1. Baibolo walumbulula byepi biji butemwe bwa kine?

 BUTEMWE “bujitu nobe lubebe lwa mujilo, lo lubebe lwa kwa Yehoba. Mema avula kechi akonsha kuzhimya butemwe ne, nangwatu mikola nayo kechi yakonsha kwibuzhimañanya ne.” b (Lwimbo 8:6, 7) Bino byambo byalumbulula bingi bulongo biji butemwe bwa kine. Anweba muji mu masongola bino byambo bibena kwimutundaika kuba’mba mwakonsha kwikala na butemwe bwa kine.

2. Baji mu masongola bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba butemwe bwabo butwajijile?

² Ba mulume ne mukazhi bafwainwa kwibikako pa kuba’mba batwajijile kwitemwa. Langulukai pa kino kimwesho. Mujilo wakonsha kutwajijila kuteema inge mwatwajijila kusonselapo. Bino inge mwaleka kusonselapo, mujilo uzhima. Ne butemwe bwa ba mulume ne mukazhi nabo bwakonsha kutwajijila inge batwajijila kukosesha bulunda bwabo. Bimye bimo, baji mu masongola bakonsha kumona’mba butemwe bwabo bwatendeka kukepa, kikatakata inge babena kupita mu lukatazho lwa kubula mali, kukolwa, nangwa mwingilo wa kukomesha baana. Inge muji mu masongola, mwakonsha kulengela byepi “lubebe lwa kwa Yehoba” kutwajijila kuteema mu masongola enu? Mu uno mutwe tusakwisamba pa mashinda asatu mo mwakonsha kukosesha bulunda bwenu ne kwikala na lusekelo mu masongola enu. c

3. Kukosesha bulunda bwabo ne Yehoba kwakonsha kukwasha byepi baji mu masongola kutwajijila kwitemwa? (Musapwishi 4:12) (Monai kipikichala.)

³ Pa kuba’mba “lubebe lwa kwa Yehoba” lutwajijile kuteema, ba mulume ne mukazhi bafwainwa kwibikako kukosesha bulunda bwabo ne Yehoba. Kukosesha bulunda bwabo ne Yehoba kwakonsha kwibakwasha byepi mu masongola abo? Umvwe baji mu masongola banemeka bulunda bwabo na Shabo wa mwiulu, balondela lujimuno lwanji, kabiji luno lwibakwasha kuchinuzhuka ne kushinda makatazho akonsha kulengela butemwe bwabo kukepa. (Tangai Musapwishi 4:12.) Kabiji bantu baji na bulunda bwakosa ne Yehoba, bebikako kulondela byubilo byanji, nabiji lusa, butekanye, ne kwilekelako mambo. (Efi. 4:32–5:1) Baji mu masongola inge kebamweshe bino byubilo, butemwe bo betemwa bukabaya. Nyenga wa jizhina ja Lena waikala mu masongola myaka kukila 25, waambile’mba, “kyapeela bingi kutemwa ne kunemeka muntu uji na bulunda bwakosa ne Yehoba.”

4. Mambo ka Yehoba o asajile Yosefwa ne Maliya kwikala bansemi ba kwa Mesiasa?

⁴ Langulukai pa kyamwekele kyanembwa mu Baibolo. Yehoba pa kusala bantu bafwainwe kwikala bansemi ba kwa Mesiasa, wasajile Yosefwa ne Maliya bajinga ba mu kikota kya kwa Davida. Mambo ka? Mambo bajinga na bulunda bwakosa ne Yehoba, kabiji wayukile kuba’mba bakamutangizhako mu masongola abo. Anweba muji mu masongola mwakonsha kufunjilako ka kwi Yosefwa ne Maliya?

5. Banabalume basongola bakonsha kufunjilako ka kwi Yosefwa?

⁵ Yosefwa wakookejile byamubuujile Yehoba, kabiji kino kyamulengejile kwikala mwanamulume wawama ku mukazhanji. Kabiji pa bimye bisatu, wakookejile byamukambizhe Lesa pa bya kuba na kisemi kyanji. Pa bino bimye byonse bisatu, waubile byo bamubuujile nangwa kya kuba kechi kyapeelele ne. (Mat. 1:20, 24; 2:13-15, 19-21) Na mambo a kuba walondejile byamubuujile Lesa, Yosefwa wazhikijile Maliya, kumukwasha ne kumukebela bya mu bwikalo. Bintu byaubilenga Yosefwa byafwainwa byalengejile Maliya kumutemwa bingi ne kumunemeka. Anweba banabalume basongola, londelainga byaamba Baibolo pa bya kulama bisemi byenu byonka byaubile Yosefwa. d Inge mwalondela luno lujimuno, nangwatu inge kuba bino kubena kulumbulula kupimpulako bintu bimo mu bwikalo bwenu, mukamwesha’mba mwatemwa bakazhi benu kabiji mukakosesha masongola enu. Nyenga wa ku Vanuatu waikala mu masongola myaka kukila 20, waambile’mba: “Inge bamwatawami ke balombe ne kulondela lutangijilo lwa Yehoba, nebanemeka bingi. Kindengela kuyuka’mba nazhikijilwa kabiji nketekela byo bafuukulapo.”

6. Banabakazhi basongolwa bakonsha kufunjilako ka kwi Maliya?

 ⁶ Maliya wajinga na bulunda bwakosa ne Yehoba kabiji lwitabilo lwanji kechi lwaimenejile pa byaubile Yosefwa ne. Wayukile bingi bulongo Binembelo. Kabiji waikalangapo ne na kimye kya kulanguluka languluka pa bintu byo afunjile. (Luka 2:19, 51) Kwa kubula nangwa kuzhinaukatu ne, kwikala na bulunda bwakosa ne Yehoba kwalengejile Maliya kwikala mwanamukazhi wawama ku mwatawanji. Ne lelo jino, banabakazhi bavula basongolwa bebikako bingi kulondela byajinga Maliya. Nyenga Emiko waambile’mba: “Byo najinga muzhike, nalondelanga bingi bulongo mutanchi wami wa lufunjisho lwa pa bunke. Bino byo nasongwelwe, bamwatawami bo balombanga kimye kyonse ne kutangijila kupopwela kwa kisemi. Onkao mambo, namwene kuba’mba natendekele kuketekela mwi abo kungubilako bino bintu. Nalangulukilepo kuba’mba nafwainwa kwibikako kukosesha bulunda bwami ne Yehoba. Onkao mambo, natendekele kumonapo kimye kya kulomba kwi Yehoba, kutanga Baibolo, ne kulanguluka langulukapo.” (Nga. 6:5) Anweba banabakazhi basongolwa, umvwe mwatwajijila kukosesha bulunda bwenu ne Yehoba, bamwatawenu bakemutakaikanga kabiji bakemutemwa bingi.—Maana 31:30.

7. Ñanyi kintu ba mulume ne mukazhi kyo bakonsha kufunjilako kwi Yosefwa ne Maliya pa kupopwela Yehoba pamo?

⁷ Yosefwa ne Maliya baingijilanga pamo pa kuba’mba batwajijile kukosesha bulunda bwabo ne Yehoba. Bayukile ene mambo o kyanemena kupopwela Yehoba pamo mu kisemi. (Luka 2:22-24, 41; 4:16) Kechi kyapelele kuba bino ne, kikatakata kisemi byo kyabayijileko. Baji mu masongola luno bakonsha kufunjilako byavula. Inge muji na baana byonka byajinga Yosefwa ne Maliya, kampe kyakonsha kwimukatazha kutanwa ku kupwila nangwa kwikalapo na kimye kya kupopwela kwa kisemi. Kabiji kampe kimukatazha kwikalapo na kimye kya kufunda nangwa kulombela pamo na benakwenu. Bino mwafwainwa kuvulukanga’mba kupopwela Yehoba pamo kukemulengela kufwenya kwipi ne aye ne kubayisha butemwe mu kisemi kyenu. Onkao mambo, kupopwela Yehoba kwafwainwa kwikala kintu kitanshi mu bwikalo bwenu bonse.

8. Baji na makatazho mu masongola bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba bamwenengamo mu kupopwela kwa kisemi?

⁸ Mwakonsha kuba byepi inge kya kuba muji na makatazho mu masongola enu? Inge kimukatazha kwikala na kupopwela kwa kisemi, mwakonsha kutendeka kwisamba pa bintu bicheche byo mwatemwa, anweba bonse babiji byo mwaswisha kwisambapo. Kuba bino kukemulengela kwitemwa bingi ne kukebesha kwingijila Yehoba pamo.

9. Mambo ka ba mulume ne mukazhi o bafwainwa kwikelangapo na kimye kya kwikala pamo?

⁹ Anweba muji mu masongola inge ke mwikale pamo kimye kyabaya, mukabayisha butemwe mu masongola enu. Kuba bino kukemukwasha kuyuka bilanguluka mwinakwenu ne byo omvwa ku muchima. (Nte. 2:24) Monai kishinka kyafunjile ba Lilia ne ba Ruslan kimye kyo batwelele mu masongola, papita ne myaka 15. Ba Lilia baambile’mba: “Twamwene kuba’mba kechi twaikalangapo na kimye kya kwikala pamo byonka byo twalangulukanga ne. Twapayankene bingi na nkito, mingilo ya pa nzubo ne palutwe kacheche kulama baana. Twayukile kuba’mba inge ke tubule kwikalapo na kimye kya kwikala pamo, kechi tukeyuka bulongo ne.”

10. Baji mu masongola bakonsha kulondela byepi jifunde jiji pa Efisesa 5:15, 16?

¹⁰ Baji mu masongola bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba bekalengapo na kimye kya kwikala pamo? Mwafwainwa kulenga mutanchi wa  kimye kya kwikala pamo. (Tangai Efisesa 5:15, 16.) Mulongo wa ku Nigeria wa jizhina ja Uzondu waambile’mba: “Inge mbena kulenga mutanchi wa bintu byo mbena kukeba kuba, nnembapo ne kimye kya kwikala pamo na mukazhami, kabiji nnemeka bingi kino kimye.” (Fili. 1:10) Akimonai Nyenga Anastasia, muka kalama wa mwanzo ku Moldova byo engijisha kimye kyanji bulongo. Waambile’mba: “Ñingijila jimo mingilo yami kimye bamwatawami kyo bapayankana na mingilo yabo. Kuba bino kwitulengela kwikalako na kimye kya kwikala pamo.” Pano mwakonsha kuba byepi inge kya kuba mutanchi wenu kechi wimulengela kwikalapo na kimye kya kwikala pamo ne?

11. Ñanyi bintu Akwila ne Pilisila byo baubilanga pamo?

¹¹ Bena Kilishitu baji mu masongola bakonsha kufunjilako byavula ku ba mulume ne mukazhi bo banemekele bingi ku bena Kilishitu batanshi bavula. Bano ba mulume ne mukazhi bajinga ba Akwila ne Pilisila. (Loma 16:3, 4) Nangwa kya kuba Baibolo kechi waamba byavula pa byajinga masongola abo ne, bino walumbulula’mba baubilanga bintu pamo, nabiji kwingijila pamo mingilo, kusapwila, ne kukwasha bakwabo. (Byu. 18:2, 3, 24-26) Kabiji ponse Baibolo po aamba pe Akwila ne Pilisila, wibatongola bonse babiji.

12. Ba mulume ne mukazhi bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba bekalengapo na kimye kya kwikala pamo? (Monai ne kipikichala.)

¹² Baji mu masongola bakonsha kufunjilako ka ku byaubanga Akwila ne Pilisila? Langulukai pa bintu byavula byo mwafwainwa kuba anweba pamo na benakwenu. Nanchi kechi mwakonsha kwingijila pamo mingilo nenyi? Akwila ne Pilisila baingijilanga pamo mwingilo wa kusapwila. Nanchi ne anweba byo byo muba nyi? Kabiji Akwila ne Pilisila baingijilanga pamo nkito. Anweba ne benakwenu kampe kechi mwingila nkito imo ne, bino nanchi kechi mwakonsha kwingijila pamo mingilo ya pa nzubo nenyi? (Sapwi. 4:9) Inge ke mwingijile pamo mingilo imo, mukakwatankana kabiji mukekalanga na kimye kya kwisamba. Ba Robert ne ba Linda baikala mu masongola myaka kukila 50. Ba Robert baambile’mba: “Kwambatu kine, kechi twikalapo na kimye kyabaya kya kubila pamo bya kisangajimbwe ne. Pano bino, inge mbena kovwela pamo bipe na mukazhami, nangwa inge mbena kuseba pa lubanza kabiji waiya na kunkwashako, ngikala bingi na lusekelo. Kwingijila pamo mingilo kwitulengela kukwatankana. Kabiji butemwe bwetu bwatwajijila na kubayilako.”

13. Ba mulume ne mukazhi bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba bakwatankane kya kine?

¹³ Nangwa byonkabyo, mwafwainwa kuvulukanga’mba kwikalatu na kimye kya kwikala pamo kechi ko kwakonsha kulengela ba mulume ne mukazhi kukwatankana ne. Mwanamukazhi umo wasongolwa wa ku Brazil waambile’mba: “Ano moba twapayankana bingi na bintu bya mu bwikalo, kabiji kyapeela bingi kwamba’mba tumonapo kimye kya kwikala pamo na mambotu a kuba’mba twikala mu nzubo imo. Nafunda kuba’mba kuji bintu byavula byo twafwainwa  kubanga kechi kwikalatu na kimye kya kwikala pamo ne. Kabiji nafwainwa kuta muchima ne ku bintu bikeba bamwatawami.” Monai ba Bruno ne benakwabo ba Tays byo boba pa kuba’mba bamweshe’mba bata muchima ku bikeba mukwabo. Ba Bruno baambile’mba: “Inge twaikala pamo, tutuula mafoni etu palepa pa kuba’mba twikale na kimye kya kwisamba bulongo.”

14. Umvwe baji mu masongola kechi bakeba kwikalapo na kimye kya kwikala pamo ne, bakonsha kuba byepi?

¹⁴ Nangwa byonkabyo, mwafwainwa kuba byepi umvwe anweba ne benakwenu kechi mwikalapo na kimye kya kwikala pamo ne? Kampe kiji bino na mambo a kuba’mba mwatemwa bintu byapusana na byatemwa mwinakwenu, nangwa kampe mwatemwa kwizhingijisha. Mwakonsha kuba byepi? Langulukai pa mujilo ye twaambapo kala. Mujilo kechi ufikenatu kubaya aku mumwambulatu ne. Mwafwainwa kutwajijila kusonselapo pa kuba’mba ateemenga. Nanchi ne anweba kechi mwakonsha kutendeka kwikalako pamo kimye kicheche pa juba pa juba nenyi? Pa tubimye twa uno mutundu, mwafwainwa kubanga bintu byo mwatemwa anweba bonse babiji, kechi kuba byakonsha kwimulengela kwizhingijisha ne. (Yako. 3:18) Umvwe ke mube bino, butemwe bo mwitemwa bukabayilangako pachepache.

15. Mambo ka o kyanemena kwipa mushingi mu masongola?

¹⁵ Mushingi ukebewa bingi mu masongola. Mushingi uji nobe mwela ulengela mujilo kuteema. Kwa kubula uno mwela, mujilo wakonsha kuzhima bingi bukiji. Kyo kimotu, baji mu masongola inge kechi babena kwipa mushingi ne, butemwe bwabo bwakonsha kutendeka kukepa. Pakuba ba mulume ne mukazhi bebikako kwimwesha mushingi, butemwe bwabo butwajijilatu na kubayilako. Nangwa byonkabyo, vulukainga kuba’mba benakwenu bafwainwa kuyuka kuba’mba mwibapa mushingi, kechi kulangulukatu anweba bene amba mwibapa mushingi ne. Ba Penny ne ba Aret baikala mu masongola myaka kukila 25. Ba Aret baambile’mba: “Na mambo a kuba’mba twipa bingi mushingi, twikala mu mutende mu nzubo yetu. Twisamba saka twakasuluka mambo twayuka’mba bonse tunemeka milanguluko ya mukwetu.” Onkao mambo, mwafwainwa kuba byepi pa kuba’mba mwinakwenu amone’mba kine mwamunemeka? Twayai twisambe pe Abalahama ne Sala.

16. Banabalume basongola bakonsha kufunjilako ka kwi Abalahama? (1 Petelo 3:7) (Monai ne kipikichala.)

¹⁶ Abalahama wanemekele bingi Sala. Watelekanga ku byaambanga Sala ne kulanguluka pa byo aumvwanga ku muchima pa bintu bimo. Pa kimye kimo, Sala wazhingijile bingi kabiji wabuujile Abalahama kyamulengejile kuzhingila ne kumupamo mambo amba ye wamulengejile kwikala mu lukatazho. Nanchi Abalahama wazhingijile ne kumwambila byambo byatama nyi? Ine. Mambo wayukile’mba Sala wajinga mwanamukazhi wa lukookelo kabiji watundaikanga bintu byo afuukulanga. Abalahama  waumvwine byo aambile kabiji wamwenepo mashinda mwa kupwishisha lukatazho. (Nte. 16:5, 6) Tubena kufunjilako ka? Anweba banabalume basongola, muji na luusa lwa kufuukula bintu mu kisemi. (1 Ko. 11:3) Nangwa byonkabyo, kyawama kwipuzhako benakwenu saka mukyangye kufuukulapo bintu bimo, kikatakata inge bibakunza. (1 Ko. 13:4, 5) Bimye bimo, bakazhi benu bakonsha kwikala bingi na bijikila ne kukebesha kwimubuulako biji ku muchima. Nanchi munemeka milanguluko yabo ne kuteleka inge babena kwamba nyi? (Tangai 1 Petelo 3:7.) Ba Angela ne ba Dmitry baikala mu masongola pepi na myaka 30. Ba Angela balumbulwile bamwatawabo byo bamwesha’mba bebanemeka. Baambile’mba: “Ba Dmitry kimye kyonse bateleka inge mbena kwambatu mu mutende nangwa inge nazhingila. Bantekenya bingi nangwatu inge naamba na bukaji.”

17. Banabakazhi basongolwa bakonsha kufunjilako ka kwi Sala? (1 Petelo 3:5, 6)

¹⁷ Sala wamwesheshe kuba’mba wanemekele Abalahama byo amutundaikanga mu bintu byo afuukulanga. (Nte. 12:5) Pa kimye kimo, Abalahama wafuukwilepo kutambwila benyi bo babujile kuketekela. Waambijile Sala kuleka byo aubilenga pa kuba’mba anengezhe shinkwa wavula bingi. (Nte. 18:6) Ponkapotu Sala waubile byaambile Abalahama. Anweba banabakazhi basongolwa mwakonsha kwikala byonka byajinga Sala inge ke mulondele bifuukulapo bamwatawenu. Inge mwauba bino, mukakosesha masongola enu. (Tangai 1 Petelo 3:5, 6.) Ba Dmitry bo twaambapo mu jifuka jafumako, balumbulwile bakazhi babo byo bamwesha’mba bebanemeka. Baambile’mba: “Nebasanchila bingi ba Angela byo bebikako kulondela bintu byo mfuukulapo, nangwatu inge baji na mulanguluko wapusanako. Kabiji inge byo nafuukwile byabula kwenda bulongo, kechi bantopeka ne.” Kyapeela bingi kutemwa muntu wakunemeka.

18. Baji mu masongola bafwainwa kuba byepi pa kuba’mba butemwe bwabo butwajijile?

¹⁸ Lelo jino, Satana ubena kukeba kuba’mba bena Kilishitu baji mu masongola baleke kwitemwa. Wayuka kuba’mba inge baji mu masongola baleka kwitemwa, bakonsha kutendeka kufuma kwi Yehoba. Nangwa byonkabyo, kafwako kintu kyakonsha kupwisha butemwe bwa kine ne. Onkao mambo, anweba muji mu masongola, butemwe bwenu bwafwainwa kwikala byonka byo bebulumbulula mu Lwimbo wa Solomone. Twajijilai kutangizhako Yehoba mu masongola enu, monaingapo kimye kya kwikala pamo, kabiji nemekainga milanguluko ya mukwenu ne bintu byo akeba. Umvwe mwauba bino, masongola enu akaleta munema ku mwine Nsulo ya butemwe, Yehoba, kabiji byonkatu biji mujilo ye babena kusonselapo kimye kyonse, butemwe bwenu kechi bukapwa ne.