1-2. Bantu bamo baambapo amba ka pa kimye mwanamulume ne mwanamukazhi kyo babena kwisamba pa kuba’mba beyuke bulongo?

 KIMYE mwanamulume ne mwanamukazhi kyo beyuka bulongo kuba’mba bakesongole ke kimye kyawama bingi kabiji kya lusekelo. Pa kino kimye, inge mubena kwiyuka bulongo kuba’mba mukesongole kulutwe, mukeba’mba bintu byendenga bulongo. Kabiji ku bavula kino kikala kimye kya lusekelo. Nyenga Tsion a wikala mu kyalo kya Ethiopia waambile’mba: “Najinga bingi na lusekelo kimye kyo twiyukilenga bulongo ne bamwatawami. Twisambanga pa bintu byanema kabiji twasekanga. Naumvwine bingi bulongo byo nayukile’mba nataana muntu ye natemwa kabiji wantemwa.”

² Nangwa byonkabyo, mulongo Alessio wikala mu kyalo kya Netherlands waambile’mba: “Kyandetelanga bingi lusekelo byo twisambanga na bakazhi bami pa kuba’mba twiyuke bulongo. Pano bino, pa bimye bimo twaikalanga ne na makatazho.” Mu uno mutwe, tusakwisamba pa makatazho amo akonsha kumweka kimye mwanamulume ne mwanamukazhi kyo babena kwisamba pa kuba’mba beyuke bulongo ne mafunde a mu Baibolo akonsha kwibakwasha. Kabiji tusakwisamba ne pa balongo ne banyenga mu kipwilo byo bakonsha kukwasha mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwisamba pa kuba’mba beyuke bulongo.

ENE MAMBO O MWAFWAINWA KWIYUKILA BULONGO SAKA MUKYANGYE KWISONGOLA

3. Mambo ka o kyanemena kwiyukila jimo saka mukyangye kwisongola? (Byambo bya Maana 20:25)

³ Nangwa kya kuba mwanamulume ne mwanamukazhi bekala bingi na lusekelo kimye kyo besamba pa kuba’mba beyuke bulongo, bafwainwa kuyuka’mba ke kintu kyanema bingi kyafwainwa kwibalengela kwisongola kulutwe. Pa juba ja masongola, mwanamulume ne mwanamukazhi belaya ku meso a Yehoba kuba’mba baketemwanga ne kwinemeka mu bwikalo bwabo bonse. Saka tukyangye kulaya’mba tukooba kintu kiji kyonse, twafwainwa kulangulukapo bulongo. (Tangai Byambo bya Maana 20:25.) Abino byo byo twafwainwa kuba ne pa kuchipa luchipo lwa masongola. Kwisamba kulengela mwanamulume ne mwanamukazhi  kwiyuka bulongo ne kufuukulapo bulongo. Kimye kimo bakonsha kufuukulapo amba besongole nangwa kufuukulapo kupwisha bulunda bwabo. Inge bafuukulapo kupwisha bulunda bwabo, kino kechi kilumbulula’mba kuji bintu bimo byatama byo baubile ne, mambo kwisamba kwibalengejile kwiyuka bulongo ne kufuukulapo inge befwainwa kutwela mu masongola nangwa ne.

4. Ñanyi bintu bibiji byafwainwa kuyuka bantu babiji babena kukeba kutendeka kwiyuka bulongo pa kuba’mba bakesongole kulutwe?

⁴ Bakatanda ne bazhike bafwainwa kuyuka’mba bantu babiji batendeka kwisamba pa kuba’mba beyuke bulongo ne kumona inge befwainwa kutwela mu masongola kulutwe. Bakatanda ne bazhike inge bayuka bino, kechi bakatendeka kwisamba na muntu ye bayuka kuba’mba kechi bakatwela nanji mu masongola ne. Nangwa byonkabyo, bakatanda ne bazhike kechi bo bonka bafwainwa kuyuka kino ne. Atweba bonse twafwainwa kuyuka ene mambo mwanamulume ne mwanamukazhi o batendekela kwisamba. Bamo balanguluka’mba inge mwanamulume ne mwanamukazhi batendeka kwisamba, ko kuba’mba bafwainwa kwisongola. Kino kilengela bena Kilishitu bakatanda ne bazhike kubula kuba ka? Nyenga muzhike aye Melissa wikala mu kyalo kya United States waambile’mba: “Inge mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwisamba pa kuba’mba beyuke bulongo, Bakamonyi bamo bapwisha kuba’mba bano bantu bakesongola. Kino kilengela bakatanda ne bazhike bamo kutwajijila na bulunda bwabo nangwa kya kuba bayuka’mba kechi befwainwa kwisongola ne. Kabiji kino kilengela bakatanda ne bazhike bakwabo kuchiina kutendeka kwisamba na muntu wa kutwela nanji mu masongola. Kino kyakonsha kwibalengela kwikala bingi na bijikila.”

IYUKAI BULONGO

5-6. Ñanyi bintu mwanamulume ne mwanamukazhi bakeba kwisongola kulutwe byo bafwainwa kuyuka pa mukwabo? (1 Petelo 3:4)

⁵ Inge mubena kwisamba na muntu pa kuba’mba mukesongole kulutwe, ñanyi bintu byafwainwa kwimukwasha kufuukulapo inge mukesongola nangwa ne? Iyukai bulongo. Kyamweka mwayukilepo bintu bimo pa yewo muntu saka mukyangye kutendeka kwisamba nanji. Pano luno mwayuka bulongo biji “mu muchima” wanji. (Tangai 1 Petelo 3:4.) Kino kyavwangamo kuyuka bulongo biji bulunda bwanji ne Yehoba, byubilo byanji ne byo alanguluka. Mu kuya kwa kimye, mwafwainwa kwiipuzha ano mepuzho: ‘Nanchi awe muntu ujitu bulongo kutwela nanji mu masongola nyi?’ (Maana 31:26, 27, 30; Efi. 5:33; 1 Timo. 5:8) ‘Nanchi tukemweshanga butemwe ne kwiubila bintu byo tukeba atweba bonse bubiji bwetu nyi? Nanchi tukelekelangako mambo inge twizhingijisha nyi?’ b (Loma 3:23) Byo mukatwajijila kwiyuka, mwafwainwa kuvulukanga’mba: Kintu kyanema kechi bintu byo mwatemwa bonse bubiji bwenu ne, bino ke kufunda kutemwa bintu byatemwa mukwenu byo mwabula kutemwa anweba.

⁶ Ñanyi bintu bikwabo byo mwafwainwa kukeba  kuyuka pa muntu ye mubena kwisamba nanji kuba’mba mukatwele nanji mu masongola? Butemwe bwenu saka bukyangye kufika palepa, mwafwainwa kwisamba pa bintu byanema nabiji bintu byo akeba kuba mu bwikalo bwanji. Nanchi mwafwainwa kwisamba ne pa bintu bikwabo nabiji butuntulu bwa mubiji, mali ne bintu byatama byamumwekejile kunyuma nyi? Kechi mwafwainwa kwisamba pa bintu byonse aku mutendekatu kwiyuka na muntu ye mukeba kutwela nanji mu masongola ne. (Esakanyaiko Yoano 16:12.) Inge mwamona’mba kechi mwafwainwa kumubuula ponkapotu bintu bimo byo emwipuzha ne, mubulai. Nangwa byonkabyo, mu kuya kwa moba, mwafwainwa kumubuula bino bintu pa kuba’mba akafuukulepo bulongo. Onkao mambo, mwafwainwa kwisambapo bulongo pa bino bintu kwakubula kushapo kintu nangwa kimo.

7. Mwanamulume ne mwanamukazhi bakeba kwisongola bakonsha kwiyuka byepi bulongo? (Monai ne kakitenguluzha ka kuba’mba “ Kwiyuka Bulongo na Muntu ye Mukeba Kutwela Nanji mu Masongola Wikala Kwalepa.”) (Monai ne bipikichala.)

⁷ Mwakonsha kuyuka byepi bintu biji mukachi ka muchima wa muntu ye mukeba kutwela nanji mu masongola? Jishinda jawama jo mwafwainwa kubilamo bino ke kwisamba ne kwibuula bintu byonse saka mwakasuluka, kwiipuzha mepuzho ne kutelekesha. (Maana 20:5; Yako. 1:19) Kampe mwakonsha kufuukulapo kubilanga bintu pamo byakonsha kwimulengela kwisamba nabiji kujiila pamo, kuya na kololako maulu mu mapunzha mutaanwa bantu bavula ne kwingijila pamo mu mwingilo wa kusapwila. Kabiji mwakonsha kwiyuka bulongo inge ke mutaanwe pamo na balunda nenu ne ba mu kisemi. Kunungapo, nengezhaipo bintu bimo bya kuba byakonsha kwimulengela kuyuka bulongo muntu wa kutwela nanji mu masongola byo oba mu bintu byapusana pusana nangwa inge uji na bakwabo. Akimonai byaubile mulongo Aschwin wa ku kyalo kya Netherlands. Walumbulula byo baubanga kimye kyo beyukilenga na mukazhanji Alicia amba: “Twaubangapo bintu bimo bitukwashanga kwiyuka bulongo. Twaubanga bintu byapeelatu nabiji kutekela pamo kajo ne mingilotu ikwabo. Mu bimye bya uno mutundu, twamonanga byubilo byawama byo twajinga nabyo ne bintu byo twalubankanyanga.”

8. Ñanyi bintu byawama byakonsha kumwenamo mwanamulume ne mwanamukazhi bakeba kwisongola inge ke bafunjile pamo Baibolo?

⁸ Kabiji mwakonsha kwiyuka bulongo inge ke mufunjile pamo mitwe imo ya mu Baibolo. Inge mwisongola, mwafwainwa kwikalanga na mutanchi wa kupopwela kwa kisemi pa kuba’mba Lesa ekale mukachi ka masongola enu. (Sapwi. 4:12) Onkao mambo, kampe mwakonsha kumonangapo kimye kya kufunjila pamo Baibolo mu kimye kyenu kyo mubena kwiyuka bulongo. Nangwa byonkabyo, mwanamulume ne mwanamukazhi pa kikye kimye kechi bakikala kisemi ne. Kabiji mwanamulume naye kechi wakikala mutwe wa mwanamukazhi ne. Pano bino, kufunjila pamo Baibolo kimye kyonse kwakonsha kwimukwasha kuyuka bulongo biji bulunda bwenu ne Yehoba. Bamulume ne mukazhi abo ba Max ne Laysa, bekala mu kyalo kya United States baamba pa bintu byawama byo bamwenejilemo. Mulongo Max waambile’mba: “Byo twatendekeletu  kwiyuka, twatendekele kufunda mu mabuku etu pa mitwe yaamba pa kwiyuka bulongo, pa masongola ne pa bwikalo bwa mu kisemi. Bintu byo twafunjilenga mu ano mabuku bitulengejile kutendeka kwisamba pa bintu byavula byanema bingi, byakonsheshe kukatazha kwitendekelako kwisamba atweba bene.”

BINTU BIKWABO BYO MWAFWAINWA KULANGULUKAPO

9. Ñanyi bintu mwanamulume ne mwanamukazhi bakeba kwisongola byo bafwainwa kulangulukapo inge ke bakebe kubuulako bantu kuba’mba babena kwiyuka kuba’mba bakesongole kulutwe?

⁹ Bañanyi bo mwafwainwa kubuulako inge mubena kwiyuka na muntu ye mukeba kutwela nanji mu masongola? Anweba bene bubiji bwenu yenu mwafwainwa kufuukulapo. Inge mwatendekatu kwiyuka na mukwenu, mwakonsha kufuukulapo anweba bene kubuulakotu bantu bacheche. (Maana 17:27) Kuba bino kwakonsha kwimulengela kukepeshako bijikila ne bantu kubula kwimwipuzhaipuzha. Nangwa byonkabyo, inge mwabula kubuulako muntu uji yense, kino kyakonsha kwimulengela kwitolwela pa kuba’mba bantu babule kuyukapo biji byonse. Kuba bino kwakonsha kwimuletela makatazho. Onkao mambo, kyakonsha kuwama kubuulako bantu bamo bakonsha kwimujimunako mu bintu bimo ne kwimukwasha mu bintu byapusana pusana. (Maana 15:22) Mwakonsha kubuulako bantu bamo nabiji ba mu kisemi kyenu bamo, balunda nenu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba nangwa bakulumpe mu kipwilo.

10. Ñanyi bintu byafwainwa kuba mwanamulume ne mwanamukazhi pa kuba’mba bachinuzhuke kuba byatama mu kimye kyo babena kwiyuka pa kuba’mba bakesongole? (Byambo bya Maana 22:3)

¹⁰ Mwakonsha kuchinuzhuka byepi kuba byatama mu kimye kyo mubena kwiyuka na mukwenu wa kutwela nanji mu masongola? Inge butemwe bwenu ke buye na kukomenako, mukakebeshanga bingi kutaanwa pamo. Ñanyi bintu byakonsha kwimukwasha kwilama ne kuchinuzhuka kuba bintu byatama? (1 Ko. 6:18) Chinuzhukainga kwisamba misambo yatama, kwikala kwa bunke bwenu kwabula bantu ne kutoma maalwa avula. (Efi. 5:3) Bino bintu byakonsha kwimulengela kwikala na kilaka kya kukeba kwilaala ne kukankalwa kuba bintu byaoloka. Mwafwainwa kwisambanga kimye kyonse pa bintu byakonsha kwimukwasha kwilama bulongo ne kubula kuba bintu byatama. (Tangai Byambo bya Maana 22:3.) Monai bintu byakwashishe bamulume ne mukazhi abo ba Dawit ne Almaz bekala mu kyalo kya Ethiopia. Baambile’mba: “Pa kwisamba, twaikalanga mu mapunzha muji bantu bavula nangwa kutaanwa pamo na balunda netu. Inge tuji mu motoka nangwa mu nzubo, kechi twatanwangamo bubiji bwetu kwakubula bantu bakwabo ne. Onkao mambo, twachinuzhukanga bintu byakonsha kwitulengela kuba byatama.”

11. Ñanyi bintu mwanamulume ne mwanamukazhi bakeba kwisongola byo bafwainwa kulangulukapo inge bakeba kubangapo bintu bimo bimwesha’mba betemwa?

¹¹ Nanchi mwanamulume ne mwanamukazhi bakeba kwisongola bafwainwa kubanga bintu bimwesha’mba betemwa nyi? Inge bulunda bwabo ke buye na kukoselako, bakonsha kufuukulapo kubangapo bintu bimo bimwesha’mba betemwa. Nangwa byonkabyo, inge kilaka kya kukeba kwilaala kyabya bingi, kyakonsha kwimukatazha bingi kufuukulapo bulongo. (Lwimbo 1:2; 2:6) Kuba bintu bimo bimwesha butemwe kwakonsha kwimulengela kuba bintu byatama. (Maana 6:27) Onkao mambo, aku mutendekatu bulunda bwenu, mwafwainwa kwisamba pa kupelela pa kwimwesha butemwe kwesakana na mafunde a mu Baibolo. c (1 Tesa. 4:3-7) Anweba bonse, mwanamulume ne mwanamukazhi mwafwainwa kwiipuzha’mba: ‘Bantu baji ku mpunzha ko twikala bakamonanga byepi bintu byo tukakebanga kuba bimwesha butemwe? Nanchi bino bintu biketulengelanga kwikala na kilaka kya kukeba kwilaala nyi?’

12. Ñanyi bintu byafwainwa kuyuka mwanamulume ne mwanamukazhi pa makatazho ne kupusenamo kwikalako mu kimye kyo babena kwiyuka’mba bakesongole?

¹² Mwakonsha kupwisha byepi makatazho enu ne kuyuka mwakubila inge mwapusenamo? Mwakonsha kuba byepi inge mwendatu na kwikatazha? Nanchi kino kyakonsha kumwesha’mba bulunda bwenu kechi buji bulongo nenyi? Ine, kechi byo byo kiji ne, mambo aba bonse batwela mu masongola kimye kimo bapusenamo. Pa kuba’mba masongola akose, mwanamulume ne mwanamukazhi bengijila pamo kupwisha  makatazho eya na mambo a kupusenamo. Jishinda jo mupwishishamo makatazho luno jikamwesha inge masongola enu akekala bulongo nangwa ne. Anweba bonse, mwanamulume ne mwanamukazhi, iipuzhai’mba: ‘Nanchi twakonsha kwisamba pa bintu saka twatekanya ne na mushingi nyi? Abya uswa inge twatamisha ne kwingijilapo nyi? Nanchi tupelawizha kwipelula, kulomba lulekelo lwa mambo ne kulekelako mukwetu mambo nyi?’ (Efi. 4:31, 32) Nangwa byonkabyo, inge mupusenamo nangwa kwitobosha kimye kyonse mu kimye kyo mubena kwiyuka, ko kuba’mba nangwatu inge mwisongola, bintu kechi bikapimpulwa ne. Inge mwamona kuba’mba mukwenu kechi wimufwainwa ne, mwafwainwa kufuukulapo anweba bonse bubiji bwenu kupwisha bulunda bwenu. d

13. Ñanyi bintu byafwainwa kukwasha mwanamulume ne mwanamukazhi pa kuba’mba bayuke kimye kyafwainwa kupitapo pa kuba’mba beyuke bulongo?

¹³ Pakonsha kupita kimye kyabaya byepi pa kuba’mba mwiyuke bulongo? Kufuukula bintu bukiji bukiji kuleta makatazho. (Maana 21:5) Onkao mambo, pafwainwa kupita kimye kyafwainwa bulongo pa kuba’mba mwiyuke bulongo na mulunda nenu. Nangwa byonkabyo, kechi mwafwainwa kutwajijilatu na kwiyuka pabula ne ene mambo a kubila bino ne. Baibolo waamba’mba: “Kintu kyo baketekela inge kyabanda kufika, kikozha ku muchima.” (Maana 13:12) Kunungapo, mu kuya kwa moba mu kimye kyo mubena kwiyuka, kilaka kya kukeba kwilaala kyakonsha kubayilako bingi kabiji kyakonsha kwimukatazha kuchinchika. (1 Ko. 7:9) Mu kifulo kya kutatu muchima pa kukeba kuyuka kimye kyapitapo na kwiyuka, mwakonsha kwiipuzha’mba, ‘Ñanyi bintu bikwabo byo nafwainwa kuyuka pa mukwetu pa kuba’mba mfuukulepo kutwela nanji mu masongola?’

BALONGO NE BAYENGA BAKONSHA KUKWASHA BYEPI MWANAMULUME NE MWANAMUKAZHI BABENA KWIYUKA?

14. Mu ñanyi mashinda balongo ne banyenga mo bakonsha kukwashisha mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwiyuka bulongo kuba’mba bakesongole? (Monai ne kipikichala.)

¹⁴ Inge twayukapo mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwiyuka, twakonsha kwibakwasha byepi? Twakonsha kwibetako ku nzubo kuba’mba tujiile pamo nabo kajo, kubila pamo kupopwela kwa kisemi nangwa kusangalela pamo. (Loma 12:13) Pa bimye bya uno mutundu, bakonsha kwiyuka bingi bulongo. Nanchi bakeba muntu wa kwibasopa, wa kwibasendako nangwa kwibanengezhezha mpunzha ko bakonsha kwisambilako bubiji bwabo nyi? Inge byo byo kiji, abya twakonsha kwibakwasha mu bino bintu nyi? (Nga. 6:10) Nyenga Alicia ye twaambapo kala, uvuluka bintu byawama aye ne mwatawanji aye Aschwin byo bamwenejilemo. Waambile’mba: “Twaumvwanga bingi bulongo kimye balongo bamo kyo betwambilanga’mba twakonsha kwibafwakesha inge ke tukebe mpunzha kwa kwisambila bubiji bwetu, pano bino kechi kwa bunke bwetu kwa kubula muntu wa kwitutalatala ne.” Inge bemusala kwikala muntu wa busatu wa kwibasopa, mwafwainwa kwibakwasha kuba bino. Pano bino, kechi mwafwainwa kufumapo ne kwibasha kwa bunke bwabo ne. Kabiji mwafwainwa kwibashiila  kanya kuba’mba besambe bubiji bwabo, bino saka babena kwimumona po mwaikala.​—Fili. 2:4.

15. Ñanyi bintu bikwabo byakonsha kuba balunda pa kukwasha mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwiyuka kuba’mba bakesongole? (Byambo bya Maana 12:18)

¹⁵ Kabiji byo twamba ne byo tubula kwamba byakonsha kukwasha mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwiyuka kuba’mba bakesongole. Pa bimye bimo, twafwainwa kwikanyanga ne kubula kwambapo biji byonse. (Tangai Byambo bya Maana 12:18.) Kampe twakonsha kukeba kubuulako bakwetu pa bano bantu babena kwiyuka, pano bino abo bene bakonsha kufuukulapo kubula kubuulako muntu uji yense pa kikye kimye. Kechi twafwainwa kwambanga pa bano bantu babiji babena kwiyuka nangwa kutendeka kwibepuzha pa bintu byabula kwitutala ne. (Maana 20:19; Loma 14:10; 1 Tesa. 4:11) Kabiji kechi twafwainwa kwibambila nangwa kwibepuzha mepuzho akonsha kwibalengela kulanguluka’mba tubena kwibakanjikizha kwisongola ne. Nyenga Elise ne mwatawanji baambile’mba: “Twaumvwanga bingi kutama ku muchima inge bantu kebetwipuzhe pa byo tubena kunengezha juba jetu ja masongola saka tukyangye kwisambapo atweba bene.”

16. Twafwainwa kuba byepi inge mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwiyuka kuba’mba bakesongole, bafuukulapo kupwisha bulunda bwabo?

¹⁶ Pano twafwainwa kuba byepi inge mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwiyuka kuba’mba bakesongole, bafuukulapo kupwisha bulunda bwabo? Kechi twafwainwa kwibepuzha pa bintu byalengela’mba bulunda bwabo bupwe ne. Kabiji kechi twafwainwa kukeba kuyuka walengela’mba bipwe ne. (1 Pe. 4:15) Nyenga aye Lea wambile’mba: “Naumvwine’mba bantu batendekele kwamba pa bintu byalengejile’mba bulunda bwetu bupwe kwa kubula kuyuka ne bine bishinka byalengejile. Naumvwine bingi kutama ku muchima.” Byonka byo twaambapo kala, inge mwanamulume ne mwanamukazhi beyukilenga’mba bakesongole, bafuukulapo kupwisha bulunda bwabo, kechi twafwainwa kulanguluka’mba batamisha pa kupwisha bulunda bwabo ne. Javula kino kilumbulula’mba mwanamulume ne mwanamukazhi beyuka bulongo kabiji kyo kyalengela kufuukulapo kupwisha bulunda bwabo. Nangwa byonkabyo, kupwisha bulunda bwabo kwakonsha kwibakozha ku muchima ne kwibalengela kwikala na binyenge. Onkao mambo, twafwainwa kumonapo mashinda a kwibakwashishamo.​—Maana 17:17.

17. Ñanyi kintu kyafwainwa kutwajijila kuba mwanamulume ne mwanamukazhi babena kwiyuka kuba’mba bakatwele mu masongola kulutwe?

¹⁷ Byonka byo twisambapo kala, mwakonsha kwikala na makatazho mu kimye kyo mubena kwiyuka kuba’mba mukatwele mu masongola, pano bino kyakonsha kwikala ne kimye kya lusekelo. Nyenga Jessica waambile’mba: “Kwambatu kine, kwiyuka bulongo pa kuba’mba mukatwele mu masongola kulutwe kwakatazha kabiji kukebewa kwibikako bingi. Nangwa byonkabyo, twaingijishe kimye ne bulume bwetu bulongo pa kuba’mba twiyuke bulongo.” Inge mubena kwiyuka kuba’mba mukatwele mu masongola kulutwe, twajijilai kuba bintu byakonsha kwimulengela kwiyuka bulongo. Inge mwauba bino, mukeyuka bulongo kabiji kino kikemukwasha kufuukulapo kwisongola nangwa ne.