Yai panembwa’mba bijipo

Yai paji ndonda ya mitwe

Pwishainga Makatazho mu Butemwe

Pwishainga Makatazho mu Butemwe

‘Ikalai mu mutende anwe bene na bene.’—MAKO 9:50.

NYIMBO: 39, 77

1, 2. Ñanyi makatazho apichilemo bantu banembwa mu buku wa Ntendekelo, kabiji twakonsha kufunjilako ka?

NANCHI mwakilangulukapo kala pa bantu bamo ba mu Baibolo byo bapusenejilemo nyi? Mu bitango bitanshitu bya buku wa Ntendekelo, tufundamo amba Kaina waipayile Abela (Ntendekelo 4:3-8); Lameki waipaile nsongwalume wamukozhezhe (Ntendekelo 4:23); bakafunga ba kwa Abulama ne ba kwa Lota betobweshe (Ntendekelo 13:5-7); Hegala walengulwile Sala, onkao mambo Sala wazhingijile Abalahama (Ntendekelo 16:3-6); Ishimela washikilwe bantu bonse, ne bantu bonse nabo bamushikilwe.—Ntendekelo 16:12.

2 Mambo ka Baibolo o aambila pa bano bantu bapusenejilemo? Mambo twakonsha kufunjilako ku bano bantu bambulwa kulumbuluka ne makatazho o bapichilemo. Ne atweba twi bambulwa kulumbuluka, kabiji inge twapita mu makatazho epasha na o bapichilemo, twakonsha kulondela bantu bajinga na byubilo byawama banembwa mu Baibolo ne kuchinuzhuka bajinga na byubilo byatama. (Loma 15:4) Kino kyakonsha kwitukwasha kulama mutende na bakwetu.

3. Ñanyi bintu byo tusakufunda mu uno mutwe?

3 Mu uno mutwe, tusakufunda ene mambo o twafwainwa kubwezhezha mutende nangwa kupwisha makatazho, ne byo twakonsha kuba bino. Tusakufunda ne pa mafunde a mu Baibolo akonsha kwitukwasha kupwisha makatazho ne kutwajijila kwikala balunda bawama na Yehoba ne na bakwetu.

BAKALUME BA LESA BAFWAINWA KUPWANA INGE BAPUSENAMO

4. Ñanyi byubilo byakumbana ntanda yonse, kabiji byalengela bantu kwikala byepi?

4 Satana ye walengela bantu kwabenamo ne kupusenamo. Mambo ka? Mu bujimi bwa Edena, Satana waambile’mba muntu yense wafwainwa kwifuukwila kyawama ne kyatama, kwa kubula lutangijilo lwa Lesa. (Ntendekelo 3:1-5) Bino inge twamona bibena kumweka mu ntanda, tumonatu patoka’mba ino ndangulukilo iletatu makatazho. Bantu bavula balanguluka’mba baji na luusa lwa kwifuukwila kyawama ne kyatama. Baji bingi na bwitote, kwitemwa, ne kukeba kwikala batanshi mu bintu byonse, kabiji kechi bakamwa inge byubilo byabo byafichisha bakwabo ku muchima ne. Abino byubilo bilengela bantu kupusenamo. Baibolo waamba’mba inge ketuzhingile bukiji, tukapusenangamo na bakwetu ne kulenga mambo avula.—Byambo bya Maana 29:22.

5. Yesu wafunjishe byepi bantu bya kupwisha makatazho inge bapusenamo?

5 Kimye Yesu kyo aambile Jashi ja pa Mutumba, wafunjishe baana banji ba bwanga kubwezha mutende ne kuchinuzhuka kupusenamo na bakwabo, nangwa kya kuba kyakatezhe kuba bino. Kya kumwenako, wibafunjishe kwikala bakooka muchima, kubwezha mutende na bantu, kushinda bukaji mu michima yabo, kupwisha makatazho bukiji, ne kutemwa balwanyi babo.—Mateo 5:5, 9, 22, 25, 44.

6, 7. (a) Mambo ka o kyanemena kupwisha makatazho bukiji? (b) Ñanyi mepuzho afwainwa kwishikisha bakalume ba Yehoba bonse?

6 Lelo jino, tupopwela Yehoba kimye kyo tulomba kwi aye, kusapwila ne kuya na kupwila. Inge twabula kupwana na balongo betu, Yehoba kechi ukatambwila kupopwela kwetu ne. (Mako 11:25) Pa kuba’mba twikale balunda na Yehoba, twafwainwa kulekelangako bakwetu mambo.—Tangai Luka 11:4; Efisesa 4:32.

Nanchi mupelawizha kulekelako bakwenu mambo nyi?

7 Yehoba ukeba’mba bakalume banji bonse belekelengako mambo ne kwikala mu mutende na bakwabo. Twakonsha kwishikisha’mba: ‘Nanchi mpelawizha kulekelako bakwetu mambo nyi? Abya ñumvwa bulongo kupwanañana nabo nyi?’ Inge mwatana kuba’mba bimye bimo kimukatazha kulekelako bakwenu mambo, lombai Yehoba amba emukwashe kuwamishako. Shetu wa mwiulu ukomvwa ne kukumbula ino milombelo yenu, mambo imwesha’mba mwipelula.—1 Yoano 5:14, 15.

NANCHI MWAKONSHA KULUBAKOTU KU BILUBO BYA BAKWENU NYI?

8, 9. Twakonsha kuba byepi inge betufichisha ku muchima?

8 Bantu bakonsha kwamba nangwa kuba bintu byakonsha kwitufichisha ku muchima, mambo bonse twi bambulwa kulumbuluka. (Musapwishi 7:20; Mateo 18:7) Pano twafwainwa kubapo byepi? Twakonsha kufunjilako byavula ku kino kyamwekele: Nyenga umo waimwine balongo babiji pa kijiilo. Bino mulongo umo pe abo kechi watemenwe jishinda jo bamwimwijilemo ne. Bano balongo byo bashajile kwa bunke, mulongo ye bafichishe ku muchima watendekele kwijizhañanya pa uno nyenga. Pano bino, mulongo mukwabo wamuvulwilemo amba awa nyenga waingijila Yehoba mu bukishinka pa myaka 40 nangwa kya kuba wapita mu makatazho avula. Kine uno nyenga kechi waubijilemotu kya nshiji amba afichishe mulongo ku muchima ne. Nga mulongo wijizhañenyenga waubilepo byepi? Waambile’mba, “Waamba kishinka.” Ponkapotu walubileko ku byamwekele.

9 Tufunjilako ka ku kino kyamwekele? Inge muntu witufichisha ku muchima, twakonsha kufuukulapo atwe bene byo tusakuba. Muntu watemwa bakwabo wibalekelako mambo. (Tangai Byambo bya Maana 10:12; 1 Petelo 4:8.) Inge ‘twalekelako bakwetu mambo,’ nangwa kulubakotu, tusangajika bingi Yehoba. (Byambo bya Maana 19:11; Musapwishi 7:9) Onkao mambo, kimye muntu kyo akamba nangwa kuba kintu kikemufichisha ku muchima, mukeshikishe’mba: ‘Nanchi kechi nakonsha kulubakotu nenyi?’

10. (a) Nyenga umo waubile byepi kimye kyo baambile byatama pe aye? (b) Ñanyi Kinembelo kyakwashishe uno nyenga kubula kuzhingila?

10 Inge bantu baamba byatama pe atweba, kikatazha bingi kulubakotu. Kino kyamwekejilepo nyenga umo painiya, ye tusakutela’mba Lucy. Balongo bamo mu kipwilo baambile’mba waluba kusapwila, kabiji kechi wingijisha bulongo kimye kyanji ne. Kino kintu kyamukolele bingi ku muchima, onkao mambo, wisambilepo na balongo baji na bulunda bwakosa na Lesa. Ki ka kyafuminemo? Waambile’mba bano balongo baingijishe Baibolo ne kumukwasha kuleka kulangulukapo bingi pa byaambile bakwabo ne kuta maana pa kwingijila Yehoba. Kyamutundaikile bingi kimye kyo atangile Mateo 6:1-4. (Tangai.) Kino kinembelo kyamuvulwilemo amba kusangajika Yehoba kyo kintu kyanema bingi. Onkao mambo, walubileko ku byambo byatama byaambile bakwabo. Luno, inge bantu baamba byatama pa mwingilo wanji wa kusapwila, kechi ulefulwa ne mambo wayuka’mba ubena kusangajika Yehoba.

INGE MWAKANKALWA KULUBAKOTU

11, 12. (a) Mwina Kilishitu wafwainwa kuba byepi inge paji mulongo “uji na mambo” kwi aye? (b) Twakonsha kufunjilako ka ku byaubile Abalahama kimye kyo bapusene na mwipwa wanji? (Monai kipikichala kitanshi.)

11 “Atweba bonse twituntula javula.” (Yakoba 3:2) Mwakonsha kuba byepi inge mwayuka’mba mwatuntwishe mulongo na byo mwaambile nangwa byo mwaubile? Yesu waambile’mba: “Umvwe ke ulete mulambo wobe ku kya kusokelapo bitapisho kabiji wavuluka’mba uji na mambo na mulongo wobe, sha konka mulambo wobe. Patanshi kapwane na mulongo wobe apa bino ubwele ulambule mulambo wobe.” (Mateo 5:23, 24) Onkao mambo, isambai na yewo mulongo. Ene mambo a kwisambila nanji ke kukeba kupwana nanji. Kechi mwafwainwa kuya amba mukebingishe nangwa kuzhachisha mulongo wenu ne. Kwikala mu mutende na balongo kyo kintu kyanema bingi.

Kwikala mu mutende na balongo kyo kine kintu kyanema

12 Baibolo ufunjisha bakalume ba Lesa byo bakonsha kupwana inge bapusenamo na bakwabo. Kya kumwenako, Abalahama ne mwipwa wanji, aye Lota bajinga na banyama bavula bingi, kabiji bakafunga babo batendekele kwitobosha mambo mpunzha ya kuba’mba bonse bekalemo yakepele. Na mambo a kuba Abalahama wakebelenga mutende, waswishishe Lota kusala mpunzha yawama. (Ntendekelo 13:1, 2, 5-9) Twakonsha kufunjilako byawama kwi aye. Nanchi Abalahama washajilepo pa bintu byawama na mambo a bumpanyi bwanji nyi? Kwalepeshatu. Panyumatu ya bino, Yehoba walayile Abalahama amba ukamupesha na bintu byavula bingi kukila byo ashile. (Ntendekelo 13:14-17) Kino kitufunjishapo ka? Kimo kimye twakonsha kushalapo pa bintu bimo na mambo a kukeba kupwana na bakwetu mu butemwe, pano bino Yehoba uketupesha pa muchima wetu wa butemwe. [1]—Monai byambo bikwabo.

13. Kalama umo waubile byepi kimye kyo bamukumbwile na byambo byatama, kabiji kino kitufunjishapo amba ka?

13 Langulukai pa bimweka mu ano moba. Mulongo umo ye batongwele kutangijila dipatimenti pa kushonkena watumijile foni mulongo mukwabo ne kumulomba’mba bakengijile pamo mu yewo dipatimenti. Pano uno mulongo wakumbwile na byambo byatama ne kuchiba foni na mambo a kuba bapusenejilemo na mulongo watangijilanga yewo dipatimenti kala. Mulongo watumine foni kechi wazhingijile ne, pano bino wakankelwe kulubakotu ku byamwekele. Byo papichile jiola jimo, watumine jibiji ne kulomba uno mulongo amba bakamonañane ne kwisamba. Mulungu walondejilepo, bano balongo bamonañene pa Nzubo ya Bufumu, kabiji panyuma ya kulomba kwi Yehoba, besambile kimye kyabaya. Uno mulongo walumbulwile byamwekele na mulongo watangijilanga dipatimenti kala. Uno kalama wakatataka watelekele ne kwisamba nanji binembelo bimo. Onkao mambo, bano balongo bapwañene ne kwingijila pamo pa kushonkena. Awa mulongo usanta bingi mambo kalama wisambile nanji mu jishinda jawama.

KIMYE KYO MWAFWAINWA KUTWALA MAMBO KU BAKULUMPE MU KIPWILO

14, 15. (a) Ñanyi kimye kyo twakonsha kwingijisha lujimuno luji mu Mateo 18:15-17? (b) Ñanyi mashinda asatu Yesu o aambilepo, kabiji mambo ka o twafwainwa kwiengijisha?

14 Javula, bena Kilishitu babiji inge bapusenamo, bakonsha kupwisha lukatazho bunke bwabo. Pano bino, bimye bimo kikatazha kuba bino. Makatazho amo apwatu inge bebakwashako ku bantu bakwabo, byonka byaamba Mateo 18:15-17 (Tangai.) “Mambo” aambilengapo Yesu papo kechi mambo acheche nabiji kubulatu kumvwañana pakachi ka bena Kilishitu babiji ne. Twayuka byepi? Yesu waambile’mba inge muntu walenga mambo wakana kulapila panyuma ya kwisamba na mulongo wanji, na bakamonyi, ne na bakulumpe mu kipwilo, uno muntu bafwainwa kumumonangatu “nobe wa mu bisaka bikwabo nangwa nobe musonkeshi.” Kino kibena kulumbulula’mba bafwainwa kumupanga mu kipwilo. Ano “mambo” akonsha kuvwangamo bintu nabiji bujimbijimbi ne kayebe. Bino kechi avwangamo mambo a bukende, kwilaala kwa banabalume nangwa banabakazhi bonka bonka, kusatuka mu lwitabilo, nangwa kupopwela bankishi ne. Mambo a uno mutundu bafwainwatu kwiapwisha ku bakulumpe mu kipwilo.

Mwafwainwa kwisamba na mulongo wenu bimye byavula pa kuba’mba mupwane (Monai jifuka 15)

15 Kine kintu Yesu kyo aambijile luno lujimuno ke kwitufunjisha byo twakonsha kukwasha mulongo mu butemwe. (Mateo 18:12-14) Twakonsha kulondela byepi luno lujimuno? (1) Twafwainwa kweseka kupwana na mulongo wetu kwa kubula kuvwangamo bantu bakwabo. Twakonsha kwisamba nanji bimye byavula. Pano twafwainwa kuba byepi inge twakankalwa kubwezha mutende? (2) Twafwainwa kwitako mulongo mukwabo wayuka byamwekele nangwa wakonsha kwitukwasha kumona inge paji watamishe mukwabo. Inge mwapwisha luno lukatazho, ko kuba’mba ‘mwabwezha mulongo wenu mu jishinda jawama.’ Pano inge mwisamba nanji bimye byavula bino mwakankalwa kupwana, po po mwakonsha kuba kyalondelapo, (3) kutwala mambo ku bakulumpe mu kipwilo.

16. Ki ka kimwesha’mba kulondela lujimuno lwa kwa Yesu kwawama, kabiji kimwesha byepi butemwe?

16 Javula tupwana na balongo betu kwa kubula ne kwingijisha mashinda onse asatu aji pa Mateo 18:15-17. Kino kyawama bingi. Mambo ka? Mambo javula, muntu walenga mambo uswa kuba’mba walubankanya, kabiji wingijilapo ne kuwamisha byubilo byanji, onkao mambo, kechi kwikala ne kumupanga mu kipwilo ne. Kabiji awa ye balengele mambo umulekelako mambo pa kuba’mba babwezhe mutende. Onkao mambo, lujimuno lwapaine Yesu lwitumweshatu patoka’mba kechi twafwainwa kufikenatu kunyemena ku bakulumpe mu kipwilo ne. Twakonsha kuyakotu inge kya kuba twaeseka mashinda atanshi abiji bino aye wakana, kabiji inge twashiinwa’mba kine walubankanya.

17. Ñanyi bintu byawama bikafumamo inge twatwajijila ‘kukeba mutende?’

17 Bonse twi bambulwa kulumbuluka, onkao mambo tukatwajijila kufichisha bakwetu ku muchima. Mwana wa bwanga, aye Yakoba wanembele’mba: “Umvwe muntu kechi wituntula mu byambo ne, ko kuba’mba walumbuluka kabiji wakonsha kulama mubiji wanji yense.” (Yakoba 3:2) Pa kuba’mba tupwishe makatazho, twafwainwa ‘kukeba mutende ne kumulondalonda.’ (Salamo 34:14) Inge twatwajijila kwikala mu mutende na bakwetu, tukekala balunda bawama na balongo ne banyenga, kabiji tukakwatankana. (Salamo 133:1-3) Kyakila pa byonse, tukekala balunda bawama na Yehoba, “Lesa upana mutende.” (Loma 15:33) Tukatambwila ano mapesho onse inge twatwajijila kupwanañana na balongo mu butemwe.

^ [1] (jifuka 12) Bakwabo bapwishishe makatazho mu mutende bajinga Yakoba ne Isao (Ntendekelo 27:41-45; 33:1-11); Yosefwa, na balongo banji (Ntendekelo 45:1-15); ne Gidiona, na bena Efelaimu (Mitonyi 8:1-3). Kampe mwakonsha ne kuvulukapo bakwabo banembwa mu Baibolo.