Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Mepuzho Afuma ku Batanga

Mepuzho Afuma ku Batanga

Mabanga saka bakyangye kumwipaya, bañanyi Yesu bo aambilepo’mba Bangubabiya, kabiji mambo ka o bebapelejile jino jizhina?

Juba japeleleko mabanga saka bakyangye kumwipaya, Yesu wajimwineko batumwa banji kubula kukeba bifulo bikatampe. Wibambijile’mba: “Bamfumu ba bisaka bya bantu bobila bunkambo bantu babo, kabiji bantu batela boba baji na luusa pe abo amba Bangubabiya. Pakuba anweba kange mwikale nobe abo ne.”—Luka 22:25, 26.

Bano Bangubabiya bo aambilepo Yesu bajinga bañanyi? Byambo byanembelwe pa mabwe ne pa mali a muwayawaya bimwesha’mba kyo kyajinga kisho kya Bangiliki ne bena Loma kunemeka bantu bayile nkuwa nangwa bajinga na luusa pa bantu na jizhina ja mushingi ja kuba’mba Euergetes, nangwa’mba Bangubabiya. Bano banabalume bebatelanga’mba Bangubabiya mambo baingijilanga bantu mingilo ya kwibakwasha.

Bamfumu bavula bebatelanga’mba Bangubabiya. Pa bano pajinga ne bamfumu ba bena Ijipita, nabiji mfumu Ptolemy III Euergetes (c. 247-222 B.C.E.) ne Ptolemy VIII Euergetes II, (c. 147- 117 B.C.E.). Kabiji kwajinga ne bamfumu ba bena Loma bo baitanga pa jino jizhina, nabiji Mfumu Julyasi Kesala (48-44 B.C.E.) ne Mfumu Augusatusa (31 B.C.E.–14 C.E.). Kabiji mfumu wa Bayudea aye Heloda Mukatampe naye bamutelanga jino jizhina. Kyamweka Heloda bamutumbile jizhina ja mushingi ja Ngubabiya kimye kyo apotele wichi kufuma ku kyalo kingi na mambo a kipowe kya nzala kyajinga mu ntanda yanji. Kabiji wapaine ne bivwalo ku bantu bakajilwe.

Kwesakana na byanembele shayuka wa Baibolo mwina Germany aye Adolf Deissmann, jizhina ja mushingi ja Bangubabiya jakumbene mu mapunzha avula. Wanembele’mba: “Jino jizhina ja mushingi kechi jafwainwe kuzhiya ne, nangwa kya kuba’mba papichile myaka yavula mambo janembelwe pa bintu byapusana-pusana.”

Yesu walumbulwilenga ka byo abuujile baana banji ba bwanga’mba “pakuba anweba kange mwikale nobe abo ne”? Nanchi Yesu wibabuujilenga’mba kechi bafwainwe kutako muchima ku byakajilwe bakwabo nenyi? Ine. Yesu wibatundaikilenga kwikala bampanyi.

Kimye Yesu kyo ajinga pano pa ntanda, banonshi bakebeshanga bingi kuya nkuwa, kabiji baubanga bino kupichila mu kuntundaika bisela, makayo, kushimika bishimikwa mwakukookolokela, mazubo a balesa babo ne bintutu bikwabo. Baubanga bino kukeba’mba bantu bebatote, baye nkuwa nangwa kwibabika pa bifulo bikatampe. Buku umo waamba’mba: “Nangwa kya kuba bano bantu bamweshanga muchima wa bumpanyi, baubanga bino pa kuba’mba bekale pa kifulo kikatampe.” Yesu wajimwineko baana banji ba bwanga kubula kwikala na uno muteeto wa kukeba kutumbalala.

Byo papichile myaka, mutumwa Paulo naye waambilepo pa kubula kwikala na uno muchima. Wanembejile bena Kilishitu bajinga mu Kolinda amba: “Muntu yense obe monka mo afuukwila mu muchima wanji, kechi apane na bulanda nangwa na mambo a kumukanjikizha ne, mambo Lesa watemwa muntu upana na lusekelo.”—2 Ko. 9:7.