1, 2. (a) Ñanyi kintu kyo twanemeka bingi mu bwikalo bwetu? (b) Ñanyi bukine bo twanemeka bingi, kabiji mambo ka? (Monai bipikichala bitanshi.)

ÑANYI kintu kyo mwanemeka bingi mu bwikalo bwenu? Nanchi mwakonsha kwikipotolwesha na kintu kyabula kunema nyi? Mikumbu ya ano mepuzho kechi yakatazha ku bapopweshi ba Yehoba ne. Kintu kyo twanemeka bingi ke bulunda bwetu ne Yehoba, kabiji kechi twakonsha kwibupotesha na kintu kikwabo ne. Kabiji twanemeka bukine buji mu Baibolo, mambo bwitulengela kwikala na bulunda bwakosa na Shetu wa mwiulu.—Kolo. 1:9, 10.

² Yehoba ye Mufunjishi wetu Mukatampe, witufunjisha bukine buji mu Mambo anji, Baibolo. Witufunjisha buneme bwa jizhina janji ne byubilo byanji byawama. Witubuula kuba’mba witutemwa bingi kya kuba wapaine bumi bwa Mwananji, Yesu kwikala bukuzhi bwetu. Yehoba witufunjisha ne pa Bufumu bwa Bumesiasa, kabiji witupa ne luketekelo lwa kulutwe, ku bashingwa bumi bwa myaka ne myaka mwiulu, kabiji “mikooko ikwabo” bumi bwa myaka  ne myaka mu Paladisa pano pa ntanda. (Yoa. 10:16) Yehoba witufunjisha ne byo twafwainwa kwikalanga. Twanemeka bingi buno bukine mambo bwitulengela kufwenya kwipi na Mulenga wetu. Kabiji bwitulengela kwikala na lusekelo mu bwikalo bwetu.

3. Nanchi Yehoba ukeba’mba tupanenga mali pa kuba’mba tufunde bukine nyi?

³ Yehoba Lesa mpanyi. Ukwasha boba bakeba kufunda bukine. Yehoba watumine Mwananji kwiya na kwitufwila. Kabiji Lesa kechi ukeba’mba tupanenga mali pa kuba’mba tufunde bukine ne. Mwanamulume umo wa jizhina ja Shimona wakebelenga kupa mutumwa Petelo mali pa kuba’mba apote luusa lwa kupana mupashi wazhila, bino Petelo wamwambijile’mba: “Siliva yobe yonaikile pamo ne obewa, mambo walanguluka’mba wakonsha kupota bupe bwa Lesa na mali.” (Byu. 8:18-20) Pano byambo byanembwa mu Baibolo bya kuba’mba “pota bukine” bilumbulula ka?

4. Ñanyi bintu byo tusakufunda mu uno mutwe?

⁴ Tangai Byambo bya Maana 23:23. Twafwainwa kwingila na ngovu pa kuba’mba tufunde bukine bwa mu Baibolo. Twafwainwa kuleka kubapo bintu bimo pa kuba’mba tufunde bukine. Byonka byaambile nnembi wa Byambo bya Maana, inge ‘twapota bukine,’ nangwa’mba kufunda bukine, kechi twafwainwa ‘kwibupotolwesha,’ nangwa’mba kwibusankilapo ne. Twayai twisambe byo kilumbulula ‘kupota’ bukine ne bintu byo twafwainwa kuba pa kuba’mba twikale nabo. Kuba bino kusakwitukwasha kutwajijila kunemeka bukine ne kubula ‘kwibupotolwesha.’ Kabiji tusakuyuka ene mambo bukine o bwanemena kukila bintu bikwabo.

5, 6. (a) Twakonsha kupota byepi bukine kwa kubula mali? Lumbululai. (b) Ñanyi bintu byo tumwenamo mu bukine?

⁵ Nangwatu kintu kibula kupotwa na mali mwafwainwa kubapo bimo pa kuba’mba mwikitambule. Kyambo kya Kihebelu kyatuntululwa’mba “pota” pa Byambo bya Maana 23:23 kyakonsha ne kutuntululwa’mba “keba.” Bino byambo byonse bibiji bilumbulula kwibikako pa kuba’mba twikale na kintu kyanema kyo tubena kukeba. Twakonsha kulumbulula kupota bukine mu jino jishinda. Twambe’mba ku kisankanyi babijika’mba kuji “Makonde Atutu.” Nanchi ano makonde akonsha kwiyatu ene ne kwikala pa tebulu wenu nyi? Kwalepeshatu. Twafwainwa kuya ku kisankanyi na kwiasenda. Nanchi ano makonde atutu nyi? Ee, pano bino mwafwainwa kwingijisha kimye ne ngovu pa kuba’mba mukeasende ku kisankanyi. Kyo kimotu ne na bukine, kechi twafwainwa kwibupota na mali ne. Bino twafwainwa kwingila na ngovu pa kuba’mba twibuyuke.

⁶ Tangai Isaya 55:1-3. Byambo bya Yehoba byanembele Isaya byatokeshapo bulongo byo kilumbulula kupota bukine. Mu kino Kinembelo, Yehoba waesakanya byambo byanji ku mema, mukaka ne binyu. Umvwe muntu watoma mema a munyango kilaka kipwa, byo biji ne byambo bya Lesa. Kabiji byonkatu mukaka byo akosesha ne kukomesha baana, ne byambo bya Yehoba nabyo bitukosesha ne kwitukwasha kwikala na bulunda bwawama na Lesa. Kunungapo, byambo bya Yehoba biji nobe binyu. Mu ñanyi jishinda? Baibolo waamba’mba binyu bisangajika muchima wa muntu. (Sala. 104:15) Onkao mambo, Yehoba byo aambijile bantu banji amba ‘batambule binyu’ wibabuujilenga’mba inge kebakookele byambo byanji bakekala na lusekelo. (Sala. 19:8) Yehoba waingijishe ino ngesakenyo pa kuba’mba etukwashe kuyuka byo tumwenamo mu kufunda bukine ne kwingijisha byo tufunda. Twakonsha kwesakanya kino ku byo twingila na ngovu pa kuba’mba tupote kintu. Onkao mambo, twayai twisambe pa bintu bitanu byo twakonsha kuba pa kuba’mba tupote bukine.

7, 8. (a) Mambo ka o pakebewa kimye pa kuba’mba tupote bukine? (b) Mwanyike umo waubile byepi pa kuba’mba afunde bukine, kabiji ñanyi bintu byafuminemo?

⁷ Kimye. Kyo kintu kipana muntu yense pa kuba’mba apote bukine. Pakebewa kimye pa kuba’mba tumvwe byambo bya Bufumu, kutanga Baibolo ne mabuku alumbulula Baibolo, lufunjisho lwa pa bunke, ne kunengezha kupwila ne kupwila kimye kyonse. Twafwainwa “kupota kimye” nangwa’mba kuleka kuba bintu bimo byabula kunema. (Tangai Efisesa 5:15, 16 ne tubyambo twa munshi.) Twafwainwa kufunda kimye kyabaya byepi mafunjisho atanshi a mu Baibolo? Kino kyaimena pe atweba bene. Kechi kuji pa kupelela pa kufunda maana a Yehoba, mashinda anji ne mingilo yanji ne. (Loma 11:33) Kyamba kya Usopa kitanshi kyaambile’mba, “bukine buji nobe jiluba jicheche,” kabiji kyaambile ne kuba’mba: “Bino kechi kyawama kwikalatu na jiluba jimo ja bukine ne. Inge mwatondwa na jiluba jimotu, kechi mwakonsha kukebelapo maluba akwabo ne. Onkao mambo, mwafwainwa kufunjilapo ne bukine bukwabo.” Twakonsha kwiipuzha’mba, ‘Nanchi nji na maluba avula a bukine nyi?’ Nangwatu inge tukekalenga myaka ne myaka, kechi tukaleka kufunda pe Yehoba ne. Lelo jino, kintu kyanemesha kyo twafwainwa kubanga ke kwingijisha kimye kyetu bulongo pa kuba’mba tufunde byavula pe Lesa. Twayai twisambe pa muntu umo wakebeshe bingi kufunda bukine.

⁸ Nsongwakazhi wa ku Japan aye Mariko, * wayile ku sukulu wa kufunda bya kupyola bantu mu muzhi wa New York City, ku U.S.A. Pa kyo kya kimye wayanga mu bupopweshi bumo bwatendekele mu 1959 ku Japan. Nyenga wajinga painiya wa kimye kyonse wataaine Mariko kimye kyo asapwijilenga ku nzubo ku nzubo. Byo atendekele kufunda bukine bwa mu Baibolo, Mariko wajinga bingi na lusekelo kya kuba wabuujile uno nyenga kuba’mba bafundenga bimye bibiji mu mulungu. Nangwa kya kuba wapayankene bingi na sukulu ne nkito yo aingilanga moba amo mu mulungu, bino Mariko watendekele kupwila. Kabiji wakepesheko kimye kyo atayanga ku bya kisangajimbwe pa kuba’mba afunde bulongo bukine. Kuba bino kwamulengejile kufunda bukiji bukine ne kufwenya kwipi ne Yehoba. Mwaka saka akyangye kupwa, wabatizhiwe mu 2006. Byo papichiletu bañondo batanu na umo, watendekele bupainiya, kabiji ne luno watwajijila kwingila bupainiya.

9, 10. (a) Kupota bukine kupimpula byepi ndangulukilo yetu pa bintu bya mu bwikalo? (b) Ñanyi kintu kyasankijilepo nsongwakazhi umo, kabiji umvwa byepi pa kino kyo aubile?

⁹ Bintu bya mu Bwikalo. Pa kuba’mba tupote bukine, twakonsha kuleka nkito yawama nangwa bintu bikwabotu byo twatemwa. Banabalume bakwatanga masabi abo ba Petelo ne Andeleo byo bebambijile kwi Yesu kuba’mba bekale ke “ba kukwata bantu,” ponkapotu “bashile makonde abo.” (Mat. 4:18-20) Kino kechi kibena kulumbulula’mba inge mwafunda bukine mwafwainwa kuleka nkito yenu ne. Muntu wafwainwa kwingila pa kuba’mba alamenga kisemi kyanji bulongo. (1 Timo. 5:8) Nangwa byonkabyo, bantu bafunda bukine, bafwainwa kupimpula ndangulukilo yabo pa bintu bya mu bwikalo ne kuta muchima pa bintu byanemesha. Yesu walumbulwile nzolo kijoma byo aambile’mba: “Lekai kwibikila nsabo pano pa ntanda . . . Pakuba bikai nsabo yenu mwiulu.” (Mat. 6:19, 20) Twayai twisambe pa byaubile nsongwakazhi umo.

¹⁰ Maria watemenwe bingi kukaya mpila saka akijitu mwanyike. Watwajijile kuwamishako bya kukaya mpila kimye kyo ajinga ku sukulu kabiji kuyuka bulongo bya kukaya mpila kwalengejile  kafulumende kumusala kuba’mba aye ku sukulu mukatampe kyatutu. Wibikijile kikonkwanyi kya kwikala shenyenye mu ano makayo kuba’mba akamwenengamo mali avula. Byo apwishishe sukulu, Maria watendekele kufunda Baibolo kabiji watemenwe bingi bukine bo afunjilenga. Waumvwine bingi bulongo bukine byo bwamukwashishe kupimpula byubilo byanji. Waambile’mba: “Kulondela mafunde a mu Baibolo kwankwasha kupimpula bwikalo bwami kabiji nji bingi na lusekelo.” Maria walangulukile’mba kechi wakonsheshe kukosesha bulunda bwanji ne Yehoba aku saka ata muchima pa makayo ne. (Mat. 6:24) Wafuukwilepo kuleka kintu kyakonsheshe kumulengela kwikala na bunonshi ne kutumbalala. Mambo a kuba’mba wapotele bukine, luno ubena kwingila bupainiya kabiji ubena kwikala bwikalo bo alumbulula aye mwine’mba “bwawama kabiji bwa lusekelo.”

11. Umvwe twapota bukine, balunda netu bamo ne balongo betu baketumonanga byepi?

¹¹ Balunda. Umvwe twafuukulapo kwingijisha byo tufunda mu Baibolo, balunda netu ne balongo betu bakonsha kwitushikwa. Mambo ka? Yesu walombejileko baana banji ba bwanga amba: “Bazhijikai na bukine; byambo byenu bo bukine.” (Yoa. 17:17; tubyambo twa munshi.) Kyambo kya kuba’mba “bazhijikai” kyakonsha ne kulumbulula’mba “bapaatulai.” Inge twaswa bukine, betupaatulako ku ntanda, mambo kechi tulondela byuba bantu ba mu ntanda ne. Bantu betumona’mba twapusanako nabo mambo kechi tubako bintu bimo byo boba ne. Tulondela mafunde a mu Baibolo. Nangwa kya kuba kechi tukeba kuleta mabano ne, bino balunda netu bamo ne balongo betu bakonsha kuleka kupwanañana ne atweba nangwa kwitulengulula na mambo a bintu byo twaitabilamo. Kechi tukumya ne, mambo Yesu waambile’mba: “Kine, balwanyi ba muntu bakekala bonka ba mu nzubo yanji.” (Mat. 10:36) Kabiji witulayile’mba mfweto yo tukatambula na mambo a kupota bukine, yakila pa bintu byonse byo tusankilapo.—Tangai Mako 10:28-30.

12. Mwanamulume Muyudea waubile byepi pa kuba’mba apote bukine?

¹² Kufumatu ku bwanyike, Muyudea waubanga busulu aye Aaron bamufunjishe kuba’mba kizhila kutela jizhina ja Lesa. Pano bino, Aaron wakebeshe bingi kufunda bukine. Waumvwine bingi bulongo kimye Kamonyi kyo amumwesheshe kuba’mba bisopelo bya Kihebelu bina bya jizhina ja Lesa, byakonsha kutelwa’mba “Yehoba.” Na mambo a lusekelo, wayile ku nshinagoga na kubuulako bantangi bintu byo afunjile. Aaron walangulukile’mba basakumvwa bulongo pa kufunda bukine pa jizhina ja Lesa, bino abo kechi byobyo baubile ne. Bazhingijile ne kumushipila mate kabiji bamushikilwe bingi. Kabiji balongo banji nabo bamushikilwe. Pano bino, aye kechi walekele kufunda bukine ne, kabiji waikele Kamonyi wa Yehoba wasapwijilenga na mukoyo mu bumi bwanji bonse. Byonka byo kyajinga kwi Aaron, ne atweba bonse twafwainwa kuyuka’mba inge twafunda bukine balongo betu ne balunda netu bakonsha kwitushikwa.

13, 14. Tupimpula byepi byubilo byetu inge twafunda bukine? Ambaipo kyamwekele.

¹³ Milanguluko ne byubilo bifichisha Lesa ku muchima. Inge twafunda bukine ne kulondela mikambizho ya mu Baibolo, twafwainwa kupimpula milanguluko ne byubilo byetu. Petelo waambile’mba: “Byo muji baana ba lukookelo, lekai kulondela bisakasaka mibiji yenu byo mwaubanga kala mu bulubi, bino . . . ikalai bazhila mu byubilo byenu byonse.” (1 Pe. 1:14, 15) Ku bantu baikalanga mu muzhi wa Kolinda mwayujile byubilo bincha, kupota bukine kwalumbulwilenga kupimpula bwikalo bwabo bonse. (1 Ko. 6:9-11) Ne lelo jino, bantu bavula pa kuba’mba bapote bukine basankilapo byubilo  byabo byatama. Petelo wavulwilemo bena Kilishitu bajingako mu moba anji amba: “Kimye kyapitapo kyo mwaubijilengamo bintu bikeba bisaka bya bantu kyawana, byo mwaubilenga byubilo bya kwizozola, bya lwiso, kutomatoma binyu, kusangalala kubi, kupendwapendwa ne kupopwela bankishi.”—1 Pe. 4:3.

¹⁴ Ba Devynn ne ba Jasmine batomanga bingi malwa. Nangwa kya kuba ba Devynn bajinga bashenyenye mu mwingilo wa kulama mali, bino na mambo kukizhamo kutoma malwa, inge batwela nkito baingilangakotu pacheche bebapanga. Ba Jasmine bazhingilanga bingi bukiji ne kuba kanwa na bakwabo. Juba jimo byo baendelenga mu mukwakwa saka bapendwa, basambakene Bakamonyi babiji bamulume ne mukazhi bajinga bamishonale. Bano bamishonale bebalayile kutendeka kwibafunjisha Baibolo, bino mulungu walondejilepo byo bayile pa nzubo yabo bataaine ba Jasmine ne ba Devynn saka bapendwa. Kechi baketekejile’mba bamishonale bakeya ku nzubo yabo ne. Kimye kikwabo kyo babweleleko bataaine lupimpu. Ba Jasmine ne ba Devynn bakebeshe bingi kufunda bukine bwa mu Baibolo, kabiji batendekele ne kulondela byo bafunjilenga. Bañondo basatu saka bakyangye kupwa, bafukwilepo kuleka kutoma malwa ne kuya na kunembesha masongola abo. Bavula mu muzhi mo baikalanga bamwene byo bapimpwile byubilo byabo kabiji kibalengejile kutendeka kufunda Baibolo.

15. Ñanyi bintu byakonsha kukatazha kwibisankilapo pa kuba’mba tupote bukine, kabiji mambo ka?

¹⁵ Bisho ne bya kisemwa bibula kutokesha Lesa ku muchima. Bisho ne bya kisemwa bimo ke bintu byakatazha bingi kuleka pa kuba’mba tupote bukine. Nangwa kya kuba bamo kibapelela kukookela mafunde a mu Baibolo aamba pa kusankilapo bisho byashikwa Lesa, bakwabo bakankazhama kwibileka na mambo a kisemi kyabo, bakwabo bo bengila nabo nkito ne balunda nabo. Luno lukatazho lwakonsha kubaya bingi, kikatakata inge lwavwangamo kunemeka balongo babo bafwa. (Mpitu. 14:1) Mashimikila a bantu balekele bisho byashikwa Lesa akonsha kwitukwasha ne atweba kwibisankilapo. Twayai twisambe pa bintu byaubile bantu baikalanga mu Efisesa mu moba a batumwa.

16. Bantu bamo baikalanga mu Efisesa baubile byepi pa kuba’mba bapote bukine?

¹⁶ Bantu baikalanga mu Efisesa batemenwe bingi bya buñanga. Pano baubile byepi pa kuba’mba baleke bino byubilo byo baikele bena Kilishitu? Baibolo walumbulula’mba: “Bantu bavula baubanga bya buñanga bakonkenye pamo mabuku abo ne kwiasoka bonse saka bamonako. Kabiji babajile mali akonsheshe kupotwa ano mabuku, ne ano mali a siliva afikile 50,000. Onkao mambo, na bulume byambo bya Yehoba byayilenga na kukumbana ne kushinda byashinjilenga.” (Byu. 19:19, 20) Bano bena Kilishitu ba kishinka bebisankijilepo pa kuba’mba bekale na mapesho a Lesa.

17. (a) Ñanyi bintu bimo byo twakonsha kusankilapo pa kuba’mba tupote bukine? (b) Ñanyi mepuzho o tukakumbula mu mutwe walondelapo?

¹⁷ Mwaubile byepi pa kuba’mba mupote bukine? Atweba bonse twapaine kimye kyetu pa kuba’mba tufunde bukine. Bamo bapotele bukine kupichila mu kusankilapo bintu byakonsheshe kwibalenga kunonka, kabiji kino kyalengela balongo babo ne balunda nabo kwibashikwa. Bavula bapimpula ndangulukilo yabo, kuleka bisho ne byubilo bifichisha Lesa ku muchima. Twauba bino mambo twashiinwa’mba bukine buji mu Baibolo bwanema bingi kukila bintu byonse byo twasankilapo. Kitulengela kwikala na kintu kyanemesha, ko kuba’mba bulunda bwakosa ne Yehoba. Umvwe twalanguluka pa mapesho o tuji nao na mambo a kuyuka bukine, tukumya bingi umvwe twaumvwa’mba muntu ubena kukeba kusankilapo bukine. Ñanyi bintu byakonsha kulengela muntu kusha bukine, kabiji twakonsha kuchinuzhuka byepi kuba kino? Tukakumbula ano mepuzho mu mutwe walondelapo.