Lusa—Kyubilo Kimwekela mu Byambo ne mu byo Tuba
KYUBILO kya lusa kitutekenesha bingi. Inge muntu witumvwina lusa, tumvwa bingi bulongo. Byo kiji kuba’mba atweba bonse tumvwa bulongo inge betumvwina lusa, twakonsha kuba byepi pa kuba’mba twikale na kino kyubilo?
Lusa lwavwangamo kuta bakwetu muchima kabiji lumwekela mu byambo ne mu byubilo. Kuba lusa kechi kupelelatu pa kwamba na mushingi ne. Butemwe ne kifyele byo bitulengela kubila bakwetu lusa. Kabiji kyakila pa byonse, lusa ke kipangwa kya mupashi wazhila wa Lesa bena Kilishitu bonse kyo batundaikwa kwikala nakyo. (Nga. 5:22, 23) Twafwainwa kwikala na lusa. Onkao mambo, twayai twisambe pe Yehoba ne Mwananji byo bamwesha kino kyubilo ne byo twakonsha kufunjilako.
YEHOBA UBILA LUSA BANTU BONSE
Yehoba ubila lusa bantu bonse, kubikapotu ne “babula kusanta ne babi.” (Luka 6:35) Yehoba “usamisha kyeya pa bantu bonse, babi ne bawama, kabiji unokesha mvula pa bonse baoloka ne babula koloka.” (Mat. 5:45) Onkao mambo, ne boba babula kuswa kuba’mba Yehoba ye Mulenga wabo bamwenamo mu bintu byo anengezha bikwasha bantu pa kuba’mba batwajijile kwikala na bumi ne lusekelo.
Kabiji tumona lusa lwa Yehoba mu bintu byo aubijile Adama ne Evwa. Byo balengeletu mambo, ba Adama ne Evwa “balukile mabuula a makuyu ne kwinyinga mu mbunda.” Pano bino, Yehoba wayukile’mba bakebewenga bivwalo byawama pa kuba’mba bwikalo bukebapeeleleko pangye ya bujimi bwa Edena, mambo mushiji wafingilwe kabiji wameneshe “miba ne nseku.” Onkao mambo, Yehoba wibobijile lusa kabiji wibakwashishe kupichila mu kwibalengela “bivwalo byalepa bya biseba.”—Nte. 3:7, 17, 18, 21.
Nangwa kya kuba Yehoba ubila lusa bantu bonse, “babi ne bawama,” bino ukebesha bingi kubila lusa bakalume banji ba kishinka. Kimye ngauzhi Zekaliya kyo aawilenga, malaika waumvwine kutama ku muchima byo amwene bantu ba Lesa baleka kushimukulula nzubo ya Lesa mu Yelusalema. Yehoba waumvwine kujilakana kwa malaika wanji kabiji wamukumbwile na “byambo byawama kabiji bya lutekenesho.” (Zeka. 1:12, 13) Yehoba byobyo atekeneshe ne ngauzhi Elaija. Pa kimye kimo, Elaija walefwilwe bingi kya kuba walombele Yehoba kuba’mba afwe. Yehoba wayukile byapichilengamo ngauzhi wanji kabiji watumine malaika kuya na kumukosesha. Lesa wakwashishe ngauzhi kuyuka’mba kechi washajiletu bunke ne. Elaija byo aumvwine bino byambo bya lutundaiko ne byo bamukwashishe, watwajijile kwingila mwingilo wanji. (1 Mfu. 19:1-18) Pa bakalume ba Lesa bonse, ñanyi mwine wamwesheshe bingi kyubilo kya Yehoba kya lusa?
YESU UJI NA LUSA LUKATAMPE
Yesu byo aingijilenga mwingilo wanji pano pa ntanda, wayukanyikilwe’mba muntu wa Mat. 11:28-30) Na mambo a kuba’mba Yesu wajinga na lusa, bantu bamulondelanga konse konse ko ayanga. Kabiji “lusa” lwalengejile Yesu kwibajiisha, kubuka bakolelwe ne kwibafunjisha “bintu byavula” pe Shanji.—Mako 6:34; Mat. 14:14; 15:32-38.
lusa kabiji walangulukilangako bantu. Kechi washinchile nangwa kukanjikizha bantu kuba bintu byo bakonsheshe kukankalwa kuba ne. Waambile na lusa amba: “Iyai ko nji, anweba bonse bakooka ne kunemenwa, ne amiwa nkemukokolosha. . . . Mambo kikonkoji kyami kyapeela.” (Lusa lwa kwa Yesu lwamwekelanga mu kulangulukilako bantu ne kwibakwasha. Nangwa kya kuba wajinga na bya kuba byavula, Yesu watambwilanga “bulongo” bonse baiyanga kwi aye. (Luka 9:10, 11) Mwanamukazhi umo wakwachile ku kivwalo kya kwa Yesu kya peulu pa kuba’mba abukwe kikola kyanji kya kupita mashi. Uno mwanamukazhi waumvwine bingi moyo, mambo mwayijile mizhilo kechi wafwainwe kuba kino ne. Bino Yesu kechi wamuzhingijile ne. (Levi 15:25-28) Na mambo a lusa lo aumvwijile uno mwanamukazhi wamanamine pa myaka 12, Yesu wamwambijile’mba: “Mwanami, lwitabilo lobe lwakulengela kubukwa. Yanga mu mutende, kabiji kikola kyobe kyatama kipwe.” (Mako 5:25-34) Kino kyamwesheshe lusa lukatampe lwa kwa Yesu.
LUSA LUMWEKELA MU KUBILA BANTU BYAWAMA
Byonka byo twamona, lusa lumwekela mu byubilo. Yesu wamwesheshe buneme bwa kubila bakwetu lusa byo aambile kishimpi kya mwina Samaliya wawamine muchima. Nangwa kya kuba bena Samaliya ne Bayudea kechi baumvwañananga ne, bino mwina Samaliya wa mu kishimpi kya kwa Yesu waumvwijile lusa mwanamulume ye bapumine ku tupondo ne kumuvuula ne kumusha saka apungila. Lusa lwalengejile mwina Samaliya kukwasha uno muntu. Wabikile muchi pa bilonda bya uno muntu ne kumutwala ku nzubo ya benyi na kumulama. Kabiji uno mwina Samaliya wapele mwina nzubo mali ne kumwambila’mba alame yewa mwanamulume ye bapumine kabiji walayile kunungapo mali akwabo pa byonse byafwainwe kwingijisha mwina nzubo pa kulama uno muntu.—Luka 10:29-37.
Nangwa kya kuba javula lusa lumwekela mu byo tubila bakwetu, bino lwakonsha ne kumwekela mu byambo byawama bya lutundaiko. Onkao mambo, nangwa kya kuba “bijikila biji mu muchima wa muntu byo bilengela muchima kupopomenwa,” bino Baibolo wanungapo ne kuba’mba “byambo byawama bimusangajika.” (Maana 12:25) Twakonsha kusangajika michima ya bakwetu inge ketumweshe buwame ne lusa ne kwibambila byambo byawama bya lutundaiko, kabiji kino kikebalengela kukasuluka ne kwikala na lusekelo. * Byambo bya lusa bimwesha’mba twibata muchima. Onkao mambo, bakatundaikwa kabiji kikebapeelela kuchinchika meseko o babena kupitamo.—Maana 16:24.
BYA KUBA PA KUBA’MBA TWIKALE NA LUSA
Na mambo a kuba’mba twalengelwe “mu kipasha” kya Lesa, bantu bonse bakonsha kwikala na kyubilo kya lusa. (Nte. 1:27) Mukulumpe wa bashilikale bena Loma aye Julyasi ye bapele mwingilo wa kusopa mutumwa Paulo kimye kyo bamutwajilenga ku Loma, “wamubijile lusa Paulo ne kumuswisha kuya nakumona balunda nanji kuba’mba bamukwashe” mu muzhi wa Shidona. (Byu. 27:3) Kabiji palutwe kacheche, bangikazhi ba pa jikuji ja Melita ‘bamubijile bingi lusa’ Paulo ne bakwabo bajinga mu bwato bwaonaikile. Bano bantu babanzhile ne mujilo wa kota bantu bapulukile mu bwato. (Byu. 28:1, 2) Kyo baubile kyawamine bingi, bino lusa kechi lukebewa kwilumweshatu pa kimye kimotu ne.
Kolo. 3:12) Pano bino, bimye bimo kitukatazha kumwesha kino kyubilo kya Lesa. Mambo ka? Twakonsha kukankalwa kubila bakwetu lusa na mambo a bumvu, kwilengulula atweba bene, kwitumanyika, nangwa na mambo a muteeto wa kwitemwatu atweba bene. Nangwa byonkabyo, twakonsha kushinda bino bintu na bukwasho bwa mupashi wazhila ne kulondela jishinda Yehoba jo amwesheshamo lusa.—1 Ko. 2:12.
Pa kuba’mba tutokeshenga Lesa ku muchima, twafwainwa kubilanga bantu lusa kimye kyonse. O ene mambo Yehoba o etutundaikila ‘kuvwala’ muchima wa lusa. (Nanchi twamonapo mbaji imo mo tubula kumwesha lusa nyi? Twafwainwa kwiipuzha’mba: ‘Nanchi ntako muchima inge bakwetu babena kumbuula bintu nyi? Nanchi nkwasha bakwetu inge bakajilwa nyi? Ñanyi kimye kyapeleleko kubila lusa muntu wabula mulongo wami nangwa mulunda nami?’ Twakonsha kwibikila bikonkwanyi nabiji kya kuyuka bulongo bantu bo tupwanañana nabo, kikatakata bakwetu bena Kilishitu. Inge ketube bino, tukayuka bintu byo babena kupitamo ne byo bakajilwa. Kikwabo, twafwainwa kumweshanga lusa mu jishinda jo tukeba bakwetu kwitumwesheshamo lusa inge yetu tubena kukeba bukwasho. (Mat. 7:12) Kyapelako, Yehoba uketupesha inge twibikako kwikala na lusa ne kumulomba kuba’mba etukwashe.—Luka 11:13.
LUSA LULENGELA BANTU KWIYA MU JIBUMBA JA LESA
Mutumwa Paulo byo aambile pa byubilo byo ayukanyikijilweko byo ajinga wa mwingilo wa Lesa, wabikilepo ne kyubilo kya “lusa.” (2 Ko. 6:3-6) Bantu baiyanga kwi Paulo mambo wibatele muchima kabiji wibakwashanga ne kwibobila lusa. (Byu. 28:30, 31) Ne atweba twakonsha kulengela bantu kwiya mu bukine inge twaikala na lusa. Inge ketubile bantu bonse lusa, kubikapotu ne boba betwimena ku ntundwa, michima yabo yakonsha kuwama. (Loma 12:20) Mu kuya kwa kimye, bakonsha kuswa bukine bwa mu Baibolo.
Mu Paladisa, bantu bavula bingi bakasangulwa bakomvwa bingi bulongo pa kwibobila lusa kimye kitanshi. Ne abo bakobilanga bakwabo lusa. Yense ukabulanga kubila bakwabo lusa ne kwibakwasha kechi ukatwajijila kwikala mu Paladisa ne. Pakuba aba Lesa bo akaswisha kwikala mu ntanda ipya myaka ne myaka bakeubilanga lusa bene na bene ne kwimwesha butemwe. (Sala. 37:9-11) Kine, mu paladisa mukawama bingi. Pano bino, abino bintu byawama saka bikyangye kufika, twakonsha kumwenamo byepi mu kubila bakwetu lusa?
BYAWAMA BIFUMA MU KUBILA BANTU LUSA
Baibolo waamba’mba: “Muntu wa lusa umwenamo byawama.” (Maana 11:17) Bantu batemwa muntu wa lusa, kabiji nabo bamubila lusa. Yesu waambile’mba: “Kyonka kipimo kyo mupiminako bakwenu, ne anweba kyo kyo bakemupiminako.” (Luka 6:38) Onkao mambo, muntu wa lusa kimupeelela bingi kulenga balunda bawama.
Mutumwa Paulo watundaikile kipwilo kya mu Efisesa amba: “Saka mwiubila lusa anwe bene na bene, mwikale na michima ya kifyele saka mwilekelako mambo anwe bene na bene.” (Efi. 4:32) Kipwilo kimwenamo bingi inge bena Kilishitu kebeubile lusa ne kwikwasha bene na bene. Bena Kilishitu baji na lusa kechi bambila bakwabo byambo byatama, kwibendeleka nangwa kwibalengulula ne. Kechi bayebeka bakwabo ne, bino bengijisha lujimi wabo kukwasha bakwabo. (Maana 12:18) Kuba bino kulengela kipwilo kwikala kyakosa.
Kya kine, lusa lumwekela mu byambo ne mu byubilo. Inge ketumweshe lusa, ko kuba’mba tubena kumwesha kyubilo kyawama bingi kya Lesa wetu, Yehoba. (Efi. 5:1) Kikafumamo, tukakosesha kipwilo kyetu ne kulengela bantu kwiya mu bupopweshi bwa kine. Twayai tumweshenga kyubilo kya lusa kimye kyonse.
^ jifu. 13 Buwame kyo kyubilo kyo tukesambapo kulutwe mu bino bibaaba 9 byaamba pa bipangwa bya mupashi wa Lesa.