1. Ñanyi mutwe wanema Yesu ye aambilepo bufuku bwapeleleko na baana banji ba bwanga?

BUFUKU bwapeleleko na baana banji ba bwanga, Yesu waambile pa butemwe bimye 30. Wabuujile baana banji ba bwanga amba bwafwainwe ‘kwitemwa abo bene na bene.’ (Yoa. 15:12, 17) Kwitemwa bene na bene kwanemene bingi mambo ko kwafwainwe kulengela bantu kwibayuka’mba baana ba bwanga ba kwa Yesu ba kine. (Yoa. 13:34, 35) Buno butemwe kechi bwa pa kanwatu ne. Yesu waambile pa butemwe bwanema bingi, ko kuba’mba butemwe bwa kwipana. Waambile’mba: “Kafwako uji na butemwe bwakila buno bwa kuba’mba muntu apaine balunda nanji bumi bwanji ne. Anweba mwi balunda nami umvwe saka muba byo mbena kwimukambizha.”—Yoa. 15:13, 14.

2. (a) Bantu ba Lesa bayukanyikilwa ku ka? (b) Ñanyi mepuzho o tusakukumbula mu uno mutwe?

² Bakalume ba Yehoba lelo jino bayukanyikilwa ku butemwe bwa kwipana ne kukwatankana kwabo. (1 Yoa. 3:10, 11) Tuji bingi na lusekelo pa kumona bakalume ba Yehoba byo betemwa nangwa kya kuba bafuma mu byalo byapusana pusana, mikoka, milaka ne nkomeno yapusana pusana. Bino twakonsha kwiipuzha’mba: ‘Mambo  ka butemwe o bwanemena lelo jino? Yehoba ne Yesu betukosesha byepi mu butemwe? Twakonsha kumwesha byepi butemwe “bukomesha bantu”?’—1 Ko. 8:1.

3. “Bimye byakatazha” byo tubena kwikalamo bibena kulengela bantu kuba byepi?

³ Na mambo a kuba’mba ntanda “yayulatu na makatazho ne bulanda,” bantu bavula mu bino “bimye byakatazha” babena kupita mu makatazho apusana pusana. (Sala. 90:10; 2 Timo. 3:1-5) Bantu bavula kechi bakeba ne kutwajijila kwikala na bumi ne. Kyataanwa kuba’mba bantu kukila pa 800,000 bekujika pa mwaka pa mwaka, ko kuba’mba mu masekondi 40 muntu umo wafwainwa kufwa. Kya bulandatu ke kya kuba’mba ne bena Kilishitu bamo nabo bekujika na mambo a makatazho.

4. Bañanyi banembwa mu Baibolo balangulukilenga’mba kyawamatu ne kufwa?

⁴ Mu kimye kyanembejilwengamo Baibolo, bakalume ba Lesa ba kishinka bamo bapichile mu bintu byakatazha bingi kya kuba bakebelengatu kufwa. Na mambo a misongo, Yoba wajilakene’mba: “Nashikwa bumi bwami; kechi mbena kukeba kutwajijila kwikala na bumi ne.” (Yoba 7:16; 14:13) Yona waumvwine bingi bibi ku muchima na mambo a byamwekele kimye kyo aingijilenga mwingilo wanji kya kuba waambile’mba: “Pano anweba Yehoba, onaunai bumi bwami, mambo kyangwamina kufwa kukila kwikala na bumi.” (Yona 4:3) Kabiji pa kimye kimo bintu byapichilemo ngauzhi wa kishinka aye Elaija byamulengejile kulomba kuba’mba afwe. Waambile’mba: “Byawana! Anweba Yehoba tambulai bumi bwami.” (1 Mfu. 19:4) Nangwa byonkabyo, Yehoba wanemekele bingi bano bakalume banji ba kishinka kabiji wakebelenga’mba batwajijile kwikala bomi. Kechi wibazhachishe na mambo a kuba’mba bakebelenga’mba bafwe ne, pakuba wibakwashishe kushinda mulanguluko wabo wa kukeba kufwa ne kwibakosesha mu butemwe kuba’mba batwajijile kumwingijila mu bukishinka.

5. Mambo ka balongo ne banyenga o babena kukebewa kwibamwesha butemwe lelo jino?

⁵ Nangwa kya kuba balongo ne banyenga kechi balanguluka pa kuleka kwikala na bumi ne, bino bavula lelo jino bapita mu makatazho abaya bingi kabiji bakebewa kwibatundaika ne kwibakosesha mu butemwe. Bamo babena kuchinchika lumanamo ne myendeleko. Bakwabo bebambila byatama nangwa kwibayebeka pa makito. Nangwa bakooka bingi na mambo a kwingila kupitaila pa kimye kyo bafwainwa kukotokelapo nangwa kukeba kufikizha bikonkwanyi byo bebabikila pa nkito. Bakwabo bapita mu makatazho pa mazubo abo, nabiji kwibamanyika ku benakwabo babula kwitabila. Na mambo a bino byonse ne makatazhotu akwabo, bavula mu kipwilo bekala bingi na bijikila kabiji bakooka bingi. Ñanyi wakonsha kukwasha babena kupita mu makatazho kuba’mba batwajijile kwingijila Lesa?

6. Yehoba ukosesha byepi bakalume banji mu butemwe?

⁶ Yehoba ukosesha bapopweshi banji kupichila mu kwibalaya’mba ukatwajijila kwibatemwa myaka ne myaka. Bena Isalela ba kishinka batundaikilwe bingi pa kumvwa byambo bya Yehoba bya kuba’mba: “Wanemene bingi kwi amiwa, nakunemekele kabiji nakutemenwe bingi. . . . Kange uchine ne, mambo amiwa nji nobe.” (Isa. 43:4, 5) Byo muji bakalume ba Yehoba mwafwainwa kushiinwa’mba Yehoba wimutemwa bingi. * Mambo a Lesa alaya boba baji mu bupopweshi bwa kine amba: “Byo aji na bulume, ukakupulusha. Ukasangalala bingi na mambo a obewa.”—Zefwa. 3:16, 17.

7. Butemwe bwa Yehoba buji byepi nobe bwa nsemi uji na mwana ukyamwa? (Monai kipikichala kitanshi.)

 ⁷ Nangwatu bakalume banji bapite mu meseko a mutundu ka, Yehoba wibalaya kwibakwasha ne kwibatekenesha. Baibolo waamba’mba: “Bakemwamishanga ne kwimupaapa munyuma, kabiji bakemutombaushanga pa maulu anji. Byonkatu inetu byo atekenesha mwananji, ne amiwa byo byo nkemutekeneshanga.” (Isa. 66:12, 13) Akifwanyikizhai mwana wamucheche byo omvwa bulongo inge bainanji bamupaapa munyuma nangwa babena kumujongaula saka bamulela pa maulu. Yehoba naye byo byo atemwa bapopweshi banji ba kine ne kwibata muchima. Yukai kuba’mba mwanema bingi kwi Yehoba kabiji wimutemwa bingi. Kange muzhinaukenga kino ne.—Yele. 31:3.

8, 9. Butemwe bwa kwa Yesu bwakonsha kwitukosesha byepi?

⁸ Bena Kilishitu ba kine baji na kishinka kikwabo kibalengela kuyuka’mba Lesa wibatemwa: “Lesa watemenwe bingi ba pano pa ntanda kya kuba wapaine Mwananji yenkawa umotu, kuba’mba bonse bamwitabila kechi bakonaike ne, poso bakekale na bumi bwa myaka ne myaka.” (Yoa. 3:16) Yesu naye wamwesheshe’mba witutemwa bingi byo epaine kwitufwila. Buno butemwe bwitutundaika bingi. Mambo a Lesa etulaya kuba’mba nangwatu “bya malwa nangwa bulanda” kechi byakonsha “kwitwabanya na butemwe bwa Lesa buji mwi Kilishitu . . . ne.”—Loma 8:35, 38, 39.

⁹ Inge tubena kupita mu makatazho akonsha kwitukookesha nangwa kwituletela bijikila nangwa binyenge, nangwa bintutu bikwabo byakonsha kwitupwishisha lusekelo pa kwingijila Lesa, butemwe bwa Kilishitu bwitupa bulume bwa kuchinchika. (Tangai 2 Kolinda 5:14, 15.) Butemwe bwa kwa Yesu buji na bulume bwa kwitukwasha ne kwitutundaika kutwajijila kuchinchika nangwa kya kuba tubena kupita mu meseko nabiji bya malwa biponakotu, kumanyikwa ne bijikila.

10, 11. Bañanyi baji na mwingilo wa kukosesha balongo baji na makatazho? Lumbululai.

¹⁰ Yehoba wingijisha kipwilo kya bena Kilishitu kwitukosesha na butemwe bwanji. Atweba bonse pa muntu pa muntu, tumwesha’mba twatemwa Yehoba inge twatemwa balongo ne banyenga. Twafwainwa kwibikako kukwasha balongo ne banyenga kuyuka’mba banema kwi  Yehoba kabiji wibatemwa. (1 Yoa. 4:19-21) Mutumwa Paulo wakambizhe bena Kilishitu amba: “Itundaikainga ne kwikomesha anwe bene na bene, byonkatu byo mubena kuba.” (1 Tesa. 5:11) Bonse mu kipwilo baji na uno mutembo, kechi bakulumpetu mu kipwilo bakonsha kulondela Yehoba ne Yesu pa kutekenesha ne kukwasha balongo ne banyenga ne.—Tangai Loma 15:1, 2.

¹¹ Bamo mu kipwilo bapopomenwa bingi na mambo a makatazho kabiji bakebewa bukwasho bwa badokotala ne muchi. (Luka 5:31) Bakulumpe ne balongo ne banyenga mu kipwilo bayuka’mba kechi badokotala ne. Nangwa byonkabyo, bakulumpe mu kipwilo ne bonsetu mu kipwilo baji na mwingilo wanema wa ‘kutekenesha bantu bapopomenwa, kukosesha babula kukosa ne kwikala batekanya ku bantu bonse.’ (1 Tesa. 5:14) Bena Kilishitu bonse bafwainwa kumwesha lusa, butekanye ne kutekenesha bantu pa kuba’mba bakoseshe bakooka. Nanchi mutekenesha bantu ne kwibatundaika nyi? Mwakonsha kufuma bintu byawama bingi inge mwayuka bya kutekenesha bantu.

12. Lumbululai nyenga umo byo bamukoseshe ku kipwilo.

¹² Butemwe bo twatemwa bakwetu bwakonsha kukosesha byepi baji na binyenge? Nyenga wa ku Europe waambile: “Bimye bimo nkeba kwiipaya. Bino nji na bantundaika. Balongo ne banyenga mu kipwilo kyo njimo bankwasha kimye kyonse kabiji kechi ndangulukapo kwiipaya ne, mambo a lutundaiko ne butemwe bummwesha balongo. Nangwa kya kuba bachechetu bo bayuka bijikila byami, bino kipwilo kintekenesha bingi. Bamulume ne mukazhi bamo mu kipwilo bajitu nobe bansemi bami. Banta bingi muchima kabiji bankwasha kimye kyonse.” Ibyo, kechi bonse bakonsha kwitukwasha byonka byo bakwasha uno nyenga ne. Bino atweba bonse twakonsha kutundaika ne kukwasha bonse baji na makatazho. *

13. Twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tukoseshe bakwetu?

¹³ Ikalai banteleki bawama. (Yako. 1:19) Kuteleka na lusa kumwesha byo twatemwa bantu. Mwakonsha kwipuzha mepuzho saka mwatekanya pa kuba’mba muyuke bibena kumvwa muntu uji na makatazho. Umvwe mwauba bino, popo mukakonsha kumwesha kifyele ne kukosesha bapopweshi bakwenu. Kilungi kyenu kyafwainwa kumwesha’mba mwibata muchima ne kwibatemwa. Inge mwina Kilishitu mukwenu ubena kwimulumbulwila lukatazho lwanji, mwafwainwa kutekanya kechi kumuchibikizha ne. Inge mwaikala banteleki bawama, mukayuka byo abena kupitamo mu bwikalo bwanji. Kino kyakonsha kulengela mulongo nangwa nyenga kwimuketekela kabiji ukateleka ne ku byambo byo mukamubuula bya kumukosesha. Inge mwata bantu muchima, butemwe bwenu bukebatekenesha bingi.

14. Mambo ka o twafwainwa kuchinuzhukila ñambilo yatama?

¹⁴ Kange mulengululenga bakwenu ne. Umvwe twaikala na milengulwila tukalengela lukatazho lwa muntu walefulwa kubayilako kabiji kechi tukakonsha kumukosesha mu butemwe ne. Baibolo waamba’mba: “Byambo bya kupulumukatu byasañana nobe mpoko, pakuba byambo bya muntu wa maana bibukañana.” (Maana 12:18) Nangwa byonkabyo, kechi tukeba kwamba byambo “byasañana” nobe mpoko ku muntu walefulwa ne. Pano bino,  inge twaamba byambo bya kupulumukatu twakonsha kukozha muntu ku muchima. Pa kuba’mba tukoseshe bakwetu mu butemwe ne kwibatundaika, twafwainwa kwikala na lusa, ne kulanguluka byo twakonsha kukeba bakwetu kwitubila inge yetu tuji mu lolo lukatazho.—Mat. 7:12.

15. Ñanyi kingijisho kyo twakonsha kwingijisha pa kukosesha bakwetu mu butemwe?

¹⁵ Tekeneshainga bakwenu na Mambo a Lesa. (Tangai Loma 15:4, 5.) Mu Binembelo Byazhila mo mo twakonsha kutaana lutekenesho. Baibolo wafuma kwi “Lesa witulengela kuchinchika kabiji witutekenesha.” Kabiji tuji ne na bingijisho mo twakonsha kutaana lutekenesho lwa mu Binembelo. Twakonsha kwingijisha buku wa Watch Tower Publications Index ne Buku wa Kukwasha Bakamonyi ba kwa Yehoba Kukebakeba Bishinka. Ano mabuku akonsha kwitukwasha kutaana Binembelo byakonsha kwitukosesha mu makatazho onse. Kabiji akonsha ne kwitukwasha kutaana Binembelo ne mabuku a kwingijisha pa kutekenesha ne kutundaika balongo ne banyenga.

16. Ñanyi byubilo byafwainwa kwitukwasha kutundaika mwina Kilishitu wapopomenwa?

¹⁶ Ikalai na Lusa ne kifyele. Abino ke byubilo bya butemwe byo tumwesha pa kutundaika ne kukosesha bakwetu. Yehoba ye “Shanji bya lusa kabiji Lesa wa lutekenesho lonse,” kabiji ubila “kifyele” bakalume banji. (Tangai 2 Kolinda 1:3-6; Luka 1:78; Loma 15:13) Twakonsha kufunjilako kwi Paulo, wanembele’mba: “Twimulaminenga bulongo byonka mwanamukazhi byo alama na kifyele baana banji bo amisha. Onkao mambo, byo twimutemwishe, kechi twakebeshetu kwimubuula mambo awama a Lesa onkatu ne, bino twipaine ne atweba bene, mambo twimutemenwe bingi.” (1 Tesa. 2:7, 8) Umvwe twaikala na kifyele byonka biji Lesa, tukatekenesha balongo baji na bijikila tukekala mukumbu ku milombelo yabo.

17. Twafwainwa kumonanga byepi balongo pa kuba’mba kitupeelele kwibatundaika?

¹⁷ Vulukainga kuba’mba balongo mu kipwilo bambulwa kulumbuluka. Mwafwainwa kuyuka’mba balongo ne banyenga ke bambulwa kulumbuluka. Mwakonsha kulefulwa inge ke muketekela balongo kwikala bantu baoloka. (Sapwi. 7:21, 22) Twafwainwa kwikala byonka biji Yehoba, wayuka papelela bulume bwa bakalume banji. Umvwe ketumulondele kiketupelela kulekelako bakwetu mambo. (Efi. 4:2, 32) Kechi twafwainwa kumonanga balongo mu kipwilo amba kafwako kyo babena kuba ne, bino twafwainwa kwibasanchilanga pa mwingilo ye babena kwingila. Kino kyakonsha kwibatundaika bingi. Kusanchila bakwetu kwakonsha kwibakosesha ne kwibakwasha kwingila na lusekelo mwingilo wazhila. Kyanema bingi kwibasanchila kukila kwibalefula na mambo a kwibesakanya ku bantu bakwabo.—Nga. 6:4.

18. Mambo ka o kyanemena kukosesha bakwetu mu butemwe?

¹⁸ Kalume wa Lesa yense wanema bingi kwi Yehoba ne kwi Yesu, yenka wapaine bumi bwanji kwikala bukuzhi. (Nga. 2:20) Twibatemwa bingi balongo ne banyenga yetu. Kabiji tukeba kwibamwesha kifyele ne kwibakwasha. Pa kuba’mba twibatekeneshenga, “twayai tubenga bintu bileta mutende ne bintu bya kwikomesha atwe bene na bene.” (Loma 14:19) Tubena kutengela bwikalo bwawama mu Paladisa mukabula bijikila. Kechi kukekala kukolwa, makondo, kufwa, kumanyikwa, makatazho mu kisemi ne bintu biketufichishanga ku muchima ne. Myaka kiumbi kimo byo ikapwa, bantu bonse bakekala balumbuluka. Bonse bakapita mu lweseko lukapelako bakekala baana ba Yehoba Lesa pano pa ntanda ne kwikala “na bwana bwa bene bwa lukumo lwa baana ba Lesa.” (Loma 8:21) Onkao mambo, twayai tutwajijile kumwesha butemwe bukomeshañana ne kwikwasha atwe bene na bene pa kuba’mba tukatwele mu ntanda ipya ya Lesa.