Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Kukwasha Baana ba “Bantu Bafuma ku Kyalo Kingi”

Kukwasha Baana ba “Bantu Bafuma ku Kyalo Kingi”

“Kafwako kintu kindetela lusekelo kyakila kino ne: kya kumvwa’mba baana bami batwajijila kwenda mu bukine.”—3 YOA. 4.

NYIMBO: 134, 133

1, 2. (a) Ñanyi lukatazho lupitamo baana bafuma ku kyalo kingi? (b) Ñanyi mepuzho o tusakwisambapo mu uno mutwe?

JOSHUA washimikizhe’mba: “Kufumatu ku bulukeke, pa nzubo ne ku kipwilo naambangatu mulaka wa bansemi bami wa ku kyalo ko twafumine. Bino byo natendekele kuya ku sukulu, natendekele kutemwa mulaka wamba bantu mu kyalo mo twavilukijile. Byo papichiletu myaka icheche, bintu byapimpwilwe. Kechi naumvwanga mulaka ye twaingijishanga pa kupwila ne, kabiji nalubilemo ne kisho kya bansemi bami.” Byapichilemo Joshua byo bipitamo ne bantu bavula bingi.

2 Lelo jino, bantu kukila pa 240 milyonyi bavilukila mu byalo bikwabo. Inge mwi bansemi bavilukila ku kyalo kingi, mwakonsha kukwasha byepi baana benu kutemwa Lesa ne ‘kutwajijila kwenda mu bukine’? (3 Yoa. 4) Kabiji balongo mu kipwilo bakonsha kukwasha byepi?

ANWEBA BANSEMI, IKALAI NA BYUBILO BYAWAMA

3, 4. (a) Bansemi bakonsha kwikala na byubilo bya mutundu ka byafwainwa kufunjilako baana babo? (b) Ñanyi bintu bansemi byo bafwainwa kubula kuketekela kwibobila ku baana babo?

3 Anweba bansemi, byubilo byenu byawama byakonsha kukwasha baana benu kutendeka kwenda mu jishinda jaya ku bumi bwa myaka ne myaka. Inge baana benu bamona byo mwatwajijila na “kukeba Bufumu patanshi,” bakafunda kuketekela mwi Yehoba mu bintu byonse. (Mat. 6:33, 34) Onkao mambo, ikalainga bwikalo bwapeela. Kange munemeke bunonshi kukila mwingilo wa Lesa ne. Ibikaiko kuchinuzhuka kwikala na makongole. Ibikilai “nsabo mwiulu,” ko kuba’mba kwitabilwa kwi Yehoba, kechi kutemwa bunonshi nangwa “lukumo lufuma ku bantu” ne.—Tangai Mako 10:21, 22; Yoa. 12:43.

4 Kechi mwafwainwa kupayankana kya kuba ke mukankalwe kumonapo kimye kya kufunjisha baana benu ne. Babuulai kuba’mba bemusangajika bingi inge batangizhako kwingijila Yehoba mu bwikalo bwabo, kechi kukeba kutumbalala nangwa bunonshi ne. Kabiji kange mwikale na ndangulukilo ya mu ntanda ya kuba’mba mwana inge wakoma wafwainwa kupanga bansemi mali ne bunonshi ne. Yukai’mba “baana kechi baketekelwa kutujila bintu bansemi babo ne, bino bansemi bo bafwainwa kutujila baana babo.”—2 Ko. 12:14.

BANSEMI, FUNJISHAINGA BAANA BENU MU MULAKA YE BOMVWISHA

5. Mambo ka bansemi o bafwainwa kwisambilanga na baana babo pe Yehoba kimye kyonse?

5 Byonka byaambijile jimo Baibolo, bantu “bafuma mu milaka yonse ya bisaka bya bantu” babena kwiya mu jibumba ja Yehoba. (Zeka. 8:23) Bino kyakonsha kwimukatazha bingi kufunjisha baana benu inge kya kuba kechi bomvwisha mulaka ye mwamba ne. Baana benu bo bantu bo mwafwainwa kutako bingi muchima kwibafunjisha Baibolo, kabiji inge ‘bamuyuka’ Yehoba bakekala na bumi bwa myaka ne myaka. (Yoa. 17:3) Pa kuba’mba baana benu bafunde mafunjisho a Yehoba, mwafwainwa ‘kwiambanga’ kimye kyonse.—Tangai Mpitulukilo ya mu Mizhilo 6:6, 7.

6. Baana bakonsha kumwenamo byepi inge bayuka mulaka wenu anweba bansemi? (Monai kipikichala kitanshi.)

6 Baana benu bafunda mulaka wa ku kyalo ko muji kimye kyo baji ku sukulu ne pa kukaya na bakwabo. Bino bakonsha kufundatu mulaka wenu inge kemwisambe nabo kimye kyonse mu yewo mulaka. Inge baana benu bafunda mulaka wenu, kikebapeelela kwimubuula biji ku muchima wabo. Kabiji kufunda kwamba milaka ikwabo kukebakwasha kulanguluka bulongo pa bintu ne kuyuka bya kumvwañana na bantu bapusana pusana. Kwakonsha ne kwibakwasha kwingila bulongo mu busapwishi. Carolina uji na bansemi bafuma ku kyalo kingi waambile’mba: “Kupwila mu kipwilo kingijisha mulaka wa ku kyalo kingi kundetela bingi lusekelo. Kabiji ke kintu kyawama bingi kwingijila kwakepa basapwishi ba Bufumu.”

7. Mwakonsha kuba byepi inge baana benu bakankalwa kwamba mulaka wenu wa kisemwa?

7 Pano bino, mu kuya kwa kimye, baana bafunda bukiji mulaka ne kisho kya bantu ba ku kyalo ko bavilukila kya kuba batendeka ne kulubamo mulaka wa bansemi babo. Inge byo biji baana benu, nanchi mwakonsha kufunda mulaka wamba bantu mu kyalo mo mubena kwikala nyi? Kintu kimo kikemukwasha kukomesha baana benu kwikala bena Kilishitu ke kuyuka byo bambapo inge babena kwisamba na bakwabo, bya kisangajimbwe byo batemwa, bintu byo bafunda ku sukulu, ne kuyuka bya kwisamba na bafunjishi babo. Kufunda mulaka mukwabo kechi kwapeela ne, kukebewa kwibikako ne kwipelula. Bino inge kya kuba’mba mwanenu washinka matwi, nanchi kechi mwakonsha kufunda mulaka wa kwamba na maboko pa kuba’mba mwisambenga nanji nenyi? Byo byo mwafwainwa kuba ne na mwana watemwa kwingijisha mulaka mukwabo pa kwisamba na bantu, kechi ibyo nenyi? *

8. Mwakonsha kukwasha byepi baana benu inge kya kuba kimukatazha kufunda mulaka mukwabo?

8 Pano bino, bansemi bavula bavilukila mu byalo bikwabo kibakatazha bingi kufunda ne kwamba bulongo mulaka wafunda baana babo. Lukatazho lwa milaka lwakonsha kulengela bansemi kukankalwa kufunjisha bulongo baana babo “binembelo byazhila.” (2 Timo. 3:15) Nangwatu inge lo lukatazho lo muji nalo ne anweba, bino mwakonsha kukwasha baana benu kuyuka Yehoba ne kumutemwa. Mukulumpe mu kipwilo wa jizhina ja Shan washimikizhe’mba: “Bamama betukomeshetu bunke bwabo, bino kibakatazhanga kwamba mulaka ye twayukile atweba baana babo, kabiji ne atweba twakankalwanga kwamba mulaka wabo wa kisemwa. Bino byo twamonanga byo bebikileko kufunda pe Yehoba, kulomba kimye kyonse, ne kutangijila kupopwela kwa kisemi pa mulungu pa mulungu, twamwene kuba’mba kuyuka Yehoba kwanema bingi.”

9. Bansemi bakonsha kufunjisha byepi baana babo bukine inge bakebewa kufunda mu milaka ibiji?

9 Baana bamo bakonsha kufunda bulongo pe Yehoba inge mwibafunjisha mu milaka ibiji, mulaka ye bafunda ku sukulu, ne mulaka ye mwamba pa nzubo. Onkao mambo, bansemi bamo bengijisha mabuku, kuteleka ku byambo byo batangila jimo, ne mavidyo mu milaka yonse ibiji. Kya kine, bansemi bavilukila mu byalo bingi bafwainwa kwikalangako na kimye ne kumonapo mashinda a kukwashishamo baana babo kwikala na bulunda bwakosa na Yehoba.

KIPWILO KINGIJISHA ÑANYI MULAKA KYO MWAFWAINWA KUPWILANGAMO?

10. (a) Ñanyi wafwainwa kusala kipwilo kwa kupwilanga kisemi? (b) Wafwainwa kuba byepi saka akyangye kufuukulapo?

10 Inge “bantu bafuma ku kyalo kingi” bekala ku mpunzha kwabula Bakamonyi bamba mulaka wabo, bafwainwa kupwilanga mu kipwilo kingijisha mulaka wa ku yoyo mpunzha. (Sala. 146:9) Bino inge kuji kipwilo pepi kingijisha mulaka wabo, bwipuzho ke bwa kuba’mba: Ñanyi kipwilo kyo mwafwainwa kuyamo, kya mu mulaka wenu nyi, inyi wa ku mpunzha ko mwavilukila? Mutwe wa kisemi inge walangulukapo bulongo ne kulombapo, kabiji waipuzhako mwinakwanji ne baana, wakonsha kusalapo kipwilo kyo bafwainwa kupwilangamo. (1 Ko. 11:3) Ñanyi bishinka byafwainwa kulangulukapo mutwe wa kisemi? Ñanyi mafunde o afwainwa kulondela? Twayai twisambeko pa bimo.

11, 12. (a) Mulaka wakonsha kulengela byepi mwana kufunda byavula pa kupwila nangwa ne? (b) Mambo ka baana bamo o bakaina kufunda mulaka wa bansemi babo?

11 Bansemi bafwainwa kulangulukapo bulongo pa bintu bikebewa ku baana babo. Kya kine kuba’mba kufunjisha mwana bukine kwavwangamo byavula, kechi kumutwalatu mu kipwilo mo bamba mulaka ye ayuka ne. Akilangulukai pa kino: Pa kupwila kwa mu mulaka ye bomvwisha, baana bakonsha kufunda byavula kupichilatu mu kutaanwako, kampe bansemi kechi bayuka ne kuba’mba baana babena kufunda ne. Bino kyakonsha kupusanako inge baana kebapwile mu mulaka ye babula kumvwisha. (Tangai 1 Kolinda 14:9, 11.) Kabiji inge mwana keakome, mulaka wanji wa kisemwa kechi utwajijila kumufika pa muchima ne. Baana bamo bakonsha kufunda kukumbulapo, kwikala mu bimwesho, ne kwambako majashi mu mulaka wa bansemi, bino byambo kechi bibafika pa muchima ne.

12 Kuji bintu byavula bingi bilengela mwana kutako muchima ku bintu, kechi mulakatu ne. Byo byo kyajinga kwi Joshua ye twaambapo ku ntendekelo ya uno mutwe. Nyenga yanji aye Esther waambile’mba: “Baana babacheche kechi bamonapo lupusano pa mulaka wa bansemi babo, ne kisho kyabo, ne bupopweshi ne, byonse bijitu pamo.” Onkao mambo, inge baana kechi batemwa kisho kya bansemi babo ne, bakakananga kufunda mulaka wa bansemi ne byo baitabilamo. Pano bansemi bafuma mu byalo bingi bakonsha kuba byepi?

13, 14. (a) Mambo ka bamulume ne mukazhi bamo bafumine ku kyalo kingi o bavilukijile mu kipwilo kingijisha mulaka wa ku mpunzha ko baikelenga? (b) Bansemi baubile byepi pa kuba’mba batwajijile kukosesha bulunda bwabo na Lesa?

13 Bansemi bena Kilishitu batangizhako kukwasha baana babo kwikala na lwitabilo lwakosa kukila bintu byo batemwa abo bene. (1 Ko. 10:24) Bashanji Joshua ne Esther abo ba Samuel baambile’mba: “Amiwa ne benakwami twalangulukilepo bingi pa mulaka wakonsha kukwasha baana betu kukosesha bulunda bwabo na Lesa, kabiji twalombele kuba’mba Lesa etupe maana. Bitukumbwile Lesa kechi byo byo twaketekejilenga ne. Bino byo twamwene kuba’mba baana betu kechi babena kumwenamo mu kupwila mu mulaka wetu ne, twafuukwilepo kuvilukila mu kipwilo kya mu mulaka wa ku mpunzha ko twaikalanga. Atweba ne baana betu twayanga na kupwila kimye kyonse ne kusapwila. Kabiji twaitangako ne balunda netu ba konkakwa kwiya na kujiila pamo kajo ne kuya na kupitañana. Kuba bino kwakwashishe baana betu kuyuka balongo mu kipwilo ne kuyukisha bulongo Yehoba kuba’mba ke Lesa wabo, Shabo kabiji Mulunda nabo. Twalangulukile kuba’mba kuba bino kwanema kukila kwibafunjisha mulaka wetu.”

14 Ba Samuel banungilepo’mba: “Pa kuba’mba ne atweba bene tutwajijile kukosesha bulunda bwetu na Lesa, amiwa ne benakwami twayanga na kupwila ne ku kipwilo kingijisha mulaka wetu. Twapayankene, kabiji twakookanga. Bino tumusanchila Yehoba pa kupesha byo twaubilenga pa kukwasha kisemi kyetu. Baana betu bonse basatu babena kwingijila Yehoba mu mwingilo wa kimye kyonse.”

BANYIKE BYO BAKONSHA KUBA

15. Mambo ka nyenga wa jizhina ja Kristina o amwenejile’mba kyakonsha kuwama kupwila mu kipwilo kingijisha mulaka wa ku mpunzha ko baikalanga?

15 Baana bakoma bataana kuba’mba bakonsha kwingijila Yehoba bulongo inge kebapwile mu kipwilo kingijisha mulaka ye bomvwisha. Inge kyaikala bino, bansemi kechi bafwainwa kulanguluka’mba baana babo bebasatukila ne. Ba Kristina bavuluka’mba: “Mulaka wa bansemi bami namuyukileko pacheche, bino byo baambanga pa kupwila kechi nebyumvwanga ne. Byo nafikizhe myaka ya kusemwa 12, nayile na kushonkena mu mulaka ye nafundanga ku sukulu. Kyo kyajinga kimye kitanshi kumvwisha bukine. Kintu kikwabo kyankwashishe ke kulomba. Byo natatwile kulomba kwi Yehoba mu mulaka ye nafundanga ku sukulu, nalombanga kufuma panshi ya muchima.” (Byu. 2:11, 41) Ba Kristina byo bakomene, besambilepo na bansemi babo kuba’mba bavilukile ku kipwilo kingijisha mulaka wa mu kyalo mo bavilukijile. Bavuluka’mba: “Kufunda pe Yehoba mu mulaka ye nafundanga ku sukulu kwandengejile kubapo kimo.” Kechi papichile ne kimye kyabaya ne, ba Kristina baikele bapainiya ba kimye kyonse.

16. Mambo ka nyenga wa jizhina ja Nadia o asanchila bansemi banji pa kutwajijila kupwila mu kipwilo kya mu mulaka wa ku kyalo ko bafumine?

16 Anweba banyike, nanchi mulanguluka’mba kyakonsha kuwama kupwilanga mu kipwilo kingijisha mulaka wa ku mpunzha ko mwikala nyi? Nanchi kuvilukila mu kyokyo kipwilo kukemukwasha kufwenya kwipi ne Yehoba nyi? (Yako. 4:8) Inyi mukebatu kuviluka na mambo a kuba’mba kechi mukeba bansemi kwimusopanga ne, nangwa kechi mukeba kwingilanga na ngovu nenyi? Ba Nadia babena kwingijila pa Betele luno baambile’mba: “Amiwa ne bankasami byo twakomeneko, twakebele kuvilukila mu kipwilo kingijisha mulaka wa ku mpunzha ko twaikalanga.” Bino bansemi babo bayukile’mba kuvilukila mu kipwilo kikwabo kechi kukebakwasha kwikala na bulunda bwakosa na Lesa ne. Ba Nadia banungilepo’mba: “Twibasanchila bingi bansemi betu pa kwingila na ngovu kwitufunjisha mulaka wabo ne kwitutundaika kutwajijila kwikala mu kipwilo kingijisha mulaka wa ku kyalo ko twafumine. Kuba bino kwitulengela kufunda byavula mu bwikalo ne kukwasha bantu bavula kuyuka Yehoba.”

BALONGO MU KIPWILO BYO BAKONSHA KUKWASHA

17. (a) Bañanyi Yehoba bo apa mwingilo wa kukomesha baana? (b) Bansemi bakonsha kutaana kwepi bukwasho pa kufunjisha baana babo bukine?

17 Yehoba wapa bansemi mwingilo wa kukomesha baana ne kwibafunjisha bukine, kechi bankambo yabo nangwa muntu mukwabo ne. (Tangai Byambo bya Maana 1:8; 31:10, 27, 28.) Pano bino, bansemi babula kuyuka mulaka wa mu kyalo mo bekala bakonsha kukeba ba kwibakwashako kufunjisha baana babo kuba’mba bebafikenga pa muchima. Kulomba buno bukwasho kechi kulumbulula’mba bansemi baleke mwingilo wabo wibapa Lesa ne, bino ke lubaji lwa kukomesha baana babo ne “kwibafunjisha maana a Yehoba.” (Efi. 6:4) Bansemi bakonsha kwipuzha bakulumpe mu kipwilo kuba’mba bebabuuleko mashinda a kulondela pa kutangijila kupopwela kwa kisemi ne kwibakwasha kutaana bantu bafwainwa kupwanañananga na baana babo.

Bansemi ne baana bamwenamo bingi mu kupwanañana na balongo ne banyenga (Monai mafuka 18, 19)

18, 19. (a) Balongo ne banyenga bakosa mu lwitabilo bakonsha kukwasha byepi banyike? (b) Bansemi bafwainwa kutwajijila kuba byepi?

18 Bimye bimo bansemi bakonsha kwitako bisemi bikwabo kwiya na kubila pamo kupopwela kwa kisemi. Kabiji banyike bavula boba bingi bulongo inge babena kutaanwa na bakwabo bashikimana, nabiji kuya nabo mu mwingilo ne kukaya nabo makayo awama. (Maana 27:17) Shan ye twaambapo kala uvuluka’mba: “Kechi nalubamo balongo bo napwanañananga nabo ne. Inge bampa jashi mu sukulu wa mwingilo wa Lesa, bankwashanga bingi kabiji nafunjilangako byavula. Kabiji twiyowanga misambo ne kukayila pamo makayo awama.”

19 Aba bo basala ku bansemi kukwasha baana babo bafwainwa kutundaikanga banyike kunemeka bansemi babo ne kwamba byawama pe abo, kechi kwibangata mwingilo wabo wa kukomesha baana ne. Kabiji aba bakwasha bansemi kufunjisha baana bafwainwa kuchinuzhuka byubilo byakonsha kulengela bantu mu kipwilo ne babula kupwila kutendeka kwibazhinauka. (1 Pe. 2:12) Bansemi kechi bafwainwa kupana mwingilo wabo wa kufunjisha baana pe Lesa ku bantu bakwabo ne. Bafwainwa kumonanga bibena kwingila bukwasho bubena kupana balunda nabo kabiji bene bafwainwa kutwajijila kufunjisha baana babo.

20. Bansemi bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba bakwashe baana babo kwikala bakalume ba Yehoba ba kishinka?

20 Anweba bansemi, lombainga bukwasho bwa Yehoba, kabiji ibikaingako. (Tangai 2 Byambo bya Moba 15:7.) Tangizhaiko bulunda bwa baana benu na Yehoba kukila bintu bikwabo byo mwatemwa. Monaingapo mashinda a kufunjishishamo baana benu pa kuba’mba Mambo a Lesa ebafikenga pa muchima. Mwafwainwa kuketekela kuba’mba baana benu bakonsha kwikala bakalume ba Yehoba ba kishinka. Inge baana benu ke balondela byaamba Mambo a Lesa ne byubilo byenu byawama, mukomvwa bulongo byonka byaumvwine mutumwa Yoano pa baana banji ba mu lwitabilo. Waambile’mba: “Kafwako kintu kindetela lusekelo kyakila kino ne: kya kumvwa’mba baana bami batwajijila kwenda mu bukine.”—3 Yoa. 4.

^ jifu. 7 Monai kibaaba kya kuba’mba “You Can Learn Another Language!” (Mwakonsha Kufunda Mulaka Mukwabo) mu Labainga! wa Kizungu wa March 2007, ma. 10-12.