1, 2. Byo tukomenako mu maana a kuyuka Lesa, ñanyi kintu kyo tufunda kuba? Lumbululai.

TWAMBE’MBA mwana bamupapo kintu. Bansemi banji bamwambila’mba, “Amba’mba nasanta.” Mwana wakookela byamwambila bansemi nangwa kya kuba kechi kyafuma panshi ya muchima wanji ne. Byo akoma watendeka kuyuka buneme bwa bintu byamufunjishe bansemi, ko kuba’mba kusanta ne kubila bantu lusa. Onkao mambo, watendeka kusanta kufuma panshi ya muchima inge bamupa kintu. Mambo ka? Mambo a kuba’mba wakomatu nakyo kino kyubilo kya kusanta kyamufunjishe bansemi.

² Kino kyo kitumwekejile ne atweba bonse. Kimye kyo twafunjile bukine, twayukile buneme bwa kukookela mikambizho ya Yehoba. Bino byo twatwajijila kukomenako mu maana a kuyuka Lesa, twafunda byavula pa milanguluko ya Yehoba, twayuka bintu byo atemwa, byo ashikwa ne byo amona bintu. Inge ketulondele milanguluko ya Yehoba pa kufuukula bintu, tumwesha’mba tubena kukeba kulangulukanga byonka byo alanguluka.

3. Mambo ka o kikatezha kulanguluka byonka bilanguluka Yehoba?

³ Nangwa kya kuba tumvwa bulongo kufunda milanguluko ya  Yehoba, pano bino, kechi kyapeela ne. Bimye bimo bumbulwa kulumbuluka bwitulengela kukankalwa kulondela milanguluko ya Lesa. Kampe kitukatazha kuyuka Yehoba byo alanguluka pa byubilo byawama, pa kukebesha bintu byavula bya mu bwikalo, mwingilo wa kusapwila, kubula kwingijisha bulongo mashi nangwa bintutu bikwabo. Ñanyi kintu kyo twafwainwa kuba? Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tutwajijile kufunda kulanguluka byonka bilanguluka Lesa? Kabiji kuba bino kuketukwasha byepi kufuukula bintu bulongo luno ne kimye kya kulutwe?

4. Ñanyi bintu byavwangwamo mu kulondela lutundaiko lwa kwa Paulo lwa ‘kupimpula milanguluko’ yetu?

⁴ Tangai Loma 12:2. Mutumwa Paulo walumbulwile byo twafwainwa kuba pa kuba’mba tulangulukenga byonka bilanguluka Yehoba. Mutwe wafumako witukwashishe’mba pa kuba’mba ‘twikileke kulondela bintu bya buno bwikalo,’ twafwainwa kuchinuzhuka kulondela milanguluko ya bantu ba mu ino ntanda ne byubilo byabo. Bino Paulo waambile ne pa buneme bwa “kupimpulanga milanguluko” yetu. Kino kyavwangamo kufunda Mambo a Lesa pa kuba’mba tuyuke milanguluko ya Lesa, kulanguluka langulukapo ne kwibikako kumona bintu byonka byo ebimona.

5. Lumbululai lupusano luji pa kutanga ne kufunda?

⁵ Kufunda kwakila pa kutangatu byambo ne kushila tushilwa pa mikumbu ya mepuzho. Pa kufunda, tulanguluka pa byobyo byambo byo bibena kwitufunjisha pe Yehoba, pa mashinda anji, ne byo alanguluka. Twesekesha na ngovu kuyuka ene mambo Lesa o etukambizha kuba bintu bimo ne kubula kuba bintu bikwabo. Kabiji tulanguluka pa bintu byo twafwainwa kupimpulako mu bwikalo bwetu ne mu milanguluko. Nangwa kya kuba kechi twakonsha kufunda bishinka byonse pa kimye kimo ne, bino pa kuba’mba tumwenemo, kyawama kwikala na kimye kya kulanguluka languluka pa byo twatanga.—Sala. 119:97; 1 Timo. 4:15.

6. Ñanyi kintu kimweka inge ketulanguluke pa milanguluko ya Yehoba?

⁶ Inge ketulanguluke languluke pa Mambo a Lesa kimye kyonse, mukafuma bintu byawama bingi. Ñanyi bintu byonkabyo? ‘Tukayuka’ nangwa’mba tukashiinwa kuba’mba milanguluko ya Yehoba yalumbuluka. Tukatendeka kuyuka milanguluko yanji pa bintu, kabiji yo milanguluko yo tukalondelanga. Milanguluko yetu ikapimpulwa ne kwikala na ndangulukilo yakatataka. Pachepache, tukatendeka kulanguluka byonka bilanguluka Yehoba.

7, 8. (a) Yehoba umona byepi bunonshi? (Monai bipikichala bitanshi.) (b) Inge ketumone bunonshi byonka Yehoba byo ebumona, tukatangizhangako ka mu bwikalo bwetu?

⁷ Yukai kuba’mba kulanguluka kechi kupelelatu mu muchima ne. Milanguluko yo itulengela kuba bintu. (Mako 7:21-23; Yako. 2:17) Twakonsha kumvwisha kino inge twisamba pa bishinka byalondelapo. Mambo Awama etukwasha kuyuka bulongo milanguluko ya Yehoba pa bintu bya mu bwikalo. Lesa wasajile bantu babiji kwikala bansemi ba Mwananji. Bano bamulume ne mukazhi kechi bajinga na bunonshi ne. (Levi 12:8; Luka 2:24) Yesu byo asemenwe, Maliya wamulaajikile “mu kijiilamo banyama, mambo kechi kwajinga kibamba mwa kufikila ne.” (Luka 2:7) Yehoba inge wakebelenga, inge wakebejile Mwananji mpunzha yawama mwa kusemenwa. Kintu kyanemene kwi Lesa ke kya kuba’mba mwananji bamukomeshe ku bantu batangizheko kwingijila Lesa mu bwikalo bwabo.

⁸ Jino jishimikila jaamba pa kusemwa kwa Yesu jitukwasha kuyuka Yehoba byo alanguluka pa bintu bya mu bwikalo. Bansemi bamo  bakeba’mba baana babo bakekale na bintu byawamisha bya mu bwikalo kukila kuta muchima pa kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba. Pano bino, kintu kyanema kwi Yehoba ke kwikala na bulunda bwakosa ne aye. Nanchi ne anweba mwanemeka bintu byanemeka Yehoba nyi? Nga byubilo byenu bimwesha’mba mwanemeka ñanyi bintu?—Tangai Bahebelu 13:5.

9, 10. Twakonsha kumwesha byepi amba tumona kutuntwisha bakwetu byonka Yehoba byo ekumona?

⁹ Kikwabo kyo twakonsha kufunjilako ke kuyuka Lesa byo amona kutuntwisha bakwetu. Yesu waambile’mba: “Yense utuntwisha umo wa mu bano baana ba bacheche baji na lwitabilo, kyamufwainwa kumukashila mu nshingo jibwe ja kupelelako jizhokolosha mbongolo ne kumutaya najo mu kalunga ka mema.” (Mako 9:42) Abino byambo bimwesha Yesu byo ashikwa kutuntwisha bakwetu. Na mambo a kuba’mba Yesu wamweshangatu suka byubilo bya Shanji, twashiinwa kuba’mba Yehoba kechi umvwa bulongo inge umo watuntwisha baana ba bwanga ba kwa Yesu na mambo a byubilo byanji ne.—Yoa. 14:9.

¹⁰ Nanchi tumona kutuntwisha bakwetu byonka Yehoba ne Yesu byo bekumona nyi? Nga byubilo byetu bimweshapo ka? Twambe’mba twatemwa bingi mvwajilo imo ne mwekelo yakonsha kutuntwisha balongo ne banyenga mu kipwilo, nangwa yakonsha kulengela bantu kwikala na milanguluko yatama. Nanchi kutemwa balongo ne banyenga kuketulengela kuleka ino mvwajilo ne mwekelo nyi?—1 Timo. 2:9, 10.

11, 12. Kumona byubilo byatama byonka Lesa byo ebimona ne kwikanya kuketuzhikijila byepi?

¹¹ Kya busatu: Yehoba washikwa bintu byatama. (Isa. 61:8) Nangwa kya kuba wayuka’mba bimye bimo kitukatazha kuba byawama na mambo a bumbulwa kulumbuluka, bino witutundaika kushikwa byatama byonka byo ebishikwa. (Tangai Salamo 97:10.) Kulanguluka pa ene mambo Yehoba o ashikilwa byatama kuketukwasha ne atweba kwibishikwa kabiji tukebikako kuchinuzhuka kuba bintu byatama.

¹² Kuyuka Yehoba byo amona bintu byatama kuketukwasha ne kuyuka byubilo bimo byatama nangwa kya kuba kechi bebishinkamika mu Baibolo amba byatama ne. Byonka biji mazha a kuzhiila pa mambwata a muntu atendeka kukumbana mu byalo byavula. Bamo bakonsha kwamba’mba kino kyubilo kechi kyatama ne, mambo kechi kuba bulalelale ne. * Nga Lesa umvwa byepi pa kumona bino byubilo byatama? Twafwainwa kuchina byubilo byatama kupichila mu kwikala na muchima wa kwikanya ne kushikwa bintu byashikwa Yehoba.—Loma 12:9.

13. Kulanguluka pa milanguluko ya Yehoba luno kuketukwasha byepi mu bwikalo bwetu bwa kulutwe?

¹³ Kimye kyo tubena kufunda Mambo a Lesa, twafwainwa kulangulukanga pa milanguluko ya Yehoba byo yakonsha kwitukwasha kwinengezhezha jimo ku bintu byakonsha kumweka kulutwe ne kufuukulapo bulongo. Inge kwamweka bintu bikebewa kufuukulapo bulongo, kechi kiketukatazha ne, mambo twinengezhezha jimo. (Maana 22:3) Twayai twisambeko pa byaubile bamo banembwa mu Baibolo.

14. Tufunjilako ka kwi Yosefwa byo akaine lweseko lwa muka Potifwalo?

¹⁴ Kimye Yosefwa kyo bakebelenga kumongola kwi muka Potifwalo amba alaale nanji, Yosefwa wakaine ponkapotu. Kino kimwesha’mba  wayukile Yehoba byo amona kyubilo kya bukishinka mu masongola. (Tangai Ntendekelo 39:8, 9.) Kabiji byo akumbwile muka Potifwalo amba: “Nanchi nakonsha kuba byepi buno bubi bukatampe ne kumulenga mambo aye Lesa?” kimwesha kuba’mba walangulukanga byonka bilanguluka Lesa. Nga atweba kiji byepi? Mwakonsha kuba byepi inge muntu ye mwingila nanji nkito watatula kumwesha byubilo bya kwifwalama ne anweba? Nangwa inge muntu wimutumina byambo bya kusengula kubi nangwa kipikichala kya mulekese, mwafwainwa kuba byepi? * Kikapeela kukana bino byubilo byatama inge kya kuba twayukila jimo Yehoba byo amona bino bintu kabiji twinengezhezha jimo byo twakonsha kuba.

15. Twafwainwa kuba byepi pa kuba’mba tutwajijile kwikala ba kishinka kwi Yehoba byonka byaubile Bahebelu basatu?

¹⁵ Pano akilangulukai pa Bahebelu basatu, abo ba Shadalaka, Meshaka ne Abedenego. Mfumu Nebukaneza byo ebakambizhe’mba bapopwele kipashañano kya ngolode kyo aimikile, bano banabalume bakaine. Byo bakumbwile mfumu bimwesha’mba balangulukile pa byo bafwainwe kuba pa kuba’mba batwajijile kwikala ba kishinka kwi Yehoba. (Lupu. 20:4, 5; Da. 3:4-6, 12, 16-18) Nga atweba lelo jino kiji byepi? Twambe’mba mukulumpe wenu wa nkito wimwambila kupanako mali a kunengezhezha kijiilo kya kusekelela juba ja kukookoloka jitundaikwa na bupopweshi bwa bubela, mwakonsha kuba byepi? Mwafwainwa kulangulukilapo jimo bya kuba, kechi kupembelela bintu bya uno mutundu byamweka, bino po po kemulanguluke bya kuba ne. Inge saka mulangulukila jimo pe Yehoba byo amona bino bintu, kikemupeelela kufuukula bya kuba byonka byaubile Bahebelu basatu.

16. Kuyuka milanguluko ya Yehoba kwakonsha kwitukwasha byepi kunengezhezha jimo mashinda a kubukilwamo?

¹⁶ Kulangulukila jimo pa byo twafwainwa kuba pa kuba’mba tutwajijile kwikala ba kishinka kwi Lesa, kuketukwasha ne kimye kyo tubena kufuukula jishinda ja kubukilwamo. Twayuka kuba’mba kechi tuswa kwitubika mashi nangwa bibese bikatampe bina bya mashi ne, bino mashinda amo a kubukilwamo avwangamo kwingijisha mashi a muntu mwine wakolwa. Ano mashinda akebewa kwifuukwilapo kwesakana na mafunde a mu Baibolo amwesha Yehoba byo alanguluka pa byobyo bintu. (Byu. 15:28, 29) Kwambatu kine, twafwainwa kulangulukilapo  jimo pa bino bintu, kechi kupembelela twakolwa kabiji betutwala ku kipatela bino ketulanguluke bya kuba ne. Kino kyo kimye kya kukebakeba bishinka pa mashinda a kubukilwamo, kunemba pepala wa mashi ne kwisambila jimo na dokotala. *

17-19. Mambo ka o kyanemena kuyuka milanguluko ya Yehoba pa bintu lonka luno? Ambaipo bintu bimo bimweka bikebewa kwinengezhezha jimo.

¹⁷ Kyapelako, twayai twisambe pe Yesu byo akumbwile Petelo kimye kyo amujimbaikile’mba: “Kwakamwa ne, Nkambo; kino kechi kikemumwekela ne.” Yesu walangulukijilepo jimo pa kyaswa muchima wa Lesa ne pa Binembelo byaambile pa bumi bwanji pano pa ntanda ne lufu lwanji. Kuyuka bino kwamukwashishe kutwajijila kwikala wa kishinka kwi Yehoba ne kupana bumi bwanji kwikala kitapisho kwi atweba.—Tangai Mateo 16:21-23.

¹⁸ Lelo jino, kyaswa muchima wa Lesa ke kya kuba’mba bantu bekale balunda nanji ne kwingila mwingilo wa kusapwila na mukoyo. (Mat. 6:33; 28:19, 20; Yako. 4:8) Byonka byo kyajinga kwi Yesu, ne atweba bakonsha kwitujimbaika kuba’mba tuleke kuba kyaswa muchima wa Lesa. Langulukai pa kino: Mwakonsha kuba byepi inge mukulumpe wenu wa nkito wimupa kifulo kikatampe ne kwimunungilako mali, bino kino kifulo kikemulengelanga kubula kupwila ne kwingila mwingilo wa kusapwila pamo na kipwilo? Nangwa inge muji ku sukulu kabiji kifulo kyamweka pa sukulu mukwabo kwalepa na ko mwikala pa kuba’mba mukaye na kufunjilapo bikwabo. Inge kino kyamweka, nanchi mukalombapo, kukebakeba bishinka, ne kwisamba na bansemi nangwa na bakulumpe mu kipwilo saka mukyangye kufuukulapo bya kuba nyi? Kyawama kufunda milanguluko ya Yehoba pa bino bintu lonka luno ne kwibikako kulanguluka byonka byo alanguluka. Inge mwauba bino, kikemukwasha bingi kulutwe inge mwapita mu bintu bya uno mutundu. Kikemupeelela kuyuka bya kuba mambo mwafuukwilapo jimo kutwajijila kuta muchima pa kwingijila Yehoba.

¹⁹ Mwakonsha kulangulukapo ne bintu bikwabo byakonsha kwimumwekela kwa kubula kuketekela. Ibyo kuba’mba kechi twakonsha kwinengezhezha jimo ku bintu byonsetu byakonsha kwitumwekela ne. Pano bino, inge saka tulangulukila jimo pa milanguluko ya Yehoba kimye kyo twikala na lufunjisho lwa pa bunke, tukavulukanga bintu byo tufunda ne kwibingijisha mu bintu byo twakonsha kupitamo. Onkao mambo, pa kufunda Mambo a Lesa, tulangulukenga pe Yehoba byo amona bintu ne kulanguluka byonka byo alanguluka, ne kulanguluka bino byo kuketukwasha pa kufuukula bya kuba luno ne kulutwe.

20, 21. (a) Mambo ka o tukekela na bwana bwa bene mu ntanda ipya? (b) Twakonsha kwikala byepi na lusekelo luno?

²⁰ Tubena kutengela ntanda ipya. Atweba bavula tubena kutengela bumi bwa myaka ne myaka mu paladisa pano pa ntanda. Mu Bufumu bwa Lesa, bantu bakapokololwa ku misongo ne buyanji bo babena kupitamo. Bino ne mu ntanda ipya bantu bakatwajijila kwingijisha bwana bwa bene bwa kwifuukwila bintu. Muntu yense ukalondelanga milanguluko ya Yehoba pa kufuukula bya kuba.

²¹ Pano bino, buno bwana bwa bene bukekala na pa kupelela. Yehoba ukabikako mizhilo ya byawama ne byatama ikalondelanga bonse bakekala mu ntanda ipya. Kino nakyo kikaletelanga bantu lusekelo kabiji bakasangalelanga mu kuvula kwa mutende. (Sala. 37:11) Nangwatu pa kino kimye twakonsha kwikala na lusekelo inge ketulanguluke byonka bilanguluka Yehoba.