kimye kya Lufunjisho lwa Kyamba kya Usopa lwa kipwilo ne.
^ jifu. 22 Monai kibaaba kya kuba’mba “Londelainga Lwitabilo Lwabo—Banabalume ne Banabakazhi Banembwa mu Baibolo” pa jw.org. (Chintai pa BIFUNJISHA BAIBOLO > LWITABILO MWI LESA.)
