1. Ñanyi kintu kimulengejile kukumya kimye kitanshi kyo mwabuujileko bantu byambo bya mu Baibolo?

ABYA mukivuluka kimye kitanshi kyo mwayukile’mba mwataana bukine nyi? Mwaumvwishishe mafunjisho a mu Baibolo o mwafunjilenga. Mwalangulukile’mba bantu bonsetu bakatemwa kufunda bintu byo mwaitabijilemo. Mwashiinwe kuba’mba byambo bya mu Baibolo bikebakwasha mu bwikalo bwabo luno ne kwibapa luketekelo lwa bwikalo bwa kulutwe. (Sala. 119:105) Onkao mambo, mwabuujileko balunda nenu ne balongo benu bukine bo mwafunjile. Bino ñanyi kintu kyamwekele? Mwafwainwa mwakuminye bingi bantu bavula byo bakaine bintu byo mwibabuujilenga.

2-3. Bantu bavula balangulukilenga’mba ka pe Yesu ne byambo byo asapwijilenga?

² Kechi twafwainwa kukumya inge kya kuba bantu bakana byambo byo tusapwila ne. Yesu byo ajinga pano pa ntanda, waubile bya kukumya byamwesheshenga’mba Lesa ye wamukwashishenga, pano bino, bantu bavula bamukaine. Pa kimye kimo, Yesu wasangwile Lazalasa. Nangwatu balwanyi banji kechi bakonsheshe kukana kino kya kukumya kyo aubile ne. Nangwa byonkabyo, bantangi ba Bayudea kechi baswile’mba Yesu ye Mesiasa ne. Bakebelenga ne kwipaya bonse babiji, Yesu ne Lazalasa.—Yoa. 11:47, 48, 53; 12:9-11.

³ Yesu wayukile kuba’mba bantu bavula bakakana kumwitabila’mba ye Mesiasa. (Yoa. 5:39-44) Wabuujile kajibumba ka baana ba bwanga ba kwa Yoano Mubatizhi amba: “Ye wa lusekelo awa ubula kwituntula na mambo a amiwa.” (Mat. 11:2, 3, 6) Mambo ka bantu bavula o bamukanyijile Yesu?

4. Ñanyi bintu byo tusakufunda mu uno mutwe?

⁴ Mu uno mutwe ne walondelapo, tusakufunda ene mambo bantu  bavula o bakanyijile kwitabila Yesu kimye kyo ajinga pano pa ntanda. Kabiji tusakufunda ne kilengela bantu bavula lelo jino kukana byambo byo tusapwila. Kyakilamo kunema, tusakufunda ene mambo o twafwainwa kwikela na lwitabilo lwakosa mwi Yesu pa kuba’mba tubule kwituntula.

5. Mambo ka bamo o balangulukijilenga’mba Yesu kechi ye Mesiasa walailwe ne?

⁵ Bantu bavula betuntwile na mambo a mpunzha kwakomejile Yesu. Baswile kuba’mba Yesu wajinga mufunjishi wayukisha kabiji waubilenga ne bya kukumya. Pano bino, balangulukilengatu amba wajinga mwana wa kalipentala muyanji. Kabiji wafumine mu Nazala, muzhi ye balengulwile bingi ku bantu bavula. Nangwatu muntu waikele ke mwana wa bwanga wa kwa Yesu aye Natanela, kimye kitanshi waambile’mba: “Nanchi mu Nazala mwakonsha kufuma muntu wawama nyi?” (Yoa. 1:46) Kyamweka Natanela kechi watemenwe muzhi mwafumine Yesu ne. Nangwa kampe walangulukilenga pa bungauzhi buji pa Mika 5:2, bwaambijile jimo amba Mesiasa ukasemekelwa mu Betelema, kechi mu Nazala ne.

6. Ñanyi kintu kyafwainwe kukwasha bantu bajingako Yesu saka aji pano ntanda kuyuka kuba’mba ye Mesiasa?

⁶ Binembelo byamba’mba ka? Ngauzhi Isaya waambijile jimo amba balwanyi ba kwa Yesu kechi bakatako muchima ku bishinka byalumbulula “kisemi [kya kwa Mesiasa]” ne. (Isa. 53:8) Bangauzhi baambijile jimo bishinka byavula. Inge kya kuba bano bantu baikalangapo na kimye kya kupalanguzha bishinka byonse, inge bafunjile kuba’mba Yesu wasemekejilwe mu Betelema. Kabiji inge bayukile kuba’mba wafumine mu kikota kya Mfumu Davida. (Luka 2:4-7) Onkao mambo, Yesu wasemekejilwe mu mpunzha yo baambijile jimo mu bungauzhi buji pa Mika 5:2. Pano nanchi ñanyi lukatazho lwajingapo? Bantu bafuukwile bukiji kwa kubula kulangulukapo bulongo. Kechi bajinga na bishika byonse ne. Na mambo a kino, batuntwile.

7. Mambo ka bavula o babujila kukeba bantu Yehoba?

⁷ Nanchi luno lo lukatazho luji na bantu lelo jino nyi? Ee. Bantu ba Yehoba bavula kechi banonshi ne, kabiji kechi baji pa bifulo bikatampe mu mapunzha mo bekala ne. Onkao mambo, bantu bavula balanguluka’mba ‘kechi bafunda ne, bantutu.’ (Byu. 4:13) Bantu bamo balanguluka’mba bantu ba Lesa kechi bakonsha kufunjisha bya mu Baibolo ne, mambo kechi bafunda masukulu a bya bupopweshi ne. Bakwabo bamba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba “bupopweshi bwa ku America.” Bino kishinka ke kya kuba’mba Bakamonyi ba kwa Yehoba bavula kechi bekala mu United States ne. Kabiji bakwabo bebabuula’mba Bakamonyi kechi baitabila mwi Yesu ne. Pa myaka yavula bingi, bantu ba Yehoba bebamona’mba “bamwendela ntanda ba ku America.” Onkao mambo, abino bintu bilengela bantu bavula kubula bakeba kwikala Bakamonyi, kabiji kechi bayuka bishinka pa bantu ba Yehoba ne.

8. Kwesakana na byaamba Byubilo 17:11, bantu bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba bayuke bulongo bakalume ba Lesa lelo jino?

⁸ Muntu wakonsha kuchinuzhuka byepi kwituntula? Bantu bafwainwa kuyuka bishinka. Byo byaubile ne nnembi wa Mambo Awama aye Luka. Waingijile na ngovu kukebakeba “bulongo bino bintu byonse kufuma ku ntendekelo yabyo.” Wakebelenga kuba’mba bantu bakatanganga bakakonshe “kuyuka bulongo” bintu byo baumvwine pe Yesu. (Luka 1:1-4) Bayudea bajinga mu muzhi wa Beliya nabo baubile byonka byaubile Luka. Byo baumvwine mambo awama pe Yesu kimye kitanshi, baesakenye byambo byo baumvwine ku Binembelo bya Kihebelu pa kuba’mba bayuke’mba bebabuujilenga bya kine. (Tangai Byubilo 17:11.) Ne bantu lelo jino bafwainwa kukebakeba bishinka. Bafwainwa  kwesakanyanga bebafunjisha ku bantu ba Lesa ku byaamba Binembelo. Kabiji bafwainwa kufundanga bintu byauba bantu ba Yehoba mu ano moba. Umvwe bayuka bulongo bantu ba Yehoba byo baji, kechi bakaswisha bintu byatama byamba bantu kwibalengela kukana bukine ne.

9. Ki ka kyamwekele kimye Yesu kyo akaine kumwesha kiyukilo kya mwiulu?

⁹ Bantu bamo kechi batondelwe na mafunjisho a kwa Yesu ne. Bakebelenga biyukilo byavula. Bamwambijile’mba “ebamweshepo kiyukilo kya mwiulu” pa kuba’mba amweshe’mba ye Mesiasa. (Mat. 16:1) Kampe bakebelenga’mba obe bino na mambo a kubula kumvwisha byambo biji pa Danyela 7:13, 14. Pano bino, kechi kyo kyajinga kimye kya Yehoba kya kufikizhamo buno bungauzhi ne. Bintu byafunjishenga Yesu byafwainwe kwibakwasha kuyuka’mba ye Mesiasa. Bino byo akaine kwibamwesha kiyukilo kyo bakebelenga, betuntwile.—Mat. 16:4.

10. Yesu wafikizhe byepi byanembele Isaya pe Mesiasa?

¹⁰ Binembelo byamba’mba ka? Ngauzhi Isaya wanembele pe Mesiasa amba: “Aye kechi ukabijika nangwa kwamba na jiwi ja peulu ne. Kabiji kechi ukalengela jiwi janji kumvwanyika mu mukwakwa ne.” (Isa. 42:1, 2) Yesu byo aingijilenga mwingilo wanji, kechi wakebelenga kwitumbijika aye mwine ne. Kechi washimikilepo mazubo akatampe a kupopwelamo Lesa ne, kabiji kechi wavwalwanga bivwalo bya bantangi ba bupopweshi nangwa kukeba kuba’mba bantu bamutelenga na mazhina a munema ne. Kimye kyo bamutotolwesheshenga, Yesu wakaine kutokesha Mfumu Heloda ku muchima kupichila mu kumumwesha kya kukumya. (Luka 23:8-11) Ibyo kuba’mba Yesu waubilepo bya kukumya bimo, pano bino, kintu kyo anemekele bingi ke kusapwila mambo awama. Wabuujile baana banji ba bwanga amba: “Kino kyo kyo naishila.”—Mako 1:38.

11. Ñanyi milanguluko yatama iji na bantu bamo lelo jino?

¹¹ Nanchi luno lo lukatazho luji na bantu lelo jino nyi? Ee. Lelo jino, bantu bavula batemwa bingi bishimikwa bikatampe bya bupopweshi byo babikamo ne bipikichala bya mutengo, bantangi  ba bupopweshi batelwa pa mazhina a munema mukatampe, ne bijiilo bya kusekelela moba amo o babula ne kuyuka ko byatendekejile ne byo bilumbulula. Bino bantu baya na kupwila mu bino bishimikwa kafwako byo bafunda pe Lesa ne. Aba batanwa ku kupwila kwetu, bafunda Yehoba byo akeba’mba tubenga kwesakana na kyaswa muchima wanji. Mazubo etu a Bufumu a butooto, bino kechi muji bipikichala ne bintu bikwabo bya mutengo ne. Aba betutangijila kechi bavwala bivwalo byapusanako na bivwala bakwabo ne, kabiji kechi bebatela na mazhina a munema ne. Bintu byo twaitabilamo ne byo tufunjisha bifuma mu Baibolo. Nangwa byonkabyo, bantu bavula lelo jino betuntula mambo kechi twivwanga mu bisho bya kusekelela moba amo ne. Kabiji bintu byo tufunjisha byapusana na bintu byo bakeba kumvwa.

12. Kwesakana na byaamba Bahebelu 11:1, 6, lwitabilo lwetu lwafwainwa kwimena pa ka?

¹² Twakonsha kuchinuzhuka byepi kwituntula? Mutumwa Paulo wabuujile bena Kilishitu baikalanga mu Loma amba: “Lwitabilo lwiya pa kumvwa kintu. Kabiji kintu kyo baumvwa kishila mu byambo byaamba pe Kilishitu.” (Loma 10:17) Onkao mambo, tukosesha lwitabilo lwetu kupichila mu kufunda Binembelo, kechi kusekelela bisho bya bupopweshi byabula mu Binembelo ne, nangwa kya kuba byakonsha kumweka kuwama. Twafwainwa kwikala na lwitabilo lwakosa lwaimena pa maana a kuyuka Lesa, mambo “kwa kubula lwitabilo kechi kyakonsheka kutokesha Lesa ku muchima ne.” (Tangai Bahebelu 11:1, 6.) Onkao mambo, kechi twafwainwa kukebanga kumona kiyukilo kya kukumya kufuma mwiulu pa kuba’mba tushiinwe’mba twataana bukine ne. Kufunda mafunjisho a mu Baibolo akosesha lwitabilo kwafwainwa kwitukwasha kushiinwa kuba’mba twataana bukine ne kuleka kuzhinauka.

13. Ki ka kyalengejile bavula kukana Yesu?

¹³ Kimye Yesu kyo ajinga pano pa ntanda, baana ba bwanga ba kwa Yoano Mubatizhi bakuminye bingi mambo baana ba bwanga ba kwa Yesu kechi bazhikilwanga na nzala ne. Yesu walumbulwile’mba kechi bafwainwe kuzhikilwa  na nzala aye saka akiji mumi ne. (Mat. 9:14-17) Nangwa byonkabyo, Bafaliseo ne balwanyi ba kwa Yesu bakwabo bamupelengamo mambo na mambo a kubula kulondela bisho byabo. Bazhingijile byo abukile bantu bakolwa pa juba ja Sabado. (Mako 3:1-6; Yoa. 9:16) Kabiji bano bantu betotanga ne kwamba’mba banemeka juba ja Sabado, bino saka boba busulu mu nzubo ya Lesa. Bazhingijile bingi Yesu byo ebasanzhilemo kuba’mba kyo baubilenga kyatamine. (Mat. 21:12, 13, 15) Kabiji aba bo asapwijileko mu nshinagoga mu Nazala bazhingijile bingi Yesu byo aesakenye byubilo byabo bya kwitemwatu bene ne kubula lwitabilo ku byajinga kisaka kya bena Isalela. (Luka 4:16, 25-30) Bantu bavula betuntwile mambo Yesu kechi waubileko bintu byo balangulukilenga’mba usakuba ne.—Mat. 11:16-19.

14. Mambo ka Yesu o akainye bisho bya bantu byabula kukwatankana na Binembelo?

¹⁴ Binembelo byamba’mba ka? Kupichila mwi ngauzhi Isaya, Yehoba waambile’mba: “Abano bantu beya kwi amiwa na tunwa twabo, kabiji bannemekatu na byatunwa byabo, pano bino, michima yabo iji kwalepa ne amiwa; kabiji kungakamwa kwabo kwaimenatu pa mikambizho ya bantu yo bebafunjisha.” (Isa. 29:13) Yesu waubile bulongo kukanya bisho Baibolo byo aamba’mba byatama. Aba banemeka bingi mizhilo ya bantu ne bisho kukila Binembelo bakaine Yehoba ne muntu ye atumine kwikala Mesiasa.

15. Mambo ka bantu bavula lelo jino o babujila kutemwa Bakamonyi ba kwa Yehoba?

¹⁵ Nanchi luno lo lukatazho luji na bantu lelo jino nyi? Ee. Bantu bavula bazhingila inge Bakamonyi ba kwa Yehoba babula kwivwangamo mu kusekelelako bisho byo bakanya mu Binembelo, nabiji moba a kusemwa ne Kiminshiminshi. Bakwabo bazhingila inge Bakamonyi ba kwa Yehoba bakana kusekelelako moba a kukokoloka nangwa kulondela bisho bya pa kijilo byabula kuswañana na Mambo a Lesa. Aba bazhingijila Bakamonyi ba kwa Yehoba na mambo a bino bintu, bakonsha kushiinwa kuba’mba Lesa utambwila mpopwelo yabo. Pano bino, kechi bakonsha kumutokesha ku muchima inge kya kuba basalapo kulondela bisho bya mu ntanda kukila kulondela mafunjisho a mu Baibolo ne.—Mako 7:7-9.

16. Kwesakana na byaamba Salamo 119:97, 113, 163-165, twafwainwa kuba byepi, kabiji twafwainwa kuchinuzhuka ka?

¹⁶ Twakonsha kuchinuzhuka byepi kwituntula? Twafwainwa kutemwa bingi mizhilo ne mafunde a Yehoba. (Tangai Salamo 119:97, 113, 163-165.) Umvwe twatemwa Yehoba, tukakana bisho byonse bimufichisha ku muchima. Kechi tukaswishapo kintu nangwa kimo kwitulengela kuleka kutemwa Yehoba ne.

17. Bantu bavula baketekejilenga’mba Mesiasa ukoba byepi?

¹⁷ Kimye Yesu kyo ajinga pano pa ntanda, bantu bamo bakebelenga kupimpula kafulumende. Baketekejile’mba Mesiasa ukebapokolola ku kafulumende wa bena Loma wibamanyikilenga. Bino byo bakebelenga kukwata Yesu amba ekale mfumu, Yesu wakaine. (Yoa. 6:14, 15) Bantu bakwabo, kubikapo ne bañanga baakaminwe’mba inge Yesu wapimpula kafulumende, bena Loma bakazhingila ne kwibangata bulume bo bebapele. Na mambo a kuba’mba baakaminwe na bya bumwila ntanda, Bayudea bavula bakaine Yesu.

18. Ñanyi bungauzhi bwa mu Baibolo bantu bavula bo balengulwile?

¹⁸ Binembelo byamba’mba ka? Nangwa kya kuba bungauzhi bwavula bwaambijile jimo amba Mesiasa ukekala kilobo, bungauzhi bukwabo bwamwesheshe’mba patanshi ukafwa na mambo a bubi bwetu. (Isa. 53:9, 12) Pano mambo ka Bayudea bavula o baikejile na milanguluko yalubankana pe Mesiasa? Kimye Yesu kyo ajinga pano pa ntanda, bantu bavula balengulwile bungauzhi  bonse bwabujile kumwesha’mba makatazho abo akapwa pa kyonkakya kimye.—Yoa. 6:26, 27.

19. Mambo ka bantu bavula o betuntwila lelo jino?

¹⁹ Nanchi luno lo lukatazho luji na bantu lelo jino nyi? Ee. Bantu bavula lelo jino betuntula na mambo a kuba’mba kechi twivwanga mu milukuchi ya bya bumwila ntanda ne. Bakeba’mba ne atweba twivwangengamo mu bya bunsaji. Pano bino, twayuka kuba’mba umvwe twasala muntu kwikala kalama wetu, ko kuba’mba tubena kukana Yehoba. (1 Sam. 8:4-7) Kabiji bantu balanguluka kuba’mba ne atweba twafwainwa kushimikanga masukulu ne bipatela ne kwingila mingilo ikwabo ya kukwasha bantu mu nyaunda. Betuntula mambo atweba twata muchima pa mwingilo wa kusapwila, kechi kukeba kupwisha makatazho a bantu ne.

20. Kwesakana na byambo bya kwa Yesu biji pa Mateo 7:21-23, ñanyi kintu kyo twafwainwa kutapo bingi muchima?

²⁰ Twakonsha kuchinuzhuka byepi kwituntula? (Tangai Mateo 7:21-23.) Kintu kyo twafwainwa kuteshako muchima ke kwingila mwingilo witukambizhe Yesu. (Mat. 28:19, 20) Kechi twafwainwa kulabikwa na kukeba kupwisha makatazho a bantu ne na bya bumulwila ntanda ne. Twatemwa bantu kabiji tukebesha kwibakwasha inge babena kupita mu makatazho, pano bino, twayuka kuba’mba jishinda jawama kukwashishamo bantu ke kwibafunjisha pa Bufumu bwa Lesa ne kwibakwasha kwikala balunda ne Yehoba.

21. Twafwainwa kutwajijila na kuba ka?

²¹ Mu uno mutwe, twisamba pa bintu bina bituntwileko bavula ne kukana Yesu pa kyokya kimye, kabiji byakonsha ne kulengela bamo lelo jino kukana baana ba bwanga ba kwa Yesu. Nanchi abino byo bintutu byonka byo twafwainwa kuchinuzhuka nyi? Ine. Mu mutwe walondelapo, tukesamba pa bintu bikwabo bina bituntwisha bantu. Twayai tutwajijile kuchinuzhuka kwituntula ne kutwajijila kwikala na lwitabilo lwakosa.