1-2. (a) Ñanyi bintu bena Kilishitu bakatanda ne bazhike byo bafwainwa kulangulukapo saka bakyangye kutendeka kwiyuka na muntu wa kutwela nanji mu masongola? (b) “Kwiyuka bulongo” na muntu ye mukeba kutwela nanji mu masongola kulumbulula ka? (Monai “Kulumbulula Byambo.”)

 NANCHI mukeba kusongola nangwa kusongolwa nyi? Nangwa kya kuba masongola kechi o alengela muntu kwikala na lusekelo ne, pano bino, bena Kilishitu bavula bakatanda ne bazhike, bakulumpe nangwa banyike bakeba kutaana muntu wa kutwela nanji mu masongola. Saka mukyangye kutendeka kwiyuka bulongo na muntu wa kutwela nanji mu masongola, mwafwainwa kwikalapo na jishinda jimo ja kumwenangamo mali, kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba ne kuyuka mwa kubila bintu bulongo. a (1 Ko. 7:36) Inge mwauba bino, mukekala bulongo mu masongola enu.

² Nangwa byonkabyo, kechi kyapeela kutaana muntu wawama wa kutwela nanji mu masongola ne. (Maana 31:10) Kabiji nangwatu mwataana muntu ye mukeba kuyuka bulongo wa kutwela nanji mu masongola, kechi kyapeela kutendeka buno bulunda ne. b Mu uno mutwe, tusakwisamba pa bakatanda ne bazhike bena Kilishitu byo bakonsha kutaana muntu wa kutwela nanji mu masongola ne bya kutendeka bulunda bwabo pa kuba’mba bakesongole kulutwe. Kabiji tusakwisamba pa balongo ne banyenga mu kipwilo byo bakonsha kukwasha boba bakeba kusongola nangwa kusongolwa.

 KUTAANA MUNTU WAWAMA WA KUTWELA NANJI MU MASONGOLA

3. Ñanyi bintu mwina Kilishitu katanda nangwa muzhike byo afwainwa kulangulukapo kimye kyo abena kukeba muntu wa kutwela nanji mu masongola?

³ Inge mukeba kusongola nangwa kusongolwa, kyawama patanshi kuyuka byubilo byo mukeba mu muntu ye mukeba kutwela nanji mu masongola saka mukyangye kutendeka kwisamba bya kukesongola. Inge mwabula kuba bino, mwakonsha kusha muntu wawama wa kutwela nanji mu masongola nangwa kutendeka kwiyuka na muntu wa kutwela nanji mu masongola wabula kufwainwa. Nangwa byonkabyo, mwafwainwa kutaana mwina Kilishitu wabatizhiwa wa kutwela nanji mu masongola. (1 Ko. 7:39) Pano bino, kechi muntu yense wabatizhiwa wakonsha kwikala muntu wawama kutwela nanji mu masongola ne. Onkao mambo, mwafwainwa kwiipuzha’mba: ‘Ñanyi bintu byo nkeba kuba mu bwikalo bwami? Ñanyi byubilo byanema byo namona mu muntu ye nkeba kutwela nanji musongola? Nanchi nkeba kuba’mba muntu ye nkeba kutwela nanji mu masongola kanatu ekale na bintu byonse byo nkeba nyi?’

4. Ñanyi bintu bantu bamo byo balombapo mu milombelo yabo?

⁴ Inge mukeba kusongola nangwa kusongolwa, kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, mwalombapo kuba’mba Yehoba emukwashe kutaana muntu wa kutwela nanji mu masongola. (Fili. 4:6) Nangwa byonkabyo, Yehoba kechi ulaya muntu amba ukamukebela muntu wa kutwela nanji mu masongola ne. Pano bino, wayuka bintu byo mukeba ne byo mumvwa ku muchima kabiji wakonsha kwimukwasha kuyuka mashinda akonsha kwimukwasha kutaana muntu wa kutwela nanji mu masongola. Onkao mambo, twajijilai kumubuula bintu byo mukeba ne byo mumvwa ku muchima. (Sala. 62:8) Lombai kwi Yehoba kuba’mba emupe maana ne kwimukwasha kwikala batekanya. (Yako. 1:5) Mulongo katanda aye John, c wikala mu kyalo kya United States, walumbulula bintu byo alombapo mu milombelo yanji. Waamba’mba: “Mbuula Yehoba kunkwasha  kutaana muntu wa kutwela nanji mu masongola uji na byubilo byo nkeba. Ndomba kuba’mba ngyuke mashinda a kutaainamo muntu wa kutwela nanji mu masongola. Kabiji ndomba kwi Yehoba kwikala na byubilo bikandengela kwikala mwanamulume wawama mu kisemi.” Nyenga Tanya wikala mu kyalo kya Sri Lanka waambile’mba: “Pa kukeba muntu wa kutwela nanji mu masongola, ndomba kwi Yehoba kunkwasha kwikala wa kishinka ne kwikala na lusekelo.” Nangwatu inge kechi mwakitaana muntu wa kutwela nanji mu masongola pa kyokyo kimye ne, Yehoba walaya’mba ukatwajijila kwimukwasha kutaana bintu byo mukeba mu bwikalo bwenu ne kwimuta muchima.​—Sala. 55:22.

5. Pa bimye bya mutundu ka bena Kilishitu bakatanda ne bazhike po bakonsha kutaana muntu watemwa Yehoba? (1 Kolinda 15:58) (Monai ne kipikichala.)

⁵ Baibolo witutundaika kwikala na “bya kuba byavula mu mwingilo wa Nkambo.” (Tangai 1 Kolinda 15:58.) Inge mwatwajijila kwingila na mukoyo mu mwingilo wa Yehoba ne kwikalangapo na kimye kya kwisamba na balongo ne banyenga bapusana pusana, kechi mukapwanañanangatu ne kwitundaika nabo ne, bino kikekala ne kimye kya kumonañana na bakatanda ne bazhike bata muchima pa kwingijila Yehoba byonka byo muji. Kabiji inge mwibikako kuba bintu bitookesha Yehoba ku muchima, mukekala bingi na lusekelo.

6. Pa kukeba muntu wa kutwela nanji mu masongola, ñanyi bintu mwina Kilishitu katanda nangwa muzhike byo afwainwa kuvulukanga?

⁶ Nangwa byonkabyo, mwafwainwa kujimuka pa kuba bino. Kukeba muntu wa kutwela nanji mu masongola kechi kyo kintu kyo mwafwainwa kunemeka bingi mu bwikalo bwenu ne. (Fili. 1:10) Kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba ko kulengela muntu kwikala na lusekelo lwa kine, kechi masongola ne. (Mat. 5:3) Kabiji mu kimye kyo mukiji bakatanda nangwa bazhike, kyo kimye kyawama bingi kwingilako pakatampe mu mwingilo wa Yehoba. (1 Ko. 7:32, 33) Mwafwainwa kwingijisha bulongo kino kimye. Nyenga Jessica wikala mu kyalo kya United States wasongwelwe byo ajinga pepi kufikizha myaka 40, waambile’mba, “Naingila bingi na mukoyo mu mwingilo wa kusapwila kabiji kino kyankwashishe kutwajijila kwikala na lusekelo nangwa kya kuba nakebelenga kusongolwa.”

TEKANYAI PA KUBA’MBA MUYUKE BULONGO MUNTU WA KUTWELA NANJI MU MASONGOLA

7. Mambo ka o kyawamina kutekanya pa kuba’mba muyuke bulongo muntu wa kutwela nanji mu masongola saka mukyangye kumubuula? (Byambo bya Maana 13:16)

⁷ Mwakonsha kuba byepi inge mwataanapo muntu umo ye mwamona’mba mwafwainwa kutwela nanji mu masongola? Nanchi mwafwainwa kumubuula ponkapotu amba mwamutemwa nyi? Baibolo waamba’mba muntu wa maana uba bintu na maana. (Tangai Byambo bya Maana 13:16.) Onkao mambo, mwafwainwa kukimutalatalanga pa kuba’mba mumuyuke bulongo saka mukyangye kumubuula’mba mwamutemwa. Mulongo Aschwin wikala mu kyalo kya Netherlands waambile’mba: “Kwifwalama na muntu kwiya bukiji, pano bino, kwakonsha kupwa mu kimyetu kicheche. Inge mwatekanya pa kuba’mba muyuke muntu bulongo, kechi mukamubuula ponkapotu amba mwamufwalama na mambotu a kuba’mba mwamutemwa ne.” Kabiji inge mwatekanya kimye kyo mubena kuyuka muntu bulongo, mukataana’mba awo muntu kampe kechi wimufwainwa kutwela nanji mu masongola ne.

8. Mwina Kilishitu katanda nangwa muzhike wakonsha kuba byepi pa kuyuka bulongo muntu ye akeba kutwela nanji mu masongola? (Monai ne kipikichala.)

⁸ Mwakonsha kuyuka byepi bulongo muntu wa kutwela nanji mu masongola kwa kubula aye mwine kuyuka? Mwakonsha kuyuka uno muntu byo aji, byubilo byanji ne bulunda bwanji ne Yehoba pa kupwila ne pa tubimye twa kusangalela pamo. Uji na balunda ba mutundu ka? Kabiji ñanyi bintu byo atemwa kwambapo? (Luka 6:45) Nanchi byo akeba kuba mu bwikalo bwanji byaesakana na byo mukeba kuba ne anweba nyi? Mwakonsha kwipuzhapo bakulumpe mu kipwilo nangwa bena Kilishitu bakwabo baji na bulunda bwakosa ne Yehoba bamuyuka bulongo. (Maana 20:18) Mwakonsha kwipuzha pa byo aji ne byubilo byanji. (Luta 2:11) Pa kimye kyo mubena kumutalatala pa kuba’mba mumuyuke bulongo, kechi mwafwainwa kumulengesha bumvu  ne, kabiji kechi mwafwainwa kumulondalondanga ne kukeba kuyuka bintu byonse byo abena kuba ne.

9. Saka mukyangye kusolomoka muntu ye mukeba kutwela nanji mu masongola, ñanyi bintu byo mwafwainwa kushiinwa?

⁹ Pafwainwa kupita kimye kyabaya byepi pa kuba’mba mubuule muntu ye mubena kutalatala amba mwamutemwa? Inge mwapelawizha kubuula muntu amba mukesongola, ko kuba’mba mwauba kanswatu. (Maana 29:20) Kabiji inge mwabanda kumubuula, kikatakata awo muntu inge wakwatakanya kala amba mwamutemwa, kino kikamwesha’mba kechi mwatako muchima ne. (Sapwi. 11:4) Vulukainga kuba’mba saka mukyangye kusolomoka muntu, kechi mwafwainwa kufikenatu kupwisha mu muchima amba mukasongola uno muntu ne. Mwafwainwa kushiinwa’mba mwinengezha kutwela mu masongola ne kuba’mba awo muntu wimufwainwa kutwela nanji mu masongola.

10. Ñanyi bintu byo mwafwainwa kuba inge mwamona’mba muntu wimutemwa, pano bino anweba kechi mubena kukeba’mba awo muntu emuyuke bulongo ne?

¹⁰ Mwafwainwa kuba byepi inge mwayuka’mba muntu wimutemwa kabiji amba ubena kukeba kwimuyuka bulongo? Inge kechi mubena kukeba ne, mweshai byubilo bisakumulengela kuyuka’mba kechi mubena kukeba ne. Kechi kyakonsha kuwama kulengela muntu kulanguluka’mba mukeipanguzha kulutwe, bino saka mwabula mulanguluko wa kuba’mba mukesongola ne.​—1 Ko. 10:24; Efi. 4:25.

11. Mu byalo mo bakebela katanda nangwa muzhike muntu wa kutwela nanji mu masongola, ñanyi bintu byo bafwainwa kuyuka?

¹¹ Mu byalo bimo bansemi nangwa bantu bakwabo bakoma, bakonsha kukebela mulongo wabo muntu wa kutwela nanji mu masongola. Mu byalo bikwabo, ba mu kisemi nangwa balunda nabo bakebela mwina Kilishitu katanda nangwa muzhike muntu wa kutwela nanji mu masongola ne kunengezha uno mwanamulume ne mwanamukazhi kumonañana kuba’mba bakesambe kumona inge bakonsha kwisampa bulunda bwa kukeba kwiyuka bulongo. Inge bemubuula kukebela katanda nangwa muzhike muntu wa kutwela nanji mu masongola, yukai bintu byatemwa ne bikeba bantu bo mukeba’mba bakesongole. Inge mwataana muntu ye mukeba kutwela nanji mu masongola, yukai bulongo byo aji, byubilo byanji ne kyakila pa byonse bulunda bwanji ne Yehoba. Kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba, kyo kintu kyanema bingi kechi mali, kufunda nangwa kifulo muntu kyo aji nakyo ne. Nangwa byonkabyo, vulukainga’mba mulongo katanda nangwa nyenga muzhike, bafwainwa kwifuukwilapo abo bene inge bakesongola nangwa ne.​—Nga. 6:5.

BYA KUTENDEKA BULUNDA PA KUBA’MBA MUKESONGOLE KULUTWE

12. Inge mukeba kutendeka bulunda na muntu pa kuba’mba mukesongole kulutwe, mwafwainwa kumubuula byepi amba mwamutemwa?

¹² Inge mukeba kutendeka bulunda na muntu  pa kuba’mba mukesongole kulutwe, mwafwainwa kumubuula byepi amba mwamutemwa? d Mwafwainwa kunengezha kumonañana nanji pa mpunzha po babena kwimumona ku bantu pa kuba’mba mumubuule nangwa kumubuujila pa foni. Mubuulai kipasu amba mwamutemwa kabiji amba mubena kukeba kwiyuka bulongo. (1 Ko. 14:9) Inge kekikebewe, mupai kimye kya kulangulukapo pa kuba’mba akemubuule inge waswa nangwa ne. (Maana 15:28) Kabiji muntu inge kechi ubena kukeba’mba mwisampe bulunda bwa kukeba kwiyuka bulongo ne, londelai byo afuukulapo.

13. Ñanyi bintu byo mwafwainwa kuba inge muntu wimubuula’mba wimutemwa? (Kolose 4:6)

¹³ Pano mwakonsha kuba byepi inge muntu wimubuula’mba wimutemwa? Mwafwainwa kuyuka’mba uno muntu wachinchikile bingi pa kuba’mba emubuule’mba wimutemwa. Onkao mambo, mwafwainwa kumunemeka ne kumubila kifyele. (Tangai Kolose 4:6.) Inge mubena kukeba’mba akimupeko kimye kya kulangulukapo inge mwaswa nangwa ne, mubuulai. Nangwa byonkabyo, kechi mwafwainwa kubanda kumubuula byo mwafuukulapo ne. (Maana 13:12) Inge kechi mubena kukeba ne, mulumbulwilai kipasu kabiji mu jishinda jawama. Langulukai pa byakumbwile mulongo Hans wa ku kyalo kya Austria kimye kyo bamusolomokele ku nyenga ne kumwambila’mba wamutemwa. Uno mulongo waambile’mba: “Namubuujile byo nafuukwilepo mu jishinda jawama kabiji kwa kubula kupita mu mbaji. Namwambijile ponkapotu mambo kechi nakebelenga kuba’mba ashale na kulanguluka’mba kampe kulutwe nkamuswa ne. Na mambo a kino kechi naambanga nangwa kuba kintu kyakonsheshe kumulengela kulanguluka’mba kampe nkapimpula mulanguluko wami ne.” Mu jishinda jikwabo, inge mukeba kwisampa bulunda pa kuba’mba mukeyuke bulongo, isambai pa bintu byo mukeba’mba mukesambengapo mu kimye kyo mukeyukanga. Bintu byo mukesambanga byakonsha kupusanako na mukwenu, na mambo a kisho kyenu nangwa bintutu bikwabo.

BANTU BAKWABO BAKONSHA KUTUNDAIKA BYEPI BENA KILISHITU BAKATANDA NE BAZHIKE?

14. Twakonsha kutundaika byepi bena Kilishitu bakatanda ne bazhike mu bintu byo twamba?

¹⁴ Atweba bonse twakonsha kutundaika byepi bena Kilishitu bakatanda ne bazhike bakeba kutwela mu masongola? Jishinda jimo jo tubilamo bino ke kumona’mba kechi twibatuntwisha mu byo twamba ne. (Efi. 4:29) Twakonsha kwiipuzha’mba: ‘Nanchi ñambapo byambo bimo byakonsha kulefula boba bakeba kutwela mu masongola nyi? Inge namona mulongo katanda ne nyenga muzhike babena kwisamba,  nanchi ndanguluka’mba betemwa kuba’mba bakesongole nyi?’ (1 Timo. 5:13) Kabiji kechi twafwainwa kulengela bena Kilishitu bakatanda ne bazhike kulanguluka’mba paji bimo byalubankana na mambotu a kuba’mba kechi basongola nangwa kusongolwa ne. Mulongo Hans ye twaambapo kala waambile’mba: “Balongo bamo bamba’mba, ‘Mambo ka ne luno o mwabujila kusongola? Mwakoma.’ Byambo bya uno mutundu bilengela bakatanda ne bazhike kwilengulula kabiji kino kyakonsha kwibalengela kutwela mu masongola bukiji.” Kyakonsha kuwama kumonangapo mashinda a kutundaikilangamo bakatanda ne bazhike.​—1 Tesa. 5:11.

15. Kwesakana na jifunde jiji pa Loma 15:2, ñanyi bintu byo twafwainwa kulangulukapo saka tukyangye kufuukulapo kukwasha muntu kutaana muntu wa kutwela nanji mu masongola? (Monai ne kipikichala.) (b) Ñanyi bishinka byo mwafunjilako ku vidyo?

¹⁵ Twakonsha kuba byepi inge twamona kuba’mba mulongo ne nyenga befwainwa kutwela mu masongola? Baibolo witubuula’mba twafwainwa kuyuka bintu bibena kulanguluka bakwetu. (Tangai Loma 15:2.) Bakatanda ne bazhike bavula kechi bakeba kwibabuula’mba awe ye muntu ye mwafwainwa kutwela nanji mu masongola ne. Twafwainwa kunemeka bintu byo bafuukulapo abo bene. (2 Tesa. 3:11) Bamo bakeba kwibakwashako, nangwa byonkabyo, kechi twafwainwa kwitendekelako kwa kubula abo bene kwitubuula ne. e (Maana 3:27) Bakatanda ne bazhike bamo kechi bakeba kwingijisha jino jishinda ja kusolomoka muntu ponkapotu ne. Nyenga muzhike, aye Lydia wa ku kyalo kya Germany, waambile’mba: “Mwakonsha kunengezha kwita mulongo ne nyenga kwiya pa jibumba jikatampe paji bakwabo. Mwafwainwa kumonapo mashinda amo mulongo ne nyenga o bafwainwa kumonañenamo ne kwibaleka abo bene kwifuukwila byo bakeba.”

16. Ñanyi bintu bena Kilishitu bakatanda ne bazhike byo bafwainwa kuvulukanga?

¹⁶ Atweba bonse tuji mu masongola ne babula mu masongola, twakonsha kwikala na lusekelo mu masongola etu. (Sala. 128:1) Onkao mambo, inge mukeba kusongola nangwa kusongolwa, pano bino, mukyangye kutaana muntu wa kutwela nanji mu masongola, tai muchima pa kwingijila Yehoba. Nyenga Sin Yi wa ku kyalo kya Macao, waambile’mba: “Inge mwaesakanya kimye kyo mwakonsha kwikala na mwina kwenu mu Paladisa, mukataana kuba’mba kimye kyo mwakonsha kwikala bakatanda nangwa bazhike pa kino kimye kyakepa bingi. Sekelai mu kino kimye kyo mukiji bakatanda nangwa bazhike ne kwikingijisha bulongo.” Pano mwafwainwa kuba byepi inge mwataana muntu wa kutwela nanji mu masongola kabiji mwatendekako ne kwisamba bya kukesongola? Mu mutwe walondelapo, tukesamba pa bintu byakonsha kwimukwasha kwiyuka bulongo pa kuba’mba mukesongole kulutwe.