1, 2. Byo bakishishe bufuku na kuta makonde, ñanyi kintu kyamwekejile Petelo?

BAANA ba bwanga ba kwa Yesu batanu na babiji bakishishe bufuku bonse pa Kalunga ka Ngalilea amba bakwate masabi, bino bakankelwe kukwatapotu nangwa jimo. Kino kyamwekele Yesu saka asangulwa kala, kabiji waishile ko bajinga ne kwimana ku kitulu ne kwibambila’mba: “‘Telai bukonde ku kilujo kya bwato kabiji musakukwatapo amo.’ Bebutele, bino bakankelwe kwibukokela mu bwato, mambo mwafwile masabi avula bingi.”—Yoa. 21:1-6.

² Byo bapwishishe kuja kajo ka kwiaula, Yesu waipwizhe Shimona Petelo amba: “Shimona mwana wa kwa Yoano, nanchi wantemwa kukila ano nyi?” Yesu waambilenga pa ka? Petelo watemenwe bingi kukwata masabi. Onkao mambo, kyamweka Yesu wakebelenga kuyuka kine kintu Petelo kyo atemenwe bingi. Nanchi Petelo watemenwe mwingilo wanji wa kukwata masabi kukila byo atemenwe Yesu ne mafunjisho anji nyi? Petelo wakumbwile’mba: “Ee Nkambo, anweba mwayuka’mba nemutemwa.” (Yoa. 21:15) Kya kine, Petelo watemenwe bingi Yesu. Kufumatu kyokya kimye,  Petelo wapayankene mu mwingilo wa kufunjisha bantu kwikala baana ba bwanga ba kwa Yesu, kabiji waikele jishiki mu kipwilo kya bena Kilishitu batanshi.

3. Ñanyi bintu bena Kilishitu byo bafwainwa kujimuka nabyo?

³ Twakonsha kufunjilako ka ku byambo Yesu byo aambijile Petelo? Twafwainwa kwikala balaba pa kuba’mba butemwe bo twatemwa Kilishitu bubule kukepa ne kwitulengela kuleka kutangizhako Bufumu bwa Lesa. Yesu wayukishetu bulongo kuba’mba bwikalo bwa mu ino ntanda bwakonsha kwituletela bijikila. Mu kishimpi kyanji kya njimi wakushilenga nkunwa, Yesu waambile’mba bantu bamo bakatambwila “mambo a Bufumu” na lusekelo, bino “bya kutabataba bya mu buno bwikalo ne bulume bwa bujimbijimbi buji na bunonshi byonauna ano mambo.” (Mat. 13:19-22; Mako 4:19) Inge twabula kujimuka, kwakamwa pa bintu bya mu ino ntanda kwakonsha kwitutwala mungi ne kwitulengela kukooka mu mwingilo wa Lesa. Onkao mambo, Yesu wajimwineko baana banji ba bwanga amba: “Jimukai kuchina’mba michima yenu yakanemenwa na mambo a kukizhamo kuja, kupendwapendwa, bijikila bya mu buno bwikalo.”—Luka 21:34.

4. Ñanyi mepuzho akonsha kwitukwasha kuyuka inge twatemwa Kilishitu? (Monai kipikichala kitanshi.)

⁴ Inge twatangizhako mwingilo witupa Yesu mu bwikalo bwetu, tukamwesha byo twamutemwa, byonkatu byaubile Petelo kufumatu juba jo amonañene ne Yesu wasangwilwe. Twakonsha kutwajijila byepi kuba bino? Twafwainwa kwishikishanga pa kimye pa kimye amba: ‘Ñanyi bintu byo natemwisha mu bwikalo? Ñanyi bintu bindetela lusekelo, bya kisangajimbwe nyi, inyi mingilo ya Lesa?’ Twayai twisambe pa mbaji isatu ya mu bwikalo yo twafwainwa kutako muchima pa kuba’mba tutwajijile kukosesha butemwe bo twatemwa Kilishitu ne mwingilo wa Lesa. Ino mbaji ke nkito ya ku mubiji, bya kisangajimbwe, ne bya bunonshi.

5. Ñanyi mwingilo wa mu Binembelo uji na mitwe ya bisemi?

⁵ Mwingilo wa kukwata masabi wanemene bingi kwi Petelo mambo mo mo amwenanga bwikalo. Mitwe ya bisemi lelo jino bayuka kuba’mba baji na mwingilo wa mu Binembelo wa kumwena ba mu bisemi byabo bikebewa. (1 Timo. 5:8) Bafwainwa kwingila na ngovu pa kuba’mba bakebelenga ba kisemi bintu bikebewa. Pano bino, mu ano moba a kupelako makito avula aletatu bijikila.

6. Ñanyi makatazho apitamo ba mingilo ano moba?

⁶ Na mambo a kuba makito akatazha kutaana, bavula bengila kimye kyabaya bingi pa kubatu’mba balame nkito, kabiji javula bafolatu mali acheche. Kabiji makampanyi akeba kulenga bintu byavula bino saka batwezhatu ba mingilo bacheche, onkao mambo bano ba mingilo bakooka bingi, kimo kimye ne kukolwa. Inge muntu wakana kwingila kwesakana na bikeba kampanyi, bakonsha kumupanga nkito.

7, 8. (a) Ñanyi mutanshi ye twafwainwa kumwesha bukishinka? (b) Mulongo umo mu Thailand wafuukwilepo byepi pa mambo a nkito?

⁷ Atweba bena Kilishitu twikala ba kishinka kwi Yehoba Lesa kukila ku witutwezha nkito. (Luka 10:27) Nkito ke jishindatu mwa kumwena bwikalo. Twingila nkito pa kuba’mba twikale na bikebewa mu bwikalo ne kutundaika mwingilo wa kusapwila. Bino inge twabula kujimuka, nkito ya ku mubiji yakonsha kwitulengela kuleka kwingijila Lesa. Mulongo umo mu kyalo kya Thailand washimikizhe’mba: “Nkito yo naingilanga ya kulungisha makompyuta neitemenwe bingi, bino yansendelanga kimye kyabaya bingi. Onkao mambo, nakankalwanga kwikalapo na kimye kya kwingijila Lesa. Namwene kuba’mba inge nkeba kutangizhako  mwingilo wa Bufumu, nafwainwa kuleka ino nkito.” Uno mulongo waubile byepi?

⁸ Washimikizhe’mba: “Nalangulukilepo pa mwaka umo. Onkao mambo, nalekele kwingila ino nkito ne kutendeka kupotesha kajo ka ice cream mu mukwakwa. Ku ntendekelo, mali ankatezhe bingi, kabiji nalefwilwe. Javula bakwetu bo naingilanga nabo inge bantaana, bansekanga bingi ne kungipuzha ene mambo o nasajijilepo kuleka nkito ya kwingijila mu ofweshi wawama ne kutendeka kupotesha ice cream. Nalombanga kwi Yehoba kuba’mba ankwashe kuchinchika ne kufikizha kikonkwanyi kya kumwingijilanga kimye kyabaya. Kechi pabanjile ne, bintu byatendekele kwenda bulongo. Natendekele kuyuka mutundu wa kajo katemwa bantu ne kufunda bya kulenga ice cream. Natendekele kupotesha ice cream yonse yo nalenganga pa juba pa juba. Luno ngikala na mali avula kukila o nafolanga kimye kyo nalungishanga makompyuta. Kabiji nji na lusekelo mambo kechi ngikala na bijikila byo naikalanga nabyo kimye kyo naingilanga nkito ya kala ne. Kabiji kyakilamo kunema, natemwa bingi kuba’mba nafwenya kwipi ne Yehoba.”—Tangai Mateo 5:3, 6.

9. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tuyukenga pa kupelela mu nkito ya ku mubiji?

⁹ Bantu ba Lesa bafwainwa kwingila na ngovu, kabiji mufuma byawama. (Maana 12:14) Nangwa byonkabyo, byonka byaamba mulongo peulupo, twafwainwa kuyuka pa kupelela na nkito ya ku mubiji. Yesu waambile’mba: “Twajijilai na kukeba Bufumu patanshi ne bololoke bwanji, ne bino bintu byonse [bikebewa mu bwikalo] bikemubikilwapo.” (Mat. 6:33) Pa kuba’mba tuyuke inge tubena kwesakanya kimye kyo twingijilamo nkito ne mingilo ya Lesa, twafwainwa kwishikisha’mba: ‘Nanchi ñingila nkito ya ku mubiji na lusekelo bino saka ñingila mingilo ya Lesa kya kwikanjikizhatu nyi?’ Kulanguluka pa byo tumona nkito ya ku mubiji ne mingilo ya Lesa kuketukwasha kuyuka kine kintu kyo twanemeka.

10. Ñanyi kintu kyanema Yesu kyo afunjishe?

¹⁰ Yesu witufunjishe bintu byo twafwainwa kutangizhako mu bwikalo bwetu. Pa kimye kimo, Yesu wafwakashijile Maliya ne kolojanji, aye Mata. Mata wapayankene bingi na kunengezha kajo, bino Maliya waikele ku maulu a kwa Yesu na kuteleka. Mata byo ejizhañenye’mba Maliya kechi ubena kumukwashako ne, Yesu wakumbwile Mata amba: “Maliya wasala kintu kyawama kabiji kechi bakamwangatakyo ne.” (Luka 10:38-42) Yesu wafunjishe Mata kintu kyanema bingi. Pa kuba’mba tutwajijile kutemwa Kilishitu ne kubula kutabankana na bintu bya ku mubiji, twafwainwa ‘kusala kintu kyawama,’ ko kuba’mba kutangizhako bya ku mupashi.

11. Binembelo byaambapo’mba ka pa kukookoloka?

¹¹ Kyanema kwikala na kimye kya kukookoloka ku mingilo yetu yonse. Mambo a Lesa aamba’mba: “Kintu kyawamatu ku muntu ke kuja, kutoma ne kumwena lusekelo mu mingilo yo engila.” (Sapwi. 2:24) Yesu naye wakookolokanga. Kimye kimo byo apwishishe kusapwila, wabuujile baana banji ba bwanga amba: “Twayai ku mpunzha kwa bunke bwetu tukakokolokeko pacheche.”—Mako 6:31, 32.

12. Twafwainwa kujimuka byepi na bya kisangajimbwe? Ambai kyamwekele.

¹² Kyamwekatu patoka’mba kyanema kukookoloka ne kwikalapo na bya kisangajimbwe. Pano bino, twafwainwa kujimuka pa kuba’mba tubulenga kukizhamo kuta muchi pa bya kisangajimbwe. Mu moba a batumwa, bavula baambanga’mba: “Twayai tujenga ne kutoma mambo kesha tukafwa.” (1 Ko. 15:32) Uno ye mupashi ye tumona ne mu ino ntanda. Mu kyalo  kimo ku Western Europe, nsongwalume umo watendekele kupwila. Bino na mambo a kuba watemenwe bingi makayo, walekele kupwila pamo na bantu ba Yehoba. Mu kuya kwa kimye, wamwene kuba’mba wapichilenga mu makatazho avula bingi na mambo a kutatu muchima pa bya kisangajimbwe. Onkao mambo, watendekele kufunda Baibolo jibiji, kabiji palutwe kacheche, waikele musapwishi wa mambo awama. Byo abatizhiwe, waambile’mba: “Kintu kimotu kyo nelangulusha ke kya kuba’mba papichile kimye kyabaya bingi pa kuba’mba ngyuke’mba kwingijila Yehoba kuleta lusekelo lukatampe kukila bya kisangajimbwe byonse bya mu ino ntanda.”

13. (a) Kukizhamo bya kisangajimbwe twakosha kwikwesakanya ku kuja ka? (b) Ki ka kyakonsha kwitukwasha kuyuka pa kupelela mu bya kisangajimbwe?

¹³ Bya kisangajimbwe bitukwasha kukookoloka ne kwikala na bulume bwa kwingila nkito jibiji. Bino nanchi twafwainwa kukookoloka kimye kyabaya byepi? Akilangulukai pa kino: Atweba bavula twatemwa kujapo tukajo twatobala pa kimye pa kimye, bino twayuka’mba inge twakizhamo kuja byatobala, twakonsha kukolwa. Onkao mambo, javula tuja kajo kalumbuluka kakwasha mubiji kwikala bulongo. Mu jishinda jimotu, inge twakizhamo kutatu muchima ku bya kisangajimbwe, tukakookesha bulunda bwetu na Lesa. Pa kuba’mba kino kibule kwitumwekela, twafwainwa kuta muchima pa mingilo ya Bufumu. Ki ka kyakonsha kwitukwasha kuyuka pa kupelela mu bya kisangajimbwe? Mu mulungu umo, twakonsha kunemba maola o twaingijile mingilo ya Lesa, nabiji kupwila, kusapwila ne kwikala na lufunjisho lwa Baibolo lwa kisemi ne lwa pa bunke. Apa bino twaesakanya ne kimye kyo twatayile mu yewo mulungu mu bya kisangajimbwe, nabiji kupama mpila, kutamba TV, nangwa kukaya makayo a pa kompyuta. Nanchi twatayile kimye kyabaya mu bya kisangajimbwe nyi, inyi bya ku mupashi? Nanchi twataana kuba’mba twafwainwa kukepeshako bya kisangajimbwe nyi? —Tangai Efisesa 5:15, 16.

14. Ki ka kiketukwasha kusala bulongo bya kisangajimbwe?

¹⁴ Bantu bene ne mitwe ya bisemi baji na luusa lwa kusala bya kisangajimbwe byo batemwa, bino kechi byafwainwa kupusenamo na mafunde a Yehoba aji mu Baibolo ne. * Bya kisangajimbwe byawama ‘ke bya bupe byafuma kwi Lesa.’ (Sapwi. 3:12, 13) Ibyo kuba’mba bya kisangajimbwe byatemwa muntu umo kechi byo byatemwa mukwabo ne. (Nga. 6:4, 5) Twafwainwa kumona’mba kechi twatwezhamo ne mutwe mu bya kisangajimbwe ne. Yesu waambile’mba: “Konka kuji nsabo yenu, ne muchima ko ko akekala.” (Mat. 6:21) Onkao mambo, kutemwa Yesu na muchima yense kuketulengela kutangizhako mwingilo wa Bufumu mu milanguluko yetu, mu ñambilo ne byubilo byetu kukila bintu bikwabo bya mu bwikalo. —Fili. 1:9, 10.

15, 16. (a) Kukebesha bya bunonshi kwakonsha kwikala byepi kitewa ku mwina Kilishitu? (b) Yesu witujimwineko’mba ka pa kukeba bya bunonshi?

¹⁵ Bantu bavula lelo jino bakebesha bingi mafwashonyi a bivwalo a katataka, kwikala na biñambañamba bya katataka, ne bintutu bikwabo. Onkao mambo, kyanema mwina Kilishitu yense kwishikisha aye mwine amba: ‘Nanchi nkebesha bingi kwikala na bintu byavula kya kuba ntaya kimye kyabaya na kukebakeba mapunzha kwa kupota bintu bya katataka nabiji myotoka nangwa bivwalo kukila kimye kyo ngikala na kunengezha kupwila nyi? Nanchi  nata bingi muchima ku bintu bya mu bwikalo kya kuba mbena kukankalwa kwikala na kimye kya kulomba ne kutanga Baibolo nyi?’ Inge twamona kuba’mba kutemwa kwikala na bintu byavula kubena kupwisha butemwe bo twatemwa Kilishitu, twafwainwa kulanguluka pa byaambile Yesu, amba: ‘Chinuzhukainga lwiso lonse.’ (Luka 12:15) Mambo ka Yesu o etujimwineko bino?

¹⁶ Yesu waambile’mba “kafwako muntu wakonsha kwingijila bankambo babiji ne.” Wanungilepo ne kuba’mba: “Kechi mwakonsha kwingijila Lesa ne Nsabo pa kimye kimo ne.” Mambo a kuba’mba bonse “bankambo” bakeba kwibengijila na muchima yense. Yesu waambile’mba: ‘Tukatemwapo umo ne kushikwa mukwabo, nangwa kukookela umo ne kukana mukwabo.’ (Mat. 6:24) Atweba bantu bambulwa kulumbuluka twafwainwa kutwajijila kwibikako kukana ‘bisakasaka mibiji yetu,’ kubikapotu ne muchima wa kukebesha bunonshi.—Efi. 2:3.

17. (a) Ki ka kilengela bantu batatu muchima pa bya ku mubiji kukankalwa kuyuka pa kupelela mu kukeba bya bunonshi? (b) Ki ka kitukwasha kushinda lweseko lwa kukebesha bunonshi?

¹⁷ Bantu batatu muchima pa bya ku mubiji bakankalwa kuyuka pa kupelela mu kukeba bya bunonshi. Mambo ka? Mambo kechi banemeka bintu bya mupashi ne. (Tangai 1 Kolinda 2:14.) Na mambo a kuba bakankalwa kulanguluka bulongo pa bino bintu, kibakatazha bingi kupusanya kyawama na kyatama. (Hebe. 5:11-14) Kifumamo, bamo batemwisha bingi bya bunonshi kabiji kechi batondwa na byo baji nabyo ne, nangwa bivulepotu byepi. (Sapwi. 5:10) Pano bino, ko kiji kyo twakonsha kuba pa kuba’mba tubule kwikala na ino ndangulukilo. Kyo twafwainwa kuba ke kutanga Mambo a Lesa, Baibolo kimye kyonse. (1 Pe. 2:2) Kulanguluka languluka pa byambo bya Lesa kwakwashishe Yesu kushinda meseko. Ne atweba twakonsha kushinda lweseko lwa kwikala na bya bunonshi inge ke tulondele mafunde a mu Baibolo. (Mat. 4:8-10) Mu jino jishinda, tukamwesha Yesu kuba’mba twamutemwa kukila bya bunonshi.

18. Mwafuukulapo kuba byepi?

¹⁸ Yesu byo ashikishe Petelo amba: “Nanchi wantemwa kukila ano nyi?” wakebelenga kuvululamo Petelo kutangizhako mwingilo wa Lesa mu bwikalo bwanji. Petelo, ko kuba’mba “Jibwe Jikatampe,” kine waikele jibwe, mambo wakosele byonka byakosa jibwe. (Byu. 4:5-20) Ne atweba lelo jino tukeba kwikala bashikimana ne kutwajijila kutemwa Kilishitu, kuyuka pa kupelela mu nkito ya ku mubiji, mu bya kisangajimbwe, ne mu bya bunonshi. Twayai tufuukulenga bintu bulongo bimwesha muchima wajingapo ne Petelo byo abuujile Yesu amba: “Nkambo, anweba mwayuka’mba nemutemwa.”