1. Bantu ba Lesa bamwesha byepi butemwe?

BANTU ba Lesa mwaya ntanda yonse ke kisemi kimotu kya balongo ne banyenga betemwa. (1 Yoa. 4:16, 21) Buno butemwe kechi bumwekelatu mu bintu bikatampe byo bobila bakwabo ne, bino bumwekela ne mu bintu bicheche, nabiji kwamba byawama ne kwibobila lusa. Inge twaubila bakwetu lusa ne kwibalangulukilako, ko kuba’mba tubena ‘kulondela Lesa byo tuji baana bo atemwa.’—Efi. 5:1.

2. Yesu wamwesheshe byepi butemwe bujipo ne Lesa?

² Yesu wamweshangatu suka byubilo bya Shanji. Waambile’mba: “Iyai ko nji, anweba bonse bakooka ne kunemenwa, ne amiwa nkemukokolosha. . . . Mambo nekimote kabiji nakooka muchima.” (Mat. 11:28, 29) Inge ke tulondele byaubanga Kilishitu kupichila mu ‘kukwasha bayanji,’ tukasangajika muchima wa Shetu wa mwiulu kabiji tukekala ba lusekelo. (Sala. 41:1) Twayai twisambe byo twakonsha kulangulukilako bakwetu mu kisemi, mu kipwilo ne bantu mu mwingilo.

3. Mwanamulume wakonsha kulangulukilako byepi mukazhanji? (Monai kipikichala kitanshi.)

³ Banabalume basongola bafwainwa kulangulukilako ba mu kisemi kyabo. (Efi. 5:25; 6:4) Kintu kimo kyo bebatundaika kuba ke kwikala na bakazhi babo ‘saka bebayuka bulongo byo baji.’ Abino byambo byakonsha ne kutuntululwa’mba ‘kwibalangulukilako; kuyuka byo bapitamo.’ (1 Pe. 3:7; tubyambo twa munshi.) Kuyuka bipitamo muntu ne kumulangulukilako byendela pamo. Mwanamulume ulangulukilako mukazhanji uyuka’mba nkwasho wanji kabiji wapusanako mu mbaji imo, bino kechi umulengulula ne. (Nte. 2:18) Onkao mambo kechi uba bintu bya kumufichisha ku muchima ne, kabiji umunemeka ne kumupa mushingi. Mwanamukazhi wa ku Canada waambile pa bamwatawanji amba: “Bamwatawami kechi balengulula byo ñumvwa nangwa ku ñambila’mba, ‘Bilubekotu’ ne. Kabiji bateleka inge paji kyo mbena kwibabuula. Inge babena kukeba kunkwasha kupimpulako ndangulukilo yami pa kintu kimo, boba bino na kifyele.”

4. Mu byo oba na banabakazhi bakwabo, mwanamulume wafwainwa kumwesha byepi amba ulangulukilako mukazhanji?

⁴ Mwanamulume ubula kukeba kufichisha mukazhanji ku muchima kechi usengula na banabakazhi bakwabo ne. Kabiji kechi umwesha byubilo bya kwifwalama na banabakazhi bakwabo ne, nangwa kwingijisha Intaneti kwifwalaminapo na banabakazhi bakwabo ne. (Yoba 31:1) Kechi wikala wa kishinka ku mwinakwanji na mambo a kubatu’mba wamutemwa ne, bino ke na mambo a kutemwa Lesa ne kushikwa byatama.—Tangai Salamo 19:14; 97:10.

5. Mwanamukazhi wakonsha kumwesha byepi amba ulangulukilako bamwatawanji?

⁵ Inge mwanamulume kealondele mutwe wanji aye Yesu Kilishitu, ukalengela mukazhanji “kwikala na mushingi mukatampe” kwi aye. (Efi. 5:22-25, 33) Inge mwanamukazhi waikala na mushingi mukatampe, ukalangulukilangako mwatawanji, kikatakata inge wapayankana na mingilo ya kipwilo nangwa inge ubena kulanguluka pa bya kupwisha makatazho. Mwanamulume umo wa ku Britain waambile’mba: “Bimye bimo bakazhi bami bamona mmwekelo yami ne kuyuka’mba kuji kibena kunkatazha mu milanguluko. Apa bino baingijisha jifunde jiji pa Byambo bya Maana 20:5, nangwa kya kuba bimye bimo papita kimye kyabaya pa kuba’mba bayuke inge nakonsha kwibabuulako kyo kyo kintu.”

6. Atweba bonse twakonsha kutundaika byepi baana kulangulukilangako bakwabo, kabiji baana bakamwenamo byepi?

⁶ Inge bansemi ke belangulukileko abo bene, ne baana babo nabo byo byo bakobanga. Bansemi baji na mwingilo wa kufunjisha baana babo kulangulukilangako bakwabo. Bakonsha kufunjisha baana kubula kupitañana mu Nzubo ya Bufumu. Pa bijiilo bya mutentamo, bansemi bakonsha kubuula baana babo kuba’mba bakulumpe bo bafwainwa kutendekelapo kutambula kajo. Kabiji bonse ba mu kipwilo bakonsha kukwasha bansemi. Twambe’mba, mwana witubila kintu kyawama nabiji kwitushinkwilako kinzhilo, twafwainwa kumusanchila. Kino kyakonsha kulengela mwana kumvwa bulongo ne kuyuka kuba’mba “mu kupana mufuma lusekelo lukatampe kukila mu kutambula.”—Byu. 20:35.

7. Yesu walangulukijileko byepi mwanamulume wajinga kamaama, kabiji tubena kufunjilako ka ku kino?

⁷ Juba jimo Yesu byo ajinga mu kibunji kya Ndekapoli, bantu “bamuletejile mwanamulume washinka matwi kabiji kamaama.” (Mako 7:31-35) Yesu kechi wabukijile uno muntu pa mvula bantu ne, “wamutwajile kwa bunke.” Mambo ka? Bulema bwa uno mwanamulume bwafwainwa bwamulengejile kubula kukasuluka pa mvula bantu. Kyamweka Yesu wayukile kino, kabiji wamutwajile kwa bunke. Ibyo kuba’mba kechi twakonsha kuba bya kukumya ne. Bino twafwainwa kulangulukilako bakwetu ba mu lwitabilo ne kwibakwasha. Mutumwa Paulo wanembele’mba: “Twayai twitenga muchima atwe bene na bene kuba’mba twitundaikenga kwitemwa atwe bene na bene ne kuba mingilo yawama.” (Hebe. 10:24) Yesu wayukile byaumvwinenga mwanamulume kamaama kabiji wamubijile lusa. Ne atweba byo byo twafwainwa kubanga.

8, 9. Twakonsha kumwesha byepi amba tulangulukilako balongo ne banyenga bakoma ne boba bakolwakolwa? Ambaipo bamo byo bengila.

 ⁸ Langulukilaingako bakote ne balemana. Kipwilo kechi kiyukanyikilwa ku kwingila bulongo mingilo ne, bino kiyukanyikilwa ku butemwe. (Yoa. 13:34, 35) Butemwe bwitulengela kukwasha bakote ne balemana kwiya na kupwila ne kusapwila mambo awama. Twibakwasha nangwa kya kuba’mba kuba bino kwitulengela kubula kwingila bintu bikwabo byo tukeba kuba nangwa kya kuba bo tubena kukwasha kechi bakonsha kuba bintu bikatampe mu kipwilo ne. (Mat. 13:23) Ba Michael bendatu pa kakinga ka bilema basanchila bingi kisemi kyabo ne balongo bo baji nabo mu jibumba ja mwingilo byo bebakwasha. Baambile’mba: “Na mambo a byo bankwasha, ntanwa ku kupwila javula kabiji ngya na kusapwila kimye kyonse. Neyowa bingi busapwishi bwa ku mvula bantu.”

⁹ Mu bisemi bya pa Betele byavula muji balongo ne banyenga bavula bingi bakoma ne bakolwakolwa. Bakalama batangijila mingilo pa Betele balangulukilako bano bakalume ba Lesa ba kishinka kupichila mu kwibatundaika kwingilako busapwishi bwa kunemba makalata ne kwingijisha foni. Ba Bill baji na myaka 86 banembela makalata bantu bekala mu mapunzha a kwalepa bingi, baambile’mba: “Natemwa bingi lunengezho lwa kunemba makalata.” Ba Nancy baji na myaka pepi na 90 baambile’mba: “Kechi mmona mwingilo wa kunemba makalata nobe kutayatu kimye ne. Uno ke mwingilo wa kusapwila. Bantu bafwainwa kuyuka bukine.” Ba Ethel basemenwe mu 1921, baambile’mba: “Nji na misongo ya mu mubiji ibula kupwa. Moba amo nkabakana pa kuvwala bivwalo.” Nangwa byonkabyo, uno nyenga wingila busapwishi bwa pa foni ne kubwelako. Ba Barbara baji na myaka 85, baambile’mba: “Na mambo kukolwa kechi ngya na kusapwila javula ne. Bino kusapwila kwingijisha foni kunkwasha kwisamba na bantu bavula. Mbena kusanchila Yehoba.” Mu bañondotu bacheche, jibumba ja balongo ne banyenga bakoma baingijile maola 1,228, batumijile bantu makalata 6,265, batumijile bantu mafoni kukila pa 2,000 kabiji bapele bantu mabuku 6,315. Twaketekela kuba’mba kwibikako kwabo kwasangajikile muchima wa Yehoba.—Maana 27:11.

10. Twakonsha kukwasha byepi balongo mu kipwilo kumwenamo mu kupwila kwetu?

¹⁰ Langulukilaingako balongo ne banyenga mu kipwilo. Tukeba kuba’mba balongo bamwenengamo mu kupwila. Twakonsha kuba bino inge ketwibalangulukileko. Mu ñanyi jishinda? Jishinda jimo ke kufika bukiji pa kuba’mba tubule kuvulañanya kupwila. Pano bino, kuji bintu bisolomokatu byakonsha kwitulengela kukelwa. Bino inge kukelwa ye muteeto wetu, twafwainwa kulangulukapo ne kumona kino kyubilo byo kimwesha’mba kechi tulangulukilako bakwetu ne. Kabiji twafwainwa kuvulukanga’mba Yehoba ne Mwananji bo betwita ku kupwila. (Mat. 18:20) Twafwainwa kumwesha’mba twibanemeka kupichila mu kubula kukelwa ku kupwila.

11. Mambo ka aba bekala na majashi pa kupwila o bafwainwa kulondela mukambizho uji pa 1 Kolinda 14:40?

¹¹ Inge tulangulukilako balongo mu kipwilo, tukalondelanga mukambizho wa mu Baibolo wa kuba’mba: “Bintu byonse byubiwe na mushingi ne mo byalondankena.” (1 Ko. 14:40) Balongo baji na majashi pa kupwila balondela uno mukambizho kupichila mu kubula kuja kimye. Kuba bino kumwesha’mba babena kulangulukilako ñambi walondelapo ne kipwilo kyonse. Balongo bamo bekala kwalepa bingi na Nzubo ya Bufumu. Kabiji bakwabo bakanjila myotoka nangwa kwenda panshi pa kwiya na kupwila ne pa kubwela. Kabiji bamo baji na benakwabo babula kwitabila bakeba’mba babwelenga bukiji ku mazubo abo.

12. Mambo ka o twafwainwa ‘kwibalangulukilako mu butemwe’ bakulumpe mu kipwilo bengila na ngovu? (Monai kakitenguluzha ka kuba’mba “ Langulukilaingako Bemutangijila.”)

¹² Bakafunga mu kipwilo bengila na ngovu mu kipwilo ne kwingila na mukoyo mu mwingilo wa kusapwila, twafwainwa kwibalangulukilangako. (Tangai 1 Tesalonika 5:12, 13.) Twaketekela musanta bingi pa mingilo yo bengila. Mwakonsha kumwesha’mba musanta kupichila mu kukookela byo bemubuula ne kwibatundaika. Mambo “abo babena kwimulama anweba kabiji baketotolwela pa mambo a kino.”—Hebe. 13:7, 17.

13. Twakonsha kufunjilako ka kwi Yesu byo amonanga bantu?

¹³ Ngauzhi Isaya waawile pe Yesu amba: “Jitete jafyotoka kechi ukejichimuna ne, kabiji muzhinge ubena kufutumuka kechi ukamuzhimya ne.” (Isa. 42:3) Kutemwa bantu kwalengejile Yesu kwibobila lusa. Wayukile makatazho apichilengamo bantu bajinga nobe jitete jafyotoka nangwa muzhinge ubena kufutumuka uji pepi kuzhima. Kino kyamulengejile kwibalangulukilako, kwibobila lusa ne kwibatekenya. Nangwatu baana ba bacheche bayanga kwi aye. (Mako 10:14) Pano bino, kechi tuji na maana ne busendwe bwa kufunjisha byonka byajinga Yesu ne. Bino twafwainwa kulangulukilangako bantu bo tutaana mu nyaunda yetu yo tusapwilamo. Kino kyavwangamo byambo byo twamba, jishinda jo twambilamo ne kubula kwambila mukoyo.

14. Mambo ka o twafwainwa kulangulukilapo pa byambo byo twingijisha pa kwisamba na bantu?

¹⁴ Twafwainwa kwambanga byepi na bantu? Lelo jino, bantu bavula babena ‘kusubakana ne kupelelwa’ na mambo mazhikakanwa ne bujimbijimbi buji na basulu, bamulwila ntanda ne bantangi ba bupopweshi. (Mat. 9:36) Kino kyalengela bantu kubula kwiketekela kabiji kechi bijipo na luketekelo lwa kuba’mba bintu bikawama ne. Onkao mambo, kyanema bingi kubilanga bantu lusa ne kifyele kupichila mu kusala byambo byawama byo twafwainwa kwingijisha pa kwisamba nabo. Bantu bavula bakeba kuteleka ku byambo byo tusapwila, kechi na mambotu a kuba’mba  twayuka Baibolo ne, bino ke na mambo a kuba’mba twibata muchima ne kwibapa mushingi.

15. Mu ñanyi mashinda mo twakonsha kulangulukilako bantu bo tusapwila?

¹⁵ Kuji mashinda avula mo twakonsha kulangulukilako bantu bo tusapwilako. Mepuzho etukwasha kufunjisha bulongo. Bino, mepuzho o twipuzha afwainwa kumweshanga’mba tuji na lusa ne mushingi. Painiya umo wingijila mu nyaunda muji bantu babula kwamba-amba kabiji baji na bumvu, walekele kwipuzha mepuzho alengela bantu kumvwa bumvu. Ano mepuzho avwangamo kwipuzha muntu bintu byo akonsha kukankalwa kukumbula bulongo. Kechi wipuzha mepuzho nabiji a kuba’mba, ‘Nanchi mwayuka jizhina ja Lesa nyi?’ nangwa amba, ‘Nanchi mwayuka Bufumu bwa Lesa nyi?’ ine. Bino waamba’mba, “Nafunda mu Baibolo amba Lesa uji na jizhina. Nemumweshe jino jizhina nyi?” Bisho byapusana pusana, ne bantu nabo bapusana pusana, onkao mambo, kechi twakonsha kwimubuula mashinda onse o mwakonsha kwingijisha pa kusapwila ne. Nangwa byonkabyo, kimye kyonse twafwainwa kulangulukilangako bantu ne kwibanemeka. Kabiji kino kyavwangamo ne kuyuka biji bantu baji mu nyaunda yetu.

16, 17. Kulangulukilako bantu mu nyaunda yetu kwakonsha kwitulengela byepi (a) kusala kimye kyo twafwainwa kuya pa mazubo abo? (b) kuyuka kubaya kwa kimye kyo twakonsha kwisamba nabo?

¹⁶ Ñanyi kimye kyo twakonsha kufwakesha bantu? Umvwe twaya na kusapwila ku nzubo ku nzubo, bantu kechi betuketekela kuya pa mazubo abo ne. Onkao mambo, kyanema bingi kwibafwakesha pa kimye kyo bakonsha kukasuluka kwisamba nabo. (Mat. 7:12) Nanchi bantu baji mu nyaunda yenu, kechi babuka bukiji ku mpelo ya mulungu nenyi? Umvwe byo kiji, mwakonsha kutendekelapo busapwishi bwa mu mukwakwa, bwa ku mvula bantu nangwa kubwela ku bantu bo mwisambilepo nabo bo mwayuka’mba bakonsha kuswa kwisamba nabo.

¹⁷ Twafwainwa kwisamba nabo kimye kyabaya byepi? Bantu bavula bapayankana bingi, onkao mambo, mwisambo kechi wafwainwa kubanda ne, kikatakata inge kyo kimye kitanshi kwisamba nabo. Kyawama kupwisha mwisambo bukiji kechi kubanda ne. (1 Ko. 9:20-23) Umvwe bantu bayuka’mba twayuka bwikalo bwabo byo buji nangwa byo bapayankana, bakaswanga kuba’mba tukabweleko jikwabo. Twafwainwa kumweshanga bipangwa bya mupashi wa Lesa mu mwingilo. Umvwe ketumweshe bino bipangwa tukekala “ba mwingilo umo ne Lesa,” kabiji Yehoba uketwingijisha kukwasha bantu kufunda bukine.—1 Ko. 3:6, 7, 9.

18. Umvwe ketulangulukileko bakwetu, ñanyi mapesho o tukekala nao?

¹⁸ Onkao mambo, twayai twibikengako kulangulukilangako bakwetu, mu kisemi, mu kipwilo ne mu mwingilo. Umvwe ke tube bino, tukamwenamo byawama pa kino kimye ne kulutwe. Salamo 41:1, 2, waamba’mba: “Ye mwine wa lusekelo awa ukwasha muyanji; Yehoba ukamupokolola mu juba ja bya malwa. Yehoba ukamuzhikijila. . . . Ukatelwa mu ntanda amba waoloka.”