1-3. Ngauzhi wabula kutongolwa jizhina wakankelwe kuba byepi, kabiji ki ka kyafuminemo? (Monai kipikichala kitanshi.)

MU KIMYE kya bukalama bwa Mfumu Yeloboma, Yehoba watumine ngauzhi kufuma ku Yuda kuya na kushimuna byambo bya luzhachisho ku uno mfumu wa bena Isalela wasatukile. Uno ngauzhi wipelwile waambile byambo bya Lesa mu bukishinka, kabiji Yehoba wamuzhikijile kwi Yeloboma wazhingijile bingi.—1 Mfu. 13:1-10.

² Uno ngauzhi byo abwelelenga ku nzubo, wasambakene mwanamulume mukote waikalanga mu Betele. Uno mwanamulume waambile’mba wajinga ngauzhi wa Yehoba. Wajimbaikile ngauzhi mwanyike ne kumulengela kubula kukookela mukambizho wa Yehoba wa kuba’mba: “Kechi wafwainwa kuja kajo nangwa kutoma mema [mu Isalela] ne. Kabiji kechi wafwainwa kubwelela mu jishinda jo ukayilamo ne.” Yehoba kechi waumvwine bulongo ne. Mu jishinda pa kubwela ku nzubo, bokwe wasambakene uno ngauzhi wa Yehoba ne kumwipaya.—1 Mfu. 13:11-24.

³ Ki ka kyalengejile ngauzhi wajinga wipelula kulengulula mikambizho ya Lesa ne kuya na mwanamulume mukote wa bujimbijimbi? Baibolo kechi waambapo ne. Bino kyamweka walubilemo kuba’mba wafwainwe kutwajijila ‘kwenda na Lesa wanji  saka epelula.’ (Tangai Mika 6:8.) Mu Baibolo, kwenda na Yehoba kulumbulula kumuketekela, kukookela bumfumu bwanji, ne kulondela lutangijilo lwanji. Muntu wipelula uyuka’mba wafwainwa kutwajijila kulomba kwi Shanji wa mwiulu wa bulume bonse kabiji uji na butemwe. Uno ngauzhi wafwainwe kulomba kwi Yehoba kuba’mba amukwashe kumvwisha mikambizho yanji, bino Binembelo bimwesha’mba kechi byo byo aubile ne. Ne atweba bimye bimo tufuukulapo kuba bintu byanema, kabiji kyakonsha kukatazha kumona jishinda jawama kufuukwilamo. Kulomba lutangijilo lwa Yehoba kwitukwasha kubula kuya mungi.

4. Ñanyi bintu byo tusakufunda mu uno mutwe?

⁴ Mu mutwe wafumako, twafunjile ene mambo kwipelula o kwanemena ku bena Kilishitu ne byo twakonsha kumwesha’mba twipelula. Pano ñanyi bintu byakonsha kwitulengela kuleka kwipelula? Kabiji twakonsha kuba byepi pa kuba’mba tutwajijile kwikala bepelula nangwatu mu makatazho? Pa kuba’mba tukumbule ano mepuzho, tusakwisamba bintu bisatu bimweka byakonsha kwitulengela kuleka kwipelula, kabiji tusakumona byo twakonsha kuba bintu na maana.—Maana 11:2.

5, 6. Bazilai wamwesheshe byepi kwipelula?

⁵ Lupimpu lubiwa mu bwikalo nangwa ku mingilo yetu lwakonsha kwitulengela kuleka kwipelula. Davida byo aambijile Bazilai wajinga na myaka ya kusemwa 80 kuya na kwikala mu kipango kya mfumu, Bazilai wamwene’mba bamunemeka bingi. Inge kya kuba waswile byamwambijile Davida kuba, inge wamwenejilemo bingi mu kupwanañana na mfumu. Pano bino, Bazilai wakaine. Mambo ka? Na mambo a kuba’mba wakotele, wabuujile Davida amba kechi wakebelenga kwikala kisendwa ku mfumu ne. Onkao mambo, Bazilai waambile’mba Kimuhamu apingakene pa kifulo kyo bakebelenga kumupa. Kabiji kyamweka uno muntu wajinga mwananji.—2 Sam. 19:31-37.

⁶ Kwipelula kwakwashishe Bazilai kufuukulapo bulongo. Kechi wakaine kwingila mwingilo wamupele Davida na mambo a kuba’mba kechi wafikijilemo kumwingila nangwa na mambo a kuba’mba wakebelengatu kukookoloka ne. Wayukile lupimpu lwaubiwe mu bwikalo bwanji ne bintu byo akonsheshe kubula kuba. Kechi wakebelenga kuswa mingilo yo abujile bulume bwa kwiingila ne. (Tangai Ngalatiya 6:4, 5.) Inge twata muchima pa bifulo, kukeba kutumbalala, nangwa kunemekwa, byakonsha kwitulengela kutendeka kwitota, kwikyombesha na bakwetu, kabiji bifumamo kechi biwama ne. (Nga. 5:26) Kwipelula kwitukwasha kuta muchima pa kutumbijika Lesa ne kwibikako kubila bakwetu byawama.—1 Ko. 10:31.

7, 8. Kwipelula kwakonsha kwitukwasha byepi kuchinuzhuka kwiketekela atweba bene?

⁷ Kyakonsha kwitukatazha bingi kutwajijila kwikala bepelula inge betupa mwingilo mukatampe nangwa luusa lukatampe. Nehemiya byo aumvwine kujilakana kwa bantu mu Yelusalema, walombele kwi Yehoba na misashijilo. (Ne. 1:4, 11) Yehoba wakumbwile ino milombelo kimye mfumu Atazakeshi kyo atongwele Nehemiya kwikala kinemanga wa kibunji. Nangwa kya kuba bamupele kifulo kikatampe, bunonshi ne luusa lwabaya, Nehemiya kechi wiketekejile aye mwine na mambo a bintu byo ayukile nangwa kuketekela mu bulume bwanji ne. Watwajijile kwenda na Lesa. Kabiji watwajijile kukeba lutangijilo lwa Yehoba kupichila mu kutanga Mizhilo ya Lesa. (Ne. 8:1, 8, 9) Nehemiya kechi walaminenga bakwabo nobe bazha ne, kabiji kechi waingijishanga luusa lwanji kuba’mba amwenemo ne.—Ne. 5:14-19.

⁸ Byaubile Nehemiya bimwesha kwipelula byo kwakonsha kwitukwasha kubula kwiketekela inge mingilo yo twingila yapimpulwa nangwa  inge betunungilapo mingilo ikwabo. Umvwe mukulumpe mu kipwilo wiketekela na mambo a byo apitamo, wakonsha kutendeka kwingila mingilo ya kipwilo kwa kubula patanshi kulomba kwi Yehoba. Bakwabo bakifuukula bya kuba, apa bino balomba Yehoba amba apeshe byo bafuukulapo. Nanchi kuba bino kumwesha’mba muntu wipelula nyi? Muntu wipelula uvuluka kuba’mba wafwainwa kulomba kwi Lesa saka akyangye kufuukulapo bya kuba kabiji wafwainwa kuyuka mwingilo wanji mu jibumba ja Lesa. Busendwe bwetu bwa kuba bintu kechi bwaesakana pamo na bulume bwa Yehoba ne. Kikatakata inge tubena kukeba kuba kintu kyo twakyubapo kala nangwa inge tubena kupita mu lukatazho lo twapichilemo ne kala, twafwainwa kujimuka, mambo twakonsha kutendeka kuketekela mu maana etu. (Tangai Byambo bya Maana 3:5, 6.) Kechi twafwainwa kulanguluka’mba mingilo yo tuji nayo itulengela kwikala banema kukila bakwetu mu kisemi nangwa mu kipwilo ne. Pakuba twafwainwa kwingijilanga pamo na balongo ne banyenga.—1 Timo. 3:15.

9, 10. Kwipelula kwakonsha kwitulengela kuba byepi inge betuba nshiji?

⁹ Kyakonsha kwituzhingijisha bingi inge betwambila byambo byatama. Kino kyo kyamwekejile ne Hana. Waendangatu na kujila mambo mpaji nanji aye Penina wamwendelekangatu kimye kyonse. Hana bamutemenwe bingi ku mwatawanji, bino wajinga ñumba. Kabiji byo alombelenga mu nzubo ya Lesa, Ñanga Mukatampe aye Eli walangulukile’mba Hana wapendwa. Nangwa kya kuba wapichilenga mu bino bintu, Hana watwajijile kwikanya kabiji wakumbwile Eli na mushingi. Lulombelo lwanji lwafumine panshi ya muchima lwanembwa mu Baibolo. Mu luno lulombelo muji byambo bya kutota ne kusanchila Lesa, kabiji bimwesha lwitabilo lo ajinga nalo.—1 Sam. 1:5-7, 12-16; 2:1-10.

¹⁰ Kabiji kwipelula kwakonsha kwitukwasha kutwajijila ‘kushinda bubi na byawama.’ (Loma 12:21) Bwikalo mu ino ntanda ya kwa Satana bwakatazha. Onkao mambo, twafwainwa kwibikako  kubula kuzhingila na mambo a byubilo bya babi. (Sala. 37:1) Bino kikola bingi ku muchima inge balongo nangwa banyenga mu kipwilo betuba kyatama. Bino muntu wipelula ulondela byaubile Yesu. Baibolo waamba’mba: “Bantu byo bamubilenga mwenga, aye kechi wibobilenga mwenga ne . . . bino wipaine aye mwine ku yewa uchiba mambo mo aolokela.” (1 Pe. 2:23) Yesu wayukile’mba Yehoba ye wafwainwa kushinkanya. (Loma 12:19) Bena Kilishitu nabo bebatundaika kwikala bepelula ne kubula kubwezha “kibi pa kibi kikwabo.”—1 Pe. 3:8, 9.

11, 12. (a) Kwipelula kwakonsha kwitukwasha byepi inge bantu bakizhamo kwitutakaika nangwa kwitutota? (b) Kwipelula kwitukwasha byepi pa kusala bya kuvwala ne kwikala na byubilo byawama?

¹¹ Kukizhamo kwitutakaika nangwa kwitutota kwakonsha kwitulengela kuleka kwipelula. Akilangulukai pa byaubile Eshita kimye bintu kyo byapimpwilwe. Walambile bingi kabiji bamuwamishenga ne kumupa kajo kafwainwa pa mwaka umo. Wapwanañananga na bansongwakazhi bavula bingi bafumanga monse mwapelele Bufumu bwa bena Pelisha bekyombeshanga ne aye pa kuba’mba mfumu ebatemwe. Bino aye watwajijile kumwesha mushingi ne kutekanya. Nangwatu kimye kyo bamusajile kuba’mba ekale mwaji wa mfumu, watwajijile kwipelula.—Esh. 2:9, 12, 15, 17.

¹² Kwipelula kwitulengela kuvwala bya mushingi ne kwikala na byubilo bimwesha’mba twanemeka bakwetu. Twayuka’mba bantu betutemwa inge twamwesha “muchima wakooka kabiji wazhindama,” kechi kwitota nangwa kwitumbijika ne. (Tangai 1 Petelo 3:3, 4; Yele. 9:23, 24) Bwitote bumwekela mu byubilo byetu. Ñambilo yetu yakonsha kumwesha’mba tukeba bakwetu kuyuka’mba twanema na mambo a mingilo yo twingila, bintu bya mu jibumba ja Lesa byo twayuka byabula kuyuka bakwetu, nangwa byo tumvwañana na balongo babena kutangijila mu jibumba ja Lesa. Kimo kimye pa kushimikizha mwingilo ye twaingijile nangwa mulanguluko wawama ye twaleteleko, twakonsha kwibyamba mu jishinda ja kuba bantu kebamone nobe yetu twaingijiletu byonse, bino saka kuji ne bantu bakwabo bo twaingijile nabo. Twafwainwa kufunjilako kwi Yesu. Byambo byavula byo aambile byafumine mu Binembelo bya Kihebelu. Waubanga bino pa kuba’mba banteleki banji bayuke’mba byo aambilenga byafuminenga kwi Yehoba, kechi maana anji.—Yoa. 8:28.

13, 14. Kwipelula kwakonsha kwitukwasha byepi kufuukula bulongo bya kuba?

¹³ Twafwainwa kumwesha kwipelula pa kufuukula bya kuba nangwa inge bakwetu bafuukula bintu bitukunza. Kimye mutumwa Paulo kyo ajinga mu Kesalea, ngauzhi Agabusa wamubuujile’mba inge aye ku Yelusalema bakamukasa, kampe ne kumwipaya. Onkao mambo, balongo bamusashijile Paulo amba abule kuya ku Yelusalema. Bino Paulo wakaine. Kechi wakizhizhemo kwiketekela nangwa kukizhamo kumvwa moyo ne. Waketekejile mwi Yehoba na muchima wanji yense, kabiji winengezhezhe kwingila mwingilo wanji konse kwamuswishishe Yehoba kuya. Balongo byo baumvwine bino, balekele kumukanya Paulo kuya ku Yelusalema.—Byu. 21:10-14.

¹⁴ Kabiji kwipelula kwakonsha kwitukwasha kufuukula bintu bulongo nangwa kya kuba kechi twayuka bintu byo bikekala ne. Inge twatendeka mwingilo wa kimye kyonse, twakonsha kwakamwa’mba kikekala byepi inge twatendeka kukolwa? Tukoba byepi inge bansemi betu kebakebe bukwasho bwetu na mambo a kukoma? Tukelama byepi inge twakota? Nangwa tulombepotu byepi nangwa kutanga mu mabuku, kechi twakonsha kutaana mikumbu yonsetu ya mepuzho a uno mutundu ne. (Sapwi. 8:16, 17)  Kuketekela mwi Yehoba kuketukwasha kuyuka’mba kuji bintu bimo byo tukankalwa kuba. Inge twakeba keba bishinka ne kwipuzhako bantu bakwabo, kabiji twalomba ne Lesa kwitutangijila, twafwainwa kulondela lutangijilo lwa mupashi wa Lesa. (Tangai Musapwishi 11:4-6.) Umvwe twauba bino, Yehoba ukapesha byo tufuukulapo, nangwa uketukwasha kupimpulako bikonkwanyi byetu.—Maana 16:3, 9.

15. Kulanguluka languluka pa byubilo bya Yehoba kwitukwasha byepi kwikala bepelula?

¹⁵ Mu kwipelula mufuma bintu byawama byavula bingi. Pano twakonsha kuba byepi pa kuba’mba twikale bepelula kya kine kine? Twayai twisambe mashinda ana. Patanshi, twakosha kwikala bepelula kya kine kine ne kunemeka Yehoba inge ketulanguluke languluke pa byubilo byanji ne kifulo kyo aji nakyo. (Isa. 8:13) Vulukainga kuba’mba twenda na Lesa wa Bulume Bonse, kechi na malaika nangwa muntu ne. Kuyuka bino kwitulengela kutwajijila ‘kwipelula munshi ya kuboko kwa Lesa kwa bulume.’—1 Pe. 5:6.

16. Kulanguluka languluka pa butemwe bwa Lesa kwitukwasha byepi kwikala bepelula?

¹⁶ Kya bubiji, kulanguluka languluka pa butemwe bwa Yehoba kwitukwasha kwikala bepelula. Mutumwa Paulo wanembele’mba Yehoba wanemeka bingi binungwa bya mubiji wa muntu byo tumona’mba kechi byanema ne. (1 Ko. 12:23, 24) Kabiji Yehoba witunemeka atweba bonse nangwa kya kuba kuji bintu bimo byo tukankalwa kuba. Kechi witwesakanya ku bakwetu nangwa kuleka kwitutemwa inge twalubankanya ne. Na mambo a kuba’mba Yehoba witutemwa, tumwingijila saka twakasuluka.

17. Kuta muchima pa byubilo byawama bya bakwetu kwitulengela kwikala byepi?

¹⁷ Kya busatu, kwibikako kwikala byonka biji Lesa kwitukwasha kunemeka mwingilo witupa Yehoba ne kuta muchima pa byubilo byawama biji na bakwetu. Kechi tukatatu muchima pa kukeba kwikala batanshi mu byonse nangwa kukebatu kubuula bakwetu bya kuba ne, pakuba tukekala bepelula ne kumvwina bitufundako bakwetu. (Maana 13:10) Tukasekelanga nabo inge bebapa mingilo mu kipwilo. Kabiji tukatotanga Yehoba inge twamona byo abena kupesha “balongo [betu] bonse baji pano pa ntanda.”—1 Pe. 5:9.

18. Twakonsha kufunjisha byepi jiwi jetu ja mu muchima pa kuba’mba tutwajijile kwikala bepelula?

¹⁸ Kya buna, tukatwajijila kwikala bepelula umvwe ketufunjishe jiwi jetu ja muchima kwingijisha mafunde a mu Baibolo. Ano mafunde aketukwasha kufuukula bintu bulongo ne kumonanga bintu byonka Yehoba byo ebimona. Inge ketufunde Mambo a Lesa, kulomba kimye kyonse ne kwingijisha byo tufunda, tukatwajijila kwikala na jiwi ja mu muchima jawama. (1 Timo. 1:5) Kabiji tukatangizhangako bikeba bakwetu. Umvwe twibikako, Yehoba witulaya’mba ‘ukapwisha kwitufunjisha,’ ne kwitukwasha kwikala bepelula ne kwikala na byubilo bikwabo byawama.—1 Pe. 5:10.

19. Ñanyi kintu kiketukwasha kutwajijila kwikala bepelula?

¹⁹ Kyubilo kimotu kyamwesheshe bwitote kyaubile ngauzhi wafumine ku Yuda wabula kutongolwa jizhina kyamwipayishe kabiji Lesa walekele kumubila bibusa. Pano bino, twakonsha kutwajijila kwikala bepelula mu bimye bya makatazho. Bakalume ba Lesa ba kishinka ba kala ne ba mu ano moba bamwesha’mba kyakonsheka kutwajijila kwikala bepelula. Umvwe twatwajijila kwenda na Yehoba, tukatwajijila kwikala bepelula. (Maana 8:13) Umvwe tubena kupita mu makatazho nangwa ne, twakonsha kutwajijila kwenda na Yehoba. Onkao mambo, twayai tutwajijile kwenda na Yehoba saka twipelula myaka ne myaka.