1. Yehoba umona byepi bantu bepelula? Lumbululai.

YEHOBA watemwa bantu bepelula. Bantu bepelula kya kine bo bonka bakonsha kwikala balunda ne aye. Pakuba “bantu belundumika wibayukila kwalepa.” (Sala. 138:6) Atweba bonse tukeba kutokesha Yehoba ku muchima, kabiji twimwena byo etutemwa, onkao mambo, tuji na bishinka bitulengela kufunda kwikala bepelula.

2. Ñanyi bintu byo tusakufunda mu uno mutwe?

² Mu uno mutwe, tusakukumbula ano mepuzho asatu: (1) Kwipelula kulumbulula ka? (2) Mambo ka o twafwainwa kwibikilako kwikala na kino kyubilo? (3) Ñanyi kimye po kikatazha kwikala bepelula? Byonka byo tusakufunda, inge twaikala bepelula, tukasangajika muchima wa Yehoba ne atweba bene tukamwenamo.—Maana 27:11; Isa. 48:17.

3. Kwipelula kulumbulula ka?

³ Kwipelula kulumbulula kubula kwitota nangwa kwijantula. Baibolo umwesha kuba’mba muntu wipelula uyuka’mba kechi waesakana pamo ne Yehoba Lesa ne, kabiji unemeka bantu bakwabo. Kabiji muntu wipelula uyuka kuba’mba bakwabo bamukila mu mashinda amo.—Fili. 2:3, 4.

4-5. Mambo ka o twakonsha kwambila’mba muntu umweka kwipelula kechi wakonsha kwikala wipelula mu muchima ne?

⁴ Bantu bamo bamweka nobe bepelula nanchi ne. Bakonsha kwikala na bumvu nangwa kubula kulokota. Nangwa bakonsha kumwesha mushingi na mambo a kisho kyabo nangwa na mambo  a kuba’mba byo byo bebafunjishe ku bansemi babo. Bino mukachi ka muchima saka betota bingi. Mu kuya kwa kimye bakonsha kusolola byo baji.—Luka 6:45.

⁵ Bantu bamo bamweka kwiketekela kabiji bamba milanguluko yabo, bino kino kechi kilumbulula’mba betota ne. (Yoa. 1:46, 47) Pano bino, aba babula bumvu bafwainwa kujimuka, mambo inge ne, bakonsha kutendeka kuketekela mu maana abo. Nangwa tuji na bumvu nangwa ne, atweba bonse twafwainwa kwibikako kwikala na muchima wa kwipelula.

6. Kwesakana na byaamba 1 Kolinda 15:10, twakonsha kufunjilako ka ku byaubile mutumwa Paulo?

⁶ Akimonai byaubile mutumwa Paulo. Yehoba wamwingijishe kulenga bipwilo mu mizhi yavula. Kyamweka waingijile mwingilo wa kusapwila kukila batumwa bakwabo ba kwa Yesu Kilishitu. Nangwa byonkabyo, Paulo kechi wimwenenga’mba wanema kukila batumwa bakwabo ne. Wipelwile ne kwamba’mba: “Amiwa yami mucheche pa batumwa, kabiji kechi nafwainwa kutelwa’mba mutumwa ne, mambo namanyikanga kipwilo kya Lesa.” (1 Ko. 15:9) Kabiji Paulo waambile’mba kechi waikele na bulunda bwawama ne Yehoba na mambo a kuba’mba wanemene kukila bakwabo nangwa na mambo a mingilo yavula yo aingijile ne, bino ke na mambo a lusa lukatampe lwa Lesa. (Tangai 1 Kolinda 15:10.) Paulo ke muntu ye twakonsha kufunjilako bya kwikala bepelula. Kimye kyo anembejile nkalata bena Kilishitu ba mu Kolinda, kechi witotele nangwa kya kuba bamo mu kipwilo bemwenenga’mba banema kukila aye ne.—2 Ko. 10:10.

7. Mulongo umo wayukanyikilwe bingi, wamwesheshe byepi amba wipelwile?

⁷ Bantu ba Yehoba bavula batundaikwa bingi na jishimikila ja bwikalo ja Mulongo Karl F. Klein, wajinga mu Jibumba Jitangijila. Mu jishimikila ja bwikalo bwanji, Mulongo Klein waambile pa byo alubankanyanga  ne makatazho o apichilemo pa myaka yavula. Mu 1922 waesekele kusapwila ku nzubo ku nzubo kimye kitanshi. Kusapwila ku nzubo ku nzubo kwamukatezhe bingi kya kuba waikele myaka ibiji kwa kubula kusapwila. Byo aingijilenga pa Betele, wazhingijile pa kimye kyabaya bingi byo bamolweleko ku mulongo. Wakolelwe ne kikola kiya na mambo a bijikila, kabiji pa kupitapo kimye wakosele. Bino waingijile mingilo yavula yanema mu jibumba ja Lesa. Kwipelula ko kwalengejile uno mulongo wayukanyikilwe bingi kwamba pa bintu byo alubankanyanga. Balongo ne banyenga bavula bavuluka bingi mulongo Klein ne byambo byanji bya kishinka biji mu jishimikila ja bwikalo bwanji. *

8. Kinembelo kya 1 Petelo 5:6, kitukwasha byepi kuyuka’mba kwipelula kusangajika Yehoba?

⁸ Twibikako kwikala bepelula mambo kino kyubilo kitokesha Yehoba ku muchima. Mutumwa Petelo walumbulwile bingi bulongo kino kishinka. (Tangai 1 Petelo 5:6.) Pa kwamba pa byambo bya kwa Petelo, buku wa “Iyai Mundondelenga” waamba’mba: “Kwitota kuji nobe bulembe. Bintu bifumamo byatama bingi. Ke kyubilo kyakonsha kulengela muntu wawama kulengululwa kwi Lesa. Bino kwipelula kwakonsha kulengela nangwatu muyanji kumwingijisha kwi Yehoba. . . . Lesa . . . ukatemwa bingi kwimufweta pa mambo a kwipelula kwenu.” * Nanchi kujipo kintu kikwabo kyanema kukila pa kusangajika muchima wa Yehoba nyi?—Maana 23:15.

9. Mambo ka bantu o bakebela kupwanañana ne atweba inge twipelula?

⁹ Kununga pa kusangajika Yehoba, kwipelula kwitulengela ne kumwenamo bintu bikwabo. Inge twipelula, bantu bakatemwa bingi kupwanañananga ne atweba. Mambo ka o kyaikela bino? Langulukai pa bantu bo mukeba kupwanañana nabo. (Mat. 7:12) Kechi tukeba kupwanañana na bantu bakebatu kubila bintu mu jishinda jo bakebatu abo bene kwa kubula kulangulukapo pa bibena kwamba bakwabo ne. Pakuba tumvwa bingi bulongo kupwanañana na bakwetu bena Kilishitu inge bamwesha ‘lusa, butemwe, kifyele ne kwipelula.’ (1 Pe. 3:8) Abino byo byo tumvwa inge tubena kupwanañana na bantu bepelula, kabiji nabo bomvwa bulongo inge ne atweba twipelula.

10. Mambo ka kwipelula o kwitulengela kwikala na lusekelo?

¹⁰ Kwipelula kwitulengela kwikala na lusekelo. Kwambatu kine, bimye bimo twakonsha kumona nangwa kupita mu bintu byo twakonsha  kulanguluka’mba kechi byawama ne. Muntu wajinga bingi na maana aye Mfumu Solomone waswile kino kishinka byo aambile’mba: “Namwene ba mingilo saka benda pa bambili, bino babinemanga saka bendatu panshi byonka byenda ba mingilo.” (Sapwi. 10:7) Bimye bimo, bantu bayuka bintu kechi bebatakaika nangwa kwibanemeka ne. Kabiji bantu babula kuyuka bintu bimye bimo bo banemekwa bingi. Nangwa byonkabyo, Solomone waambile kuba’mba kyawama kubula kuta muchima ku bintu byabula kuyilamo bimweka mu bwikalo ne kuswa kuba’mba bwikalo byo byo buji. (Sapwi. 6:9) Inge twipelula, kiketupelela kuswa bintu bimweka mu bwikalo byo twabula kutemwa.

11. Twafwainwa kuba byepi inge betujimunako?

¹¹ Pa juba pa juba, tupita mu bintu bikebewa kumwesha’mba twipelula. Akilangulukai pa bino. Inge betujimunako. Twafwainwa kuvulukanga’mba inge muntu witujimunako, ko kuba’mba twauba kintu kyatama kwa kubula kuyuka. Inge muntu witujimunako, javula tulengulula lujimuno. Twakonsha kulengulula muntu witujimunako nangwa jishinda jo etujimwinamo. Bino inge twipelula, tukebikako kumwesha byubilo byawama.

12. Kwesakana na byaamba Byambo bya Maana 27:5, 6, mambo ka o twafwainwa kusanchila inge mukwetu witujimunako? Ambai kifwanyikizho.

¹² Muntu wipelula usanta inge bamujimunako. Langulukai pa kino: Fwanyikizhai amba mwapwila pamo na bena Kilishitu bakwenu. Kimye kyo mubena kwisamba na bakwenu ba mu lwitabilo, umo wimusenda ku mbaji ne kwimubuula’mba shimunai ka kishu kalamata ku jino. Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, mwakonsha kumvwa bumvu. Bino nanchi kechi mukamusanchila pa kwimubuulako nenyi? Mwakonsha ne kulanguluka’mba nanchi inge kwajingapo muntu wajikwimubuulako bukiji. Byo byo twafwainwa ne kuba inge mukwetu wa mu lwitabilo waiya na kwitujimunako inge twalubankanya. Twafwainwa kumona uno muntu amba mulunda netu, kechi kumumona nobe mulwanyi wetu ne.—Tangai Byambo bya Maana 27:5, 6; Nga. 4:16.

13. Twakonsha kumwesha byepi amba twipelula inge bakwetu bebapa mingilo mu kipwilo?

¹³ Inge bakwetu bebapa mingilo ikwabo mu kipwilo. Mukulumpe mu kipwilo wa jizhina ja Jason waambile’mba: “Inge namona bakwetu bebapa mingilo mu kipwilo, javula neipuzha ene mambo o babujila kumpapo ino mingilo ne amiwa.” Abya ne anweba byo byo mumvwa nyi? Kechi kyatama “kukanamina” mingilo mu kipwilo ne. (1 Timo. 3:1) Pano bino, twafwainwa kujimuka, inge ne, bwitote bukatendeka kujimba  mizhazhi mu muchima wetu. Akilangulukai pa kino. Mwanamulume mwina Kilishitu wakonsha kutendeka kulanguluka’mba ye yenkatu wafikilamo kwingila mingilo imo mu kipwilo. Nangwa mwanamukazhi mwina Kilishitu wasongolwa wakonsha kutendeka kulanguluka’mba, ‘Bamwatawami bafikilamo kukila mulongo kananga ne kananga.’ Pano bino, inge twipelula, tukachinuzhuka uno muchima wa bwitote.

14. Twakonsha kufunjilako ka ku byaubile Mosesa kimye bakwabo kyo bebapele mingilo?

¹⁴ Twakonsha kufunjilako byavula ku byaubile Mosesa kimye bakwabo kyo bebapele mingilo. Mosesa wanemekele bingi mwingilo wanji wa kutangijila kisaka kya bena Isalela. Mosesa waubile byepi Yehoba byo apele bantu bakwabo bulume bwa kwingila mingilo imo yo aingilanga? Kechi wibobijile kichima ne. (Bala. 11:24-29) Mosesa wipelwile ne kuswisha bakwabo kwingilako mwingilo wa kuchibila bantu mambo. (Lupu. 18:13-24) Kino kyalengejile bena Isalela kwikala na banabalume bavula ba kwibakwasha kabiji kechi bapembelelanga kimye kyabaya pa kuba’mba bebachibile mambo ne. Kino kimwesha’mba Mosesa watele muchima pa bintu byakonsheshe kukwasha bakwabo kechi pa kifulo kyo ajingapo ne. Kine, ke muntu ye twafwainwa kufunjilako kwipelula. Twafwainwa kuvulukanga’mba inge tukeba’mba Yehoba etwingijishenga, twafwainwa kuyuka’mba kwipelula kwanema kukila kuyuka bintu. Nangwa kya kuba “Yehoba watumbalala bingi, [bino] umona bantu bepelula.”—Sala. 138:6.

15. Ñanyi lupimpu lwaubiwe ku balongo ne banyenga bavula?

¹⁵ Inge bintu byapimpulwa. Myaka ya kulutwe kuno, bavula baingijila Yehoba pa myaka yavula baleka mingilo yo baingilanga kala ne kutambula mingilo ikwabo. Mu mwaka wa 2014, jibumba ja Lesa jaambile kuba’mba kechi kusakwikalanga bakalama ba nkambi ne, onkao mambo bakalama ba nkambi ne bakazhi babo bebapele mingilo ikwabo ya kimye kyonse. Kutendeka mu yenkawe mwaka, bakalama ba mwanzo nabo basakulekanga  kwingila uno mwingilo inge bafikizha myaka ya kusemwa 70. Kabiji balongo baji na myaka 80 nangwa kukilapo kechi bakonsha kwikala bakwatankanya mabumba a bakulumpe mu kipwilo ne. Kabiji bavula bajinga mu kisemi kya Betele bebatumine kuya na kwingila mwingilo wa bupainiya. Bakwabo balekele kwingila mwingilo wiikajila wa kimye kyonse na mambo a kukolwa, mitembo ya kisemi, nangwa makatazhotu akwabo.

16. Balongo ne banyenga yetu bamwesheshe byepi kwipelula pa lupimpu lwaubiwe mu jibumba ja Lesa?

¹⁶ Balongo ne banyenga bavula kibakatezhe kuyuka bya kuba na luno lupimpu. Bavula bo bapele mingilo ikwabo batemenwe bingi mingilo yo baingijile pa myaka yavula. Batemenwe bingi mingilo yo baingilanga, kabiji bavula ino mingilo baingijile pa myaka yavula. Bamo byo bebapele mingilo ya ikwabo, bimye bimo baikalanga na “bulanda” na mambo a kuleka mingilo yo baingilanga kala yo batemenwe bingi. Nangwa byonkabyo, mu kuya kwa kimye baswile luno lupimpu. Mambo ka? Mambo a kutemwa Yehoba. Bayukile kuba’mba bepaine kwi Lesa kechi ku mwingilo ye baingilanga, nangwa kifulo kyo bajingapo ne. (Kolo. 3:23) Baji bingi na lusekelo pa kutwajijila kwingijila Yehoba mwingilo yense ye bebapa mu jibumba ja Lesa. ‘Bataya bijikila byabo byonse pe aye,’ mambo bayuka’mba wibata muchima.—1 Pe. 5:6, 7.

17. Mambo ka o tusanchila pa kuyuka’mba Mambo a Lesa etutundaika kwikala bepelula?

¹⁷ Nanchi kechi tusanta pa kuyuka’mba Mambo a Lesa etutundaika kwikala bepelula nenyi? Inge twaikala na kino kyubilo kyawama, tumwenamo bingi atweba bene ne bakwetu. Kino kyubilo kitukwasha kuchinchika makatazho a mu bwikalo. Ne kyakilamo kunema, tufwenya kwipi na Shetu wa mwiulu. Tuji bingi na lusekelo pa kuyuka’mba Lesa “Mwine Wakila” watemwa ne kunemeka bakalume banji bepelula.—Isa. 57:15.