Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

MUTWE WA KUFUNDA 45

Twajijilai Kwimwesha Butemwe Bubula Kwaluka Anweba Bene na Bene

Twajijilai Kwimwesha Butemwe Bubula Kwaluka Anweba Bene na Bene

“Mwimweshenga butemwe bubula kwaluka ne kwiubila lusa.”​—ZEKA. 7:9.

LWIMBO 107 Tumweshenga Butemwe bwa Lesa

BIJI MU UNO MUTWE *

1-2. Ñanyi bishinka byawama bitulengela kwimwesha butemwe bubula kwaluka atweba bene na bene?

 TUJI na bishinka byawama byafwainwa kwitulengela kwimweshanga butemwe bubula kwaluka atweba bene na bene. Ñanyi bishinka bimo byo tuji nabyo? Monai bishimpi bya mu Baibolo byalondelapo byo byakumbula buno bwipuzho: “Kange uleke kumwesha butemwe bubula kwaluka ne bukishinka ne. . . . Kepo bakakunemeka ne kukumona’mba uji na maana kwi Lesa ne ku bantu.” “Muntu uji na butemwe bubula kwaluka umwenamo byawama.” “Yense ulondalonda bololoke ne butemwe bubula kwaluka ukataana bumi.”​—Maana 3:3, 4; 11:17, tubyambo twa munshi; 21:21.

2 Abino bishimpi byatongola bishinka bisatu byafwainwa kwitulengela kumwesha butemwe bubula kwaluka. Kitanshi, kumwesha butemwe bubula kwaluka kulengela Lesa kwitumona’mba twanema kwi aye. Kya bubiji, atweba bene tumwenamo byawama mu kumwesha butemwe bubula kwaluka. Kimo kyo tumwenamo ke kwikala na bulunda bwakosa na bakwetu. Kya busatu, kumwesha butemwe bubula kwaluka kuketulengela kutambula bintu byawama kulutwe, kubikapotu ne bumi bwa myaka ne myaka. Kya kine, tuji na bishinka byawama bitulengela kumvwina lujimuno lwa Yehoba lwa kuba’mba: “Mwimweshenga butemwe bubula kwaluka ne kwiubila lusa.”​—Zeka. 7:9.

3. Ñanyi mepuzho o tusakukumbula mu uno mutwe?

3 Mu uno mutwe, tusakwisamba pa mikumbu ya mepuzho ana: Bañanyi bo twafwainwa kumweshanga butemwe bubula kwaluka? Ñanyi bintu byo twakonsha kufunda mu buku wa Luta pa kumwesha butemwe bubula kwaluka? Twakonsha kumweshanga byepi butemwe bubula kwaluka lelo jino? Ñanyi bintu byawama bimwenamo boba bamwesha butemwe bubula kwaluka?

BAÑANYI BO TWAFWAINWA KUMWESHANGA BUTEMWE BUBULA KWALUKA?

4. Twakonsha kulondela byepi Yehoba mu kumwesha butemwe bubula kwaluka? (Mako 10:29, 30)

4 Byonkatu byo twafunjile mu mutwe wafumako, Yehoba umweshatu butemwe bwanji bubula kwaluka ku boba bamutemwa ne kumwingijila. (Da. 9:4) Twafwainwa ‘kulondelanga Lesa byo tuji baana bo atemwa.’ (Efi. 5:1) Onkao mambo, twafwainwa kumweshanga butemwe bubula kwaluka ku balongo ne banyenga mu kipwilo.​—Tangai Mako 10:29, 30.

5-6. Kyambo kya “bukishinka” kyakonsha kulumbulula ka?

5 Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, musa kuswa kuba’mba kuyuka bilumbulula butemwe bubula kwaluka kuketukwasha kwibumweshanga ku bakwetu ba mu lwitabilo. Pa kuba’mba tumvwishe biji butemwe bubula kwaluka, twayai twesakanye buno butemwe ku bukishinka, kwesakana na bantu byo bekingijisha kyambo kya bukishinka. Akilangulukai pa kino.

 6 Lelo jino, twakonsha kwamba’mba muntu waingila pa kampanyi umo pa myaka yavula amba wa mwingilo wa kishinka. Pano bino, pa myaka yonse yo aingila pa uno kampanyi, kampe kechi wakimonañanapo kala na bene bena uno kampanyi ne. Kabiji kampe kechi uswa mizhilo imo ya pa uno kampanyi ne. Kechi wamutemwa uno kampanyi ne, bino wingila pa uno kampanyi mambo bamufolesha mali o akeba mu bwikalo. Ukatwajijila kwingila kufikatu ne kimye kyo atambula penshonyi, kanatu inge kwamweka kampanyi mukwabo wakonsha kumwambila’mba bakamupa kifulo kikatampe.

7-8. (a) Ñanyi kintu kilengela muntu kumwesha butemwe bubula kwaluka? (b) Mambo ka o tusakwisambila pa byepelo bimo bya mu buku wa Luta?

7 Lupusano luji pa bukishinka bo twaambapo mu  jifuka 6 ne butemwe bubula kwaluka ke kine kintu kilengela muntu kumwesha kyo kyo kyubilo. Mu kimye kyanembejilwengamo Baibolo, ñanyi kintu kyalengejile bantu ba Lesa kumwesha butemwe bubula kwaluka? Aba bamwesheshe butemwe bubula kwaluka kechi baubile kino na mambotu a kuba’mba kyo kintu kyo bafwainwe kuba ne, bino michima yabo yo ibatundaikile kuba byobyo. Akilangulukai pe Davida. Muchima wanji wamutundaikile kumwesha butemwe bubula kwaluka ku mulunda nanji aye Yonafwanyi nangwa kya kuba shanji Yonafwanyi wakebelenga kumwipaya. Byo papichile myaka kufuma pafwijile Yonafwanyi, Davida watwajijile kumwesha butemwe bubula kwaluka ku mwana wa kwa Yonafwanyi aye Mefibosheta.—1 Sam. 20:9, 14, 15; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7.

8 Twakonsha kufunda byavula pa butemwe bubula kwaluka kupichila mu kutanga byepelo bimo mu buku wa mu Baibolo wa Luta. Ñanyi bintu byo twakonsha kufunjilako pa butemwe bubula kwaluka ku bantu batongolwa mu uno buku? Twakonsha kwingijisha byepi bino bintu mu kipwilo kyetu? *

ÑANYI BINTU BYO TWAKONSHA KUFUNDA PA KUMWESHA BUTEMWE BUBULA KWALUKA MU BUKU WA LUTA?

9. Mambo ka Naomi o alangulukijilenga’mba Yehoba ye wamuletejile makatazho?

9 Mu buku wa Luta, tutanga jishimikila ja kwa Naomi, mulokazhi wanji Luta, ne mwanamulume waakamwanga Lesa aye Boaza, wajinga mulongo wa mwatawanji Naomi. Na mambo a kipowe kya nzala mu Isalela, Naomi, mwatawanji, ne baana babo babiji babalume bavilukijile ku Moabu. Byo bajinga kokwa, mwatawanji Naomi wafwile. Baana banji babalume babiji basongwele, bino kyataminekotu, nabo bafwile. (Luta 1:3-5; 2:1) Abino bya malwa byo apichilemo, byalengejile Naomi kwikala na bulanda bukatampe ne kupelelwa. Waikele bingi na bulanda kya kuba wapwishishe mu muchima wanji amba Yehoba ye wamuletejile ano makatazho. Monai byo aambile pa byo aumvwinenga ku muchima pe Lesa. Waambile’mba: “Kuboko kwa Yehoba kwangalukilamo.” “Wa Bulume Bonse walengela bwikalo bwami kutama bingi.” Kabiji waambile’mba: “Yehoba byo andengulula, kabiji wa Bulume Bonse byo andengela kumona bya malwa.”​—Luta 1:13, 20, 21.

10. Yehoba waubilepo byepi pa byaambile Naomi na mambo a bijikila?

10 Yehoba waubilepo byepi pa byaambile Naomi na mambo a bijikila? Kechi walekele kukwasha uno kalume wanji wajinga na makatazho ne. Pakuba, wamubijile kifyele. Yehoba wayuka kuba’mba “bya malwa byakonsha kulengela muntu wa maana kuba bintu nobe mukonye.” (Sapwi. 7:7) Nangwa byonkabyo, Naomi wakebewenga kumukwasha kuyuka’mba Yehoba kechi wamushile bunke ne. Ñanyi bukwasho bwamupele Lesa? (1 Sam. 2:8) Walengejile Luta kumwesha Naomi butemwe bubula kwaluka. Luta wakebele kumwesha Naomi butemwe bubula kwaluka kabiji wamukwashishe kubula kukizhamo kuba bulanda ne kuyuka kuba’mba Yehoba watwajijile kumutemwa. Tubena kufunjilako ka ku byaubile Luta?

11. Mambo ka balongo ne banyenga bavula baji na kifyele o bengijila papelela bulume bwabo kukwasha boba baji na bulanda?

11 Butemwe bubula kwaluka bwitulengela kukwasha boba baji na bulanda. Byonkatu Luta byo atwajijile kwikala pamo ne Naomi, balongo ne banyenga bavula baji na lusa batwajijila kukwasha ba mu kipwilo bapopomenwa nangwa baji na bulanda. Batemwa bingi balongo ne banyenga yabo, kabiji bebikako kwibakwasha. (Maana 12:25, tubyambo twa munshi; 24:10) Mutumwa Paulo witutundaikile kuba bino byo aambile’mba: “Tekeneshai bantu bapopomenwa, koseshai babula kukosa ne kwikala batekanya ku bantu bonse.”—1 Tesa. 5:14.

Inge ke tutelekeshe, twakonsha kukwasha mulongo nangwa nyenga wapopomenwa (Monai jifuka 12)

12. Ñanyi jishinda jawama kukwashishamo mulongo nangwa nyenga wapopomenwa?

12 Jishinda jawama kukwashishamo mulongo nangwa nyenga wapopomenwa ke kutelekesha inge ubena kwamba ne kumukwasha kuyuka’mba mwamutemwa. Yehoba wimusanchila bingi pa bintu byo muba pa kukwasha bakalume banji. (Sala. 41:1) Byambo bya Maana 19:17 byaamba’mba: “Awa ubila byawama mulanda ukongwesha Yehoba, ne aye ukamufweta pa bintu byo oba.”

Luta wakakachila kuya na muko wanji aye Naomi, bino Olipa wabwela kwabo ku Moabu. Luta wabuula Naomi amba: “Ko mukaya ne amiwa ko ko nkaya” (Monai jifuka 13)

13. Luta wapuseneko byepi ne Olipa, kabiji mambo ka kyaubile Luta o kyamwesheshe butemwe bubula kwaluka? (Monai kipikichala kya pa nkupiko.)

13 Tuyuka bulongo biji butemwe bubula kwaluka inge twalanguluka pa kyamwekejile Naomi kimye kyafwile mwatawanji ne baana banji babiji. Naomi byo aumvwine’mba “Yehoba wata bingi muchima bantu banji kabiji wibapa kajo,” wafuukwilepo kubwela kwabo. (Luta 1:6) Bonse balokazhi banji babiji batendekele kuya nanji. Pano bino, byo bayilenga mu jishinda, pa bimye bisatu Naomi watundaikile bano banabakazhi kubwela ku Moabu. Ñanyi kintu kyamwekele? Tutanga’mba: “Olipa wafyompele bako banji, kabiji wabwelelemo. Bino Luta wakakachijile bako banji.” (Luta 1:7-14) Olipa waubile byonka byamwambijile Naomi, kabiji wabwelele ku Moabu. Pakuba Luta aye waubile byavula kukila pa byamwambijile Naomi. Ne aye wakonsheshe kubwela kwabo, bino na mambo a butemwe bubula kwaluka, wafuukwilepo kutwajijila kwikala ne Naomi. (Luta 1:16, 17) Luta kechi wasajilepo kutwajijila kwikala ne Naomi na mambo a kuba’mba kyo kyo afwainwe kuba ne, bino ke na mambo a kuba’mba kyo kyo akebelenga kuba. Kyaubile Luta kyamwesheshe butemwe bubula kwaluka. Ñanyi lufunjisho lo tufunjilako ku jino jishimikila?

14. (a) Nga mu ano moba balongo ne banyenga basalapo kuba byepi? (b) Kwesakana na byaamba Bahebelu 13:16, twakonsha kutokesha byepi Lesa ku muchima?

14 Butemwe bubula kwaluka bwitulengela kwibikako kukwasha bakwetu. Byonkatu byo kyajinga kala, ne lelo jino balongo ne banyenga bavula basalapo kumwesha butemwe bubula kwaluka ku bakwabo ba mu lwitabilo, kubikapotu ne boba bo babula kuyuka. Inge kya kuba baumvwa’mba kuji kwaubiwa bya mwalwa biyakotu, bukiji bukiji bakebapo mashinda kukwashishamo bakwabo. Inge umo mu kipwilo wayanda, kechi bakankazhama kumukwashako na bintu bikebewa mu bwikalo ne. Byonka byaubile bena Makedonya mu kimye kya batumwa, bebikako kukwasha bakwabo. Bapana “kukila ne pa bintu byo [baji] nabyo” pa kuba’mba bakwashe bakwabo bayanda. (2 Ko. 8:3) Yehoba usangalala bingi inge wamona byo babena kumwesha butemwe bubula kwaluka.​—Tangai Bahebelu 13:16.

TWAKONSHA KUMWESHA BYEPI BUTEMWE BUBULA KWALUKA ANO MOBA?

15-16. Luta wamwesheshe byepi kuba’mba wakoselekotu kukwasha Naomi?

15 Twakonsha kufunjilako byavula ku jishimikila ja mu Baibolo jaamba pe Luta byo akwashishe Naomi. Twayai twisambeko bicheche.

16 Kukooka ne. Kimye Luta kyo abuujile muko wanji kuba’mba usakuya nanji ku Yuda, Naomi patanshi wakaine. Bino Luta kechi wikilekele ne. Ki ka kyafuminemo? “Naomi byo amwene’mba Luta wakosakotu amba aye nanji, walekele kumukanya.”​—Luta 1:15-18.

17. Ñanyi kintu kiketukwasha kutwajijila kukwasha bakwetu?

17 Byo tufunjilako: Kikebewa kutekanya pa kukwasha boba bapopomenwa, bino kechi twafwainwa kukooka ne. Nyenga ubena kukebewa bukwasho kimye kitanshi wakonsha kukana bukwasho. * Pano bino, butemwe bubula kwaluka bwitulengela kutwajijila kumonapo mashinda a kumukwashishamo. (Nga. 6:2) Twikala na luketekelo lwa kuba’mba mu kuya kwa kimye ukaswa bukwasho ne kutambula lutekenesho.

18. Ñanyi kintu kyakonsheshe kukozha Luta ku muchima?

18 Kuzhingila ne. Naomi ne Luta byo bafikile mu Betelema, Naomi wamonañene na bantu bo baikalanga nabo kala. Wibabuujile’mba: “Byo nafumine kuno najinga na bintu byavula, bino Yehoba wandengela kubwela mabokotu.” (Luta 1:21) Fwanyikizhai Luta byo aumvwine ku muchima pa kumvwa bino byambo byaambile Naomi. Luta waingijile papelejile bulume bwanji kukwasha Naomi. Luta wamujijishengapo, kumutekenesha kabiji wayilenga nanji konse ko ayilenga pa moba avula. Pano bino, Naomi waambile’mba: “Yehoba wandengela kubwela mabokotu.” Bino byambo byaambile Naomi byamwesheshenga nobe kechi wanemekele bukwasho bwamukwashishe Luta ne. Kino kyafwainwa kyamukozhezhe bingi ku muchima Luta. Nangwa byonkabyo, Luta watwajijile kwikala ne Naomi.

19. Ñanyi kintu kiketukwasha kutwajijila kukwasha muntu ubena kupita mu lukatazho lukatampe?

19 Byo tufunjilako: Ano moba, twakonsha kwingila papelela bulume bwetu kukwasha nyenga ubena kupita mu lukatazho lukatampe. Bino wakonsha kwitwambila byambo bya kupulumuka byakonsha kwitukozha ku muchima. Nangwa byonkabyo, twibikako kubula kuzhingila. Tutwajijila kwikala nanji, kabiji tulomba Yehoba kwitukwasha kutaanapo jishinda jo twakonsha kumutekenesheshamo.—Maana 17:17.

Bakulumpe mu kipwilo lelo jino bakonsha kulondela byepi byaubile Boaza? (Monai mafuka 20-21)

20. Ñanyi kintu kyakwashishe Luta kutwajijila kukwasha Naomi?

20 Mwafwainwa kutundaika muntu inge mwamona’mba ubena kukebewa lutundaiko. Luta wamwesheshe Naomi butemwe bubula kwaluka, bino mu kuya kwa kimye naye wakebewenga lutundaiko. Kabiji Yehoba waingijishe Boaza kumutundaika. Boaza waambijile Luta amba: “Yehoba akupeshe na mambo a byo wauba, kabiji Yehoba Lesa wa Isalela akufwete pakatampe, yenka ye wananga’mba ufyame mu byapi byanji.” Abino byambo byawama byamutekeneshe bingi Luta. Pa kukumbula, Luta waambijile Boaza amba: “Mwantekenesha ne kunkosesha amiwa wa mwingilo wenu.” (Luta 2:12, 13) Byambo bya lutundaiko byaambile Boaza byaishile pa kimye kyafwainwa kabiji byakwashishe Luta kutwajijila kukwasha Naomi.

21. Kwesakana na byaamba Isaya 32:1, 2, bakulumpe mu kipwilo boba byepi?

21 Byo tufunjilako: Aba bamwesha bakwabo butemwe bubula kwaluka nabo pa bimye bimo bakebewa lutundaiko. Byonkatu Boaza byo atakaikile Luta pa kubila bintu byawama Naomi, ne bakulumpe mu kipwilo lelo jino nabo basanchila balongo ne banyenga pa byo bakwasha bakwabo. Kutakaika balongo ne banyenga pa kimye kyafwainwa kwibatundaika kutwajijila kuba byawama.​—Tangai Isaya 32:1, 2.

ÑANYI BINTU BYAWAMA BIMWENAMO BOBA BAMWESHA BUTEMWE BUBULA KWALUKA?

22-23. Byubilo bya kwa Naomi byapimpwile byepi, kabiji mambo ka? (Salamo 136:23, 26)

22 Byo papichile moba, Boaza wanengezhezhe kajo ko apele Luta ne Naomi. (Luta 2:14-18) Naomi waubile byepi byo atambwile bupe bwafumine kwi Boaza? Waambile’mba: “Yehoba amubile bibusa, yenka wabula kuleka kumwesha butemwe bwanji bubula kwaluka ku bomi ne ku bafwa.” (Luta 2:20a) Kino kimwesha kuba’mba Naomi wapimpwile milanguluko yanji. Patanshi waambile’mba: ‘Yehoba wandengulula,’ bino pa kikye kimye waambile na lusekelo amba: “Yehoba . . . yenka wabula kuleka kumwesha butemwe bwanji bubula kwaluka.” Ki ka kyalengejile Naomi kupimpula byubilo byanji?

23 Naomi watendekele kumona kuba’mba Yehoba kechi wamulekelejile ne. Yehoba waingijishe Luta kumukwasha byo ajinga pa lwendo lwa kubwela ku Yuda. (Luta 1:16) Kabiji Naomi wamwene Yehoba byo amukwashishe kimye Boaza, mwanamulume wa mu kisemi kya bantu bafwainwe ‘kwibakuula’ byo ebapele kajo. * (Luta 2:19, 20b) Wafwainwa waambile mu muchima amba, ‘Pano nayuka kuba’mba Yehoba kechi wandekelela ne. Watwajijila kwikala ne amiwa.’ (Tangai Salamo 136:23, 26.) Naomi wafwainwa wasanchijile bingi Luta ne Boaza pa kutwajijila kumukwasha. Bonse basatu basangalele bingi pa kumona kuba’mba Naomi waikele na lusekelo jibiji ne kutwajijila kwingijila Yehoba.

24. Mambo ka o twafwainwa kutwajijila kumwesha bakwetu ba mu lwitabilo butemwe bubula kwaluka?

24 Ñanyi bintu byo twafunda mu buku wa Luta pa butemwe bubula kwaluka? Butemwe bubula kwaluka bwitulengela kutwajijila kukwasha balongo ne banyenga babena kupita mu makatazho akatampe. Kabiji bwitutundaika kwingila papelela bulume bwetu kumonapo mashinda a kwibakwashishamo. Bakulumpe mu kipwilo pa kimye kyafwainwa batundaika boba bamwesha bakwabo butemwe bubula kwaluka. Kituletela bingi lusekelo inge twamona boba bajinga mu makatazho baikala na lusekelo jibiji ne kutwajijila kwingijila Lesa. (Byu. 20:35) Bino nanchi ñanyi kishinka kikatampe kitulengela kutwajijila kumwesha butemwe bubula kwaluka? Tuba bino mambo tukeba kulondela Yehoba ne kumutokesha ku muchima, mambo aye “wavula butemwe bubula kwaluka.”​—Lupu. 34:6; Sala. 33:22.

LWIMBO 130 Ilekelaingako Mambo

^ jifu. 5 Yehoba ukeba’mba tumweshenga balongo ne banyenga mu kipwilo butemwe bubula kwaluka. Twakonsha kumvwisha biji butemwe bubula kwaluka inge twafunda pa bakalume ba Lesa ba kala byo bamwesheshe kino kyubilo. Mu uno mutwe, tusakwisamba pa byo twakonsha kufunjilako kwi Luta, Naomi, ne Boaza.

^ jifu. 8 Pa kuba’mba mumwenemo mu uno mutwe, twimutundaika kutanga pa bunke bwenu Luta bitango 1 ne 2.

^ jifu. 17 Na mambo a kuba’mba tubena kufunda pe Naomi, tusakwambanga pa banyenga bakajilwa. Bino bishinka biji mu uno mutwe bingila ne ku balongo.

^ jifu. 23 Pa kuba’mba muyukilepo byavula pa mwingilo waingijile Boaza byo ajinga wa kwibakuula, monai kitango 5 mu buku wa kuba’mba Londelainga Lwitabilo Lwabo.